Vergi Affı Nedir? Vergi Affı Çıkacak mı?

Vergi affı, vergi kanunlarına aykırı hareket edenlere uygulanan idari ve hukuki yaptırımların af kanunu ile ortadan kaldırılmasıdır. Bir başka deyişle devletin çıkaracağı bir kanunla alacak hakkından vazgeçmesidir. İdarenin vergi affında esas amacı mali fonksiyonlarını yerine getirebilmek için gelir elde etmektir. İdarenin vergi affında esas amacı mali fonksiyonlarını yerine getirebilmek için gelir elde etmektir. Yani vergi affı, vergi kanunlarına aykırı hareket eden gerçek ve tüzel kişilere uygulanan idari ve hukuki yaptırımların ortadan kaldırılmasıdır. Yakın tarihte planlanan vergi affı kanunu yoktur. Fakat ortalama Türkiye’de 5 yılda bir vergi affı çıkarılmaktadır. 2024 yılı itibarıyla Türkiye’de vergi mükellefleri için önemli bir fırsat sunan vergi affı düzenlemesinin yürürlüğe girip girmediği merak konusudur. Bu yazımızda, 2024 vergi affı kapsamında hangi düzenlemelerin yapıldığını, kimlerin bu affından yararlanabileceğini ve detayları bulacaksınız.

Suçlara ilişkin ceza veya infaz ilişkisini ortadan kaldıran hallerden birisi de aftır. Af, olağanüstü nitelikte ve sürekliliği olmayan bir kurumdur. Getiren düzenlemeye bağlı olarak af, bazen kamu davası düşer bazen kesinleşmiş bir cezanın bütün sonuçlarıyla ortadan kalkar, bazen de kesinleşmiş bir cezanın bir kısmının veya tamamının yerine getirilmesini engelleyen veya bu cezanın başka bir cezaya dönüştürülmesini sağlayan yasama ve yürütme organlarınca yapılan bir hukuki tasarruftur. Genel ve özel af ölçek itibarıyla toplu veya belirli suçlara ilişkin çıkarılabilir. Ancak genel af ile özel af arasındaki fark genel af suçu ve cezayı ortadan kaldırırken, özel af suçu değil sadece cezayı ortadan kaldırır. Özel af durumunda fiilin işlendiği varlığını korur ve geçmişe ilişkin varlığını etkilemez.

Bazı alacakların yeniden yapılandırılması, matrah artırımı, işletme kayıtlarının düzeltilmesi ve kurumlara getirilen tek seferlik ek vergi yükümlülüğü gibi birçok düzenlemeyi içinde barındıran Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) 12.03.2023 tarihli ve 32130 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 2023 yılında getirilen; yeniden yapılandırma getirilen alacaklara, yapılandırma kapsamında tahsilinden vazgeçilecek tutarlara, matrah ve vergi artırımına ve Kanun ile gelen işletmeleri ilgilendiren diğer düzenlemeler detaylı olarak kanunda düzenlenmiştir. Fakat 2024 yılında halen kanun çıkmamıştır. Bu nedenle vergi affı kanunun çıkması beklenmektedir.

Vergi Affı Nedir?

Vergi affı, vergi ile ilgili yapılan kanuni düzenlemelere uymayarak bu düzenlemelere karşı gelen kişilere verilen cezai veya hukuki yaptırımların ortadan kaldırılmasına denir. Vergi affı, vergi borçlarının tamamen silinmesi anlamına gelmemekle birlikte, genellikle ödenmemiş olan vergilerin üstüne eklenen gecikme faizi, cezalar veya türevlerinin affı anlamına gelmektedir. Yani vergi borcunun aslı hala devam etmekle birlikte yalnızca gecikme faizi, cezalar ve türevlerini silinmektedir. Vergi affı, vergi borcu olan mükellefler için devlet tarafından sağlanan bir düzenlemedir. Bu düzenleme, genellikle borçların yeniden yapılandırılması, cezaların indirilmesi veya borçların belirli bir oranda affedilmesi gibi avantajlar sunar. 2024 vergi affı da bu kapsamda, birçok mükellef için önemli fırsatlar sunmaktadır. 6183 sayılı Amme Alacaklının Tahsili Usulü Hakkında Kanunun 48. maddesinde vergi borcu yapılandırması düzenlenmiştir. Madde metnine göre; amme borcunun vadesinde ödenmesi veya haczin tatbiki veyahut haczolunmuş malların paraya çevrilmesi amme borçlusunu çok zor duruma düşürecekse, borçlu tarafından yazı ile istenmiş ve teminat gösterilmiş olmak şartıyla, alacaklı amme idaresince veya yetkili kılacağı makamlarca; amme alacağı 36 ayı geçmemek üzere ve faiz alınarak tecil olunabilir. Vergi affı aşağıdaki düzenlemeleri içermektedir:

1. Borç Yeniden Yapılandırma: Vergi borçları, belirli bir oranda indirimle yeniden yapılandırılabilir.
2. Cezalarda İndirim: Vergi cezalarının bir kısmı veya tamamı affedilebilir.
3. Faizlerin Silinmesi: Borçlara uygulanan faizler, belirli şartlar altında silinebilir.

Vergi borcunun yapılandırılması, amme alacağının korunması, devamının tahakkukuna ve borcun ödenmesine olanak tanınması amacıyla yazılı olarak istenir ve teminat vermesi talep edilir. Borçlunun iyi niyetinin görülmesi durumunda, vergi borcu olan kişiyi de koruyacak hükümler kapsamında yapılandırma işlemi yapılır. Ancak vergi aflarından yararlananlar ile yararlanmayanlar arasında yaratılan bu eşitsizliği gidermek bakımından vergilerini zamanında ödeyen ve bu nedenle uyumlu mükellef olarak nitelendirilen gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine vergi indirimi getirilmiştir. Vergi aflarının sıradan düzenlemeler haline geldiği bir ortamda isabetli bir uygulamadır. Buna göre, ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar ile kurumlar vergisi mükelleflerinden kanunda belirtilen şartları taşıyanların yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5’i, ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilir.

Bakan Şimşek, “Vergi affı denilen konu esasında mali yapılandırmadır. Bu konuda Maliye Bakanı olarak görüşlerimi TBMM’de ve dışarıda anlattım. Bu prensip olarak bu tür uygulamalar vergi uyumunu bozar, vergi veren nezdinde, adalet hususunda soru işaretleri uyandırır. 1923’ten bu yana her 2-3 senede bu yönde bir adım atılıyor. Sanayicinin de kabullendiği görülüyor, ‘vergi verenler ödüllendirilsin’ diyor. Makul bir talep. İlk defa 2008’de bizim dönemimizde vergi ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) primini zamanında ödeyenlere bir indirim, 5 puan indirim uyguladık.” şeklinde konuştu.

Vergi Affına Nasıl Başvurulur?

Borç yapılandırma ve vergi affından faydalanmak için öncelikle kişinin borç sorgulaması yapması gerekir. Sorgulama sonucunda vergi borcu çıkması durumunda, vergi borçları için yapılandırma ve af kapsamında başvuruda bulunulabilir. Devlet tarafından af kapsamında belirlenen sürelerde ve şart dahilinde aftan ve yapılandırma işleminden faydalanmak için başvuru yapılabilir. Bu başvuru dilekçe ile vergi dairesine elden yapılabileceği gibi elektronik ortamda interaktif vergi dairesi üzerinden de yapılabilir. Elden başvurmak isteyen kişiler bağlı bulundukları vergi dairesine giderek başvuru formunu elden doldurulup teslim edecektir.

Vergi affından yararlanabilecek gruplar şunlardır:

• Bireysel mükellefler
• Şirketler ve ticari işletmeler
• Esnaf ve sanatkarlar
• Kamu kurum ve kuruluşları

Elektronik ortamda başvurmak için kişinin e devleti ile Gelir İdaresi başkanlığı sitesine giriş yaparak İnternet Vergi Dairesine giriş yapmalıdır. Bu kısma girişler pratik olarak https://dijital.gib.gov.tr/ adresi üzerinden de yapılmaktadır. Dijital vergi dairesi sayfasından e devlet bilgileri veya vergi numarası ile giriş yapıldıktan sonra vergi affından faydalanmak veya vergi borcu yapılandırma başvurusu için yer alan kısma giriş yapılır. Bu kısımda başvuru formu yer almaktadır. Vergi affı kapsamında kalan vergi borçları seçilerek form eksiksiz bir şekilde doldurulur. Form doldurulduktan sonra kişinin formu onaylaması gerekir. Vergi affından veya yapılandırmadan faydalanılıp faydalanılamadığı başvuru kısmından takip edilebilir.

Vergi Affı Kapsamında Olan Vergi Borçları

Türkiye Büyük Millet Meclisi ve ilgili kurumlarca bazı dönemlerde vergi borcu ve amme alacaklarında yapılandırma yapılabilir. Bu sayede vergi borcu olan kişilere ödeme kolaylığı sağlanır. Vergi affında ve vergi borcu yapılandırmasında borcun yapılandırması kararlara göre değişkenlik göstermektedir. Dönem dönem vergi affına ve yapılandırma kapsamında olan vergi çeşitlerine örnek vermek gerekirse;

• Kredi Yurtlar Kurumu (KYK) öğrenim kredileri
• Askerlik cezaları
• Nüfus cezaları
• Trafik cezaları
• Otoyol veya köprülerden kaçak geçiş ücretleri ve cezaları
• Gümrük cezaları
• Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından takip edilen sigorta primleri
• Henüz kesinleşmemiş veya dava süreci devam eden idari para cezası
• Özel İletişim Vergisi
• Katma Değer Vergisi
• Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi
• Özel Tüketim Vergisi
• İlan ve Reklam Vergisi
• Çevre Temizlik Vergisi
• RTÜK idari para cezası
• Seçimlere katılmamaktan doğan borçlar

Ancak belediye ve bakanlıklara olan borçlar, yapılandırma kapsamında olmamaktadır. Hangi vergi borçlarının veya kamu borçlarının af ve yapılandırma kapsamında olup olmayacağı düzenlemeye göre değişkenlik gösterir.

2024 Vergi Affı Çıkacak mı?

​​Aslında 2024 yılında vergi affı çıkıp çıkmayacağı kesin değildir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulmuş olan 9. yargı paketinin içeriğinde vergi affı bulunmamaktadır. Fakat ana parayı almak için hükümetin vergi affı çıkaracağı konuşulan konular arasındadır. ​Bu düşüncenin kaynağı olarak Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Uzmanı Özgür ERDURSUN’un X (Twitter) sosyal paylaşım platformunda yaptığı paylaşımlar öncü olmuştur. ​Özgür ERDURSUN yapmış olduğu paylaşımlarda; “2024’ün ikinci döneminde tekrar yapılandırma yasası çıkar diye düşünüyorum” şeklinde fikir beyan etmiştir. Bu açıklamalara göre 2024 yılı içerisinde çeşitli vergi borçlarını ya da bu borçların üzerine işleyen gecikme faizlerinin bir affa uğrayarak silineceği veya azalacağı öngörülmektedir. Yine de belirtmek isteriz ki henüz kesinleşmiş bir açıklama ya da yürürlüğe giren bir kanun söz konusu değildir. Sosyal Güvenlik Uzmanı olan Özgür ERDURSUN’un beklentileri ve tahminleri üzerine şekillenen bir düşünce sonucunda 2024 yılının ikinci yarısında bir vergi affının yürürlüğe girebileceği düşünülmektedir.

Ülkemizde, vergi afları bazen geniş, bazen dar kapsamlı örneğin, kasa affı, stok affı olmak üzere, çeşitli adlarla vergi barışı, tahsilatın hızlandırılması, kaynakların ekonomiye kazandırılması, varlık barışı, kamu alacaklarının yeniden yapılandırılması gibi gerçekleştirilmekte ve çok kısa sayılabilecek iki veya üç yıl aralıklarla pek çok af kanunu çıkartılmaktadır. Her defasında siyasilerce bu affın son olacağı söylenmekle beraber ekonomik, sosyal ve siyasal nedenlere dayanan af üzerine oturmuş ekonomik yaşam devam etmektedir.

2024 yılında vergi affı çıkıp çıkmayacağı merak edilen konular arasındadır. Ancak 2024 yılında vergi affı olup olmayacağı hakkında kesin bir bilgi olmamakla Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulmuş olan torba yasanın içeriğinde yapılandırma ve vergi affı düzenlemesi olması beklenmektedir. Bu konuda dönem dönem açıklamalar yapılmakla net bir bilgi henüz verilmemiştir. Ancak torba yasanın kapsamının genişliği vergi konusunda da birtakım düzenlemeler yapılacağını düşündürmektedir.

Vergi Affı Borcu Ödemesi Nereye Yapılır?

Vergi borcunu ödemek istersen hem internet ortamını kullanabilir hem de fiziksel olarak vergi dairesinde ödeme yapabilirsin. Son yıllarda hızlı ve pratik olması nedeniyle Gelir İdaresi Başkanlığı’nın kurduğu, İnternet Vergi Dairesi sıkça tercih edilir. Vergi borçlarını ödeyebileceğin yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

• Cep telefonuna yükleyebileceğin Gelir İdaresi Başkanlığı uygulaması ile.
• Gib.gov.tr sitesi aracılığı ile “Borç sorgulama ve ödeme” bölümünden.
• Bakanlığın anlaşmalı olduğu bankalar veya PTT şubesi üzerinden.
• Bağlı bulunduğun ilin vergi dairesinin vezne bölümünden.

Vergi suçlarında af açılmış idari davalardan vazgeçilmesi, vergilerin veya cezaların tamamının veya bir kısmının ödenmesi gibi şarta bağlanabileceği gibi şartsız da olabilir. Devlet çıkardığı kanunlarla vergi veya cezalarını, süreye, cezanın niteliğine, verginin ve tarhiyatın türüne, vergiyi doğuran olayın meydana geldiği tarihe, açılmış veya açılacak davadan feragat etmeye, vergi ve cezanın kesinleşmiş olup olmamasına, cezaların asılları veya fer’ilerine göre belirleyeceği kapsam ve şartlarla kısmen veya tamamen ortadan kaldırabilir. Aksi belirtilemediği takdirde suçların affedilmesi kabahatlere ilişkin cezalarını etkilemez ve bunların affı anlamına gelmez. Afların kamu davası açılmadan önce çıkması halinde dava açılmaz, kamu davası açılmasından sonra çıkması halinde mahkemece düşme kararı verilir.