Mühür bozma suçu diğer adıyla mühür fekki suçu TCK m. 203’te düzenlenen kamu güvenine karşı suçlardandır. Kasten işlenebilen mühür bozma suçu bir şeyin muhafazasını ya da varlığını mevcut olduğu haliyle korumak için yetkili makamların mühürlemesi halinde söz konusu olur. Yetkili makamların koyduğu mührü kaldırmak ya da mührün konulma amacına aykırı hareket yapmak suretiyle suç oluşur. En sık işlenen suç tiplerinden biri olan mühür bozmak fiilinin amacı ve sebebi ne olursa olsun genel kast ile işlenebilir. Mühür bozma suçu iki farklı şekilde işlenebilir. Bunlar;

• Mührün Kaldırılması: Yetkili makamın veya kanunun emri gereği konulan mührün kaldırılması halinde mühür bozma suçu oluşur. Mührün kaldırılması fiilinin, mührün sökülmesi, yırtılması, bozulması veya yakılması eylemlerinden herhangi biri ile işlenebilir. Farkı yoktur.
• Mührün Konulma Gayesine Aykırı Kullanımı: Mührün bozulması veya kaldırılması söz konusu olmadığı halde, konulma gerekçesine aykırı hareket edilmesi de suçun oluşmasına vücut verir. Örneğin, bir inşaat, yetkili makam tarafından mühürlendikten sonra müteahhitin mührü bozmadan inşaata devam etmesi mühür bozma suçunu oluşur. Çünkü, bu somut olayda mührün gayesi, inşaatın hukuka aykırı bir şekilde yapılmasını engellemektir. Mührün konulma gayesine aykırı hareket ederek inşaat faaliyetine devam eden müteahhit mühür fekki suçunun cezası ile cezalandırılır.

Dosyaya mühürleme tutanağı ve mühür bozma tutanağının getirilmesi gerekir. İddianamenin kabul edilmesine kadar geçen eylemler, teselsül edebilir, iddianamenin kabulünden sonraki eylemler ayrı suç oluşturur. Öncelikle fiil mührü yerleştiren kamunun otoritesini korumak ve kamusal faaliyetin engellenmesini önlemek amacıyla hukuka aykırı hale getirilmiştir. Yani kamu otoritesi, mühürlediği eşya, konut, taşınır ya da taşınmazın aynen korunmasındaki kamu yararına yönelik iradeye karşı olunmasını cezalandırır. Mührün kırılması, bozulması ya da mühre hiç dokunmadan konulma amacına aykırı hareketler suçu oluşturur. “Kanun veya yetkili makamların emri uyarınca bir şeyin saklanmasını veya varlığının aynen korunmasını sağlamak için konulan mührü kaldıran veya konuluş amacına aykırı hareket eden kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.” (TCK m. 203)

Mühür Bozma Suçu Nedir?

Mühür bozma suçu, iki farklı fiil ile kasten işlenebilen bir suçtur. Ya mührün kaldırılması ile işlenir ya da mührün konulma amacına aykırı hareketler yapılarak işlenir. Mührün kaldırılması yetkili makamın ya da kanunun emrine karşı gelmektir. Çünkü mührü koyulması yetkili makam emri ile yerine getirilir. Mührün kaldırılması şu fiillerle işlenebilir: Mührün sökülmesi, yırtılması, bozulması, koparılması, sökülmesi, yakılmasıdır. Mühür bozma suçu seçimlik hareketli bir suçtur. Kişi mührü kaldırarak suçu işleyebileceği gibi mührün kaldırmadan konulma amacına aykırı hareket ederek de mührü bozabilir. Bu seçimlik eylemlerden birinin yapılması suçu oluşturur. Bu eylemler şöyledir:

• Mührü kaldırmak: Mühür bir eşya üzerine konulur. Bu mührün eşyadan ayrılması, kırılması, koparılması suça vücut verir. Yani mührün ya da bunu tutan ip/tel gibi eşyaların koparılması suçu oluşturur. Eylem böyle oluştuktan sonra eşyaya müdahale edilmesinin bir önemi kalmaz.
• Mührün konulma amacına aykırı hareket etmek: Mührün konulma amacı eşyanın saklanması ya da varlığını aynen koruması için yapılır. Mühür konulduktan sonra yetkili makam kaldırana kadar kişiler eşyalara müdahale etmemelidir.

Mührün konulma amacına aykırı hareketler de suçun oluşmasını sağlar. Örneğin inşaat mühürlendikten sonra çalışanlar mührü bozmadan inşaata devam ederse bu da suçu oluşturur. Çünkü zaten mührün konulma amacı inşaatın hukuka aykırı şekilde yapılmasını engellemektedir. Sonuç olarak mühür bozma suçu kasten işlenebilen bir suçtur. Suçun varlığı için kişinin belirli bir sebeple hareket etmesinin önemi yoktur.

Mühür yetkili makamlarca konulur. Mühür eşyanın varlığını koruduğu gibi varlığını sürdürme amacı da güder. Mührün amacı eşyanın varlığını korumak ya da varlığını sürdürmek amacı güder. Mühür sökme ya da konuluş amacına aykırı hareket etmek amacının buna yönelik olduğunu kişinin bilmesi, istemesi yeterlidir. Suçun oluşması için herhangi bir zararın meydana gelmesi aranmaz.

Mühür Bozma – Madde 203

Kanun veya yetkili makamların emri uyarınca bir şeyin saklanmasını veya varlığının aynen korunmasını sağlamak için konulan mührü kaldıran veya konuluş amacına aykırı hareket eden kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. (Asliye Ceza Mahkemesi)

Mühür Bozma Suçunun Unsurları

Mühür bozma suçu için TCK’daki eylemlerin gerçekleşmesi gerekir. Suç iki şekilde gerçekleşebilir ve bu iki şekilden birinin yapılması suçun oluşması için yeterlidir. Seçimlik hareketlerden ikisinin birlikte gerçekleşmesi halinde de tek bir suçun varlığından söz edilmektedir. Söz konusu 203. Maddeye göre suçun unsurları şöyledir:

• Suçun ortaya çıkması için failin mutlaka mührü kırması, koparması ya da çıkarması gerekir.
• Mühür bozma suçu için mührü bozulan eşya ya da alana dokunmak suça vücut vermez.
• Mührün yerinden hareket ettirilmesi, çıkarılması, ipinin/telinin koparılması mühür bozma suçunu oluşturur.

Mühür bozma suçu kasten işlenebilen bir suç tipidir. Taksirle mührün bozulması durumunda cezalandırma yapılmamaktadır. Ancak elbette o mührün yanlışlıkla bozulmasından doğan zarar giderilmelidir. Mühür bozma suçunu herkes işleyebilir. Mührün illa muhatabı tarafından işlenmesine gerek yoktur. Ancak mührü başka bir kişi bozdu diye örneğin inşaata devam etmek yine TCK 203’deki suça sebep olur ve cezası uygulanır.

• Suçun Faili ve Mağduru

Mühür bozma suçu TCK m. 203’te kamu güvenine karşı suçlar altında düzenlenmiştir. Bu maddeye göre bir şeyin saklanması ya da varlığını koruması için yetkili makamlar mühür koyabilir. Kişilerin bu mührü kaldırması halinde de cezalandırılabileceği düzenlenmiştir. Bunun dışında mührün konuluş amacına aykırı hareket edenler de cezalandırılacaktır. Suç kanunun yetkilendirdiği ve usulüne uygun olarak mühürlediği yerlerin amacına aykırı hareket edilmesi ile oluşur. Suçla kamu idaresi ve devlet otoritesi korunmaktadır.

Mühür bozma suçu özgü bir suç değildir. Bu nedenle işlenebilmesi için kanunda böyle bir düzenleme yapılmamıştır. Kanuni düzenlemesinde seçimlik gösterilen icrai hareketlerle bu suç işlenir. Suçun faili herkes olabilir. Mühür bozma suçu ile korunan hukuki değer kamu güvenidir. Bu nedenle mağdur da kamunun kendisi yani devlettir. Ayrıca suçun işlenmesi için menfaati ihlal edilen kişiler de suçtan zarar gören sıfatına sahip olur.

• Suçun Fiili

Mühür bozma suçu, seçimlik hareketli bir suç tipidir. Kanuni düzenlemesinde suçun işlenmesi, kanun veya yetkili makamların emrine göre bir şeyin saklanmasını veya varlığının korunmasını sağlamak için mühür konulur. Konulan mührün kaldırılması veya konuluş amacına aykırı hareket edilmesi ile suç işlenmiş olur. Mührün kaldırılması veya konuluş amacına aykırı hareket edilmesi seçimlik hallerinden birisinin işlenmesi ile suç meydana gelecektir. Mühür bozma suçu;

• Mühür kanun veya yetkili amirin emri ile konmamışsa,
• Mührü koyan memur yetkisiz ise,
• Mühür kanunun öngördüğü usule uyulmadan konulmuşsa,

Suçun hukuka aykırılık öğesi gerçekleşmediğinden, böyle bir mührü sökmek veya bozmak suç oluşturmayacaktır.

Mühür bozma suçu, sırf hareketli yani neticesiz bir suçtur. Sırf hareket suçlarının işlenebilmesi için herhangi bir neticenin doğması gerekmemektedir. İcrai hareketin gerçekleştirilmesi yeterlidir. Suçun kanuni tanımında gösterilen icrai hareketlerden birisinin gerçekleştirilmesi suçun oluşması için yeterlidir. Ayrıca bir neticenin varlığı aranmamaktadır. Mühür bozma suçu herkes tarafından işlenebilir ancak kasten işlenmelidir. Taksirle mühür bozma suçunun işlenmesi mümkün değildir. Korunan eşya, yer mühür kırıldıktan sonra belli bir amaçla kullanılmasa da suç gerçekleşmiştir. Çünkü mührün kırılması tek başına suçu oluşturur, mühürlenen şeyin kullanılması şartı aranmamaktadır. Mühür bozma suçu Kamu İdaresi ve devletin otoritesini korur.

• Suçun Manevi Unsuru

Mühür bozma suçunun oluşması için özel kast gerekli değildir, genel kastın varlığı yeterlidir. Kanunda mührün konulma amacına aykırı hareket edilmesi özel kast anlamına gelmemektedir. Seçimlik hareketlerde failin iç dünyası için özel bir amaç gerekmemektedir. Kast TCK m. 21’de düzenlenmiştir. Bilerek ve isteyerek suçun gerçekleştirilmesi kasttır. Kast diğer bir deyişle neticenin öngörülmesi, istenmesi ya da kabul edilmesidir. Yani öngörülebilirlik, öngörme, isteme, kabul etme unsurları bu suç tipi için gereklidir.

Öngörülebilirlik herkesçe kabul edilebilir olmalıdır ve en önemli kıstastır. Dış dünyaya yansıyan hareketlerin aynı durumdaki ortalama zekaya sahip olan makul kişiler bakımından öngörülebilir olması gerekir. Olaylar öngörülebilir olmazsa illiyet bağı kesilmiş demektir. Kast suçu işleyen failin iç dünyasındaki kararlılığı, neticeyi bilmesidir. Fail neticeyi öngörmektedir. Yani suçu bilerek istemektedir ya da en azından kabul etmektedir.

Mühür Bozma Suçunun Cezası Nedir?

TCK m. 203’deki mühür bozma suçunun cezası aynı maddede belirlenmiştir. Söz konusu maddeye göre suçun cezası 6 ay ile 3 yıl arasında değişen hapis cezası veya alternatif adli para cezasıdır. Yargılamayı yapan asliye ceza mahkemesi hangi cezanın verileceğini belirlemektedir. Kanunda bu suç için özel olarak arttırma ya da azaltma sebepleri öngörülmemiştir. Ancak bunların dışında her suç için geçerli olan indirim sebepleri burada da geçerlidir. Örneğin iyi hal indirimi, yaş küçüklüğü, tekerrür artırımı vs.

Aynı anda hem adli para cezasının hem de hapis cezasının verilmesi mümkün değildir. Mühür bozma suçu hapis cezası olarak belirlenmişse adli para cezasına çevrilmez. Ancak hükmedilen ceza hakkında hükmün açıklanmasının geriye bırakılması veya cezanın ertelenmesi kararı verilebilir. Ancak etkin pişmanlık hükümleri ya da uzlaşma hükümleri uygulanmaz. Seçimlik hareketli suçlarda ceza tayini TCK m. 61/9’da belirlenmiştir.” Adli para cezasının seçimlik ceza olarak öngörüldüğü suçlarda bu cezaya ilişkin gün biriminin alt sınırı, o suç tanımındaki hapis cezasının alt sınırından az; üst sınırı da, hapis cezasının üst sınırından fazla olamaz.” (TCK m. 61/9)

• Bu suçla ilgili tutukluluk süresi CMK’nın 102/1. maddesi uyarınca en çok 1 yıldır. Zorunlu hallerde 6 ay daha uzatılabilir. Bu süreye kanun yolunda geçen süre dahil değildir.
• Seçimlik cezalardan adli para cezasının seçilmesi halinde adli para cezası miktarı, 180 günden 1095 güne kadardır.

Suçun Özel Görünüş Biçimleri

Mühür koyma işlemi için bazı örnekleri vermemiz mümkündür. Mühür vurma yetkisini kullananlar; belediyeler, valilikler, kaymakamlıklar, bakanlıklar (Örn. sağlık bakanlığı), tarım ilçe müdürlükleri gibi birçok kurum mevcuttur. Bu kurumlar kanuna dayanarak mühürleme yetkisi kullanır. Eğer bir kurumun kanuni olarak mühürleme yetkisi bulunmuyorsa kanunda kendisine bu hak verilmemiştir. Buna rağmen kurum tarafından mühürleme işlemi yapılmışsa bu mühür bozulabilir. Bu durumda TCK m. 203 mühür bozma suçu oluşmaz. Yetkisiz olarak, usuli işlemlere aykırı olarak yapılan mühürlemeler rahatlıkla bozulabilir. Çünkü yok hükmündedir. Burada mühür bozma cezası oluşmamaktadır.

• Teşebbüs

Teşebbüs TCK m. 35’te failin işlemeyi kast ettiği suçu işleyememesidir. Fail doğrudan icraya başlamıştır ancak elinde olmayan nedenlerle suçu tamamlayamamıştır. Fail teşebbüs aşamasındaki suçtan oluşan zarar veya tehlikenin ağırlığına göre cezada indirim almaktadır. Örneğin ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası değil 13 yıldan 20 yıla kadar hapis cezası; müebbet hapis cezası değil 9 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası almaktadır. Bunların dışındaki hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilecektir. Mühür bozma suçu için de teşebbüs hükümlerinin uygulanması mümkündür.

• İştirak

İştirak bir suçun birden fazla fail tarafından birlikte işlenme iradesidir. İştiraktan bahsedebilmemiz için suça birden fazla kişinin katılması gerekir. Ayrıca söz konusu kişilerde bu suçu işleme iradesi olmalıdır. Bu nedenle iştirak kasten işlenebilen suçlarda gündeme gelir. Mühür bozma suçu da birden fazla fail ile birlikte işlenebilir. Suçun icrai hareketleri birden fazla kişi ile birlikte yapılırsa suça katılan herkes fail olarak sorumludur.

Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme, HAGB

• Adli Para Cezası: İşlenen bir suça karşılık hapis cezası ile birlikte ya da tek başına uygulanan yaptırım türüdür. Mühür bozma suçundan hükmedilen hapis cezası adli para cezasına çevrilmez. Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması için cezanın denetim süresinde sonuç doğurmamasıdır. Denetim süresi içinde belli koşullar sağlanırsa ceza hiçbir sonuç doğurmadan ortadan kalkar. Böylelikle ceza davası düşer.
• HAGB: Mühür bozma suçu için verilen hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı verilebilir. Cezanın ertelenmesi, mahkeme tarafından belirlenen cezadan vazgeçilmesidir. Yani cezaevinde infaz edilecek cezadan şartlı olarak vazgeçilir. Mühür bozma suçu için de hapis cezasının ertelenmesi mümkündür.
• Erteleme: Erteleme ceza mahkemesi tarafından belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir. Mühür bozma suçu nedeniyle verilen cezanın ertelenmesi mümkündür.

Mühür Bozma Suçunda Şikayet Süresi, Zamanaşımı, Uzlaşma, Etkin Pişmanlık ve Görevli Mahkeme

• Uzlaşma: Suç isnadındaki kişi ile suçun mağduru arasında yapılır. İki taraf arasında uzlaştırmacı aracılığı ile iletişim kurulur ve anlaşılır. Mühür bozma suçu uzlaşma kapsamında değildir. Mühür bozma suçu şikayete tabi suçlar arasında yer almaz. Bu nedenle savcılık bu suçu resen soruşturur ve suça dair herhangi bir şikayet süresi de yoktur. suç dava zamanaşımı süresine uymak kaydı ile her zaman soruşturulabilir.
• Dava Zamanaşımı: Suçun işlendiği tarihten itibaren belli bir süre geçtikten sonra dava açılmamış ya da açılan dava kanuni süre içinde sonuçlandırılmamışsa ceza davası düşer. Mühür fekki suçu için yapılan yargılamalarda dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Suç, bu zamanaşımı süreleri içinde daima soruşturulabilir. Bu zamanaşımı süreleri geçtikten sonra suç hakkında soruşturma yapılmaz. Bu suç için olağan dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu suçla ilgili zincirleme suç hükümleri uygulanabilir.
• Şikayet Süresi: Mühür bozma, Cumhuriyet Savcılığı tarafından re’sen yani kendiliğinden takip edilir. CMK m. 253 hükmü uzlaştırma kurumunu düzenlemiştir. İlgili düzenlemeye göre soruşturma ve kovuşturması şikâyete bağlı suçlar ve CMK m. 253’teki katalog olarak sayılan suçlar uzlaştırmaya tabidir. Buna göre mühürde sahtecilik suçu ilgili şartları taşımadığı için ve CMK m. 253’te sayılan katalog suçlardan olmadığı için uzlaştırmaya tabi değildir.
• Görevli Mahkeme: Mühür bozma suçu nedeniyle yapılan yargılamalarda görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir.

Mühür Bozma Suçu Emsal Yargıtay Kararları

Yargıtay 8. Ceza Dairesi 2013/9298 E. 2014/10577 K. 25.04.2014 Tarihli Kararı

• Mühür Bozma Suçu
• TCK 203. Madde

Sanık hakkında mühürde sahtecilik, mühür bozma ve elektrik hırsızlığı suçlarından 15.02.2010 tarihinde kurulan hükümler Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca Elektrik Hırsızlığı suçu bakımından 6352 sayılı Kanunun Geçici 2. maddesi gereğince uyarlamaya konu edilebilmesi bakımından incelenmeksizin geri gönderilmiş ve mahkemece her üç suç bakımından yeniden hüküm kurulmuş ise de; mühürde sahtecilik ve mühür bozma suçları bakımından 12.12.2012 tarihinde kurulan hükmün hukuki değerden yoksun olduğu kabul edilerek yapılan incelemede: Mahkemece dosyada mevcut kanıtlar değerlendirilip gerektirici neden- leri açıklanmak suretiyle elektrik hırsızlığı suçundan ceza tertibine yer olmadığına, mühürde sahtecilik ve mühür bozma suçlarından sanığın beraatine ilişkin kararlar usul ve yasaya uygun bulunduğundan katılan vekilinin, bir sebebe dayanmayan temyiz itirazları yerinde görülmediğinden reddiyle hükümlerin (ONANMASINA), 25.04.2014 gününde oybirliğiyle karar verildi.

Yargıtay 11. Ceza Dairesi 2015/3928 E. 2017/1880 K. 15.03.2017 Tarihli Kararı

• Mühür Bozma Suçu
• TCK 203. Madde

Mühür bozma suçunu düzenleyen TCK’nın 203. maddesi, esasta bir şeyin saklanmasını veya varlığının olduğu gibi Mühür bozma suçunu düzenleyen muhafazasını sağlamak üzere, kanunun veya yetkili makamların emrine uyularak konulmuş mührün kaldırılmasını cezalandırmaktadır. Bu nedenle, yasaya uygun biçimde konulan bir mührün varlığı, mühür bozma suçunun ön koşuludur. Elektrik sayaçlarında bulunan ve bakanlık mührü olarak adlandırılan mühürlerin sayaçlar imal edilirken yapılması ve bu mührün üretilen sayacın standartlara uygun olarak üretildiğini gösterir mühür olup anılan yasa maddesi anlamında mühür olarak kabul edilemeyeceği gibi bu mühürlerin sayaçlara takılması işlemiyle elektrik dağıtım şirketlerinin bir ilgisinin bulunmaması, kullanılan sayaçtaki bakanlık mühürlerinin açılıp kapatılarak sayaca müdahale edilmesinde yüklenen mühür bozma suçunun yasal unsurları itibariyle oluşmadığı anlaşılmakla, unsurları oluşmayan suçtan sanığın beraatine karar verilmesi gerektiği gözetilmeden yazılı şekilde hüküm kurulması, Yasaya aykırı, sanık müdafiinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükmün bu sebeplerden dolayı 5320 sayılı Yasanın 8/1. maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK’nun 321. maddesi uyarınca BOZULMASINA, 15.03.2017 gününde oybirliğiyle karar verildi.

Yargıtay 11. Ceza Dairesi 2016/1127 E. 2017/5501 K. 13.09.2017 Tarihli Kararı

• Mühür Bozma Suçu
• TCK 203. Madde

Bozmaya uyularak yapılan yargılamada, TCK’nun 203. maddesinde, esasta bir şeyin saklanmasını veya varlığının olduğu gibi muhafazasını sağlamak üzere, kanunun veya yetkili makamların emrine uyularak konulmuş mührün kaldırılması veya mührün konuluş amacına aykırı davranış cezalandırılmaktadır. Mühürleme işleminin amacı, Devlet yönetiminin bir şeyi koruma altına alma ve başkalarının tasarrufunu önleme iradesinin konulan mühürle açıklanmakta olup, bu iradeyi etkisiz duruma getirerek onu ihlal eden eylemler de mühür bozma suçunu oluşturacaktır. Yasaya uygun biçimde konulan bir mührün varlığı, mühür bozma suçunun ön koşuludur. Elektrik sayaçlarında bulunan ve bakanlık mührü olarak adlandırılan mühürlerin sayaçlar imal edilirken üretilen sayacın standartlara uygun şekilde elektrik tüketimini kaydettiğini belirtir mahiyette olması ve bu mühürlerin sayaçlara takılması işlemiyle elektrik dağıtım şirketlerinin bir ilgisinin bulunmadığı, 01.09.2009 tarihli sayaç sevk ve bilgi formunda Bakanlık mühürlerinin olmadığının tespit edildiği bu belgeye isitinaden oluşturulan 09.10.2009 tarihli kaçak/usulsüz elektrik tespit tutanağında bakanlık mühürlerine müdahale edildiği bilgisinin doğrulandığı anlaşılmakla, elektrik dağıtım şirketi tarafından kaçak elektrik kullanımının engellenmesine yönelik bir mühürleme ve bunun sonucunda gerçekleşen mühür bozulması iddiasında bulunulmaması karşısında, kullanılan sayaçtaki bakanlık mühürlerinin açılıp kapatılarak sayaca müdahale edilmesinde yüklenen mühür bozma suçunun yasal unsurları itibariyle oluşmadığı cihetle, katılan vekilinin yerinde görülmeyen temyiz itirazlarının reddiyle, sonucu itibariyle doğru bulunan beraat hükmünün istem gibi ONANMASINA, 13.09.2017 gününde oybirliği ile karar verildi.