Cezaların İnfazı Süreci

Cezaların infazı süreci; karar kesinleştikten sonraki aşamadır. Yani gerekçeli karar çıkar, bu karar kesinleşir, sonrasında ceza fişi düzenlenir ve infaza başlanır. Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazıyla ulaşılmak istenilen temel amaçlar; öncelikle suçun önlenmesini sağlamak, Hükümlünün yeniden suç işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek, Toplumu suça karşı korumak, Hükümlünün yeniden sosyalleşmesini teşvik etmek, Hükümlüyü üretken hale getirmek ve Hükümlünün kanunlara, nizama ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan bir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştırmak olarak sayılabilir. Mahkûmiyet hükümlerinin infaz edilebilmesi için kesinleşmesi gerekir. Kesinleşmeyen kararların değişebilme olasılığı vardır. Bu durumda infaz edilen cezanın meydana getirdiği zararın karşılanması mümkün olmayacağından, ceza ve güvenlik tedbirlerinin infaz edilmesi, hükmün kesinleşmesi koşuluna bağlanmıştır.

CGTİHK’nın 5. maddesine göre mahkeme, kesinleşen ve yerine getirilmesini onayladığı cezaya ilişkin hükmü infaz edilmesi amacıyla Cumhuriyet Başsavcılığına gönderir. Yasal düzenleme, cezanın infazının Cumhuriyet savcısı tarafından takip edileceğini ve denetleneceğini ifade etmektedir. Mahkemelerin öncelikle hükmü kesinleştirmesi gerekir. Daha sonra kesinleşen hüküm, UYAP sistemi üzerinden ilgili infaz savcılığına infaz edilmesi amacıyla gönderilir. Cumhuriyet savcısı, cezanın infazını izlemekle görevlidir; kanun tarafından ceza ve güvenlik tedbirlerinin mevzuata uygun olarak infaz edilmesini denetlemekle yükümlü kılınmıştır. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu makalemizde “Cezaların infazı sürecine” ilişkin olarak detaylı açıklamalarda bulunacağız.

Savcılık Tarafından Yapılacak İnfaz İşlemleri

1. Kesinleşmiş Kararın İnfaz Savcılığına Gönderilmesi: Hapis cezasını içeren kesinleşmiş mahkûmiyet kararları, mahkemece, hangi hükümlü ve hangi cezanın infazına ilişkin olduğu da açıkça gösterilmek suretiyle Cumhuriyet Başsavcılığına verilmelidir. Bu işlemler UYAP sistemi üzerinden infaz savcılığına iletilmek suretiyle yapılmaktadır. Öncelikle gönderilen ilam infaz defterine kaydedilmeli ve kayıt numarası almalıdır.
2. Kesinleşmiş Kararda Gösterilmesi Gereken Hususlar: Hapis cezasını içeren kesinleşmiş mahkûmiyet kararlarının kesinleşme şerhinde bazı hususların gösterilmesi gerekmektedir. Bu hususlar, Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliğin (İY) 54/1. maddesinde belirtilmiştir:

• Mahkûmiyetin hangi hükümlü hakkında verildiği ve hangi ceza veya tedbirin infazına ilişkin olduğu gösterilmelidir.
• Kararın kesinleşme şekli ve tarihi belirtilmelidir.
• Kararın infaz için Cumhuriyet Başsavcılığına gönderiliş tarihi gösterilmelidir.
• Mahkûmiyet kararı birden çok hapis cezasını içeriyorsa, süreli hapis cezalarında bunların toplamı gösterilmeli; süreli hapis cezası, müebbet hapis cezası veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarında bunlardan hangilerinin infaz edileceği ayrıca gösterilmelidir.

3. Kesinleşmiş Kararın İnfaz Savcılığınca İncelenmesi: İlamda kesinleşme şerhi bulunup bulunmadığı kontrol edilir. Hesaplama veya yazım hatası olup olmadığı kontrol edilir. Kanun yararına bozma talebinin infaza yönelik bir karara ilişkin olması durumunda, bu karar itiraz üzerine kesinleşmiş olsa dahi kazanılmış hakka konu olamayacaktır. Bu nedenle hukuka aykırılığın giderilmesi için mahkemesinden her zaman yeni bir karar istenebilecektir. İsim, yaş ve hesap hataları gibi maddi hata veya yazım hatası olarak tanımlanan hataların bizzat bu hatayı yapan merci tarafından düzeltilebileceği dikkate alınmalıdır. Tutuklulukta ve gözaltında geçirilen süre ceza süresinin tamamını (cezayı ve infaz kurumunda geçirmesi gereken süreyi) karşılıyorsa, burada “tutuklulukta geçirilen infaz hali” söz konusu olacaktır. Çocuklar hakkında verilen hükümlerde TCK 31/2-3 maddeleri gereğince yaş indirimi uygulanıp uygulanmayacağı gibi yine birçok husus burada değerlendirilecektir.
4. Kesinleşmiş Kararın Kaydedilmesi ve Yapılacak İşlemler: Mahkeme tarafından gönderilen ilam, Cumhuriyet Başsavcılığınca (İY’nin 54. maddesinde sayılan hususlar yönünden incelenerek) geciktirilmeksizin infaz defterine kaydedilir. Bu aşamada infaz savcılığının iki işlemden birini yapması gerekmektedir. Cumhuriyet Başsavcılığınca infaz defterine kaydedilen ilamdaki cezanın süresi gözetilerek ya hükümlü hakkında çağrı kâğıdı ya da yakalama emri çıkarılacaktır. (CG- TİHK.m.20/2). İlam adli para cezasını içermekte ise de ödeme emri çıkartılacaktır. Kasten işlenen suçlarda 3 yıl, taksirle işlenen suçlarda ise 5 yıldan fazla hapis cezasının infazı için gönderilen ilamın varlığı halinde, doğrudan yakalama emri çıkarılmalıdır. (CG- TİHK.m.19/2, İY.m.54/4).

Adli para cezasından çevrilen hapsin infazında hükümlüye öncelikle çağrı kâğıdı gönderilmelidir (CGTİHK.m.19/3, İY.m.54/4). Kasten işlenen suçlarda 3 yıl, taksirle işlenen suçlarda ise 5 yıl veya daha az süreyi içe- ren hapis cezasının infazı amacıyla hükümlüye çıkarılacak çağrı kâğıdı, öncelikle hükümde gösterilen adrese tebliğ edilmelidir. Hükümlü, adres değişikliklerini mahkemeye veya Cumhuriyet Başsavcılığına bildirmekle yükümlüdür. Aksi halde hükümde gösterilen adreste yapılan tebligat geçerli sayılır (CGTİHK.m.20/3). Hükümlü, hapis cezası veya güvenlik tedbirinin infazı için gönderilen çağrı kâğıdının tebliği üzerine on gün içinde gelmez, kaçar veya kaçacağına dair şüphe uyandırırsa, Cumhuriyet savcısınca yakalama emri çıkarılmalıdır (İY.m.54/4). Burada yapılacak olan tebligatın mevzuat hükümlerine uygun bir şekilde yerine getirilmesi gerekmektedir. Tebligatın geçersizliği söz konusu ise derhal yakalama kararı kaldırılmalı ve tebligat yeniden yapılmalıdır.

5. Süre Belgesi (Müddetname): Hükümlüye, Cumhuriyet Başsavcılığınca düzenlenen, ceza infaz kurumuna alındığı ve salıverileceği tarih ile ceza süresini ve cezanın hangi hükme ilişkin bulunduğunu belirten bir belge verilir (CGTİHK.m.20/4, İY.m.54/3). Bu belgeye uygulamada “müddetname” denilmektedir. Kuruma alındıktan sonra Cumhuriyet Başsavcılığınca hükümlüye verilecek olan süre belgesinde şu hususların bulunması gerekir (İY.m.54/3):

• Hükümlünün kimlik, tebligat ve iletişim bilgileri,
• İnfaz defteri numarası,
• Kuruma alındığı tarih,
• Tutuklulukta veya gözaltında geçirdiği süre,
• Ceza süresi, hak ederek ve koşullu salıverileceği tarih,
• Cezanın hangi hükme ilişkin olduğu.

Yukarıda belirtilen unsurların süre belgesinde yer alması gerekir. Bu konuda bir eksiklik bulunması halinde, eksik olan unsurlar, tespitle birlikte veya talep üzerine düzeltilebilir.

6. Yakalama Emri: Hükümlü hapis cezası veya güvenlik tedbirinin infazı için gönderilen çağrı kâğıdının kendisine tebliğ edildiği tarihten 10 gün içinde gelmez, kaçar veya kaçacağına dair şüphe uyandırırsa, Cumhuriyet savcısı tarafından doğrudan yakalama emri çıkarılacağı ifade edilmektedir. İnfaz hukukunda yakalama emri çıkartıla- bilmesi için şu şartların varlığı gerekmektedir:

• Hükümlünün çağrı kâğıdının tebliğ edildiği tarihten on gün içinde gelmemesi,
• Hükümlünün kaçması,
• Hükümlünün kaçacağına dair şüphe bulunması.

Yukarıda belirtilen hallerin varlığı halinde Cumhuriyet savcısı tarafından yakalama emri çıkarılabilecektir (CGTİHK.m.19/1). Şayet hükümlü, kasten işlenen suçlarda 3 yıl, taksirle işlenen suçlarda 5 yıldan fazla hapis cezasına mahkûm olmuş ve karar kesinleştik- ten sonra infaz savcılığına gönderilmiş ise bu cezaların infazı için doğrudan yakalama emri çıkarılması gerekmektedir. Adli Para Cezasından Çevrilen Hapsin İnfazında Yakalama Kararı: Adli para cezasından çevrilen hapsin infazı için hükümlüye öncelikle çağrı kâğıdı gönderilmelidir. (CGTİHK.m.19/3). Burada doğrudan yakalama emri çıkarılmasının yasaklandığı söylenebilir. Bu nedenle, çıkarılan çağrı kağıdı üzerine gelen hükümlü para cezasını ödeyerek cezanın infazını gerçekleştirebileceğinden, dönüştürülen hapis cezasının miktarına bakmadan hükümlüye çağrı kâğıdı çıkarılmalıdır. Hükümlü çağrı kâğıdı çıkarılma- sına rağmen başvuruda bulunmaz veya kaçarsa, o zaman genel kurallara göre hareket edip yakalama emri çıkarılmalıdır.

7. Çağrı Kağıdı: Kesinleşen ilam infaz edilmek üzere gön- derildikten sonra Cumhuriyet Başsavcılığınca infaz defterine kaydedilir ve ilâmdaki cezanın süresi veya türü gözetilerek hükümlü hakkında çağrı kâğıdı veya yakalama emri çıkarılır (CG- TİHK.m.20/2). Çağrı kâğıdı şu hallerde çıkarılmalıdır:

• Kasten işlenen suçlarda 3 yıl, taksirle işlenen suçlarda ise 5 yıldan fazla hapis cezasını içermemelidir (CGTİHK.m.19/2). Bu sürelerden az hapis cezalarında çağrı kağıdı çıkarılmalıdır.
• Adli para cezasından çevrilen hapsin infazında hükümlüye öncelikle çağrı kâğıdı gönderilmelidir (CGTİHK.m.19/3).

Hükümlüye çağrı kağıdının çıkarılması, o kişinin cezasının doğrudan CGTİHK’nın 14. maddesindeki bazı istisnai haller ve suçlar haricinde açık ceza infaz kurumunda yerine getirileceğini göstermektedir. Cezaların infazı sürecinde bunların hepsi olur.

Cezaların İnfazı Süreci Aşamaları

İnfaz işlemlerinin insan hürriyetinin kısıtlanmasıyla doğrudan ilgili olması, infaza ilişkin olarak verilen kararların zamanında, eksiksiz ve hatasız olarak yerine getirilmesi toplumda cezanın etkinliğini, caydırıcılığını artıracaktır. İnfaz, Ceza Mahkemesinin mahkumiyet kararını verip, bu mahkumiyet kararındaki ceza kesinleşince, ilamı Cumhuriyet Başsavcılığına göndermesiyle başlar. Ancak infaz hukuku neticelerini, hükümlünün cezaevine alınmasıyla gösterir. Hükümlünün cezaevine  (https://cte.adalet.gov.tr/) alınmasından tahliyesine kadar geçen süre, suçlunun ıslahına ve topluma yeniden kazanılmasına yönelik bir çalışma sürecidir. Bu süreç tamamlandığında infazdan beklenen amaç gerçekleşmiş olacaktır. Cezaların infazı süreci savcılık eliyle yürütülür.

İnfazın Tamamlanması Sonucu Yapılacak İşlemler

Kişinin infazının tamamlanmasının ardından Ceza Bildirme Fişi ve Tali Karar Fişi gibi bazı fişler düzenlenmektedir. Bu fişlerin amacı kişinin infazının bittiğinin makamlara bildirilmesidir. Bu fişler adli sicile bildirimleri için Cumhuriyet Başsavcılıklarına gönderilir ve işlemin yerine getirilmesi istenir.  Cumhuriyet Başsavcılıklarınca düzenlenecek Yerine Getirme Fişi ile adli sicile bildirimde bulunulur.

• Ceza Fişi, adli mahkemelerce verilen ve kesinleşen, disiplin cezaları haricindeki ceza mahkûmiyetleri, fer’i cezalar ile güvenlik tedbirlerinin adli sicile bildirimi için tanzim edilen fiştir.
• Tali Karar Fişi, ceza bildirme fişi ile adli sicile bildirilmiş olan hüküm ve kararlarda değişiklik yapan kararların bildirileceği fiştir.
• Yerine Getirme Fişi, hürriyeti bağlayıcı cezalar ile para cezalarının infaz edildiğini, feri cezalarda, güvenlik tedbirlerinde sürenin bittiğini, cezaların hürriyeti bağlayıcı cezaya çevrildiği hallerde infazın bittiğini bildiren fiştir.

Mahkemeler tarafından verilen kararlara uygun olarak hazırlanan ceza bildirme ve tali karar fişleri 3 gün içerisinde mahkemenin bulunduğu yerdeki cumhuriyet başsavcılığına gönderilecektir. Cumhuriyet Başsavcılıkları mahkemelerce gönderilen bu fişler ile düzenleyecekleri yerine getirme fişlerini yine 3 gün içerisinde, bilgi işlem sistemi mevcut ise mahalli adli sicile, mevcut değil ise, en yakın ağır ceza merkezindeki mahalli adli sicile gönderebilirler.