Elektronik Kelepçe Nedir? Hangi Suçlarda Uygulanır?

Elektronik kelepçe, bir kişinin elektronik yöntemlerle toplumdaki sınırlı alanda gözetim ve denetim altında tutulmasını sağlayan uygulamadır. Sanığa elektronik kelepçe takarak nerede olduğu anlık kontrol edilir. Kelepçe sinyal verdikçe kişinin belirlenen yerde olduğu teyit edilir. Amaç toplumun ama özellikle mağdurun koruma altına alınmasıdır. Elektronik kelepçe uygulaması hükümlülerde, sanıklarda hatta şüphelilerde uygulanabilir. Elektronik kelepçe yöntemi Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği’nin dördüncü maddesinde yer almaktadır. Yönetmelik maddesine göre;

“Elektronik izleme: Şüpheli, sanık veya hükümlülerin elektronik yöntem ve araçlar ile toplum içinde izlenmesini, gözetim ve denetim altında tutulmasını sağlayan, mağdurun veya toplumun korunmasını destekleyen uygulamaları ifade eder.”

Elektronik kelepçe kararı, tedbir kararları olmaksızın uygulanamaz. Aile Mahkemesi tarafından verilen elektronik kelepçe uygulanması yönündeki kararların 7/24 kesintisiz takibinin yapılabilmesi amacıyla Güvenlik ve Acil Durumlar Koordinasyon Merkezi’nde (GAMER) Elektronik İzleme Merkezi bulunmaktadır. Şiddet mağduru ve yükümlünün kararda belirtilen hususlar doğrultusunda sistem üzerinden izlenmesi, izleme merkezinde gerçekleştirilir. Yükümlünün, şiddet mağduruna yaklaşmaması gereken asgari mesafe bilgisi izleme merkezinde sisteme kaydedilir ve yükümlü tarafından girilmemesi gereken tampon bölge ve yasak bölge harita üzerinden işaretlenir. Kararın uygulanmasına ilişkin izleme süreci, taraflara izleme ünitelerinin teslimi ile başlar ve geri alınmasıyla sona erer. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu makalemizde elektronik kelepçe uygulamasından bahsedeceğiz.

Elektronik Kelepçe Uygulaması Nedir?

Elektronik kelepçe uygulaması; şüpheli, sanık ya da hükümlü şahsın sınırlı bir alanda kalmasını sağlayan izleme uygulamasıdır. Denetimli serbestlik müdürlüğü görevlilerinin belirlediği sınırlı alan içerisinde kişinin en uzak gidebileceği alan belirlenir. Örnek vermek gerekirse kişinin kendi evi ve bahçesi işaretlenerek bu alan dışına çıkması yasaklanır. Eğer kişi yasaklanan alan dışına çıkarsa hakkında adli kontrol tedbirinin uygulanmasına dahi karar verilebilir.

Elektronik kelepçe uygulamasının ne kadar süreceği soruşturma evresinde sulh ceza hakimliği, kovuşturma evresinde ceza dosyasına bakan mahkeme ve infaz aşamasında infaz hakimliği olarak ayrı ayrı belirlenmiştir. Kelepçe uygulaması da kişi özgürlüğünü sınırlayan bir uygulama olduğundan, hükümlülük halinde kişinin cezasından mahsup edilmesine karar verilmektedir. Ancak kelepçe uygulaması içerisinde geçen iki gün mahsup edilecek cezada 1 gün olarak kabul edilmektedir.

Elektronik kelepçe uygulaması kişinin sınırlı bir alanda özellikle evinde kalıp kalmadığını denetlemek için getirilen bir uygulamadır. Elektronik kelepçe yöntemi üç durumda kullanabilir. Bunlardan birincisi adli kontrol yöntemi olarak elektronik kelepçe yöntemi, ikincisi infaz şekli olarak kelepçe, üçüncüsü ise koruma kararı olarak kelepçe yöntemidir.

Elektronik Kelepçe Takılabilecek Durumlar

Elektronik kelepçe uygulaması ilk olarak adli kontrol tedbiri uygulanması için kullanılabilir. Bu durumda kişinin konutunu herhangi bir mazeretini sunmaksızın ya da izin almaksızın terk etmemesi amaçlanır. Bu alan kişinin konutu dışında belirli bir yerleşim bölgesi de olabilir. Örneğin il ve ilçe sınırı olarak elektronik kelepçe uygulamasının kullanılacağı alan da belirlenebilir. Son olarak elektronik kelepçe uygulaması belirli yer ve bölgelere gitmemek şeklinde de uygulanabilir.

Bir kişi hakkında hükmedilen bir yıl veya daha az süreli kısa süreli hapis cezalarında bazı seçenek yaptırımlar öngörülmüştür. Bu yaptırımlar, belirli yerlere gitmekten yasaklanmak veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanma şeklinde sıralanabilir. Ayrıca hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı kapsamında da uygulanan denetimli serbestlik uygulamasında kişiye elektronik kelepçe takılabilir. Bunların dışında kişi hakkında elektronik kelepçe uygulaması yapılacak durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Konutu, bir yeri terk etmemek için adli kontrol tedbiri olarak uygulanan elektronik kelepçe yöntemi,
• Belirli bir yer ve alana gitmemek için adli kontrol tedbiri olarak uygulanan elektronik kelepçe yöntemi,
• Kısa süreli hapis cezalarına seçenek yaptırımların uygulanması için,
• HAGB kararı ile birlikte denetimli serbestlik uygulaması kapsamında elektronik kelepçe uygulaması,
• Hapis cezasının konuttaki infazı için elektronik kelepçe uygulaması,
• Hapis cezasının infazı kapsamındaki denetimli serbestlik uygulamasında elektronik kelepçe uygulaması,
• Mükerrerlere özgü infaz rejiminde elektronik kelepçe uygulaması,
• Koşullu salıverilme kapsamında elektronik kelepçe uygulaması,
• 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında uygulanan tedbir ile elektronik kelepçe uygulanması.

Elektronik Kelepçe Uygulamasına Karar Veren Merci

Adli kontrol kararı kapsamında kişi hakkında elektronik kelepçe uygulanmasına karar verilmesi için kişi hakkında yürütülen bir soruşturma veya kovuşturma olmalıdır. Her iki durumda da bu tedbir kararını verecek merci değişmektedir. Soruşturma evresinde elektronik kelepçe uygulamasına karar verecek merci suçun işlendiği Sulh Ceza Hakimliğidir. Bu aşamada bu hususa itiraz edildiği takdirde asliye ceza mahkemesi kararı verecektir. Kovuşturma evresinde ise kişi hakkında yürütülen ceza davasına bakan mahkeme adli kontrol kararı vermeye yetkili olacaktır.

Kişi hakkında ceza infazı aşamasında elektronik kelepçe takılmasına da karar verilebilir. Bu durumda kararı verecek merci infaz hakimliğidir. Yetkili merci ise infazın yapıldığı yer hakimliği infaz hakimliği olacaktır. Elektronik kelepçe uygulamasının uygulanabileceği suçlar ise ceza kanununda yer alan tüm suçlardır. Nitekim bunun yanı sıra Terörle Mücadele Kanunu, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu, Orman Kanunu, Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu gibi özel kanunlarda da elektronik kelepçe uygulamasına karar verilebilecek suçlar düzenlenmiştir.

Elektronik Kelepçe Şartları

Kişi hakkında elektronik kelepçe uygulanması için belli başlı şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. İlk olarak kişi hakkında adli kontrol tedbiri olarak elektronik kelepçe uygulanması halinden bahsedelim. Kişi hakkında tutuklama kararı vermek yerine adli kontrol tedbirine hükmedilebilir. Bu da kanundaki tutuklama yasağı olan haller olarak sıralanabilir. Kişi hakkında hem tutuklama nedeni doğmalı hem de kuvvetli suç şüphesi doğmalıdır. Tutuklama kararı verilebilmesi için kişinin kaçmasına şüphe uyandıracak herhangi bir somut delil olmalı, delilleri yok etme şüphesi olmalı veya işlenen suç katalog suçlardan olmalıdır.

Eğer kişi hakkında infaz aşamasında elektronik kelepçe uygulamasına karar verilirse hükümlünün durumu göz önünde bulundurulur. Bu durumda kişinin hangi infaz rejimine göre infaz edileceği ya da infaz edilen cezanın niteliği göz önünde bulundurulacaktır. Aynı zamanda hükümlüye infaz süresi boyunca herhangi bir yükümlülük yüklenip yüklenmediği de bu süreçte göz önünde bulundurulur. Özetle hem infaz aşamasında hem de adli kontrol tedbiri halinde elektronik kelepçe uygulanması için aranan şartlar şu şekilde sıralanabilir:

• Kuvvetli suç şüphesi olmalıdır. (Adli kontrol)
• Şüpheli veya sanığın kaçma şüphesi uyandıracak somut olgular olmalıdır. (Adli kontrol)
• Şüpheli ya da sanığın delil karartacağı konusunda şüphe olmalıdır. (Adli kontrol)
• Şüpheli veya sanığın işlediği suç katalog suçlardan olmalıdır. (Adli kontrol)
• Hükümlünün durumu dikkate alınır. (İnfaz)
• Hükümlünün cezasının infaz rejimi dikkate alınır. (İnfaz)
• Hükümlünün cezasının niteliği dikkate alınır. (İnfaz)
• Hükümlüye infaz sürecinde herhangi bir yükümlülük yüklenip yüklenmediği dikkate alınır. (İnfaz)

Elektronik Kelepçe Hangi Suçlara Uygulanır?

Elektronik kelepçe tüm suçlarda uygulanabilir. Tutuklama yasağı olan hallerde de şüpheli veya sanık hakkında elektronik kelepçe takılması şeklindeki adli kontrol tedbirine başvurulabilir (CMK m.109/2). Tüm suçlarda, şartları varsa elektronik kelepçe takılması şeklindeki adli kontrol kararı verilebilse de, en çok elektronik kelepçe takılması tedbirine karar verilen suçlar, tutuklamanın katalog suçları olan aşağıdaki suçlardır:

• Soykırım ve insanlığa karşı suçlar
• Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti
• Kasten adam öldürme suçu
• Kasten yaralama
• Neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama
• Kadına karşı işlenen kasten yaralama suçu.
• Sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan personele karşı görevleri sırasında veya görevleri dolayısıyla işlenen kasten yaralama suçu
• İşkence suçu
• Cinsel saldırı suçu
• Çocukların cinsel istismarı
• Hırsızlık suçu
• Gasp suçu
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti
• Suç işlemek amacıyla örgüt kurma
• Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar
• Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar
• 6136 s. Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun’da silah kaçakçılığı (m.12) suçları
• 4389 s. Bankalar Kanunu’nda zimmet (m.22/3-4) suçu
• 4926 s. Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar
• 2863 s. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda (m.68, 74) suçları
• 6831 s. Orman Kanunu’nda kasten orman yakma (m.110/4-5) suçları
• 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun 33. maddesinde sayılan suçlar
• 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun md. 7/3’te belirtilen suçlar.

6284 Sayılı Kanun Kapsamında Elektronik Kelepçe Uygulaması

Elektronik kelepçe uygulamasının şüpheli, sanık ya da hükümlü şahsın sınırlı bir alanda kalmasını sağlayan izleme uygulaması olduğundan bahsetmiştik. Bu konuda elektronik kelepçe uygulaması ile en çok karşılaşılan durum 6284 sayılı kanun kapsamında yer alan aileye ve kadına karşı şiddet içeren suçlardır. 6284 sayılı kanunun 12.maddesinde teknik yöntemlerle takip tedbirinin hangi durumlarda uygulanabileceğinden bahsedilmiştir. 6284 sayılı kanunun 12.maddesine göre;

Madde 12 – Bu Kanun hükümlerine göre verilen tedbir kararlarının uygulanmasında hâkim kararı ile teknik araç ve yöntemler kullanılabilir. Ancak, bu suretle, kişilerin ses ve görüntüleri dinlenemez, izlenemez ve kayda alınamaz. Teknik araç ve yöntemlerle takibe ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.

İlgili maddede yer alan teknik takip yöntemlerinden en çok uygulama alanı bulanı elektronik kelepçe uygulamasıdır. Bu uygulama ile birlikte aile birliğinin korunması ve kadına karşı şiddetin önüne geçilmesi amaçlanmaktadır. Şiddet ve ısrarlı takip mağduru olan kişiler Sulh Ceza Hakimliğinden kendisine karşı ihlalde bulunan kişiye elektronik kelepçe takılması talebinde bulunabilirler. Elektronik kelepçenin amacı ihlalde bulunan kişinin genellikle aile konutuna veya kadının konumuna belli bir mesafeden fazla yaklaşmasının önüne geçilmesidir. Elektronik kelepçe takılması ile birlikte ihlalde bulunan kişinin konutunu terk etmesi durumunda kolluk kuvvetleri tarafından kolaylıkla tespit edilecektir.

Elektronik Kelepçe Uygulaması ve Süresi

Elektronik kelepçe uygulamasının hangi şartlarda yapıldığı yukarıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bunun yanı sıra kişinin elektronik kelepçe uygulanmasında Elektronik İzleme Merkezine ihlal sinyalleri gönderilir. Bu kurum Denetimli Serbestlik Müdürlüğü’ne bağlıdır. Bunun yanı sıra kişi elektronik kelepçeyi çıkartabilir ancak böyle bir durumda alarm sistemi devreye girer. Elektronik kelepçe uygulamasının süresi ise ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen durumlarda en çok 2 yıl olarak belirlenmiştir. Ancak bu sürenin 1 yıl daha uzatılması mümkündür. Ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde ise bu süre en çok 3 yıl olarak belirlenmiştir. Bu 3 yıllık süre de zorunlu durumlarda 3 yıl daha uzatılabilir. Aynı zamanda TCK 2. kitap 4. kısım 4-5-6-7. bölümde yer alan suçlar açısından en fazla 4 yıl elektronik kelepçe uygulaması yapılır. Elektronik kelepçe için belirlenen bu süreler çocuklar açısından yarı oranında indirilir. Hüküm kesinleştiği takdirde uygulama resen ortadan kalkmaktadır.

Konutu terk etmeme (ev hapsi) veya belirli bir yerleşim bölgesini terk etmemek bir adli kontrol biçimidir, bu nedenle bir adli kontrol biçimi olarak elektronik kelepçenin takılması süresi veya ne kadar süreceği adli kontrol hükümlerine göre aşağıdaki şekilde belirlenir:

1. Ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen işlerde (örneğin, asliye ceza mahkemesinde yapılan yargılamalarda) konutunu terk etmeme (ev hapsi) tedbiri süresi en çok iki yıldır. Ancak bu süre, zorunlu hâllerde gerekçesi gösterilerek bir yıl daha uzatılabilir.
2. Ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde, adli kontrol süresi en çok üç yıldır. Bu süre, zorunlu hâllerde, gerekçesi gösterilerek uzatılabilir; uzatma süresi toplam üç yılı, Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlarda dört yılı geçemez. Bu maddede öngörülen adli kontrol süreleri, çocuklar bakımından yarı oranında uygulanır (CMK m.110/A)

Şüpheli veya sanık elektronik kelepçe takılması tedbirinin devamının gerekip gerekmeyeceği hususunda en geç dört aylık aralıklarla; soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi, kovuşturma evresinde ise resen mahkeme tarafından karar verilir (CMK m.109/4). Elektronik kelepçe takılması tedbirine ilişkin süreler, çocuklar bakımından yarı oranında uygulanır (CMK m.110/3).

Elektronik Kelepçe Kararına Nasıl İtiraz Edilir?

Kişi hakkında elektronik kelepçe tedbirinin uygulanmasına karar verilmesi ile birlikte konutunu veya belli bir mahallin dışına çıkmasının engellenmesi için elektronik kelepçe takılması durumunda; tedbir kararının kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 2 haftalık süre içerisinde itirazda bulunulabilmesi mümkündür. Elektronik kelepçe kararına itiraz noktasında yargılamanın soruşturma ve kovuşturma aşamalarında olmasına göre farklı prosedürler izlenmektedir.

• Soruşturma aşamasında; elektronik kelepçe kararına itiraz edilmesi durumunda adli kontrol kararının kaldırılması amacıyla sulh ceza hakimliğine itirazda bulunulabilmesi mümkündür.
• Kovuşturma aşamasında ise sanık hakkında elektronik kelepçe tedbiri uygulanması durumunda ilgili tedbirin kaldırılması yargılamayı yapan mahkeme tarafından mümkündür. Sanık tarafından elektronik kelepçe uygulamasının kaldırılması talep edilirse, yargılamayı yapan mahkeme tarafından Cumhuriyet Savcısının görüşü alınarak 5 gün içerisinde ilgili talebe ilişkin olarak karar verilmesi gerekmektedir.

Elektronik Kelepçe Uygulamasının Cezadan Mahsubu

Elektronik kelepçenin ev hapsi amacıyla verilmesi durumunda yargılama neticesinde verilecek olan cezadan mahsup edilmesi mümkündür. ancak burada yapılacak olan mahsupta elektronik kelepçe tedbirinin uygulandığı her iki gün, bir gün olarak cezadan mahsup edilmektedir. Bundan dolayı pek çok hükümlü mahsup işlemlerine itiraz etmektedir.

2 gün elektronik kelepçe tedbirinin 1 gün olarak mahsup edilmesi hukuki düzenlemeye dayanmaktadır. CMK 109.maddede yer alan düzenlemede “Adli kontrol altında geçen süre, şahsî hürriyeti sınırlama sebebi sayılarak cezadan mahsup edilemez. Bu hüküm, maddenin üçüncü fıkrasının (e) ve (j) bentlerinde belirtilen hallerde uygulanmaz. Ancak, (j) bendinde belirtilen konutunu terk etmemek yükümlülüğü altında geçen her iki gün, cezanın mahsubunda bir gün olarak dikkate alınır.” denilmektedir.

Elektronik Kelepçe Hakkında Mahkeme Kararları

Yargıtay 23. Ceza Dairesi 2015/18875 E. 2016/10717 K. ve 14.12.2016 Tarihli Kararı

İşlediği bir suç nedeniyle hakkında Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Kanunu 105/a maddesi gereğince elektronik kelepçe uygulanmak suretiyle 20.00-06.00 saatleri arasında konutu terk etmeme yükümlülüğü verilen sanığın 18/09/2013 günü 20.00 eve gelmediğinin tespit edilmesi üzerine Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüğü tarafından haber verilen polis memurlarınca yapılan soruşturmada sanığın elektronik kelepçeyi kırarak attığının tespit edildiği bu suretle kamu malına zarar verme suçunu işlediği iddia ve kabul olunan olayda…

Yargıtay 6. Ceza Dairesi 2021/16982 E. 2022/12111 K. ve 21.09.2022 Tarihli Kararı

TCK’nın 151/1. maddesinde düzenlenen mala zarar verme suçunun; “Başkasının taşınır veya taşınmaz malını kısmen veya tamamen yıkan, tahrip eden, yok eden, bozan, kullanılamaz hale getiren veya kirleten..” olarak tanımlandığı, somut olayda sanığın elektronik kelepçeyi tarlada düşürdüğünü, kırmadığını beyan ettiği, sanığın bir şekilde elektronik kelepçeyi yok ettiğinin anlaşılması karşısında, sanığın üzerine atılı kamu malına zarar verme suçunu işlediği sabit olmakla hatalı değerlendirme ile mahkumiyeti yerine yazılı şekilde beraatine karar verilmesi,

Bozmayı gerektirmiş, o yer Cumhuriyet Savcısı ile katılan … vekilinin temyiz istemleri bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan, hükmün açıklanan nedenle tebliğnameye uygun olarak BOZULMASINA, 21.09.2022 gününde oy birliğiyle karar verildi.

Elektronik Kelepçe İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular