Uzlaştırmaya Tabi Suçlar (CMK 253. Madde)

Uzlaştırmaya tabi suçlar farklı kanunlarda ayrı ayrı kanunlarda düzenlenmiştir. Uzlaştırma; toplumsal barışın bir an önce sağlanması, mağdurun bir an önce tatmin edilmesi için getirilmiş alternatif bir çözüm yoludur. Türk ceza hukukunda yeni bir sistem olan uzlaştırmada, fail cezanın infazından kurtulurken mağdurun da mağduriyeti hızlı bir şekilde giderilir. Bunların dışında devletin de yaptırım uygulamaktaki masrafları azalmış olacaktır. Onarıcı adalet sisteminin bir yansıması olan uzlaştırma özel hukuktaki arabuluculuk sistemi ile benzerlik gösterir. Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinden biri olan uzlaştırma, ilgili kanunlarda kapsamına aldığı suçlar bakımından şüpheli veya sanık ile mağdur, suçtan zarar gören veya kanuni temsilcisinin, uzlaştırmacı olarak adlandırılan kişiler tarafından aralarında anlaşma sağlanması ile gerçekleştirilmektedir. Uzlaştırmacılar Cumhuriyet Savcısının onayı ile görevlendirilmektedir. Bu suçlar, kabul edildiği takdirde mahkemeye yansıtılmaksızın taraflar arasında uzlaştırmacı aracılığı ile kısa zamanda, barışçıl yollar ile çözümlenmektedir.

CMK.’nun 253 ila 255’inci maddelerinde uzlaştırmaya yer verilmiştir. 24.11.2016 tarih ve 6763 sayılı Kanunla 253’üncü maddenin ilk şeklinde “uzlaşma” olan madde başlığı “uzlaştırma” olarak değiştirilmiş ve müessesenin kapsamı genişletilerek, uzlaştırma usulü yeniden düzenlenmiştir. Uzlaştırma, kural olarak soruşturma safhasında gerçekleştirilmelidir. Ancak her nasılsa soruşturma safhasında uzlaştırma yoluna gidilmemişse, kovuşturma safhasında da tatbiki mümkündür. Bu durum kanun yolları bakımından da geçerlidir. İstinaf aşamasında yapılan inceleme sonucunda suçun vasıf ve mahiyetinin uzlaştırmaya tabi olduğu anlaşılırsa Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairesi tarafından uzlaştırma usulü uygulanır.

Uzlaştırmaya Tabi Suçlar Nelerdir?

Buradaki maddelerin çoğu CMK m. 253 Uzlaştırma başlığı altında düzenlenmiştir. Özel ceza kanunlarındaki suçların takibi şikayete bağlı ise uzlaşmaya tabi olacaktır. Ancak bunun istisnası olabilir. Örneğin karşılıksız çek keşide etmek vs. Ayrıca, tehdit, hırsızlık ve dolandırıcılık suçları 2016 yılında getirilen değişiklik ile uzlaşma kapsamına sokulmuştur.

Yetişkinler  – Çocuklar Bakımından Uzlaştırmaya Tabi Suçlar
Sıra	Suçun Adı	Madde	Şikayete	Ceza Miktarı
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu
1	Kasten yaralama	86/1	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
2	Kasten yaralama	86/20	Evet	Dört aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası
3	Kasten yaralamanın ihmali davranışla işlenmesi	88	Evet	–
4	Taksirle yaralama	89/1	Evet	Üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası
5	Taksirle yaralama	89/2	Evet (bilinçli taksir halinde hayır)	Birinci fıkraya göre belirlenen cezanın, yarı oranında artırılması
6	Taksirle yaralama	89/3	Evet (bilinçli taksir halinde hayır	Birinci fıkraya göre belirlenen cezanın bir kat artırılması
7	Taksirle yaralama	89/4	Evet (bilinçli taksir halinde hayır	Altı aydan üç yıla kadar hapis cezası
8	Tehdit	106/1 birinci cümle	Hayır	Altı aydan iki yıla kadar hapis cezası
9	Tehdit	106/1 ikinci cümle	Hayır	Dokuz aydan iki yıla kadar hapis cezası
10	Tehdit	106/1 üçüncü cümle	Evet	Altı aya kadar hapis cezası veya adli para cezası
11	Konut dokunulmazlığının ihlali	116/1	Evet	Altı aydan iki yıla kadar hapis cezası
12	Konut dokunulmazlığının ihlali	116/2	Evet	Altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası
13	Konut dokunulmazlığının ihlali	116/4	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
14	İş ve çalışma hürriyetinin ihlali	17/1, 119/1-c	Evet	Altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası
15	Kişilerin huzur ve sükununu bozma	123/1	Evet	Üç aydan bir yıla kadar hapis cezası
16	Hakaret	125/1	Evet	Üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası
17	Hakaret	125/2	Evet	Üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası
18	Hakaret	125/3-b, 3-c	Evet	Alt sınırı bir yıl hapis cezası
19	Kişinin hatırasına hakaret	130/1	Evet	Üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası
20	Kişinin hatırasına hakaret	130/2	Evet	Üç aydan iki yıla kadar hapis cezası
21	Haberleşmenin gizliliğini ihlal	132/1	Evet	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
22	Haberleşmenin gizliliğini ihlal	132/2	Evet	İki yıldan beş yıla kadar hapis cezası
23	Haberleşmenin gizliliğini ihlal	132/3	Evet	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
24	Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması	133/1	Evet	İki yıldan beş yıla kadar hapis cezası
25	Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması	133/2	Evet	Altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası

 

26	Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması	133/3	Evet	İki yıldan beş yıla kadar hapis ve dört bin güne kadar adlî para cezası
27	Özel hayatın gizliliğini ihlal	134/1	Evet	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
28	Özel hayatın gizliliğini ihlal	134/2	Evet	İki yıldan beş yıla kadar hapis cezası
29	Hırsızlık	141/1	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
30	Paydaş veya elbirliği ile malik olunan mal üzerinde veya bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla hırsızlık	144/1-a,1-b	Evet	İki aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası
31	Kullanma hırsızlığı	146/1	Evet
32	Mala zarar verme	151/1	Evet	Dört aydan üç yıla kadar hapis veya adlî para cezası
33	Mala zarar verme	151/2	Evet	Dört aydan üç yıla kadar hapis veya adlî para cezası
34	Hakkı olmayan yere tecavüz	154/1	Evet	Altı aydan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezası
35	Güveni kötüye kullanma	155/1	Evet	Altı aydan iki yıla kadar hapis ve adlî para cezası
36	Güveni kötüye kullanma	155/2	Hayır	Bir yıldan yedi yıla kadar hapis ve üç bin güne kadar adlî para cezası
37	Bedelsiz senedi kullanma	156/1	Evet	Altı aydan iki yıla kadar hapis ve adlî para cezası
38	Dolandırıcılık	157/1	Hayır	Bir  yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası
39	Dolandırıcılık daha az cezayı gerektiren hal	159/1	Evet	Altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası
40	Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf	160/1	Evet	Bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası
41	Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi	165	Hayır	Altı aydan üç yıla kadar hapis ve onbin güne kadar adlî para cezası
42	Açığa imzanın kötüye kullanılması	209/1	Evet	Üç aydan bir yıla kadar hapis cezası
43	Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali	233/1	Evet	Bir yıla kadar hapis cezası
44	Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması	234/1	Hayır	Üç aydan bir yıla kadar hapis cezası
45	Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması	234/2	Hayır	Birinci fıkra kapsamında verilen cezanın bir katı oranında artırılması
46	Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması	234/3	Evet	Üç aydan bir yıla kadar hapis cezası
47	Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması	239/1	Evet	Bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası
48	Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması	239/2	Evet	Bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası
49	Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması	239/3	Hayır	Birinci fıkraya göre belirlenen cezanın üçte biri oranında artırılması
1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu
1	Ticari defterler ve sır saklama hükümleri ve ceza	25	Evet	Bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası
2004 Sayılı İcra ve İflas Kanununda Yer Alan Uzlaştırmaya Tabi Suçlar
1	Alacaklısını zarara sokmak kastıyla mevcudunu eksilten borçluların cezası	331/1	Evet	Altı aydan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası

 

2	Alacaklısını zarara sokmak kastıyla mevcudunu eksilten borçluların cezası	331/2	Evet	Altı aydan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası
3	Alacaklısını zarara sokmak kastıyla mevcudunu eksilten borçluların cezası	331/3	Evet	Altı aydan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası
4	Alacaklısını zarara sokmak kastıyla mevcudunu eksilten borçluların cezası	331/4	Evet	İki yıldan dört yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası
5	Aczine kendi fiiliyle sebebiyet veren veya vaziyetinin fenalığını bilerek ağırlaştıran borçlunun cezası	332/1	Evet	On beş günden altı aya kadar hapis cezası
6	Aczine kendi fiiliyle sebebiyet veren veya vaziyetinin fenalığını bilerek ağırlaştıran borçlunu cezası	332/2	Evet	On beş  günden  altı aya kadar hapis cezası
7	Ticari işletmede yöneticinin sorumluluğu	333/a/1	Evet	Altı aydan iki yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası
8	Ticari işletmede yöneticinin sorumluluğu	333/a/2	Evet	İkibin güne kadar adli para cezası
9	Konkordatoda veya sermaye şirketleri ile kooperatiflerin uzlaşma yoluyla yeniden yapılandırılmasında yetkili kimseleri hataya düşüren ya da konkordato veya uzlaşma yoluyla yeniden yapılandırma koşullarına uymayan borçlunu cezası	334	Evet	Altı aydan bir yıla kadar hapis cezası
10	Ticareti terk edenlerin cezası	337/a/1	Evet	Üç aydan bir yıla kadar hapis cezası
11	Hakikata muhalif beyanda bulunanların cezası	338/1	Evet	Üç aydan bir yıla kadar hapis cezası
12	Sermaye şirketlerinin iflasını istemek mecburiyetinde olanların cezası	345/a	Evet	On günden üç aya kadar hapis cezası
3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun
1	Zeytinliklere her çeşit hayvan sokulması, yerleşim sahaları hariç, zeytin sahalarına en az bir kilometre yakınlıkta koyun ve keçi ağılı yapılması	14/3	Evet	Üç aya kadar hapis veya adlîpara cezası
5042 Sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun
1	İhlal sayılan haller ve yaptırımlar	66/1-a	Evet	Bir yıldan iki yıla kadar hapis veya bin güne kadar adlî para cezası
2	İhlal sayılan haller ve yaptırımlar	66/1-b	Evet	İki yüzelli günden az olmamak üzere adlî para cezası
5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu
1	Manevi, mali veya bağlantılı haklara tecavüz	71/1.1	Evet	Bir yıldan beş yıla kadar hapis veya adlî para cezası
2	Manevi, mali veya bağlantılı haklara tecavüz	71/1.2	Evet	Altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası
3	Manevi, mali veya bağlantılı haklara tecavüz	71/1.3	Evet	Altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası
4	Manevi, mali veya bağlantılı haklara tecavüz	71/1.4	Evet	Altı aya kadar hapis cezası
5	Manevi, mali veya bağlantılı haklara tecavüz	71/1.5	Evet	Altı aya kadar hapis cezası
6	Manevi, mali veya bağlantılı haklara tecavüz	71/1.6	Evet	Üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası
7	Manevi, mali veya bağlantılı haklara tecavüz	71/2	Evet	Üç aydan iki yıla kadar hapis cezası
8	Koruyucu programları etkisiz kılmaya yönelik hazırlık hareketleri	72/1	Evet	Kişi altı aydan iki yıla kadar hapis cezası

 

5941 Sayılı Çek Kanunu
1	Kısmen veya tamamen karşılığı bulunmayan çekle ilgili olarak, talebe rağmen, karşılıksızdır işl. yapmama	7/4	Evet	Bir yılda kadar hapis cezası
2	Diğer ceza ve hükümleri	7/5	Evet	Bir yılda kadar hapis cezası
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu
1	Cezayı gerektiren fiiller	62/1-a	Evet	Fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, iki yıla kadar hapis veya adli para cezası
2	Cezayı gerektiren fiiller	62/1-b	Evet	Fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, iki yıla kadar hapis veya adli para cezası
3	Cezayı gerektiren fiiller	62/1-c	Evet	Fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, iki yıla kadar hapis veya adli para cezası
4	Cezayı gerektiren fiiller	62/1-d	Evet	Fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, iki yıla kadar hapis veya adli para cezası
6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu
1	Gizliliğin ihlali	33	Evet	Altı aya kadar hapis cezası
6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu
1	Müeyyideler	16/1	Evet	Güvence altına alınan borç tutarının yarısını geçmemek üzere adli para cezası
6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu
1	Marka hakkına tecavüze ilişkin cezai hükümler	30/1	Evet	Bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası
2	Marka hakkına tecavüze ilişkin cezai hükümler	30/2	Evet	Bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası
3	Marka hakkına tecavüze ilişkin cezai hükümler	30/3	Evet	İki yıldan dört yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası
Sadece Suça Sürüklenen Çocuklar Bakımından Uzlaştırma Kapsamında Kalan Suçlar
1	Kasten yaralama	86/1	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
2	Kasten yaralama	86/2, 86/3	Hayır	TCK86/2 maddesine göre belirlenen cezanın yarı oranında artırılması
3	İnsan üzerinde deney	90/1	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
4	Organ ve doku ticareti	91/2	Hayır	Bir yıla kadar hapis cezası
5	Organ ve doku ticareti	91/6	Hayır	Bir yıla kadar hapis cezası
6	Terk	97/1	Hayır	Üç aydan iki yıla kadar hapis cezası
7	Yardım veya bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi	98/1	Hayır	Bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası
8	Yardım veya bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi	98/2	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
9	Kısırlaştırma	101/2	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
10	Şantaj	107/1	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası
11	Şantaj	107/2	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası

 

12	Cebir	108/1( TCK 86/2, 86/3 ile birleşmesi halinde)	Hayır	Kasten yaralama suçundan verilecek cezanın üçte birinden yarısına kadar artırılması
13	Siyasi hakların kullanılmasının engellenmesi	114/1	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
14	İnanç düşünce ve kanaat hürriyetinin kullanılmasının engellenmesi	115/1	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
15	İnanç düşünce ve kanaat hürriyetinin kullanılmasının engellenmesi	115/2	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
16	İnanç düşünce ve kanaat hürriyetinin kullanılmasının engellenmesi	115/3	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
17	İş ve çalışma hürriyetinin ihlali	117/1, 119/1-c	Hayır	Altı aydan iki yıla kadar hapis ve adlî para cezası
18	İş ve çalışma hürriyetinin ihlali	117/2	Hayır	Altı aydan üç yıla kadar hapis veya yüz günden az olmamak üzere adlî para cezası
19	İş ve çalışma hürriyetinin ihlali	117 / 3	Hayır	Altı aydan üç yıla kadar hapis veya yüz günden az olmamak üzere adlî para cezası
20	İş ve çalışma hürriyetinin ihlali	117/4	Hayır	Altı aydan üç yıla kadar hapis cezası
21	Sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi	118/1	Hayır	Altı aydan iki yıla kadar hapis cezası
22	Sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi	118/2	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
23	Nefret ve ayrımcılık	122/1	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
24	Haberleşmenin engellenmesi	124/1	Hayır	Altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasına
25	Hakaret	125/3	Hayır	Alt sınırı bir yıl hapis cezası
26	Kişisel verilerin kaydedilmesi	135/1	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
27	Herkesin girebileceği bir yerde bırakılmakla birlikte kilitlenmek suretiyle ya da bina veya eklentileri içinde muhafaza altına alınmış olan eşya hakkında	142/2-hyollamasıyla 167/2	Evet	TCK 142/2-h maddesindeki verilecek cezanın yarı oranında indirilmesi
28	Verileri yok etmeme	138/1	Hayır	Bir yıldan iki yıla kadar hapis cezası
29	Paydaş veya elbirliği ile malik olunan mal üzerinde veya bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla hırsızlık	144/1-a, 1-b, 143	Hayır	TCK 144. maddeye göre verilecek cezanın yarı oranında artırılması
30	Taksirli iflas	162/1	Hayır	İki aydan bir yıla kadar hapis cezası
31	Karşılıksız yararlanma	163/1	Hayır	İki aydan altı aya kadar hapis veya adlî para cezası
32	Karşılıksız yararlanma	163/2	Hayır	Altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası
33	Karşılıksız yararlanma	163/3	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
34	Bilgi vermeme	166/1	Hayır	Altı aya kadar hapis veya adlî para cezası
35	Çocuğun soybağını değiştirme	231/1	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
36	Kötü muamele	32/1	Hayır	İki aydan bir yıla kadar hapis cezası
37	Kötü muamele	232/2	Hayır	Bir yıla kadar hapis cezası
38	Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali	233/2	Hayır	Üç aydan bir yıla kadar hapis cezası

 

39	Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali	233/3	Hayır	Üç aydan bir yıla kadar hapis cezası
40	Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması	234/1	Hayır	Üç aydan bir yıla kadar hapis cezası
41	Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması	234/2	Hayır	TCK 234/1. maddeye göre belirlenen cezanın bir katı oranında artırılması
42	Bilişim sistemine girme	243/1	Hayır	Bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası
43	Bilişim sistemine girme	243/3	Hayır	Altı aydan iki yıla kadar hapis cezası
44	Bilişim sistemine girme	243/4	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
45	Sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme	244/2	Hayır	Altı aydan üç yıla kadar hapis cezası
46	Kişilerin malları üzerinde usulsüz tasarruf	261/1	Hayır	Fiil daha ağır cezayı gerektiren bir suç oluşturmadığı takdirde, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası
47	Görevi yaptırmamak için direnme	265/1	Hayır	Altı aydan üç yıla kadar hapis cezası
48	Genital muayene	287/1	Hayır	Üç aydan bir yıla kadar hapis cezası
49	Hak kullanımını ve beslenmeyi engelleme	298/1	Hayır	Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası

Soruşturma evresinde uzlaştırma müzakereleri olumlu sonuçlandırıldığı zaman kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Kovuşturma evresinde olumlu sonuçlanırsa da düşme kararı verilir. Adalet Bakanlığı hukukçular ve avukatlardan oluşan uzlaştırmacı listesi hazırlar ve kişiler buradan görevlendirilir. Uzlaştırmanın sonuçlandırılmasını Cumhuriyet savcısı yapacaktır. Geri kalan hususlar da Adalet Bakanlığı’nca çıkarılan yönetmeliklerle belirlenir.

Uzlaşma kapsamına giren bir suç bu kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olabilir. Bu durumda uzlaşma hükümleri uygulanmayacaktır. Uzlaşma teklifinde bulunulmuş olması soruşturma ve kovuşturmanın yürütülmesine engel değildir. Hem deliller toplanabilir hem de koruma tedbirleri uygulanabilir. Fail hakkında soyut  bir iddianın varlığı uzlaşma yoluna gidilmesi için yeterli değildir. Öncelikle eylemin suç oluşturup oluşturmadığı saptanmalıdır. Ayrıca yeterli şüphenin olup olmadığı araştırılmalıdır. Özel kanunlarda da ayrıca belirlenen uzlaştırmaya tabi suçlara aşağıda yer verilmiştir.

Uzlaştırmaya Tabi Suçlar Ne Demek?

Uzlaştırmaya tabi suçlar farklı kanunlarda düzenlenmiştir. Uzlaşmaya tabi suçları açıklamadan önce ceza hukuku bakımından genel bilgiler vermek doğru olacaktır. Mağduriyetin giderilmesi birkaç şekilde gerçekleşir. Örneğin fail topluma kazandırılır, zarar giderildiği için fiilin haksızlığı da ortadan kalkar, mağdura koruma sağlanır vs. Uzlaştırma kapsamına giren suçlar için alternatif uyuşmazlık çözüm yoludur. Öncelikle soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabi suçlar için uzlaştırma yoluna gidilebilir. Bunun dışında şikayete bağlı suçlar için şikayetten vazgeçme ya da uyuşmazlığın sonlandırılması yoluna da gidilebilir. Türk Ceza Kanunu’nda ya da diğer kanunlarda açıkça belirtilmediği sürece uzlaştırma hükümleri uygulanmayacaktır. CMK m. 253/2’de şikâyete bağlı olmadan uzlaştırma hükümlerinin uygulanacağı suçlar belirtilmiştir. Özel kanunlarda düzenlenen suçlardan takibi şikâyete bağlı olanlar için uzlaştırma hükümleri getirilmiştir ancak bunun da elbette istisnası vardır. Örneğin karşılıksız çek keşide etmek gibi bazı suçlarda bu kurala istisna getirilebilir. Ayrıca suça sürüklenen çocuklar için uzlaştırmanın kapsamı genişletilmiştir.

Suçun mağdurunun ya da suçtan zarar görenin gerçek kişi ya da özel hukuk tüzel kişisi olması gerekir. Yani kamu tüzel kişileri için uzlaştırma hükümleri uygulanmaz. Üst sınırı 3 yılı geçmeyen hapis cezası ya da adli para cezasını gerektiren suçlar söz konusu olmalıdır. Aynı mağdura karşı hem uzlaştırmaya tabi hem de uzlaştırmaya tabi olmayan suçlar işlenmiş olabilir. Bu durumda uzlaştırma hükümleri uygulanmamalıdır. Birden çok failli suçlarda, faillerden uzlaştırma hükümlerini kabul edenler uzlaştırmadan yararlanabilir. Benzer şekilde birden fazla mağdur varsa da fail bütün mağdurlarla uzlaşmak zorundadır.

Etkin pişmanlık, söz konusu pişmanlık hareketlerini bizzat sanık yapmasa da gerçekleşebilir. Sanığın onayı, izni hatta bilgisi olduğu durumlarda mağdur ya da suçtan zarar görenin zararı gideriliyorsa etkin pişmanlık vardır. Uzlaştırmada ise uzlaşma teklifi bizzat sanık veya şüpheliye yapılır. O veya yasal temsilcisi de öneriyi kabul etmelidir. Ancak sanık ya da şüphelinin aynen iade/tazmin teklifini mağdur kabul etmezse uzlaşma uygulanmaz ancak etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir.

CMK Uzlaştırma ve CMK 253 Son Hali

Uzlaştırma, yargının toplumsal barışın bir an evvel tesis edilmesi ve mağdurun işlenen suç ile zedelenen onurunun tamiri için getirilmiş bir alternatif çözüm yöntemidir. Ceza hukukumuz açısından yeni bir kurum olan uzlaştırma ile bir yandan suçu işleyeni cezanın infazından kurtarırken diğer yandan suçtan doğan mağduriyetin giderilmesi amaçlanmaktadır. Uzlaştırmanın hedefi, suçun işlenmesinden sonra fail ve mağdur arasında meydana gelen çekişmeyi, uzlaştırmacının girişimiyle çözmek hem adaleti sağlamak hem de mağduru tatmin etmektir. Böylece zarar giderilince fail ile mağdur arasında barış sağlanabilecektir. Kamusal barışın yeniden kurulmasına hizmet edilerek, ayrıca devletin yaptırımı uygulamak yönün- de katlanacağı bir çok masraftan da kurtulmuş olması söz konusu olacaktır. Bu çeşit uygulamalara “onarıcı adalet” denilmektedir. Uzlaştırma, aynı zamanda özel hukuk uyuşmazlıkları bakımından öngörülen arabuluculuk kurumunun ceza yargılamasındaki izdüşümü olan alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir.

Mağduriyetin giderilmesi, bir yandan suçun failini topluma kazandırırken, diğer yandan eylemden doğan zararın giderilmesi suretiyle de fiilin haksızlığını ortadan kaldırılarak, mağdura koruma sağlamaktadır. Suçun faili için uzlaştırma sağlanmaz ise hakkında ceza davası açılacağı tehdidi ile zorlanması söz konusu olmaktadır. Suçtan doğan mağduriyetin giderilmesi her zaman mümkün olmamaktadır. Ceza yargılamasında haksız fiilin tespiti üzerine sanığın cezalandırılmasına karar verilirken, mağdurun fail hakkında hukuk mahkemesine başvurmasında serbest olduğuna karar verilmektedir. Failini tespit edilemediği olaylarda veya failin ekonomik durumunun müsait olmadığı durumlarda hukuk mahkemesine başvurma sonucunda da mağduriyet giderilememektedir. Ayrıca yargılama masraflarının çok oluşu da hukuk mahkemesinde dava açılmasını engellemektedir. Ayrıca açılan davaların geç bitmesi de mağdurun tatmin olmasını geciktirmektedir. Belli suçların işlenmesi halinde şüpheli ile mağdurun ya da suçtan zarar görenin uzlaştırılması söz konusu olabilmektedir. Yani uzlaştırma kapsamına giren suçlar yönünden alternatif uyuşmazlık çözüm yoludur.

Öncelikle soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlar açısın dan uzlaştırma imkanı vardır. Takibi şikayete bağlı suçlar yönünden uyuşmazlığın sonuçlandırmak isteyenler açısından tabi ki tek yöntem uzlaşma değildir. Şikayetten vazgeçme ile uyuşmazlığın sonuçlandırılması da mümkündür. Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir husus ise şikayete tabi suçlarda altı aylık şikayet süresi içinde usulüne uygun şikayetin bulunmasının gerekliliğidir. Aksi halde, yasal süre içiresinde şikayetin bulunmaması halinde, uyuşmazlığın çözümü amacıyla uzlaştırma aşamasına geçilmesine gerek olmayacağından, dosyanın uzlaştırma bürosuna gönderilmesine gerek olmayacaktır. Şikayete tabi olmaksızın CMK’nın 253.maddesinin 2. fıkrasında bentler halinde sayılan suçlar yönünden de uzlaştırma imkanı bulunmaktadır.

Uzlaştırma Bürosu

Uzlaştırmaya tabi bir suçta kamu davası açılması için yeterli şüphe varsa dosya uzlaştırma bürosuna gönderilir. Uzlaştırma bürosu tarafları bir araya getirerek, uzlaşmalarını sağlamak için bir uzlaştırmacı görevlendirecektir. Bu kişi gerekli tüm işlemleri yürütecektir. Uzlaştırmacı iki tarafa uzlaşma teklifini yapar. Ancak mağdur ya da suçtan zarar gören reşit değilse teklif kanuni temsilcilerine yapılır. Kanuni temsilcileri anne, baba, vasi veya kayyım olabilir.

Uzlaştırma bürosu, uzlaştırmacıya soruşturmanın gizliliğine uyması için bir hatırlatma yapar. Uzlaştırma bürosuna soruşturma dosyası, raporu varsa yazılı anlaşmaları gönderilir. Bütün bu evrakları da büro Cumhuriyet savcısına yollar. Uzlaşma sonuçsuz kalırsa tekrar uzlaşma yoluna gidilmez. Şüpheli edimini yerine getirmezse düzenlenen uzlaştırma raporu ilam mahiyetine haiz belgelerden sayılır. Uzlaştırma sonucunda verilecek karara karşı kanun yollarına başvurulabilir. Uzlaştırmaya tabi suçlar uzlaştırma bürosundan atama yapılması ile sonuçlandırılır.

Uzlaştırmaya Tabi Suçlarda Uzlaştırmacı

Uzlaştırmacı, kişilere uzlaşmanın içeriğini, oluşabilecek hukuki sonuçları ayrıntılı ve tarafsız bir şekilde kişilere aktarmalıdır. Uzlaştırmacı avukat, uzlaştırmacı sıfatıyla görev yaptığı davada sonrasında vekil veya müdafii olamaz. Uzlaştırmacıya uygun görülen belgelerin birer örnekleri verilir. Ayrıca belgelerin teslim tarihleri de yazılır çünkü uzlaştırma için sürelerin başlangıcını bu tarih oluşturur.

Belgeler kendisine verildikten sonra en geç 30 gün içerisinde uzlaştırma işlemleri sonlandırılır. Bu süre yetmezse uzlaştırma bürosu süreyi uzatır. En fazla iki kez 20 günlük süreler verilir. (20 gün + 20 gün)  Uzlaştırmacı; tarafların yaşını, olgunluğunu, sosyal ve ekonomik durumlarını göz önünde tutar. Müzakereleri gizli yürütür ve taraflar izin vermediği sürece de açıklanmaz. Uzlaştırmacı soruşturma sonunda bir rapor hazırlar. Raporun içeriğinde, tarafların hangi konularda uzlaştıkları, edimin ne olduğu, edimin ne şekilde yerine getirildiği yazılır.

Uzlaştırma Müzakeresi

Uzlaştırma teklifi açıklamalı tebligat ya da istinabe yoluyla yapılabilir. Tarafların beyan ettikleri adreslerine tebligat yapılır. Ancak taraflara bu adreslerde ulaşılamama durumu olursa uzlaşma yapılmaksızın soruşturma sonuçlandırılır. Kendisine uzlaştırma teklifi yapılan kişi 3 gün içinde kararını bildirmelidir aksi takdirde kabul etmemiş sayılır. 3 gün hesaplanırken tebliğ günü dikkate alınmayacaktır. Uzlaştırma süresince taraflar gönüllü bir şekilde buna katılmalıdır.

Taraflardan birisi uzlaşma teklifini kabul etmezse uzlaşma gerçekleşmemiş sayılır. Uzlaştırma genel olarak fail tarafından kabul edilmez çünkü bir anlamda suçun ikrarı anlamına gelir. Ancak uzlaşma müzakerelerindeki beyan delil olarak kullanılamayacaktır. Uzlaşmada suçtan zarar gören ya da mağdurların hepsi uzlaşmayı kabul etmelidir aksi halde uygulama imkanı yoktur. Ancak şüpheli ya da faillerden hangileri uzlaşmayı kabul etmişse onlar için bu hükümler uygulanacaktır.

Uzlaştırmaya Tabi Suçlar Hakkında Yargıtay Kararları

Yargıtay 11. Ceza Dairesi’nin 2021/14699 E. 2021/7592 K. ve 30.09.2021 tarihli kararı

• Uzlaştırmaya Tabi Suçlar

Bozma kararından sonra yargılama konusu suçun 6763 sayılı Kanun ile uzlaştırma kapsamına alınması nedeniyle uzlaştırma işlemlerinin yerine getirilmesi için dosyanın uzlaştırmacıya tevdi edildiği, uzlaştırma bürosu tarafından şikayetçiye üç gün içinde uzlaştırmacıya kararını bildirmediği takdirde uzlaştırma teklifini reddetmiş sayılacağı hususunda meşruhatlı davetiye gönderildiği, uzlaştırma davetiyesinin şikayetçi ile aynı konutta ikamet eden annesi … imzasına 02.03.2018 tarihinde usulüne uygun tebliğ edildiği ve müştekinin uzlaştırma yönetmeliğinin 30. maddesinde belirtilen üç günlük süre içinde cevap vermediği, müştekinin 18.04.2018 tarihli celsede uzlaşmak istediğini belirtmesi üzerine uzlaştırma işlemi için dosya yeniden uzlaştırma bürosuna gönderilmiş ise de uzlaştırma bürosunun yeniden uzlaştırma yoluna gidilemeyeceği gerekçesiyle dosyayı iade ettiği, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253/18. maddesi ve Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma Yönetmeliği’nin 7/5 maddesindeki “uzlaştırmanın sonuçsuz kalması halinde tekrar uzlaştırma yoluna gidilemez” şeklindeki yasal düzenlemelere göre yeniden uzlaştırma yoluna gidilemeyeceği gözetildiğinde, uzlaştırma işleminin usul ve yasaya uygun olduğunun anlaşılması karşısında, tebliğnamedeki uzlaştırmanın usulüne uygun yapılmadığı gerekçesiyle bozma isteyen görüşe iştirak edilmemiştir.

Yargıtay 8. Ceza Dairesi’nin 2019/13300 E. 2020/11372 K. ve 11.03.2020 tarihli kararı

• Uzlaştırmaya Tabi Suçlar

Ceza Adalet Sistememizde uzlaştırma kurumunu düzenleyen CMK.nın 253. ve 254 maddeleri 24.11.2016 tarih 6763 sayılı Kanun’la ve son olarak 17.10.2019 tarih ve 7188 sayılı Kanun’la önemli değişikliklere uğramıştır. 2 Aralık 2016 tarihinde yürürlüğe giren 6763 sayılı Kanun’la, 253. maddenin başlığı ‘uzlaştırma’ olarak değiştirilmiş; uzlaştırma kapsamındaki suçlara bazı suçlar da ilave edilmiş; mağdurun veya suçtan zarar görenin gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olması şartıyla, suça sürüklenen çocuklar yönünden ayrıca, üst sınırı üç yılı geçmeyen hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlar da uzlaştırma kapsamına dahil edilmiştir. Öte yandan, etkin pişmanlık hükümlerine yer verilen suçlarda uzlaştırma yoluna gidilmeyeceğine ilişkin sınırlama kaldırılmıştır. Aynı Kanunla, kovuşturma evresinde uzlaştırma usulüne ilişkin olarak da CMK.nın 254/1. maddesinde değişiklik yapılarak, kovuşturma evresinde uzlaştırma işlemlerinin gerçekleştirilmesinin davayı görmekte olan mahkeme tarafından yerine getirmeyerek; kovuşturma dosyasının, uzlaştırma işlemlerinin 253. maddede belirtilen esas ve usüle göre yerine getirmesi için uzlaştırma bürosuna gönderilmesi usulü benimsenmiştir. 7188 sayılı Kanun’un 26. maddesiyle CMK.nın 253/3 maddesine ‘birlikte’ ibaresinden sonra gelmek üzere ‘aynı mağdura karşı’ ibaresi eklenmiştir. Böylelikle uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçla birlikte ‘yalnızca aynı mağdura karşı işlenmiş olması durumu’ uzlaştırma hükümlerinin uygulanmasına engel olarak kabul edilerek uzlaştırma kurumunun uygulama alanı genişletilmiştir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı kapsamında denetim süresi içinde sanığın kasten bir suç işlediği ve bu sebeple CMK.nın 231/11. maddesine göre hükmün açıklanması gerektiğine dair ihbara gerekçe olarak gösterilen TCK.nın 151/1. maddesinde düzenlenen mala zarar verme suçunun belirtilen yeni düzenlemelere göre uzlaştırma kapsamına alınması sebebiyle TCK.nın 2. ve 7. maddeleri gözetilerek bu suç yönünden uzlaştırma hükümlerinin uygulanarak sonucuna göre sanığın hukuki durumunun değerlendirilmesinde zorunluluk bulunması,

Bozmayı gerektirmiş, sanığın temyiz itirazı bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan sair yönden incelenmeksizin hükmün  bu sebepten dolayı 5320 sayılı Yasanın 8/1. maddesi uyarınca uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK.nın 321. maddesi gereğince BOZULMASINA, 11.03.2020 gününde oybirliğiyle karar verildi.