Genel Af Nedir? Af Çıkacak Mı?

Af kurumu esas itibariyle 1982 Anayasası’nın 87 ve 104. maddelerinde düzenlenmekle birlikte, teknik yönleri 5237 sayılı TCK’nın birinci kitap üçüncü kısmında ”dava ve cezanın düşürülmesi” başlıklı dördüncü bölümde ele alınmıştır. Genel af, TCK 65/1. maddesinde düzenlenmiştir. Genel af, genel kamu davasının, hükmedilen cezanın veya cezaların bu cezaların sonuçlarının bütün neticeleri ile ortadan kaldırılmasına denir. Genel af çıkması halinde, genel af kapsamına giren suça ilişkin olarak devam eden bir soruşturma var ise dava açılmaz, dava açılmış ise, düşme kararı verilir, kesinleşen bir dosya ise infaz edilemez, infaza başlanmış ise sona erdirilir. Genel af yasası, hem cezayı hem suçu ortadan kaldıran bir hukuki müessesedir. Meclis gündeminde yer almasının yanı sıra 2025 yılında çıkarılması beklenmeyen bir durumdur.

Hukukta genel af hem suçu hem de cezayı ortadan kaldırdığından genel olarak adlandırılmaktadır. Anayasa’nın 87. maddesi uyarınca Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek yetkisine sahiptir. Münhasıran orman suçları için genel ve özel af çıkarılamaz. Ormanları yakmak, ormanı yok etmek veya daraltmak amacıyla işlenen suçlar genel ve özel af kapsamına alınamaz.

Af, davanın veya cezanın düşürülmesini sağlayan, sanığın cezaevine girmesini, girmişse çıkmasını sağlayan bir müessese olduğundan, suçlar karşısında cezaya hükmetme yetkisini ortadan kaldıran ya da hükmedilmiş cezaların kısmen veya tamamen infazına engel olan veya hükmedilmiş cezanın hafifletilmesi sonucunu doğuran düzenlemedir. Gelinen noktada cezaevlerindeki doluluk ve ailelerin beklentileri sebebiyle 10. yargı paketinde genel affa ilişkin hükümlerin yer alması TBMM komisyonunun gündemine alınmıştır. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu yazımızda genel af yasasının ne olduğundan bahsedip, 2025 yılında genel af yasası çıkacak mı sorularına yanıt vereceğiz.

Af Nedir?

Af, suç işlemiş bireylerin ceza veya cezalarının bir kısmından muaf tutulması ya da affedilmesi anlamına gelir. Yasal bir düzenleme ile, belirli suçlardan dolayı verilen cezaların kaldırılması veya hafifletilmesine denir. Af, davanın veya cezanın düşürülmesini sağlayan, sanığın cezaevine girmesini, girmişse çıkmasını sağlayan bir müessesedir. Diğer bir tanımla af, suçlar karşısında cezaya hükmetme yetkisini ortadan kaldıran, hükmedilmiş cezaların kısmen veya tamamen infazına engel olan ya da hükmedilmiş cezanın hafifletilmesi sonucunu doğurur.

Kural olarak af tasarrufunun konusu sınırsızdır. Kanun koyucu her türlü suçu af kapsamına alabilir. Bunun tek istisnası orman suçları ile ilgilidir. Orman suçları dışındaki tüm suçların af kapsamına alınması mümkündür. Af tamamen milli karakterdedir, ülke içinde kovuşturma olanağı bulunan suçlar affedilebilir. Bir ülkede çıkarılan affın başka bir ülke açısından sonuç doğurması söz konusu olamaz. Af kanununda açık bir hüküm yer almadığı sürece, yalnızca adli cezaları kapsar, disiplin cezaları, zabıta tedbirleri gibi cezaları kapsamaz. Ancak af kanunu ile bunların da kapsama alınması mümkündür. Af, Türk Ceza Kanunu madde 65’de;

1. Genel af halinde, kamu davası düşer, hükmolunan cezalar bütün neticeleri ile birlikte ortadan kalkar.
2. Özel af ile hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir veya infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adlî para cezasına çevrilebilir.
3. Cezaya bağlı olan veya hükümde belirtilen hak yoksunlukları, özel affa rağmen etkisini devam ettirir.

şeklinde belirtilmiştir.

Af Çeşitleri Nelerdir?

Af ile kişisel haklar kapsama alınamaz. Daha açık bir deyişle özel hukuka ilişkin hakların şahsi hak sahibi tarafından istenmesi, af kanunu ile bertaraf edilemez. Anayasamızın ve TCK’nın düzenlemesine bakıldığında iki çeşit af olduğu görülecektir. Bunlar;

• Genel af: Kamu davasının düşmesi veya ceza mahkumiyetinin tüm neticeleriyle birlikte ortadan kalkması sonucunu doğuran bir ceza hukuku düzenlemesidir. (TCK 65/1. madde)
• Özel af: Kesinleşmiş hapis cezasının cezaevinde infaz edilmesinden vazgeçilmesi veya cezaevinde infaz edilecek sürenin azaltılması veya hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesini sağlayan bir ceza hukuku kurumudur. (TCK 65/2. madde)

Genel Af Nedir?

Genel af, TCK’nın 65/1. maddesini göz önünde tutarak, kamu davasının düşmesi ve hükmolunan cezaların bütün sonuçlarıyla birlikte ortadan kalkmasını sağlayan af olarak tanımlamak mümkündür. Kamu davasını, hükmolunmuşsa cezaları ve mahkumiyetin bütün sonuçlarını ortadan kaldıran af, bir tek kişi hakkında çıkarılmış olsa bile genel aftır.

Bir affın genel af niteliğinde olup olmadığının tespitinde belirleyici olan birçok kimse hakkında çıkarılmış olması veya tüm suçları kapsaması değil, bu af ile cezaların ve mahkumiyetin bütün sonuçlarının ortadan kaldırılıp kaldırılmadığıdır. Genel af ile tüm suçlar ve suçlular affedilebileceği gibi, bir kısım suçlar ve suçluların affı da mümkündür.

Genel af halinde;

• Şüpheli hakkında kamu davası açılmamış ise, şüphelinin işlediği fiilin suç olma vasfı ortadan kalktığından dava açılmaz,
• Kamu davası açılmış ancak kesinleşmemiş ise kamu davasının düşürülmesine karar verilir. Sanık yargılama giderlerine mahkum edilmez.
• Fail hakkında verilen mahkumiyet kararı kesinleştikten sonra genel affın çıkması halinde, hükmolunan ceza sonuçlarıyla birlikte ortadan kalkar ve kişi o suçu hiç işlememiş gibi bir hale gelir.

Genel Affın Şartları ve Etkileri

• Kanunda affa tabi suçların hukuki nitelendirilmesi gösterilmişse, bu suçlardan aynı ismi taşıyan benzer fiiller, suçların kasıtlı ve taksirli halleri, artırıcı ve hafifletici nitelikli hallerinin af kapsamında olduğu kabul edilir.
• Ortada bileşik suç var ise, af kanununda bu bileşik suç affa uğrayan suçlar arasında sayılmamış ise, bileşik suçu oluşturan suçlar af kapsamına girse bile bileşik suçun affa uğradığı kabul olunamaz.
• Affın, failin belli şartları yerine getirmesi şartı ile uygulanabileceği öngörülmüş olabilir. Bu şartlar; suçtan zarar görenin zararını tazmin, eski hale getirme veya aynen iade suretiyle giderilmesi, failin belli süre içerisinde teslim olmasını, müsadereye tabi eşyanın teslim edilmesini belirtebilir.
• Genel affa uğramış ceza, tekerrüre esas alınmaz, seçenek yaptırıma çevirmeye, ertelemeye, kamu davasının açılmasının ertelenmesine, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına engel olmaz.
• Açık bir hüküm yoksa disiplin cezalarının uygulanmasına engel olmaz.
• Malların geri alınması ve uğranılan zararın tazmini için açılan şahsi hak davasını etkilemez.

Genel Af Hangi Suçları Kapsar?

Belirli bir tarihten önce bir suç veya suç grubuyla ilgili tüm hukuki sonuçları ortadan kaldırmak için af çıkarılabileceği gibi, bir suçun tüm hukuki sonuçlarını ortadan kaldırmak için de çıkarılabilir. Genel affın hukuki sonuçları aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Ceza soruşturması varsa takipsizlik kararı verilir.
• Kamu davası varsa kamu davasını düşürür.
• Tutukluluk hali mevcutsa tahliye kararı verilir.
• Adli sicil kaydından, genel affa uğrayan suçlar silinir.
• Kesinleşen mahkumiyetler ortadan tamamen kalkar.
• Verilen disiplin cezası varsa ortadan kaldırılır.
• Genel affa uğrayan suç hakkında tekerrür hükümleri uygulanmaz.

Türkiye siyasetinin gündeminde son yıllarda vergi, mali ve öğrenci afları oldukça fazla yer almış olsa da ceza afları son 22 yıldır ülke gündemini pek meşgul edemedi. En son 2020’de genel af Türkiye’de gündem olmuş ancak uygulanmamış, infaz düzenlemesi uygulanarak birçok kişi serbest kalmıştı. Türkiye’de 1921’den bu yana kapsamı değişiklik gösteren toplam 52 adet af kanunu ve 7 adet genel af çıktı.

Özel Af Nedir?

Özel af konusunda 5237 sayılı Türk Ceza Yasası’nın 65. maddesi “Özel af ile hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir veya infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adlî para cezasına çevrilebilir” (2. fıkra), “Cezaya bağlı olan veya hükümde belirtilen hak yoksunlukları, özel affa rağmen etkisini devam ettirir” (3. fıkra) şeklinde tanımlanan hukuki bir durumdur. Dolayısıyla özel af, sadece cezaya tesir eden ve fiilin “suç” vasfını etkilemeyen; bir başka anlatımla, kesinleşmiş bir cezayı ortadan kaldıran, hafifleten veya başka cezaya çeviren bir tasarruftur.

Genel af gerçekleşmiş veya gerçekleşecek olan ceza mahkûmiyetinin, hiç gerçekleşmemiş gibi tüm hüküm ve sonuçlarını ortadan kaldıran bir kurum iken; özel af, ceza mahkûmiyetinin hüküm ve sonuçlarını tamamen ortadan kaldırmayan, sadece cezanın niteliğine ve miktarına ilişkin bir kurumdur. Genel af kesin hükmün öncesine veya sonrasına müdahale edebilirken, özel af kesin hükmün sonrasına müdahale eder ve sadece cezanın infazıyla ilgili sonuçlar doğurur. Gerek özel gerekse genel af, bir veya birkaç kişi hakkında çıkarılabileceği gibi belirli suçları işlemiş bütün mahkûmlar hakkında da çıkarılabilir.

Özel Affın Şartları ve Etkileri

• Belli suçlardan açılan davaların belli süre ertelenmesi gibi davayı geri bırakan haller yer alabileceği gibi, bazı cezaların da ortadan kaldırılması, azaltılması veya değiştirilmesi de söz konusu olabilir.
• Ceza tamamen ortadan kaldırılmış ise cezanın infazına başlanmaz,
• Cezanın infazına başlanmış ise son verilir.
• Ceza infaz edilmişse, cezanın iadesi mümkün değildir.
• Cezanın hafifletilmesi söz konusu ise hangi oranda hafifletildiği veya cezanın ne kadarının çekilmesi gerektiği belirtilir.
• Cezanın niteliği değişmişse değişen cezanın infazı gerekir
• Davanın ertelenmesine ilişkin ise mahkeme tarafından erteleme kararı verilir
• Cezanın affedilmesi, azaltılması veya paraya çevrilmesi niteliğinde ise müsadere kararı verilmesine engel olmaz
• İnfaz aşamasında çıkmışsa, cezaya bağlı veya hükümde belirtilen hak yoksunlukları varlıklarını devam ettirir
• Seçenek yaptırıma çevrilmeye, ertelemeye, kamu davasının açılmasının ertelenmesine, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına engel olabilir
• Özel affa uğramış cezalar tekerrüre esas alınabilir.

Özel Affın Hukuki Sonuçları Nelerdir?

Özel afta mahkumiyet etkisini devam ettirdiğinden mahkumiyetin hukuki sonuçları ortadan kalkmaz. Özel af, cezanın infaz aşamasına etki etmektedir. Özel affın hukuki sonuçları türüne göre aşağıdaki gibidir;

• Hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir.
• İnfaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir.
• Hapis cezası adlî para cezasına çevrilebilir.

Bu makalemizde; genel af nedir, özel af nedir, genel ve özel affın hukuki sonuçları nelerdir, affın hukuki dayanağı nedir, af çıkarma yetkisi kime aittir, genel aftan kimler yararlanamaz, Türkiye’nin genel af süreçleri, 2025 yılında af, 2025 yılında af çıkacak mı, 2025’te çıkacak af kimleri kapsayacak, 2025 yılında af hangi suçları kapsayacak, 2025 yılı yeni infaz düzenlemesi, 2025 yılında genel af çıkarsa ne olur, gibi konulara açıklık getirdik.

2025 Yılında Af Çıkacak Mı?

2025 yılında genel veya özel bir af çıkacak mı konusunda henüz net bir gelişme kaydedilmemiş olup bakanların ve siyasilerin yaptığı açıklamalar af bekleyenleri gün geçtikçe umutlandırmaktadır. Yargı paketi çalışmaları Adalet Bakanlığınca sürerken genel af iddiaları kamuoyunun gündemine geldi.

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, AK Parti kongresinde katıldığı TV yayınında, basına yansıyan “kısmi af” düzenlemesi iddialarına ilişkin soruyu şu şekilde yanıtladı.

Tunç, Kovid yasası olarak bilinen ve 31 Temmuz 2023 itibarıyla cezası kesinleşmiş olanların yararlandığı düzenlemeden, bu tarihten önce suç işlemiş olup da o dönemde cezası kesinleşmemiş olanların da yararlanmasını sağlayacak bir düzenleme yapılabileceğinin sinyalini verdi. Tunç, “Suç tarihi bakımından cezaevinde bulunanlardan daha önce suç işleyenler bundan yararlanamadı. Bu konuda onların bir talepleri var. Bunun takdiri TBMM’de. Burada eşitlik ilkesi açısından bir düzenleme yapılabilir, ama bu bir af değil” dedi.

2025 Af Yasası Ne Zaman Çıkacak?