Unutulma Hakkı

Unutulma hakkı, kişinin internet arama sonuçlarında (Google, Yahoo, Bing vb.) kendisi ile ilgili çıkan haber, fotoğraf, video, bilgi gibi verilerin artık internet arama sonuçlarında çıkmamasını isteme hakkıdır. Diğer bir tanımla unutulma hakkı; kısaca hukuka uygun içeriğin arama motorlarında listelenmemesini talep hakkıdır. Unutulma hakkını kişilik haklarının korunmasına ilişkin olarak temel talep hakkından ayıran nokta; unutulma hakkının yöneldiği içeriğin internet ortamında bulunmasının hukuki ve meşru bir sebebe dayanıyor olmasıdır. Unutulma hakkının kullanılması ile internet ortamında hukuki olarak meşru şekilde yer alan içeriğe artık arama motorlarında ulaşılamıyor olması sonucu ortaya çıkacaktır. Unutulma hakkı;

• Anayasa,
• 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu,
• 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu,
• 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu
• 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun unutulma hakkının uygulanmasına yönelik maddeler uygulanmaktadır.

Unutulma hakkı; kişilerin ad ve soyadı ile arama motorları üzerinden yapılan aramalarda çıkan sonuçların indeksten çıkarılmasına yönelik talepleri hakkında önem arz etmektedir. Kişisel Verileri Koruma Kurulunun 23/06/2020 tarihli ve 2020/481 sayılı Kararı çerçevesinde, arama motorları nezdinde unutulma hakkının kullanılması hususu açıklığa kavuşmuştur.  Avrupa hukukunda “the right to be forgotten/the right to oblivion” olarak tanımlanan kavram bizim hukukumuza unutulma hakkı olarak geçmiştir. Unutulma hakkı Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü (“GDPR”)  madde 17’de düzenlenen bir hak olmakla birlikte Türk mevzuatında açıkça yer almamaktadır.

Unutulma Hakkı Nedir?

‘Unutulma Hakkı’ tanımına, yer verilen hukuki bir düzenleme bulunmamakla birlikte hukukumuzda bu hakkın uygulanmasını sağlayan araçlar mevcuttur. Örneğin Anayasa’nın 20. maddesinde ‘Kişisel Verilerin Korunmasını İsteme Hakkı’ düzenlenmiştir. Bu madde kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme, amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmenin yanı sıra bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme hakkını düzenlemektedir.

Çağımızda gelişen teknoloji sayesinde veriler kolayca kaydedilebilmekte ve uzun yıllar boyunca saklanabilmektedir. Bununla birlikte herhangi bir kişinin, yaşamındaki her anının, özellikle geçmişte yaşadığı olumsuz olayların veya zamanla değiştirdiği fikirlerinin çeşitli mecralarda sonsuza kadar saklanması ve bunlara dileyen herkes tarafından kolayca erişilmesi ilgililerin hayatını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu çerçevede, her türlü kişisel verinin kayıt altına alındığı ve bir kere kayıt altına alındıktan sonra hızlı ve geniş paylaşım nedeniyle ortadan kaldırılmasının oldukça güç olduğu günümüz teknolojisinde, ilgili kişinin verilerinin üçüncü kişiler tarafından takip edilememesi bireyin yaşamını özgürce sürdürmesi adına önem arz etmektedir. Bu anlamda bireyin kişisel verilerine, üçüncü kişiler tarafından erişimin (kısmen) kısıtlanması sağlanarak; onurlu yaşamının güvence altına alınması, toplumdan dışlanmasının engellenmesi ve geçmişinden bağımsız bir şekilde yeni bir başlangıç yapabilmesi adına kişisel verilerin korunması hakkının bir görünümü olarak “Unutulma Hakkı” gündeme gelmektedir.

6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Kapsamında Unutulma Hakkı Nedir?

6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununun 4,7 ve 11.maddelerinde bu hususa dair hükümler yer almaktadır. Kişisel verilerin işlenmesine ilişkin genel ilkelerin düzenlendiği 4. maddesi, kişisel verilerin silinmesi, yok edilmesi veya anonim hale getirilmesinin düzenlendiği 7. maddesi ve kişisel verilerin silinmesini veya yok edilmesini isteme hakkının da yer aldığı ilgili kişinin haklarının düzenlendiği 11. maddesi unutulma hakkının yerine getirilmesine ilişkin hükümler içermektedir. Ayrıca Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi ve Anonim Hale Getirilmesi Hakkında Yönetmelik’in 8. maddesinde de bu hususa ilişkin hükme yer verilmiştir.

‘Unutulma hakkı’ pek çok hakkı içinde barındıran bir üst hak olduğu kabul edilmektedir. Unutulma hakkının kapsamına; “silme”, “yok etme veya anonim hâle getirme” ile “indeksten çıkarma” işlemleri gibi vasıtalarla unutulma hakkının icrası sağlanmaktadır.

Ayrıca Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nun 23.06.2020 tarihli ve 2020/481 sayılı kararında; “Bireyin geçmişte hukuka uygun olarak yayınlanmış ve doğru nitelikteki bilgilerinin zamanın geçmesine bağlı olarak erişimden kaldırılmasını ya da gündeme getirilmemesini talep hakkı” olarak belirtilmiştir.

‘Unutulma Hakkı’, kişilerin geçmişte yayınlanmış ve adlarını barındıran haberlerinin, artık kamu menfaatine hizmet etmediği gerekçesiyle kaldırılmasını talep etmesine dair haktır. Veri sorumluları, mahkemeler ve veri koruma kurumları unutulma hakkının ilgili kişiler tarafından öne sürüldüğü durumlarda toplumun bilgiye erişim hakkı, basın ve ifade özgürlüğü gibi üstün menfaatler ile kişinin mahremiyeti hakları arasındaki dengeyi inceleyerek karar vermektedir.

Kişisel Verileri Koruma Kurumu’nun 2020/481 Sayılı Kararı Neleri İçermektedir?

Unutulma hakkının kullanılmasında KVKK kapsamındaki başvuru yolları haricinde veya bunlarla birlikte tüketilebilecek diğer yasal yollar ise şu şekildedir:

Medeni Kanunun ilgili maddeleri uyarınca tazminat davası açmak ya da 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun hükümleri kapsamında içerik kaldırma/erişim engelleme taleplerinde bulunmaktır. Bu noktada, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun uyarınca; sadece belirli bazı içeriklerin çıkarılması ve doğrudan arama motorlarına uygulattırılmak üzere kişinin adının URL ile ilişiğinin kesilmesine ilişkin karar verilmesinin de mümkündür.

Kişisel Verileri Koruma Kurumu tarafından unutulma hakkına ilişkin “Unutulma Hakkının Arama Motorları Özelinde Değerlendirilmesi” kapsamında rehber yayımlanmıştır. Kurum tarafından yayımlanan rehberde unutulma hakkının hukuki tanımına yer verilmiştir. Rehberde; “Bireyin geçmişte hukuka uygun olarak yayılmış ve doğru nitelikteki bilgilerinin zamanın geçmesine bağlı olarak erişimden kaldırılmasını ya da gündeme getirilmemesini talep edebilmesi” şeklinde tanımlanmıştır.

6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunun 7.maddesinde “kişisel verilerin silinmesi, yok edilmesi ve anonim hale getirilmesi” hükmü düzenlenmiştir. KVKK’nın 7.maddesi gereğince; diğer kanun hükümlerinde yer alan durumlar saklı tutularak işlenen kişisel verinin veri sahibinin talebi ile ya da re’sen silinebileceği, yok edilebileceği veya anonim hale getirilebileceği düzenlenmiştir. KVKK madde 7, verinin silinmesini işleme sebebinin ortadan kalkması ile mümkün olacağını belirtmektedir. İlgili kanunun m.11/e fıkrası uyarınca m.7’deki şartların uygun olması halinde veri sahibine unutulma hakkını kullanması için açık bir şekilde hak tanımaktadır. 6698 sayılı kanun unutulma hakkının kullanılmasına ilişkin verinin silinmesi, yok edilmesi ve anonim hale getirilmesi yönünde veri sahibine ve veri sorumlusuna birden fazla seçenek tanımaktadır.

Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nun 23.06.2020 tarihli ve 2020/481 sayılı kararında kişisel verinin arama motorundaki indeksten çıkarılmasına ilişkin bazı kriterler belirlenmiştir. Kurum tarafından yayımlanan rehberde de belirtildiği üzere somut olaya göre belirlenmiş kriterler şu şekilde özetlenebilir:

• İlgili kişinin kamusal yaşamda önemli bir rol oynaması ,
• Arama sonuçlarının öznesinin çocuk olması ,
• Bilginin içeriğinin doğruluğu,
• Bilginin kişinin çalışma hayatı ile ilgisi ,
• Bilginin ilgili kişi hakkında hakaret, onur kırıcı, iftira niteliğine sahip olması , bilginin özel nitelikli kişisel veri niteliği taşıması ,
• Bilginin güncelliği , bilginin kişi hakkında önyargıya sebep olması ,
• Bilginin kişi açısından risk doğurması ,
• Bilginin kişinin kendisi tarafından yayımlanma durumu ,
• İçeriğin gazetecilik faaliyeti kapsamında işlenen verileri kapsaması, bilgilerin yayınlanmasında yasal zorunluluk olması ,
• İlginin ceza gerektiren bir suçla ilgili olması gibi kriterler yer almaktadır.

Kişisel verisi işlenmiş olan veri sahibinin KVKK kapsamında unutulma hakkını kullanması için izlemesi gereken belirli bir prosedür bulunmaktadır. Kişinin öncelikli olarak veri sorumlusuna karşı işlenen verinin silinmesi, yok edilmesi veya anonim hale getirmesi için başvuruda bulunması gerekmektedir.

KVKK’nın 13.maddesi uyarınca veri sorumlusuna yapılacak yazılı bir başvuru ile veya Kurul’un belirleyeceği diğer bir usulle yapılması gerektiğine hükmedilmiştir.  Söz konusu hükmün devamında veri sorumlusuna en geç 30 gün içerisinde talebi olumlu veya olumsuz sonuçlandırması adına süre verilmiştir. Kanunda öngörülen veri sorumlusuna başvuru şartı bir zorunluluktur. İlgili kişi veri sorumlusuna başvuru şartını yerine getirdikten sonra KVKK m.14 uyarınca Kurul’a şikayette bulunabilecektir.

KVKK m.14/1 uyarınca Kurul’a başvuru yapılabilmesi için veri sorumlusuna yapılan başvurunun reddedilmesi, kanunda belirtilen yasal süre zarfında başvuruya cevap verilmemesi veya cevabın yetersiz olması gerekmektedir. İlgili kişi veri sorumlusunun cevabını öğrendikten sonra otuz (30) gün herhalde altmış (60) gün içerisinde Kurul’a şikayette bulunabilecektir. Kurul’a yapılacak şikayetin yanı sıra KVKK m.14/3 ilgili kişinin genel hükümler nezdinde tazminat isteme hakkını saklı tutmaktadır.

Unutulma Hakkı Kapsamına Dahil Haklar Nelerdir?

• Unutulma Hakkı Kapsamında Özel Hayatın Gizliliği

Gelişen ekonomi ve teknolojinin neticesinde; herkes yaşadığı toplum içerisinde saygın ve onurlu bir şekilde yaşama hakkına sahiptir. İnsan onurunun korunması kavramı, kişinin topluma açıklanmasını istemediği olumsuz veya utanç verici olayların yayılmasının engellenmesini gerekli kılmıştır.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8.maddesi kapsamında herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve yazışmasına saygı gösterilmesi hakkına sahiptir. Benzer düzenleme Anayasa’nın 20.maddesinde de yer almaktadır. Gelişen refah seviyesi ve internet kullanımı ile birlikte, kişinin mahremiyetine halel getiren durumlar, çok hızlı bir şekilde sosyal ve sanal ortamda yayılmaktadır.

• Kişinin Maddi ve Manevi Varlığını Koruma ve Geliştirme Hakkı

Anayasa’nın 17.maddesine göre “Herkes, yaşama, maddî ve manevî varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir”. Kişinin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkı, internet ortamını serbestçe kullanabilmesi ile doğrudan bir ilişki içerisindedir. Kişinin onur, şeref ve haysiyetinin zedelendiği, toplum tarafından hatırlanmasını istemediği olayların yer aldığı içerikler bakımından da söz konusu hakkın ihlali durumu bu hakkın kapsamsındadır.

• İfade ve Haberleşme Hürriyeti

AİHS’nin 10.maddesi; “Herkes ifade özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, kamu makamlarının müdahalesi olmaksızın ve ülke sınırları gözetilmeksizin, kanaat özgürlüğünü ve haber ve görüş alma ve de verme özgürlüğünü de kapsar” hükmünü getirmiştir. Anayasa’nın 25 ve 26.maddelerinde de konu ile ilgili düzenlemeler mevcuttur. Herkes ifade hürriyeti kapsamında düşüncelerini ve kanaatlerini serbestçe dile getirme ve haberleşme hürriyeti kapsamında bilgi alma ve bilgi verme haklarına sahiptir. Dikkat edilmesi gereken husus, ifade ve haberleşme hürriyeti ile unutulma hakkı arasındaki dengenin hakkaniyete uygun şekilde sağlanmasıdır.

Unutulma Hakkının Unsurları Nelerdir?

Unutulma hakkının unsurları şu şekilde özetlenebilir:

• Yasal ve meşru bir sebeple internet ortamında bulunan bir içerik olmalıdır.
• Hukuka uygun olarak dijital ortamda bulunan bu içerik bireyin ya da tüzel kişinin hayatını katlanılmaz şekilde olumsuz etkilemesi gerekmektedir.
• İçeriğin dijital ortamda bulundurulmaya devam etmesinde herhangi bir kamu yararı olmamalıdır.

Unutulma Hakkı Talebi Herhangi Bir Süreye Tabii Midir?

Mevzuatımızda unutulma hakkı hakkında herhangi bir hak düşürücü ya da zamanaşımı süresi belirtilmemiştir. 5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun İçeriğin Yayından Çıkarılması ve Erişimin Engellenmesi Kanunun 9.maddesi uyarınca;

İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar, içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması hâlinde yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebileceği gibi doğrudan sulh ceza hâkimine başvurarak içeriğe erişimin engellenmesini de isteyebilir.

• Özel Hayatın Gizliliği Nedeniyle İçeriğe Erişimin Engellenmesi;

Kanunun 9/A. bendi uyarınca;

“İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler, Kuruma doğrudan başvurarak içeriğe erişimin engellenmesi tedbirinin uygulanmasını isteyebilir.”

• Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi veya Anonim Hale Getirilmesi;

Kanunun 7.maddesi uyarınca;

“Bu Kanun ve ilgili diğer kanun hükümlerine uygun olarak işlenmiş olmasına rağmen, işlenmesini gerektiren sebeplerin ortadan kalkması hâlinde kişisel veriler resen veya ilgili kişinin talebi üzerine veri sorumlusu tarafından silinir, yok edilir veya anonim hâle getirilir.

Kişisel verilerin silinmesi, yok edilmesi veya anonim hâle getirilmesine ilişkin diğer kanunlarda yer alan hükümler saklıdır.

Kişisel verilerin silinmesine, yok edilmesine veya anonim hâle getirilmesine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.”

Unutulma Hakkı Hususunda Başvurulacak Yollar

• Sulh Ceza Hakimliğine Başvuru

Unutulma hakkı kapsamında Sulh Ceza Hakimliğine Başvurularak ilgili haberlerin, fotoğrafların, videoların veya içeriklerin kaldırılmasını talep edebilirsiniz. Unutulma hakkı davası 5651 sayılı Kanunun 9. maddesi gereğince; içeriğe erişimin engellenmesi, içeriğin yok edilmesi talebiyle açılır. Kanunun 9/2. fıkra hükmü uyarınca görevli mahkeme; Sulh Ceza Hakimliği’dir.

Unutulma hakkı kapsamında erişimin engellenmesi ve içeriğin kaldırılması kararı için ceza avukatından hukuki yardım veya avukatlık desteği almanız menfaatinize olacaktır. Zira bu süreçte hak kaybına uğramanız muhtemeldir.

• İlgili Kişinin Veri Sorumlusuna Başvurusu

İlgili kişilerin, arama motorları üzerinden ad ve soyadı ile yapılan aramalarda ulaşılan sonuçların indeksten çıkarılmasına yönelik taleplerinin yerine getirilmesi için Kanunda belirtilen yöntemlerin izlenmesi zorunludur. Bu kapsamda ilgili kişilerin unutulma hakkı çerçevesinde Kuruma şikayette bulunmadan önce Kanunun “Veri Sorumlusuna Başvuru” başlıklı 13. maddesi uyarınca ilgili kişi tarafından, kişisel verilerini işleyen veri sorumlusuna başvuruda bulunması zorunludur. Bu çerçevede, bahse konu maddeye dayanılarak hazırlanan Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğin (Tebliğ) Kanunun 13. maddesi:

“(1) İlgili kişi, bu Kanunun uygulanmasıyla ilgili taleplerini yazılı olarak veya Kurulun belirleyeceği diğer yöntemlerle veri sorumlusuna iletir.

(2) Veri sorumlusu başvuruda yer alan talepleri, talebin niteliğine göre en kısa sürede ve en geç otuz gün içinde ücretsiz olarak sonuçlandırır. Ancak, işlemin ayrıca bir maliyeti gerektirmesi hâlinde, Kurulca belirlenen tarifedeki ücret alınabilir.

(3) Veri sorumlusu talebi kabul eder veya gerekçesini açıklayarak reddeder ve cevabını ilgili kişiye yazılı olarak veya elektronik ortamda bildirir. Başvuruda yer alan talebin kabul edilmesi halinde veri sorumlusunca gereği yerine getirilir. Başvurunun veri sorumlusunun hatasından kaynaklanması hâlinde alınan ücret ilgiliye iade edilir.”

“Başvuru Usulü” başlıklı 5. maddesinde ilgili kişinin veri sorumlusuna başvuru yöntemleri belirlenmiştir. Buna göre ilgili kişi, Kanunun 11. maddesinde belirtilen hakları kapsamında taleplerini, yazılı olarak veya kayıtlı elektronik posta (KEP) adresi, güvenli elektronik imza, mobil imza ya da ilgili kişi tarafından veri sorumlusuna daha önce bildirilen ve veri sorumlusunun sisteminde kayıtlı bulunan elektronik posta adresini kullanmak suretiyle veya başvuru amacına yönelik geliştirilmiş bir yazılım ya da uygulama vasıtasıyla veri sorumlusuna iletebilecektir.

Aynı zamanda veri sorumlusuna yapılan başvuruda ad, soyadı ve başvuru yazılı ise imza, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için T.C. kimlik numarası, yabancılar için uyruğu, pasaport numarası veya varsa kimlik numarası, tebligata esas yerleşim yeri veya iş yeri adresi, varsa bildirime esas elektronik posta adresi, telefon ve faks numarası, talep konusu bulunması zorunludur. Dolayısıyla, ilgili kişilerin unutulma hakkına yönelik talepleri kapsamında mevzuat hükümleri çerçevesinde öncelikli olarak arama motorlarına başvurması gerekmektedir.

• Kişisel Verileri Koruma Kuruluna Şikayet

İlgili kişiler veri sorumlusuna başvuru şartını yerine getirdikten sonra Kurula şikayette bulunabilecektir. Kanunun “Kurula Şikayet” başlıklı 14. maddesi uyarınca başvurunun veri sorumlusu tarafından reddedilmesi, verilen yanıtın yetersiz bulunması veya ilgili kişiye cevap verilmemesi hallerinde ilgili kişi tarafından, veri sorumlusunun cevabını öğrendiği tarihten itibaren otuz ve her halde başvuru tarihinden itibaren altmış gün içinde Kurul’a şikayette bulunulması mümkündür.

İlgili kişilerin unutulma haklarına yönelik talepleri çerçevesinde izlenecek yöntem aşağıdaki şemada da gösterilmektedir. Öte yandan, ilgili kişilerin veri sorumlularına yapacakları başvurular ve Kurula iletecekleri şikâyetlerin usul şartlarına ilişkin yayımlanan kamuoyu duyurusuna https://kvkk.gov.tr/Icerik/6938/KurumumuzaYapilan-Sikayetlerin-Usul-Sartlarina-Iliskin-KamuoyuDuyurusu bağlantısından da ulaşılabilmektedir.