Dernek Nasıl Kurulur?

Dernek kurmak istiyorum diyen sivil toplum gönüllülerinin en büyük sorunu “Dernek nasıl kurulur” sorusudur. Dernek, en az 7 kişi ile bir araya gelip, dernek kuruluş bildirim formunu doldurmaları ve kuruluş amaçlarını detayları ile birlikte belirten dernek tüzüğü hazırlamaları gereklidir. Dernek kurucu üyeleri tarafından hazırlanan tüzük ve imzalanan bu evrakların, İl Sivil Toplum Müdürlüğü, dernekler birimine teslimi ile birlikte, dernek tüzel kişiliği kazanmış yani resmi olarak kurulmuş olur. Dernek nasıl kurulur diyenler için, resmiyet kazanma aşaması, anlatımı itibari ile oldukça kolay görünebilir. Ancak bürokratik işlemlerin karmaşıklığı, kuruluş sonrasında başlamaktadır.

Her ne kadar tüm bürokratik işlemlerin karmaşıklığı dernek kuruluşu sonrasında başlıyor olsa da, asıl önemli olan aşama en başında dernek tüzüğü hazırlanması ile başlar. Dernek kuruluş bildirimi formu hazır olarak verilen bir şablonun 7 üye tarafından doldurulması, yazışma ve tebligat alımı için yetkili geçici başkanın bilgilerinin doldurulmasından ibarettir. Dernek tüzüğü ise; kuruluşunu yapmak istediğiniz derneğin, amacını, hedefini, faaliyetlerini ve yönetim esaslarını dernekler kanunu ve yönetmeliği çerçevesinde, mevzuata uygun bir biçimde belirten bir nevi dernek anayasasıdır. Dernek tüzüğünde bulunması gereken zorunlu maddeler ile birlikte, ihtiyari olarak ekleyeceğiniz maddeler, sizlere dernek yönetimi esasında bir takım kolaylıklar sağlayacağı gibi, idari para cezasına neden olacak durumlardan da korunmanızı sağlar.

Derneklerin yaşadıkları hukuki problemler çoğunlukla kuruluş aşamasında hatalı yahut ihmal edilen işlemlerden kaynaklanır. Bu nedenle dernek nasıl kurulur sorusuna verilecek cevap oldukça önemlidir. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak sizlere, dernek kuruluş işlemleri ve dernek nasıl kurulur ile ilgili bilmeniz gereken tüm detayları bu makalede aktaracağız.

Dernek Nedir?

Dernek kavramı ideal amaç güden kişi topluluğunu ifade etmektedir. Bu kavrama bilimsel amaçlı kurumlar, eğlence ve spor amacı güden kulüpler, siyasi amaç güden siyasi partiler, sosyal ve ekonomik amacı güden sendikalar da dahildir. Türk Medeni Kanunu’nun 56.maddesinde düzenlenen hüküm gereğince; dernekler en az yedi gerçek kişinin veya tüzel kişinin bir araya gelmesiyle oluşan, özel hukuk hükümlerine tabi olan tüzel kişiliğe haiz kişi topluluklarıdır. Bu 7 kişi bir araya gelerek derneğin kuruluş amaçlarını, hedeflerini ve yapısını belirlemektedir. Kurucu sayısının yediden fazla olmasında bir sakınca yoktur. Dernek üyeleri, kazanç paylaşma amacı gütmeden, herhangi bir kanunla yasaklanmamış olan belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere faaliyetlerini yürütmektedirler. Dernekler, bu amaç uğruna sürekli olarak bilgi ve çalışmalarını birleştirmek suretiyle oluşmaktadırlar. Derneğin 4 tane unsuru söz konusudur. Bunlar şunlardır:

• Kişi Unsuru: Dernekler en az 7 kişiden oluşmakta olup, bu kişiler gerçek veya tüzel kişi olabilir.
• Amaç Unsuru: Derneğin ideal bir amacı olmalıdır. Kanunda kişi topluluğu olarak düzenlenen derneklerin tek ve belirli bir ortak amacı bulunmalıdır. Oldukça genel ve kapsamlı nitelikteki kamu yararı adı altında bir dernek amacın belirsiz olması nedeniyle kurulamaz. Bu ideal amaç kanuna ve ahlâka aykırı olmayacağı gibi, kazanç paylaşımı dışında kalan bir amaç olmalıdır.
• Organizasyon Unsuru: Dernek, amacına ulaşmak için kanun ve tüzüğü doğrultusunda örgütlenmiş süreklilik arz eden bir kişi topluluğu olmalıdır. Derneğin üyeleri bilgi ve çalışmalarını amaçları doğrultusunda sürekli olarak kanun ve tüzük çerçevesinde bu organizasyon içinde birleştirmeyi hedef edinirler.
• Hukukilik Unsuru: Belirli ve ortak bir amaç uğruna bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirerek örgütlenmiş bu kişi topluluğu hukuk düzeni tarafından tüzel kişi olarak tanımlanması gerekmektedir.

Dernekler Kanunu’nun 28.maddesine göre; dernek adlarında; ‘’Türk, Türkiye, Milli Cumhuriyet, Atatürk, Mustafa Kemal kelimeleri ile bunların baş ve sonlarına getirilen eklerle oluşturulan kelimeler İçişleri Bakanlığının izni ile kullanılabilir.’’ Derneklerin, mevcut veya mahkeme kararıyla kapatılmış veya feshedilmiş bir siyasi partinin, bir sendikanın veya üst kuruluşun, bir derneğin veya üst kuruluşun adını, amblemini, rumuzunu, rozetini ve benzeri işaretleri ya da başka bir ülkeye ve daha önce kurulmuş Türk devletlerine ait bayrak, amblem ve flamaları kullanmaları yasaktır.

Dernek Nasıl Kurulur?

En az 7 kişinin bireysel kazanç paylaşımı hedeflemeden ortak bir amaç doğrultusunda bir araya gelmesiyle dernek kurmak mümkündür.  Dernek kurma hakkı hem Anayasa hem de AİHS (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi) ile güvence altına alınmış bir haktır. Dolayısıyla herkes önceden bir izin almaksızın bu hakkını kullanmakta özgürdür. Dernek kurulabilmesi için gerçek veya tüzel kişilerin fiil ehliyetine sahip olmaları gerekmektedir. Bunun yanında tüzel kişiliklerini kazanabilmeleri için kuruluş bildirimlerini, dernek tüzüğünü ve diğer gerekli belgeleri yerleşim yerinin bulunduğu yerin en büyük mülki amirine teslim etmeleri gerekmektedir, verildiği anda tüzel kişilik kazanılmış olur. Dernek kurulabilmesi için herhangi bir yaş şartı aranmamaktadır. Açıklandığı üzere yalnızca fiil ehliyetine sahip olmak gerekli ve yeterlidir.

15 yaşını tamamlamış çocuklar yalnızca kanuni temsilcilerinin izniyle dernek kurabilirler, üye olmalarında ise bir sakınca yoktur.12 yaşını tamamlamış çocuklar için ise dernek kuramazlar ama yasal temsilcilerinin izniyle derneğe üye olabilirler. Yabancı gerçek kişiler ise dernek kurabilirler veya bir derneğe üye olabilirler ama bunun için yerleşim yerlerinin Türkiye’de bulunması gereklidir. Dernek kuruluşunda genellikle yapılan hatalar; dernek tüzüğü dışına çıkmak, evrakta eksiklik, usul hataları ve bir takım kanuni aykırılıklardır. Yapılan bu aykırılıklar mülki idari amirlik veya dernekler büro şefliği tarafından bir tebligatla bildirilir. Ancak bu tebligat gönderimi 25772 sayılı Dernekler Yönetmeliği Madde 6’ya göre keyfiyet bir yazdır. 30 gün içerisinde herhangi bir eksikliğin giderilmemesi gibi bir durumda Dernekler büro şefliği, Asliye Hukuk mahkemesinde dava açılması ve derneğin fesih işlemlerinin yapılması için Cumhuriyet Savcılığına bildiride bulunur. Tabi bazı kasıtlı olmayan hatalarda dernek yönetimine 500 TL ile 5000 TL arasında idari para cezası verilir. (Bu ceza oranında her yıl artış yaşanmaktadır.)

Dernek Kurmak İçin Gerekli Belgeler

• Gerçek veya tüzel en az yedi kurucu tarafından doldurulmuş ve imzalanmış Kuruluş Bildirimi Formu (Dernekler Yönetmeliği Ek-2’de örneği bulunan)
• Dernek kurucuları tarafından her sayfası imzalanmış Dernek Tüzüğü,
• Dernek kurucuları arasında tüzel kişiliklerin bulunması halinde; bu tüzel kişilerin unvanı, yerleşim yeri ve kuruluş belgesi ile tüzel kişiliklerin organları tarafından yetkilendirilen gerçek kişi de belirtilmek kaydıyla bu konuda alınmış kararın örneği,
• Kurucular arasında yabancı dernek veya dernek ve vakıf dışında kar amacı gütmeyen kuruluşlar bulunması halinde, bu tüzel kişilerin derneklere kurucu olabilmesine dair İçişleri Bakanlığınca izin verildiğini belirten dernek kurucuları tarafından imzalanmış yazılı beyan,
• Kurucular arasında yabancı uyruklular varsa, bunların Türkiye’de yerleşme hakkına sahip olduklarını gösterir belgelerin örnekleri,
• Dernek merkezinin (ikametgah) tapu kütüğünde mesken olarak gösterilen yerlerde bulunacak olması halinde kat malikleri kurulunun oybirliği ile alacağı karar örneği (muvaafakatname)

Çocuk derneklerine tüzel kişiler kurucu veya üye olamazlar, Ayrıca, çocuk derneklerinde kuruluş bildirimine, kurucu çocukların yasal temsilcilerinin izni eklenir. Dernekler, kuruluş bildirimi ve eklerini mülki idare amirliğine vermek suretiyle tüzel kişilik kazanırlar. Mülki idare amirliği tarafından dernek kuruluş bildirimi, gün ve saat belirtilmek suretiyle dernekler birimine havale edilir ve başvuru sahibine kuruluş bildirimi ve eklerinin alındığına dair (Dernekler Yönetmeliği Ek-1 de örneği bulunan) Alındı Belgesi verilir.

Dernek Tüzüğü Nedir?

En az 7 gerçek ve tüzel kişinin bir araya gelerek dernek kurmaya karar verdikten sonra bir tüzük oluşturması gereklidir. Bu tüzüğe derneğin amaç ve hedefleri ve yapacağı faaliyetler yazılmaktadır. Yukarıda da bahsedildiği üzere, TMK 59’da yer alan hüküm gereğince; derneğin tüzel kişilik kazanabilmesi için kurucuların kuruluş bildirimini, dernek tüzüğünden iki örneği ve diğer gerekli formları yerleşim yerinin bulunduğu yerin (Derneğin kurulacağı yerin) en büyük mülki amirine vermeleri gerekir. Ancak bu halde dernek kurulabilir.

Türk Medeni Kanunu’nun 58.maddesine göre; Dernek tüzüğünde bulunması zorunlu düzenlemelerin bulunmaması halinde, kanun hükümleri uygulanır. Eğer derneğin amacı ahlaka ve hukuka uygunsa tüzükte birtakım eksik hususların bulunması derneğin tüzel kişilik kazanabilmesine engel teşkil etmez. Her derneğin mutlaka bir tüzüğü bulunmak zorundadır. Söz konusu tüzükte aşağıda gösterilen konuların belirtilmesi zorunlu ve gereklidir:

• Derneğin adı
• Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek üzere dernekçe sürdürülecek çalışma konuları ve çalışma biçimleri ile ilgili faaliyet alanı
• Derneğe üye olma ve üyelikten çıkmanın şart ve şekilleri
• Genel kurulun toplanma şekli ve zamanı
• Genel kurulun görevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve şekilleri
• Yönetim kurulu ve denetim kurulunun görev ve yetkileri, ne suretle seçileceği, asıl ve yedek üye sayısı
• Derneğin şubesinin bulunup bulunmayacağı, bulunacak ise şubelerin nasıl kurulacağı, görev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasıl temsil edileceği
• Üyelerin ödemek zorunda olacağı giriş aidat tutarının ve yıllık aidat miktarının belirlenme şekli
• Derneğin borçlanma usulleri
• Derneğin iç denetim şekilleri
• Tüzüğün hangi koşullarda ve nasıl değiştirilebileceği
• Derneğin feshi söz konusu olduğunda mal varlığının tasfiye biçimi

Tüzük derneğin bulunduğu yerdeki en büyük mülki amirliğe sunulduktan sonra kuruluş bildirimi ve verilen belgelerin doğruluğu ve dernek tüzüğü söz konusu makam tarafından 60 gün içinde dosya üzerinden incelenmeye tabi tutulur. Şayet kuruluş bildiriminde ya da tüzükte eksiklik veya kanuna aykırılık varsa veya 7 gerçek/tüzel kişinin gerekli fiil ehliyeti yoksa bunların tespit edilmesi halinde noksanlığın giderilmesi için kuruculara bildirim yapılır. Durumun tebliğinden itibaren 30 gün içinde eksik hususlar tamamlanmaz veya kanuna aykırılık giderilmezse, en büyük mülki amir, yetkili asliye hukuk mahkemesinde derneğin feshi konusunda dava açması için cumhuriyet savcılığına bildirir. Cumhuriyet savcısı gerekli gördüğü takdirde mahkemeden derneğin faaliyetinin tamamen durdurulmasına karar verilmesini de isteyebilir.

Dernek Kurduktan Sonra Yapılması Gerekenler

• Tutulması zorunlu olan dernek defterleri alınır ve notere ya da il sivil toplum müdürlüğünde tasdik ettirilir. Üye Kayıt Defteri, İşletme Hesabı Defteri, Karar Defteri ve Evrak kayıt defteri gibi defterlerin tutulmasındaki usul ve esaslar dernekler yönetmeliğinde belirtilmiştir.
• Dernek geçici başkanı tarafından, karar defterinde DERBİS şifresinin alınmasına dair alınmış karar örneği ve dilekçe ile birlikte, DERBİS şifresi talep edilir. Bu şifre ile bir çok bildirim işlemi, elektronik ortamda gerçekleştirilebilir.
• Dernek yöneticileri tarafından karar defterinde alınacak bir karar ile dernek adı ve kütük numarasının bulunduğu, yuvarlık ve mavi renkli mühür ve dernek kaşesi basım işlemi gerçekleştirilir.
• Vergi dairesinden vergi kimlik numarası edinmeniz gerekmektedir.
• Dernek kurucu üyeleri arasında, derneğin ilk genel kurulu yapılana kadar görev dağılımı gerçekleştirilir. Başkan, başkan yardımcısı, sayman ve sekreterlik gibi  görev dağılımlarının yapılması.
• İlk genel kurulun 6 ay içerisinde toplanıp, en az 16 kişi ile yönetim organlarının oluşturulması zorunludur. Genel kurul gerçekleştirene kadar üye kabulü gerçekleştirilip, kurucularla birlikte en az 16  üye bulunmalıdır.
• İlk bir yıl içerisinden iç denetim raporunun oluşturulması zorunludur. Bu rapor denetim kurulu tarafından oluşturulabileceği gibi, dışarıdan bağımsız bir firmadan denetim hizmeti de alınabilir.
• Bir önceki yılın beyanname bildirimi, 1 Ocak ile 31 Nisan arasında doldurulup, DERBİS üzerinden gönderilmesi ya da dernekler birimine teslim edilmesi gerekmektedir. Süresinde verilmeyen beyannamelerin cezası için dernek beyannamesi doldurma başlıklı yazı üzerinden inceleyebilirsiniz.

Yukarıda yer alan işlemler, dernek kurduktan sonra yapılması gereken zorunludur. Tabi bu işlemler haricinde isteğe bağlı olan, ancak gerçekleştirilmesi durumunda, dernek faaliyetlerini yürütmeniz için avantaj sağlayacak bir takım işlemler de mevcut. Bunlar:

• Dernek adının tescili işlemi (Marka Patent Başvurusu)
• Dernek web sitesi kurulumu (Online Üyelik Başvurusu ve Aidat Toplama)
• Dernek sosyal medya hesaplarının kurulumu ve yönetimi
• Dernek tanıtım faaliyetleri ve kampanya oluşturulması
• Yardım toplama için izin alınması
• Dernek amaçlarını gerçekleştirmek için proje oluşturulması ve hibe başvurusu (PRODES)
• Spor derneği kurulacaksa sicil tescilinin gerçekleştirilmesi vb. işlemleri kapsamaktadır.

Dernek kurmak için bizleri ziyaret eden, STK gönüllüleri için, yukarıda yazılı olan tüm işlemleri sizlerle birlikte en kısa sürede tamamlamaktayız. Anlaşmalı olduğumuz matbaamız üzerinden dernek makbuzları, dernek defterleri, dernek kaşesi vb. ürünler bastırılıp, kuruluş işlemleri ile birlikte sizlere teslim edilir.

Not: Alındı belgesi, ayni yardım teslim belgesi, gelir-gider makbuzu vb. evraklar yönetmelikte yer alan usullerde basımı gerçekleştirilir. Bu evrakların basımı karar örneği ve dernek kaşesi ile gerçekleştirilirken, aynı zamanda matbaa tarafından 15 gün içerisinde basıma dair bildirimde bulunulması zorunludur.

DERBİS Şifresinin Alınması

DERBİS şifresi almak için yönetim kurulunca dernek başkanı yetki verilir. Alınan karar örneği ve karar defteri ile birlikte, DERBİS şifresinin alınmasına dair dilekçe, dernekler biriminde görevli kamu görevlisine verilir. Yapılan inceleme sonrasında, kapalı bir zarfla birlikte, elektronik ortamda üretilen şifre, dernek başkanına tutanak ile teslim edilir.

DERBİS şifresinin dernek başkanına veriliyor olmasının nedeni ise, elektronik ortam üzerinden yapılacak olan her işlemlerde, dernek başkanının sorumlu tutulacağıdır. Bu nedenle alınan şifrenin kaybolması, çalınması veya başka birinin eline geçmesi gibi durumlarda, yükümlülük dernek başkanındadır. Dernek başkanının istifası, değişimi  ya da ayrılması durumunda, değişiklik mülki idare amirliğine bildirilip, eski şifre iptal edilerek, yeni şifre talep edilir.

DERBİS şifresi ile yapılabilecek işlemlerin detayları için DERBİS şifresi nasıl alınır başlıklı yazımızı inceleyiniz. Dernek defterlerinin alınıp tasdik edilmesi ve DERBİS şifresinin alınması ile birlikte, dernek nasıl kurulur diyen STK gönüllülerinin diğer işlemlere geçmesi gerekiyor.

Derneklerde Amaç ve Faaliyet

Derneğin amacı tek olup, kazanç paylaşmak dışında kalan belirli ve ortak bir amaç olmalıdır. Dolayısıyla dernek ideal bir amaç doğrultusunda kurulabilir. Fakat iktisadi faaliyeti amaç edinen dernek kurulamaz. Ayrıca dernekler birden fazla amaçlı olarak kurulamaz ve ilk kurulduğu zaman amacı tüzükte belirtilmiş olduğundan sonrasında değişiklik yapılabilmesi için tüzük değişikliği yoluna gidilmelidir.

Dernek hizmetleri, gönüllü kişiler veya yönetim kurulu kararı ile verilmiş olan göreve başlatılan ücretli kişiler aracılığıyla yürütülmektedir. Görevlendirilen üyelerin gündelik ve yolluk ücretleri genel kurul tarafından tespit olunur. Önceki kanun düzenlenmesinde yer alan ‘’Dernek hizmetlerinin bu kişiler aracılığıyla yapılması için üye sayısının 100 kişiden fazla olması gerekir.’’ şeklinde yer alan hüküm yürürlükten kaldırılmıştır.

Dernekler işçi ve işveren sendikaları ile çeşitli mesleki kuruluşlardan maddi yardım alabilir veya bu kuruluşlara maddi yardımda bulunabilirler. Fakat tüzüklerinde yer alan amaçları gerçekleştirmeyi hedef seçmelilerdir. Dernekler siyasi partilere maddi yardım alamaz aynı zamanda maddi yardımda bulunamazlar. Dernekler mülki idare amirliğine öncesinde bildirimde bulunmak koşuluyla yurt dışında bulunan kişi, kurum ve kuruluşlardan yardım alabilirler.

Dernekler, tüzüklerinde yer alan amaçla benzer doğrultuda olan ve kanunlarla yasaklanmayan konularda, kendi aralarında yahut vakıf ve benzeri sivil toplum kuruluşlarıyla müşterek bir amacı gerçekleştirmek üzere DERBİS (Dernekler Bilgi Sistemi) aracılığıyla bulunduğu yılın nisan ayı sonuna kadar Mülki İdare Amirliğine bildirerek bu kararla platformlar oluşturabilirler. 5253 Sayılı Dernekler Kanunu hükümleri gereğince, derneklerin taşınmaz mal edinebilmesinde bir sakınca yoktur. Genel kurullarının yetki vermesi üzerine yönetim kurulu kararıyla taşınmaz mal satın alabilir veya taşınmaz mallarını satabilirler. Fakat edinmiş oldukları bu taşınmazları tapuya tescilinden itibaren bir ay içinde mülki idare amirliğine bildirmekle yükümlüdürler.

Derneklerin faaliyetleri kapsamında gelir ve giderlerinde uymak zorunda oldukları usuller ile derneklerin tutmak zorunda oldukları defterlerle ilgili esaslar kanun tarafından düzenleme alanına alınmıştır. Buna göre, dernek gelirleri yönetim kararı ile bastırılan alındı belgesi ile toplanır ve giderler harcama belgesi ile yapılmaktadır. Bu gelirler eğer bankalar aracılığı ile toplanmışsa banka tarafından düzenlenmiş dekont veya hesap özeti gibi belgeler alındı belgesi yerine geçer. Söz konusu belgelerin saklama süresi beş yıldır.

Dernek gelirlerini toplayacak kişiler yönetim kurulu kararıyla belirlenmekte olup bu kişilerin adına yetki belgesi düzenlenmektedir. Dernekler tarafından tutulacak defterlerin dernekler biriminden yahut noterden onaylı olması zorunludur. Bu kapsamda derneklerin defterlerini noter yerine dernekler biriminden onaylanması usulü getirilmiştir.

Derneklerin Yasaklanmış Amaç ve Faaliyetleri Nelerdir?

Türk Medeni Kanunu’nun 56.maddesinde derneğin amacının, hukuka ve ahlaka aykırı olamayacağı belirtilmiştir. Ayriyeten Dernekler Kanunu ve Anayasanın 33.maddesi hangi amaçlarla dernek kurulmasının mümkün olmadığını hüküm altına almıştır. Bahsi geçen kanun, yasak faaliyetleri ve kurulması yasak olan dernek biçimlerini Anayasadaki temel ilkelere Türk Ceza Kanununda yer alan hükümlere uygun olarak belirlenmiştir. Buna göre dernekler;

• Tüzüklerinde gösterilen amaç ve bu amacı gerçekleştirme üzere sürdürüleceği belirtilen çalışma konuları dışında faaliyette bulunamazlar.
• Anayasa ve kanunlarla açıkça yasaklanan amaçları veya konusu suç teşkil eden filleri gerçekleştirmek amacıyla kurulamaz.
• Askerliğe, milli savunma ve genel kolluk hizmetlerine hazırlayıcı öğretim ve eğitim faaliyetlerinde bulunamaz, bu amaçları gerçekleştirmek üzere kamp veya eğitim yerleri açamazlar. Üyeleri için özel kıyafet veya üniforma kullanamazlar.

Derneğin Organları Nelerdir?

Derneğin zorunlu ve zorunlu olmayan(seçimlik) organları vardır. Derneğin organları irade açıklanmasında bulunarak dernek lehine haklar ve aleyhine borçlar yaratırlar. Seçimlik organları fiil ehliyetinden yoksun olup, dernek bünyesinde bu organlara yer verilmek isteniyorsa bunların hangi organlar olduğu ve görevleri, yetkileri tüzükte açıkça belirtilmesi gerekmektedir. Söz konusu organlara onur kurulu, danışma kurulu, araştırma kurulu gibi kurullar örnek olarak gösterilebilir.

Derneğin zorunlu organları üç tanedir. Bunlar

• Genel kurul,
• Yönetim kurulu ve
• Denetim kuruludur.

Dernek Genel Kurulu

Derneğin ilk kuruluş anında kurulan ve derneğin tüm üyelerini kapsayan söz konusu kurul en yetkili karar organıdır. Genel kurulun görev ve yetkileri şu şekilde sıralanmaktadır:

• Üyeliğe kabul, üyelikten çıkarma hakkında son karar merci olma, (MK. m.80/I)
• Dernek organlarını seçme ve dernek tüzüğünde başkaca bir organca tayin edilmemiş işlemleri yürütme, (MK. 80/ I)
• Derneğin diğer organlarını denetlemek ve onları haklı sebeplerle her zaman görevden alabilmek, (MK. 80/ II)
• Derneğin feshine her daim karar verebilme yetkisini bünyesinde barındırmak, (MK. 88)
• Taşınmaz mal edinmeye yetki verme,
• Federasyona temsilci üye gönderme,
• Şube açmak.

Dernekler Kanunu 60.maddenin son fıkrası hükmü gereğince yapılan yazılı derneğin kuruluşu, kanuna uygun olmasının derneğe bildirilmesi bildirimini izleyen altı ay içinde ilk genel kurul toplantılarını yapmak ve zorunlu organlarını oluşturmakla yükümlüdürler. Dernekler ilk genel kurul toplantısını takip eden otuz gün içinde, yönetim kurulu ve denetim kurulu ile derneğin diğer organlarına seçilmiş asıl ve yedek üyeleri mülki idare amirliğine bildirmekle yükümlüdür. Dernek organlarında veya dernek yerleşim yerinde bir değişikliğin olması da aynı usule tabidir.

Genel kurul dernek tüzüğünde belirtilen zamanlarda ve tüzükte aksine bir hüküm olmadıkça dernek merkezinin bulunduğu yerde yapılmakta olup, en az 15 gün öncesinde yönetim kurulunun çağrısı üzerine toplanmaktadır. Katılma hakkı bulunan üyelerin salt çoğunluğunun, tüzük değişikliği ve derneğin feshi hallerinde üçte ikisinin katılımıyla gerçekleşir. Toplantının günü, saati, yeri ve gündemi de üyelere bir yazıyla bildirilmektedir. Yani kanun değişikliğiyle birlikte artık gazetede ilan yerini yazılı bildirime bırakmıştır.

Olağan genel kurul toplantıları en geç üç yılda bir yapılması zorunlu olup, toplantının bir defadan fazla ertelenmesi mümkün değildir. Çoğunluğun sağlanamaması sebebiyle toplantının ertelenmesi durumunda ikinci toplantıda çoğunluk aranmaz. Ancak bu ikinci toplantıya katılan üye sayısı, yönetim ve denetim kurulları üye tam sayısının iki katından az olamaz. Toplantıda hazır bulunan ve kanuna veya tüzüğü aykırı olarak alınan genel kurul kararlarına katılmayan her üye, karar tarihinden başlayarak bir ay içinde; toplantıya katılmayan üyelere de kararın öğrenilmesinden başlayarak bir ay içinde ve her halde karar tarihinden başlayarak üç ay içinde mahkemeye başvurmak suretiyle kararın iptalini isteyebilir.

Genel kurul, yönetim veya denetim kurulunun gerekli gördüğü hallerde veya dernek üyelerinden beşte birinin yazılı başvurusu üzerine yönetim kurulunca olağanüstü toplantıya çağırılır.(MK.  m.75/I) Şayet yönetim kurulu üzerine düşen bu sorumluluğu yerine getirmezse, üyelerden birinin başvurusu üzerine, sulh yargıcı üç dernek üyesini genel kurulu toplantıya çağırmakla görevlendirir.

Dernek Yönetim Kurulu

Derneğin yönetim işlerini yürüten ve derneği diğer üçüncü kişilere karşı temsil eden ve onun adına üçüncü kişilerle hukuki ilişkilere girişen, yönetme ve temsil organıdır. Yönetim kurulu, dernek genel kurulu tarafından seçilen ve en az beş asil, beş yedek üyeden oluşan bir organdır. Dernek yönetim kurulu, derneklerin en önemli karar organlarından biri olup, derneğin faaliyetlerini düzenleyen ve yürüten, dernek üyelerinin temsil edildiği ve dernek adına kararlar alan bir organdır. Yönetim kurulu, dernek üyeleri tarafından seçilen ve genellikle dernek tüzüğünde belirtilen süre boyunca görev yapan üyelerden oluşur. Dernek yönetim kurulunun temel görev ve sorumlulukları şunlardır:

• Dernek faaliyetlerinin düzenlenmesi ve yürütülmesi: Yönetim kurulu, derneğin amaçları doğrultusunda faaliyetler düzenler ve bu faaliyetlerin gerçekleştirilmesini sağlar. Bu kapsamda, yönetim kurulu projeler, etkinlikler ve toplantılar planlar ve düzenler.
• Karar alma ve uygulama: Yönetim kurulu, derneğin işleyişine ve faaliyetlerine ilişkin önemli kararları alır ve bu kararların uygulanmasını sağlar. Yönetim kurulu, dernek üyelerinin ve tüzüğünün belirlediği ilkeler doğrultusunda hareket eder.
• Dernek mali işlerinin yönetimi: Yönetim kurulu, derneğin mali işlerini yönetir, bütçe hazırlar ve denetimini sağlar. Bu kapsamda, yönetim kurulu gelir ve giderlerin doğru bir şekilde kaydedilmesini ve raporlanmasını sağlar.
• Üye kaydı ve yönetimi: Yönetim kurulu, dernek üyelerinin kaydını ve üyelik süreçlerini yönetir. Bu kapsamda, yönetim kurulu yeni üyelerin kabulü, üyelikten çıkanlar ve üyelikten çıkarılanlar gibi üyelik işlemlerini yürütür.
• İletişim ve temsil: Yönetim kurulu, dernek adına dışarıyla iletişim ve temsil görevini üstlenir. Bu kapsamda, yönetim kurulu diğer dernekler, kamu kurumları, özel sektör ve medya ile iletişimi sağlar.

Dernek yönetim kurulu, derneklerin başarılı ve etkili bir şekilde çalışabilmesi için kritik bir rol oynar. Yönetim kurulu üyelerinin, derneğin amaçları ve değerleri doğrultusunda çalışması ve dernek tüzüğüne uygun hareket etmesi, derneklerin toplum üzerindeki etkisini ve faaliyetlerinin sürekliliğini artırır.

Dernek Denetleme Kurulu

Denetleme kurulu da tıpkı yönetim kurulu gibi genel kurul tarafından üç asıl ve üç yedek üyeden az olmamak üzere seçilen bir organdır. Kurul denetim yetkisini dernek tüzüğünde belirtilen esas ve usullere göre bir yılı geçmeyen aralıklarla yapmakta olup, yaptığı işlemler sonucunda bir rapor düzenleyerek bunu yönetim kuruluna ve genel kurula sunmaktadır.

5253 sayılı Dernekler Kanunu dernekler için iç denetimin esas olduğunu hüküm altına almıştır. Ayrıca bu sistemi de güçlü hale getirerek; genel kurul, yönetim kurulu ve denetleme kuruluna iç denetim imkânı verdiği gibi yine aynı şekilde bağımsız olan denetim kuruluşlarına da denetim yaptırabilme fırsatı tanımıştır. Denetim Kurulu; derneğin tüzüğünden gösterilmiş olan amacı ve bu amacın gerçekleşip gerçekleşmediğini, gerçekleşebilmesi için sürdürülen çalışmaların faaliyet gösterip göstermediğini denetler. Bunun yanında defter, hesap ve kayıtların mevzuata ve dernek tüzüğüne uygun olarak tutulup tutulmadığını denetlemektedir. İlgili kanun hükümleri gereğince, dernekler faaliyet, gelir ve gider işlemlerinin sonuçlarını bir beyanname düzenleyerek her yıl nisan ayı sonuna kadar mülki idare amirliğine vermekle yükümlüdürler.

Dernek Üyeliği

Dernek üyeleri bir dernek için elzem unsurdur. Üyeler bünyesindeki dernekte eşit haklara sahiptir, aralarında din, mezhep, aile, zümre, sınıf, dil, ırk, renk, cinsiyet farkı gözetilmesi mümkün değildir. Her üyenin dernek faaliyetlerine ve yönetime katılma hakkı vardır, bu hak ellerinden alınamaz, ayrıcalık tanıyan uygulamalar yapılamaz. Her üyenin genel kurulda bir hakkı bulunmakta olup, bu hakkını şahsen kullanmak zorundadır. Ayriyeten bütün üyeler toplantılara özgürce katılma, görüşlerini bildirme, tartışma benimsemediği kurul kararına itiraz etme hakkına sahiptir. Üye dilediği zamandan dernekten ayrılma hakkını saklı tutar.

Dernekler üyelerine yardım sağlamak amacıyla sandık kurabilirler. Fakat bunu yapabilmek için öncesinde dernek tüzüğünde buna ilişkin bir düzenlemenin yer alması gerekmektedir. Söz konusu dernek sandık oluşturduğunda elde edilen kârı, üyelerine paylaştırmadan, gelir ve faiz gibi herhangi bir birikimi aktarmamalıdır. Yalnızca bu koşullar içerisinde üyelerinin yiyecek, giyecek gibi zorunlu ihtiyaç maddelerini ve diğer mal ve hizmetlerle kısa vadeli ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla sandık kurulabilmektedir.

Azınlık Hakları

Dernekteki azınlık hakları şu şekildedir:

• Dernek üyelerini en az 1/5’inin genel kurulun olağanüstü toplantıya çağırılmasını isteme hakkı vardır.1/5 üyenin başvurusu üzerine, yönetim kurulu bu isteğe uymak zorundadır. Yönetim kurulunun bu isteği yerine getirmesi durumunda, istemde bulunan üyelerden birini talebi üzerine, sulh Hâkimi dernek üyelerinden üç kişiyi, derneği toplantıya çağırmakla görevlendirir. (MK. 75)
• Dernek üyelerinden genel kurul toplantısına katılanların en az 1/10’unun istemi üzerine, gündemde yer almayan konuların da genel kurulda görüşülmesine karar verilebilir. (MK. 79/ II)

Dernek Üyelerinin Yükümlülükleri

• Dernek üyesinin en başta gelen yükümlülüğü derneğe aidat(ödenti) ödemektir. Dernekten çıkan veya çıkarılan üye, üyelikte bulunduğu sürenin ödentisini vermek zorundadır. (MK m.70) Onursal üyelerin oy kullanma hakkı olmadığı için aidat(ödenti) vermek zorunda da değildir.
• Üyelerin, dernek düzenine uyma ve derneğe sadakat gösterme yükümlülüğü vardır (MK m.71/I)
• Üyeler, derneğin amacına uygun davranmakla, özellikle amacın gerçekleşmesini güçleştirici veya engelleyici davranışlardan kaçınmakla yükümlüdür. (MK. 71/II)
• Üyeler, bunların dışında dernek tüzüğünde belirtilen yükümlülüklere de uymak zorundadırlar.

Tutulması Zorunlu Dernek Defterleri

Dernek kurduktan sonra yapılması gereken işlemlerde ilk sırada yer almaktadır. Tüm dernek faaliyetlerini kayıt altına almak için dernek defterlerini kullanmanız gerekiyor. Bunun için zorunlu dernek defterlerini satın alıp, kuruluş işlemi sonrasında notere ya da dernekler birimine tasdik ettirmelisiniz. Peki dernek kurmak isteyenlerin tutması gereken zorunlu defterler nelerdir?

• Karar Defteri: Dernek yönetim kurulu üyeleri tarafından alınacak olan tüm kararlar, karar defterine işlenir ve alt kısmı toplantıya katılan üyeler tarafından imzalanır. Tüm kararlar tarih ve numara sırası ile yazılır.

• Üye Kayıt Defteri: Derneğe üye olarak gelenlerin kimlik, giriş ve çıkış bilgileri bu deftere numara ve tarih sırasıyla birlikte kayıt edilir. İsteğe bağlı olarak üyeler tarafından ödenen aidatlar ve ödemeler bu deftere kayıt edilebilir.

• Evrak Kayıt Defteri: Derneğe gelen ve giden evraklar sıra numarası ile birlikte bu deftere kayıt edilir. Ardından gelen evraklar tarih sırasına göre saklanmak üzere arşivlenir. Gönderilen evrakların ve elektronik ortamdan gelen evrakların kopyası alınarak, arşive koyulur.

• İşletme Hesabı Defteri: Dernekler işletme hesabına göre gelir ve giderlerini kayıt altına alırlar. Ancak kamu yararına çalışan dernekler ve yıllık geliri belirli bir miktarın üstünde olan dernekler bilanço usulü defter tutmak zorundadırlar. Bunun dışında kalan dernekler ise isteğe bağlı olarak bilanço usulü defter tutabilirler.

Yukarıda yer alan defterlerin Türkçe olarak tutulması zorunludur. Bu defterler isteğe bağlı olarak bilgisayar ortamında da tutulabilir. Ancak bu defterler tutulmadan önce her bir sayfanın onaylanması ve numaralandırılması gerekmektedir. Tutulan defterlerde yapılacak olan yanlışlar, yapılan yanlış yazımızın okunmasını engellemeyecek şekilde, üzerine çizgi çekilir. Paraf atlama işlemi ise, yanlışı yapan kişi tarafından gerçekleştirilir. Bu yanlış yazılan yazılar kazımak ya da tamamen karalama yapılarak okunamayacak hale getirilemez. Aksi taktirde 1730 TL’den başlayan idari para cezaları sizi bekliyor olacaktır.