Subay ve Astsubay Güvenlik Soruşturması

Subay ve astsubay güvenlik soruşturması, 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu 3. madde uyarınca “Kurum ve kuruluşlarda, yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları halinde devlet güvenliğinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün, iç ve dış menfaatlerin zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgelerin bulunduğu gizlilik dereceli birimler ile Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, jandarma, emniyet, sahil güvenlik ve istihbarat teşkilatlarında çalıştırılacak kamu personeli ile ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak personel, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışacak öğretmenler, üst kademe kamu yöneticileri, özel kanunları uyarınca güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına tabi tutulan kişiler ile milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis, hizmetlerde statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın istihdam edilenler hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması birlikte yapılır.” maddesi kapsamında yapılır. Subay ve astsubaylara hem güvenlik soruşturması hem de arşiv araştırması yapılır. Subay ve astsubay güvenlik soruşturması olumsuz gelen adayların okuldan veya eğitimden ilişiği kesilir. Güvenlik soruşturması kişinin askerlik mesleğine girmesinin ya da bazı kamu hizmetlerini yürütmesinin uygunluğunu tespit etmede bir vasıta olarak kullanılmaktadır. Bu kapsamda subay-astsubay güvenlik soruşturması kapsamında adayın hem güvenlik soruşturmasına hem de arşiv araştırmasına bakılır.

• Güvenlik soruşturması; kişinin adli sicil kaydının, kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının, hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının, kesinleşmiş mahkeme kararları ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 171 inci maddesinin beşinci ve 231 inci maddesinin 13. fıkraları kapsamında alınan kararlar ile kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olguların ve kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığının, yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiğinin, terör örgütleri veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığının ve mevcut kayıtlardan ve kişinin görevine yansıyacak hususların denetime elverişli olacak yöntemlerle yerinden araştırılmak suretiyle tespit edilmesidir.
• Arşiv araştırması; kişinin adli sicil kaydının, kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının, hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının, kesinleşmiş mahkeme kararları ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 171 inci maddesinin beşinci ve 231 inci maddesinin 13. fıkraları kapsamında alınan kararlar ile kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olguların ve kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığının mevcut kayıtlardan tespit edilmesidir.

15 Temmuz 2016 tarihli hain darbe girişimine kadar yalnızca kamu kurumlarının gizlilik dereceli birimlerinde çalıştırılacak memurlar, askeri personel, emniyet personeli, istihbarat teşkilatında ve ceza infaz kurumları ile tutukevlerinde çalıştırılacak personel hakkında mesleğe girişte güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılmaktaydı. Son olarak 03.06.2022 tarihinde Resmî Gazete ’de yayımlanan yönetmelik ile tüm kamu görevlileri ve memurlar için mesleğe girişte arşiv araştırması; askeri personeller, öğretmenler, ceza ve tutukevinde çalışacak personeller ve üst düzey kamu görevlilerinin atanmasına ilişkin güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının birlikte yapılması uygulamasına geçildi.

Bu yazımızda ise Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 9/2/b-c-d ve e maddesi gereğince Türk Silahlı Kuvvetleri personeli adayı kişinin yaşayacağı süreci, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının nasıl yapılacağını, hangi hususlara dikkat edilmesi gerektiği, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını olumsuz olanların yasal hakları hakkında bilgilendirmede bulunacağız.

Subay ve Astsubaylık Güvenlik Soruşturmasında Nelere Bakılır?

Türk Silahlı Kuvvetleri ülkemizde iç ve dış saldırılara karşı güvenlik hizmetini sağlayan en önemli kurumlardan biri olup personeli de halkın iç ve dış güvenliğini sağlama açısından önemli bir yere sahip olan bir meslek grubudur. Dolayısıyla güvenlik ve asayişle ilişkili bu mesleğe tabi kişilerin kamu güvenliğini sarsacak nitelikte tahkikatlarının bulunması yahut genel güvenlik algısını sarsacak boyutta geçmişlerinin olması kamu idaresi tarafından bu şahısların tercih edilmemesi için yeterli ve geçerlidir. Astsubay ve Subay güvenlik soruşturması da bu amaçla yapılmaktadır. Güvenlik soruşturması kişinin askerlik mesleğine girmesinin ya da bazı kamu hizmetlerini yürütmesinin uygunluğunu tespit etmede bir vasıta olarak kullanılmaktadır.

Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı olarak Astsubay ve Subay alımları titiz bir araştırmaya tabi tutulmaktadır. Bu araştırmanın yasal çerçevesini Güvenlik Soruşturması Ve Arşiv Araştırması Kanunu ve Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yapılmasına Dair Yönetmelik belirlemektedir. Bu yönetmelikle güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının nasıl yapılacağını,  araştırma ve soruşturmanın kimler hakkında yapılacağını, araştırma konusu edilecek bilgi ve belgelerin neler olduğunu, bu bilgilerin ne şekilde kullanılacağını, hangi mercilerin soruşturma ve araştırma yapacağını, Değerlendirme Komisyonunun oluşumu ve çalışma usul, esasları belirlemektedir. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında kişinin içinde bulunduğu ortam dikkate alınarak, kişinin kayıtlı ikamet adresi ile fiilen ikamet ettiği adres esas alınmak suretiyle aşağıdaki hususlar araştırılır:

• Kişinin adli sicil ve arşiv kaydı,

• Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının,

• Kişi hakkında herhangi bir soruşturma veya kavuşturma olup olmadığının,

• Kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 171. maddesinin beşinci ve 231.maddesinin 13. fıkraları kapsamında alınan kararlar ile kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olguların,

• Hakkında kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığının,

• Görevin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki olgusal verilerinin,

• Yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiğinin,

• Terör örgütleri veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığının,

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yapılmasında temel amaç, kamu görevinin o görevde bulunması uygun olmayan kişiler tarafından yürütülmesinin önüne geçmektir. Güvenlik soruşturması , başta milli güvenlik alanında kritik öneme sahip asker, polis, hakim, savcı olmak üzere bazı kamu görevlileri hakkında uygulanmaktadır.

Güvenlik soruşturması konusunda, Danıştay’ın oldukça fazla emsal kararı vardır. Bu kararların bir kısmı, güvenlik soruşturmasının iptal davasına konu edilebilecek kesin ve yürütülebilir bir işlem olduğunu kabul etmesi; diğer bir kısmı ise salt istihbari nitelikte bilgiler içeren belgelerin hukuken dayanak oluşturmayacağını ifade etmesi bakımından önemlidir. Fakat özellikle son yıllarda, Danıştay kararlarında, daha çok adli suç kaydı bilgisi içeren güvenlik soruşturması raporları açığa çıkmakta, Danıştay ise belirlenebilir hiçbir ölçüt içermeyecek şekilde, her somut olayda farklı bir değerlendirme yapmaktadır.

Subay ve Astsubay Güvenlik Soruşturması Nasıl Yapılır ?

Türk Silahlı Kuvvetleri personeli hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına ilişkin talepler Milli Savunma Bakanlığı tarafından Cumhurbaşkanlığına iletilir. Bunlar hakkındaki güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı ve/veya Emniyet Genel Müdürlüğüne yaptırılır. Başvuru yaptıklarında dolduracakları güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması formundan bir adet ikamet adreslerinde ki il emniyet müdürlüğüne, bir adet MİT’e ve bir adette Milli Savunma Bakanlığı’na gönderilir. Bu üç kurum güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını yapar. Elde edilen bilgileri dosya halinde değerlendirme komisyonuna gönderir. Nihai kararı Milli Savunma Bakanlığı Değerlendirme Komisyonu verir. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucunda elde edilen bilgilerin olumsuz olması halinde kurulacak olan değerlendirme komisyonunun vereceği karar, bağlayıcı değildir. Karar, sonucun takdirine sunulacağı sorumlu hiyerarşik üst tarafından verilecektir. Subay güvenlik soruşturmasında;

1. Adayın geçmişi:

• Adli sicil kaydı
• Hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığı
• Yabancı devletlerle veya kişilerle ilişkisi
• Terör örgütleri veya suç örgütleri ile bağlantısı
• Kamu görevinden çıkarılma veya disiplin cezası alma durumu

2. Adayın yakın çevresi:

• Adayın yakın çevresinin herhangi bir suç veya terör örgütüyle bağlantısı olup olmadığı

3. Adayın ideolojisi ve siyasi görüşleri:

• Adayın herhangi bir aşırılıkçı veya yasaklı ideolojiye mensup olup olmadığı
• Adayın herhangi bir siyasi partiye veya örgüte üye olup olmadığı

4. Adayın kişilik özellikleri:

• Adayın vatan sevgisi ve milli bilinci
• Adayın dürüstlük ve güvenilirliği
• Adayın liderlik vasıfları ve sorumluluk duygusu
• Adayın uyum yeteneği ve disiplinli çalışma kapasitesi

5. Adayın sağlık durumu:

• Adayın herhangi bir kronik hastalığı veya akıl hastalığı olup olmadığı
• Adayın uyuşturucu veya alkol kullanımı olup olmadığı

6. Adayın maddi durumu:

• Adayın herhangi bir borcu veya mali sıkıntısı olup olmadığı
• Adayın yasa dışı yollarla gelir elde edip etmediğine bakılır.

Subay ve Astsubay Güvenlik Soruşturması Kim Tarafından Yapılır?

Subay güvenlik soruşturmasının kim tarafından yapıldığı kanunda belirtilmiştir. Buna bağlı olarak 7315 sayılı Araştırma Kanunu’nda subay güvenlik soruşturmasının kim tarafından yapıldığı belirtiliyor. 7315 sayılı Araştırma Kanunu’na göre güvenlik soruşturması yapacak kişiler şunlardır:

• Kolluk kuvvetleri
• Milli İstihbarat Teşkilatı
• Mahalli Mülki İdari Amirlikler

Güvenlik soruşturması yapmakla görevlendirilmiş kurumlar kendisine iletilen taleplere kısa süre içerisinde cevap vermek zorundadır. Güvenlik soruşturması gerçekleştiren kurumlar Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’na uygun hareket etmelidir. Bu kanun hukuka uygun araştırma yapılmasını, doğru ve güncel bilgilerin esas alınmasını ve belirli amaçlar için işlenme gibi detayları barındırıyor. Güvenlik soruşturması yapan kurum araştırma neticesinde elde ettiği verileri gerekli süre kadar muhafaza etmelidir.

Subay ve Astsubay Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer ?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması taleplerinin ilgili makama ulaşmasından itibaren arşiv araştırması sonuçları en geç 30 iş günü, güvenlik soruşturması sonuçları en geç 60 iş günü içinde cevaplandırılır. Ancak sonuçların ilgili kurumlara ulaşması ve kurumların bu sonuçları değerlendirip karara bağlamaları da dikkate alındığında belirtilen bu süreler uygulamada bir hayli aşılmaktadır. Hatta bu süreler bazı kurumlar için 1 yıla yakın sürdüğü ve mağduriyete yol açtığı görülmektedir. Uzayan güvenlik soruşturmanız var ise kuruma bir dilekçe ile başvurarak sonuçlandırılmasını talep edebilirsiniz.

Subay güvenlik soruşturması sonuçlarını bekleyen ve ne kadar süreceğini bilmeyen adaylar sıklıkla elendikleri için güvenlik soruşturmalarının uzadığını düşünür. Fakat bu düşünce doğru değildir. Zira güvenlik soruşturmasının uzaması ile olumsuz sonuçlanması arasında herhangi bir bağ yoktur. Subay – Astsubay Arşiv araştırması ve güvenlik soruşturması, askeriyede çalışmak isteyen kişiler hakkında yaptığı bir araştırmadır. Bu araştırma kişinin kamu hizmeti yapabilmesi için güvenilir olup olmadığının tespiti için yapılır.

Subay ve Astsubayların Güvenlik Soruşturması Sonuçları Nasıl Öğrenilir?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması taleplerinin ilgili makama ulaşmasından itibaren arşiv araştırması sonuçları en geç 30 iş günü, güvenlik soruşturması sonuçları en geç 60 iş günü içinde cevaplandırılır. Ancak sonuçların ilgili kurumlara ulaşması ve kurumların bu sonuçları değerlendirip karara bağlamaları da dikkate alındığında belirtilen bu süreler uygulamada bir hayli aşılmaktadır. Hatta bu süreler bazı kurumlar için 1 yıla yakın sürdüğü ve mağduriyete yol açtığı görülmektedir. Uzayan güvenlik soruşturmanız var ise kuruma bir dilekçe ile başvurarak sonuçlandırılmasını talep edebilirsiniz.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının her evresinde kesinlikle gizliliğe uyulur. Soruşturma ve araştırma evre ve sonucu bilmesi gerekenlerden başkasına açıklanmaz. Hatta güvenlik soruşturmanız olumsuz sonuçlandığında dahi kişilere hangi gerekçe ile güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlandığı bilgisi verilmez. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması değerlendirme komisyonlarının çalışma tutanakları ve kararları da gizlidir. Benzer şekilde değerlendirme komisyonu tarafından sebebi kişiye bildirilmez.

Kişiler güvenlik soruşturması sonuçlarından haklarında tesis edilen atamama ya da ilişik kesme gibi olumsuz işlemler nedeniyle haberdar olabilmektedir. Bu durumlarda dahi çoğu kez idari işlemin gerekçesi hiç belirtilmemekte ya da mevzuatla aranan şartların taşınmadığı şeklinde genel ifadeler kullanılmaktadır. Az da olsa işlem sebebinin güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması olduğu açıkça belirtilmektedir. İdari işlem sebebinin hiç belirtilmemesi ya da aranan şartların taşınmadığı gibi genel ifadeler kullanılması durumunda gerekçenin güvenlik soruşturması olması kuvvetle muhtemeldir.

Hiçbir sebep gösterilmemesi ya da genel ifadeler kullanılması durumunda bilgi edinme hakkı ya da CİMER vasıtasıyla talepte bulunulması mümkündür, ancak cevabı beklerken dava açma süresinin kaçırılmamasına dikkat edilmelidir. Dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli nokta da idarenin güvenlik soruşturmasının içeriği hakkında, yani hangi somut sebeplerle olumsuz kanaate vardığı konusunda kişiye hiçbir bilgi vermeyeceğidir. Güvenlik soruşturmasının içeriği ancak dava açılması ve mahkemenin idareden talep etmesi halinde dava dosyasından öğrenilebilir.

MSÜ Güvenlik Soruşturması

MSÜ güvenlik soruşturması yönetmeliği aşağıda ki kanun ve yönetmelikler ile belirlenmiştir. Subay ve astsubaylar hakkındaki güvenlik soruşturmaları aşağıda belirtilen Kanun hükümleri çerçevesinde yapılmaktadır:

657 sayılı Devlet Memurları Kanunumuzun devlet memurluğuna alınacaklarda aranacak genel ve özel şartları belirleyen 48/A/8 maddesindeki “güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak” hükmü Anayasa Mahkemesinin 24/7/2019 tarihli ve E.:2018/73; K.:2019/65 sayılı Kararı ile iptal edilmiş ve henüz bu konuda yeni bir düzenleme yapılmamıştır. Bu nedenle 657 sayılı Devlet Memurları Kapsamında memur ya da sözleşmeli personel olarak istihdam edilecekler için güvenlik soruşturması yapılmayacaktır.

Ancak bu durum ne yazık ki subay ve astsubayları doğrudan etkilememektedir. Çünkü 4045 sayılı Güvenlik Soruşturması Kanununun 1/1 maddesi Genelkurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı, jandarma, emniyet, sahil güvenlik ve istihbarat teşkilatlarında çalıştırılacak kamu personeli ve ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak personel hakkında güvenlik soruşturması yapılacağımı hükme bağlamaktadır. Subay ve astsubaylar da bu madde kapsamında olduklarından güvenlik soruşturmasına tabidirler. Bununla birlikte Anayasa Mahkemesi 4045 sayılı kanunun HAGB ve soruşturma dosyalarına erişim yetkisini hukuka aykırı bularak iptal etmiştir. HAGB veya adli soruşturma sebebiyle güvenlik soruşturması olumsuz sonuçlanan adaylar Anayasa Mahkemesi kararından yararlanabilir.

Tarafımıza sıklıkla “TSK güvenlik soruşturmasında neye bakıyorlar?” Sorusu yöneltilmektedir. Türk Silahlı Kuvvetleri gizlilik derecesine sahip bir kurum olması sebebiyle kişilerin kendisi, 3. Derece dahil aile yakınları, otel kayıtları, adli sicilleri, facebook/twitter gibi sosyal paylaşım sitelerinde kayıtları gibi bir çok hususu detaylı şekilde araştırmaktadır. Bu sebeple güvenlik soruşturmanızın olumsuz sonuçlanması bir çok sebebe dayandırılabilir.

Subay ve Astsubay Güvenlik Soruşturması Olumsuz Sonuçlananlar Ne Yapmalı ?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması nedeniyle atanmama, sözleşe feshi veya yenilenmemesi, göreve son verme ya da okuldan / eğitimden ilişik kesme durumlarında tebliğ tarihinden itibaren dava açma süresi olan 60 gün içinde Kamu Denetçiliği Kurumuna başvurulmalı ya da yürütme durdurma istemli iptal davası açılmalıdır. Kamu Denetçiliği Kurumu kararları bağlayıcı olmadığından karara uyulmadığı takdirde tekrar iptal davası açılması gerekecektir. Bu bakımdan zaman kaybetmemek adına doğrudan iptal davası açılması düşünülebilir. Memur hukuku konuları kural olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamına girmemekte, dolayısıyla da Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin görev alanında bulunmamaktadır. Ancak dosyanın nitelik ve içeriğine göre gerekli hukuki yollar tüketildikten sonra Anayasa Mahkemesine ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine bireysel başvuru değerlendirilebilir.

Askeriyeye alınmama ve görevini kaybetme gibi kişi ve ailesi için son derece ağır ve olumsuz sonuçlar doğuran güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması işlemlerine karşı profesyonel hukuki yardım alınması büyük önem taşımaktadır. Astsubay güvenlik soruşturması olumsuz sonuçlanan adaylar ofisimiz ile irtibata geçebilir. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması süreci oldukça yorucudur. Bireyler bu süreç içerisinde devamlı kurumdan tebligat beklediği için yıpranabiliyor. Ancak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmanın takip edilebilmesi için ya da sonuçlarına itiraz edebilmek için profesyonel destek şarttır. Bu bağlamda astsubay güvenlik soruşturması hakkında bilgi almak için Kadim Hukuk ve Danışmanlık ile irtibata geçebilirsiniz.