Kripto para, sadece gönderici ve alıcı arasında bulunan ödeme sistemi ile çalışan ve herhangi bir denetleyici, düzenleyici kurum ve kuruluşa ihtiyaç duymadan transferi gerçekleştirilebilen, açık kaynak koda sahip sanal para birimleridir. Bu sistemde merkezi bir otorite bulunmamaktadır. Kripto paraların herhangi bir merkeze bağlı olmaması nedeniyle transfer işlemleri Blockchain teknolojisi ile kontrol edilmektedir. Blockchain, yapılan bütün işlemlerin kayıt edildiği bir veri dosyası olarak tanımlanabilir. Bu sistem ile merkezi olmayan para birimleri yaratmak ve bunun işleyişini internet üzerinden kontrol etmek mümkündür. En yaygın kripto para birimleri;
- Bitcoin: Her şeyi başlatan ilk kripto para birimi
- Ethereum: Geliştiricilerin Bitcoin ile çalışmayan farklı dağıtık uygulamalar ve teknolojiler oluşturmalarını sağlayan bir para birimi.
- Ripple: Diğer çoğu kriptoları aksine işlemlerde ağ genelinde mutabakatı sağlamak için blockchain kullanmıyor. Onun yerine, tekrarlanan bir mutabakat süreci uygulanıyor ki bu durum onu Bitcoin’den daha hızlı hale getirirken aynı zamanda saldırılara daha korunmasız hale getiriyor.
- Bitcoin Cash: En büyük Bitcoin madenciliği şirketi ve aynı zamanda ASIC’in Bitcoin madenciliği çiplerinin üreticisi tarafından desteklenen Bitcoin’in bir koludur. Sadece birkaç aydır piyasada bulunmasına rağmen piyasa değeri açısından ilk beş kripto para arasında yerini aldı.
- NEM: Emek ispatı (PoW) algoritmasını kullanan çoğu kripto para biriminin aksine NEM, kullanıcılarının coin satın almak için ellerinde halihazırda coin bulundurmasını gerektiren önem ispatını (PoI) kullanır. Kullanıcıları birikimlerini kullanmaya teşvik eder ve kullanıcının NEM ağındaki genel önemini tespit etmek amacıyla işlemleri takip eder.
- Litecoin: Bitcoin’in ”dijital altın” imajına karşılık olarak ”dijital gümüş” olması amacıyla yaratılmış bir kripto para birimi. Bitcoin’in bir koludur fakat Bitcoin’in aksine dört kat daha hızlı blok üretimine ve Bitcoin’in dört katı kadar (84 milyon) coin üretimine olanak sağlıyor.
- IOTA: Bu kripto biriminin buluşu olan defter teknolojisinin adı ”Tangle” ve para transflerinde göndericinin iki gönderimi onaylayan bir emek ispatı yapmasını gerektiriyor. Bu şekilde IOTA madencileri süreçten çıkarmış oldu.
- NEO: Her türden finansal sözleşmelerin ve üçüncü parti dağıtık uygulamaların geliştirilmesine olanak sağlayan bir akıllı sözleşme ağı. Ethereum ile çoğunlukla ortak amaçlara sahip olmakla birlikte Çin’de geliştirildiği için, Çin’in yasa düzenleyicileri ve yerel şirketleriyle gelişen ilişkiler sebebiyle bir avantaj elde edebilir.
- Dash: İki katmanlı bir ağ. İlk seviyede ağı koruyan ve işlemlerin kaydını tutan madenciler bulunurken ikinci seviyede işlemleri aktaran ve InstantSend, PrivateSend tipi işlemleri mümkün kılan ana düğümler bulunuyor. İlk seviye Bitcoin’den çok daha hızlı, ikinci seviye ise tamamen anonim.
- Qtum: Bitcoin ve Ethereum’un teknolojilerinin birleşimiyle oluşan ve iş uygulamalarını hedef alan bir para birimi. Ağ, Bitcoin’in güvenilirliğini artırırken çoğunlukla Ethereum ağında kullanılan akıllı sözleşmelerin ve dağıtık uygulamaların kullanımına olanak sağlıyor.
- Monero: Özel işlem imkanlarına sahip, açık ve gizlilik odaklı prensipleri nedeniyle oldukça aktif olarak kullanılan bir kripto para birimi.
Kripto para, geleneksel paralardan farklı olarak şifreli bir şekilde işlem gören dijital bir para birimidir ve sabit bir borsası yoktur. Bu şifreleme, nakit paranın yerini alabilecek bir değişim aracı olarak tasarlanan kripto paraların güvenli ve doğrulanabilir olmasını sağlamak için geliştirilmiştir. Kripto paralarla istediğiniz zaman, istediğiniz yerde, istediğiniz kişiye internet üzerinden değer transferi yapabilirsiniz. Kadim Hukuk ve Danışmanlık tarafından kaleme alınan bu makalemizde son zamanlarda fazlasıyla revaçta olan, Türk Hukuku bakımından hukuki durumu tartışmalı olan kripto para mevzusu açıklanacaktır. Günümüzde piyasa hacmi ve uluslararası boyutta oluşuyla birçok kişinin yatırım aracı haline gelen kripto para dijital bir para birimidir. Tarafımıza sıklıkla;
![Kripto Para Nedir? 5 kripto para nelerdir](https://kadimhukuk.com.tr/wp-content/uploads/2023/03/kripto-para-nelerdir.jpg)
Kripto Para Nedir? (Hukuki Olarak)
Kripto para, geleneksel paralardan farklı olarak şifreli bir şekilde işlem gören dijital bir para birimidir ve sabit bir borsası yoktur. Bu şifreleme, nakit paranın yerini alabilecek bir değişim aracı olarak tasarlanan kripto paraların güvenli ve doğrulanabilir olmasını sağlamak için geliştirilmiştir. Bahsettiğimiz üzere kripto paralar bir otoriteye tabi olmadığı ve aracısız olduğu için çıkış noktasında da bir belirsizlik, belgesizlik bulunmaktadır. Ancak hayatımıza yoğun bir şekilde etki etmeye başlamıştır. Gerek insanların kripto para temin ettiği sistemler üzerinde oluşan sıkıntılar gerekse kripto parayı temin eden şirketlerin güvenirliği bakımından kripto parayı hukuki bir zeminde inceleme zorunluluğu doğmuştur. Aşağıda kriptoları Türk hukuku bakımından ilgili mevzuatlar çerçevesinde değerlendireceğiz. Kripto paraların avantajları;
- Hiçbir merkez bankasına bağlı olmadığı için ülkelerin ekonomik durumundan etkilenmemektedir.
- Hesabın dondurulması ya da hesaba el konulması mümkün değildir.
- Kripto para, eşler arası (P2P) işlemleri mümkün kılan blockchain teknolojisine dayalı bir dijital para birimidir.
- Bitcoin, Ether, BNB ve USDT piyasa değeri en yüksek kripto paraların başlıca örnekleridir.
- Kripto paralara kripto cüzdanları veya borsalar aracılığıyla erişilir. İnsanlar genellikle kripto paraların cüzdanlarda “saklandığını” söylese de aslında bir blockchain üzerinde saklanırlar.
Kripto Paranın Özellikleri Nelerdir?
- Merkezsizlik: Kripto paralar, herhangi bir merkezi otoriteye bağlı olmayan dağıtık ağlar üzerinde çalışır. Bu sayede kullanıcılar arasında doğrudan işlem yapma imkanı sunar.
- Şeffaflık: Kripto paraların kaydının tutulduğu blok zinciri, herkes tarafından görüntülenebilir ve denetlenebilir.
- Güvenlik: Kripto paralar, kriptografik yöntemlerle korunur ve işlemler dijital imzalarla onaylanır.
- Sınırlılık: Kripto paraların üretimi, önceden belirlenmiş bir algoritma ile sınırlandırılmıştır. Bu sınırlama sayesinde kripto paraların arzı kontrol altında tutulur.
- Esneklik: Kripto paralar, farklı amaçlar için tasarlanmış ve geliştirilmiş çok sayıda çeşide sahiptir. Bu çeşitlilik daha hızlı işlem süreleri, daha düşük ücretler, daha fazla gizlilik ve daha fazla işlevsellik sunabilir.
Kripto Para Nasıl Alınır?
Kripto para almak isteyenler için birçok seçenek bulunmaktadır. Kripto para almak için öncelikle bir kripto cüzdanına ihtiyaç duyulur. Kripto cüzdanı, kripto paraları saklamak, göndermek ve almak için kullanılan dijital bir uygulamadır. Donanım, web, mobil ve kağıt olmak üzere pek çok cüzdan seçeneği mevcuttur. Kripto cüzdanı oluşturduktan sonra, kripto para almak için aşağıdaki yöntemlerden birini kullanabilirsiniz:
- Kripto Para Borsaları: Kripto para borsaları, kullanıcılara itibari paralarla veya diğer kripto paralarla kripto para alıp satma imkanı sunan platformlardır. Kripto para borsalarında işlem yapmak için genellikle şu adımları takip etmek gerekir:
- Bir kripto para borsasına kaydolun.
- Kimlik doğrulama işlemini tamamlayın.
- Borsaya itibari para veya başka bir kripto para yatırın.
- İstediğiniz kripto parayı seçin ve alış emri verin.
- Alış işleminiz gerçekleştikten sonra kripto paranızı cüzdanınıza aktarın.
- Kredi veya Banka Kartı: Bazı platformlar, kullanıcılara kredi veya banka kartlarıyla doğrudan kripto para satın alma imkanı sunar. Bu yöntem, hızlı ve kolay olması nedeniyle tercih edilebilir. Ancak yüksek ücret, düşük limit gibi dezavantajları olabilir.
- Banka Havalesi: Yine bazı platformlar, kullanıcılara banka havalesiyle kripto para satın alma imkanı sunar. Bu yöntem, düşük ücretli ve güvenli olması nedeniyle tercih edilebilir. Bu yöntemin dezavantajları arasında da yavaşlık ve banka kesintileri sayılabilir.
- Ödeme Sistemleri: Bazı platformlar, kullanıcılara ödeme sistemleriyle kripto para satın alma imkanı sunar. Bu yöntem, kullanım kolaylığı ve yaygınlık nedeniyle tercih edilebilir.
![Kripto Para Nedir? 6 kripto para](https://kadimhukuk.com.tr/wp-content/uploads/2022/08/kripto-para.jpg)
Kripto Para Nasıl Saklanır?
Kripto para satın aldıktan sonra, saldırılardan veya hırsızlıktan korumak için onu güvenli bir şekilde saklamanız gerekir. Kripto para genellikle kripto paranızın özel anahtarlarını güvenli bir şekilde saklamak için kullanılan fiziksel cihazlar veya çevrimiçi yazılımlar olan kripto cüzdanlarında saklanır. Bazı borsalar, doğrudan platform üzerinde saklamayı kolaylaştıran cüzdan hizmetleri de sunar. Ancak, tüm borsalar veya aracı kurumlar size otomatik olarak cüzdan hizmetleri sağlamaz. Seçebileceğiniz farklı cüzdan sağlayıcıları vardır. “Sıcak cüzdan” ve “soğuk cüzdan” terimleri kullanılır:
- Sıcak cüzdan: “Sıcak cüzdanlar”, varlıklarınızın özel anahtarlarını korumak için çevrimiçi yazılım kullanan kripto para depolamasını ifade eder.
- Soğuk cüzdan: Sıcak cüzdanların aksine, soğuk cüzdanlar (donanım cüzdanları olarak da bilinir), özel anahtarlarınızı güvenli bir şekilde saklamak için çevrimdışı elektronik cihazları kullanır.
Soğuk cüzdanlar genellikle ücret alma eğilimindeyken, sıcak cüzdanlar ücret talep etmez.
Kripto Para Madenciliği Nedir ve Nasıl Yapılır?
Kripto para madenciliği, kripto para ağının işleyişini sağlayan ve yeni kripto para birimleri yaratan bir süreçtir. Madenciler, blok zinciri üzerinde yeni bloklar oluşturarak ağın güvenliğini sağlarlar ve karşılığında yeni kripto para birimleri kazanırlar. Kripto para madenciliği yapmak için ise ekran kartı, hard disk, işlemci gibi teknik donanımlara ihtiyaç duyulur. CPU, GPU, FPGA işlemci tipleri madencilik yapmak için tasarlanan donanımlardır. Kripto para üretiminde işlem hızı yüksek cihazların tercih edilmesi işlemlerin daha kısa sürede yapılmasını sağlar. Kripto para madenciliği yapmanın birkaç yolu vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Bulut Madenciliği: Bu yöntemde, kullanıcılar kendi bilgisayarları yerine uzak sunucular üzerinde madencilik yaparlar. Bu sayede donanım maliyeti, elektrik faturası, bakım sorunu gibi problemlerden kurtulurlar ancak bulut madenciliği yaparken güvenilir bir platform seçmek önemlidir.
- CPU Madenciliği: Bu yöntem en kolay ve en ucuz olsa da en az verimli olanıdır. Çünkü kullanıcılar bilgisayarlarının merkezi işlem birimlerini (CPU) madencilik için kullanırlar ve CPU’lar madencilik için yeterince hızlı değildir. Ayrıca çok fazla elektrik tüketirler.
- GPU Madenciliği: Bu yöntemde, kullanıcılar bilgisayarlarının grafik işlem birimlerini (GPU) madencilik için kullanırlar. GPU’lar, CPU’lara göre çok daha hızlı ve verimli madencilik yapabilirler. Ayrıca GPU’lar farklı kripto paraların madenciliğine uyum sağlayabilirler.
- ASIC Madenciliği: Bu yöntemde, kullanıcılar özel olarak tasarlanmış entegre devreleri (ASIC) madencilik için kullanırlar. ASIC’ler, sadece belirli bir kripto paranın madenciliği için optimize edilmiş cihazlardır. Bu sayede çok yüksek performans ve düşük elektrik tüketimi sağlarlar. Ancak ASIC’ler pahalıdır ve sadece tek bir kripto para için çalışırlar.
Yabancı Ülkelerde Kripto Paraların Durumu
Dünyanın diğer ülkelerinin kripto paraya olan yabancılığı Türkiye’ninkinden pek farklı değildir. Ancak ülkemize geç gelmesi dolayısıyla dünya ülkeleri birkaç adım önde bulunmaktadır. Dünya ülkeleri kripto paraya resmi ağızlardan değinmiş ve herkese yabancı olan bu kripto paralara karşı yaklaşımlar geliştirmişler. Bu yaklaşımlar bekle-gör ve düzenleyici olmak üzere iki tanedir. Avrupa Birliği, bu teknolojinin henüz düzenleyici bir faaliyet gerektirecek kadar gelişmediği iddiasıyla bekle-gör şeklinde yaklaşım göstermiştir.
Orta Amerika ülkesi olan El Salvador ise çıkardığı bir yasa ile bitcoini resmi para olarak kabul etmiş ve bir ilki gerçekleştirmiştir. El Salvador bunla da kalmayarak bitcoin kabul etmeyen işletmelere yaptırım öngören ve yabancılara 3 bitcoin yatırım yapmaları karşılığında oturum izni imkanı veren düzenleyici işlemlerde bulunmuştur.
Kripto Para ile Ne Alınabilir_
Bitcoin ilk piyasaya sürüldüğünde, günlük işlemler için bir araç olarak ve bir fincan kahveden bir bilgisayara ve hatta emlak gibi büyük alımlara kadar her şeyi satın almayı mümkün kılmak üzere tasarlanmıştı. Bu tam olarak gerçekleşmedi; kripto para birimlerini kabul eden kurumların sayısı artarken kripto para birimlerinin kullanıldığı büyük işlemler nadir görülmektedir. Yine de kripto para kullanarak e-ticaret sitelerinden çok çeşitli ürünler satın almak mümkündür. İşte bazı örnekler:
- Teknoloji ve e-ticaret siteleri: AT&T, newegg.com ve Microsoft gibi teknoloji ürünleri satan birçok şirket web sitelerinde kripto para kabul ediyor. Bir e-ticaret platformu olan Overstock, Bitcoin’i kabul eden ilk siteler arasında yer aldı. Shopify, Rakuten ve Home Depot da kripto para kabul ediyor.
- Lüks mallar: Bazı lüks ürün satıcıları bir ödeme şekli olarak kripto parayı kabul ediyor. Örneğin, çevrimiçi lüks ürün satıcısı Bitdials, Bitcoin karşılığında Rolex, Patek Philippe ve diğer üst segment saatler sunuyor.
- Arabalar: Kitle piyasa markalarından üst düzey lüks satıcılara kadar bazı otomobil satıcıları, ödeme olarak kripto para birimini hali hazırda kabul etmekte.
- Sigortalar: 2021’in Nisan ayında, İsviçreli sigorta şirketi AXA, hayat sigortası hariç tüm sigortaları için (düzenleme sorunları nedeniyle) Bitcoin’i ödeme şekli olarak kabul etmeye başladığını duyurdu. ABD’de ev ve otomobil sigortası poliçeleri satan Premier Shield Insurance adlı şirket, prim ödemeleri için de Bitcoin kabul ediyor.
Doğrudan kripto para kabul etmeyen bir satıcıdan alışveriş yapmak için kripto para kullanmak isterseniz, ABD’de BitPay gibi bir kripto para banka kartı kullanabilirsiniz. Yine yazı kullanıcılara bitcoin ile ödeme yapmak istediğinizi ayrıca belirtirseniz kabul etme ihtimali vardır.
Kripto Para Nasıl Üretilir?
Kripto para üretimi için madencilik yöntemi kullanılmaktadır. Madencilik, kripto para ağının işleyişini düzenleyen ve yeni kripto para birimlerinin ortaya çıkmasını sağlayan bir sistemdir. Madencilik sistemi, ağa bağlı bir bilgisayar kullanarak karmaşık matematiksel problemleri çözümler be blockchain sistemine kaydederler. Bu blockchaimn sisteminnde bütün kriptoların kaydı tutulmaktadır. Kripto paranın işleyişine gelinecek olursa; bir kripto para transferi yapılacağı zaman dijital imza ile onaylanarak ağa iletilmesi gerekmektedir. ağda bulunan madenciler bu transferi onaylamak için mining işlemini başlatırlar. İşlemin onaylanması ile birlikte transfer gerçekleşmiş olacaktır. Bu transfer sürecinde kişiler sadece kripto para cüzdanlarının adresini paylaşırken herhangi bir kişisel bilgi paylaşımında bulunmazlar.
Stabil Kripto Nedir?
Stabil kriptolara örnek vermek gerekirse, USD Coin bir stabil coindir. Bir nevi kripto dolar olarak da adlandırılabilmektedir. Stabilizasyonu en yüksek kripto para birimi türüdür. Değer istikrarını sürdüren coinlerdir. Bu stabilizasyonu sağlamak için değerleri belli birer emtiaya sabitlenmektedir. Bu sebeple fiyatlarda gün içerisinde çok fazla dalgalanma olması mümkün değildir. bu sebeple birikim açısından en mantıklı güvenli ve istikrarlı yöntem stabil kripto kullanmaktır.
Kripto Para Hukukumuza Göre Para Olabilir Mi?
6098 Sayılı Borçlar Kanunu ve Türkiye Cumhuriyeti Para Birimi Hakkında Kanun’da ülkemizde yetkili makamların paraları basma, tedavülden kaldırma, piyasaya sürme gibi yetkisi olduğu anlaşılmaktadır. TCMB tarafından hazırlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmasına Dair Yönetmelik 16 Nisan 2021 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe girmiş olup, bu Yönetmelik kripto parayı konu edinen ilk mevzuat düzenlemesidir. Yönetmelik’te kripto paraların hukuki niteliği tartışmasına yön verebilecek bazı düzenlemelere yer verilmiştir. Yönetmelik m.3/1’de “Bu Yönetmeliğin uygulanmasında kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder.” şeklinde belirtilmiştir.
Dikkat çektiğimiz kanunlarda gösterilen paranın basılması, sürülmesi, tedavülden kalkması gibi özelliklerin paraya ait özellikler olarak gösterilmesi ve bunların kripto paralarda bulunamayan özellikler olması ayrıca TCMB’nin çıkardığı yönetmelikle para olarak nitelendirilemeyeceğine açıkça vurgu yapması nedeniyle kripto paraları hukukumuz içerisinde para olarak kabul edememekteyiz.
Kripto Para Hukukumuzda Elektronik Para Olabilir Mi?
Hukukumuzda elektronik para kavramı 6493 sayılı kanun ile düzenlenmiştir. Andığımız kanunun 3.maddesinde elektronik para; “ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, bu Kanunda tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değer” olarak tanımlanmıştır. Ve yine ilgili kanunun aynı maddesinde elektronik para kuruluşundan “elektronik para ihraç etme yetkisi verilen tüzel kişi” şekline bahsedilmiş ve Kanunun 5.maddesinde bu sistemin işletilmesini Bankadan izin alınmasına bağlamıştır.
6493 sayılı kanun, bahsedilen kanun maddelerinden de anlaşılacağı üzere elektronik paranın ihracı konusunda tüzel kişi yetkilendirmesi yaparak durumun bir merkez tarafından yönetilmesini sağlamış ve ayrıca sistem işletmesini de izne bağlayarak durum üzerinde bir denetleme yetkisi oluşturmuştur. Kripto paraların ise kesinlikle bir merkezden yürütülemeyeceği, aracısız sahip olunacağı ve bulundurma, saklama iradesinin bir denetlemeye tabi olamayacağı en önemli özelliği olup karşılaştırıldığında mevzuatımıza göre elektronik para olarak kabul edilememektedir. Mevzuatımız ve kripto paraların yapısı arasındaki uyuşmazlığa ek olarak Bankacılık iş ve işlemlerinin bir düzen halinde yürütülmesini sağlayan BDDK(Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu) , aynı zamanda tüm bankacılık faaliyetlerinin kurallarına uygun bir şekilde yönetilmesini de sağlamaktadır ve yaptığı açıklamada kripto paraların bir elektronik para olarak kabul edilemeyeceğini belirtmiştir.
![Kripto Para Nedir? 7 kripto para cesitleri](https://kadimhukuk.com.tr/wp-content/uploads/2023/03/kripto-para-cesitleri.jpg)
Kripto Paralar Miras Bırakılabilir Mi?
Kripto paraların maddi olmayan bir varlık olması bu sebeple Türk hukukunda eşya olarak sayılmadığı düşünülebilir. Ancak bu durum, kripto paraların belli değerlerinin olmadığı anlamına gelmemektedir. Kripto paralarında günümüzde değer atfedilebilen dijital varlıklar olması sebebi ile miras bırakılabilmesi mümkündür. Miras sözleşmeleri bakımından içeriğine kripto paralara ilişkin hükümler koyulabilmesi de mümkündür. Burada bazen sorun mirasçının, miras bırakanın cüzdan şifre bilgilerine sahip olmamasıdır. Bu sebeple miras bırakanın bu hususta mirasçıyı bilgilendirmesi gerekmektedir. ve dahi blokchain sisteminde de belli düzenlemelere gidilerek kripto paraların etkisiz kalmaması için mirasçılara geçiş yolunun kolaylaştırılması gerekir.
Kripto ve dijital para arasında benzerlikler bulunduğu kadar bir çok farklılık da mevcut bulunmaktadır. Bu farklardan en önemlisi dijital paranın bir merkezi bulunurken, kripto para merkeziyetsizdir. Bir diğer fark ise kişisel bilgi paylaşımı noktasında ortaya çıkmaktadır. Kripto para ile yapılacak işlemler kişinin kişisel bilgileri kullanılmadan da yapılabilmekteyken, dijital para işlemlerinde ise yapılan bütün işlemler için kişisel bilgilerin paylaşılması gerekmektedir.
Kripto para ile dijital para arasında güvenlik seviyeleri bakımından da farklılık mevcut bulunmaktadır. Blok zincir tabanlı bir yapıya sahip olan kripto para siber saldırılara, hırsızlıklara ve kopyalama durumlarında dijital paraya göre daha güvenli bir yapıya sahiptir. Merkeziyetsiz bir yapıya sahip olması sebebi ile kişiler dijital paralar yerine kripto paraları daha çok tercih etmektedir.
Hukukumuzda Kripto Paralar Eşya Mıdır?
Kripto paraların eşya olma özelliğinin olup olmadığını incelerken hukukumuza göre eşya kavramının unsurları üzerinden gitmeliyiz. Hukukumuza göre eşya olmanın unsurlarını; maddi varlığı olması, sınırlanabilir olması, hukuki hakimiyete elverişli olması, yasaklanmış olmaması, ekonomik değer taşıması olarak sayabiliriz. Bunlar arasında en önce incelememiz gereken ise maddi bir varlığa sahip olması özelliğidir. TMK m.762’de “taşınır mülkiyetinin konusu, nitelikleri itibarıyla taşınabilen maddî şeyler ile edinmeye elverişli olan ve taşınmaz mülkiyetinin kapsamına girmeyen doğal güçlerdir” ifadesi ile eşyanın maddi varlığı vurgulanmıştır.
Türk hukukunda eşyanın özelliğine dair belli unsurlar belirtilmiş olsa da eşyanın tanımı tam olarak yapılmamıştır. Bu durum eşyanın ne olduğuna dair çeşitli fikirlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Ancak uygulamada dönemsel, ekonomik vb. ihtiyaçlar doğrultusunda maddi varlık özelliğinden ödün verilebildiği görülmektedir. Yine çeşitli yazarlarımız eşya tanımının durağan değil dinamik olmasını ve dönemin ekonomik, sosyal, hukuksal ihtiyaçlarına göre şekillenebileceğini kabul etmişlerdir.
Kripto paralara ulaşmak bilgisayar ve bilgisayardaki bir program aracılığıyla mümkün olmaktadır. Türk hukukuna maddi olmayan varlıklar eşya değildir. Maddi olmayan varlıkların eşya olarak kabul edilebilmesi için kanunda buna değinilmiş olması gerekir ancak aynı zamanda kripto paraların eşya olmadığına dair de bir hüküm bulunmamaktadır. Kripto paralar da enerjinin kullanmaya ve yararlanmaya elverişli şekilde kontrol altında tutulabilmesi dolayısıyla eşya sayılmasına dayanılarak eşya sayılabilirler. Ve yine günümüzde yaygın olmaya başlaması bu sebeple bir hukuk rejimine tabi tutmamız gerektiği ve içerisinde büyük bir ekonomik hareketliliği barındırması nedeniyle de eşya sayabilirler.
Kripto Paralar Sözleşme Konusu Olabilir Mi?
Sözleşmenin kurulması birbirine uygun beyanların karşılıklı olarak açıklanmasıyla olur. TBK’nın 26.maddesinde geçen ”Taraflar, bir sözleşmenin içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirleyebilirler.” ifadesi gereğince taraflar sözleşmelerin sınırlarını ahlaka, kamu düzenine ve kişilik haklarına aykırı olmadığı sürece diledikleri gibi belirleyebilirler.
Buradan yola çıkarak taraflar arasında kurulmuş bir sözleşmede kripto paraların bir edim olarak yer alabileceğini söyleyebiliriz. Ancak kripto paraların para olup olmadığı konusunda henüz net bir görüş bulunmaması nedeniyle bu bir para ödeme edimi olarak kabul edilemez. Sözleşmenin kendisine özgü bir edimi olarak kabul edilebilir. Bir kanun maddesiyle sınırlandırılmadan tarafların kendi iradelerine bırakılan sözleşmelerde kripto paralar edim olarak kabul edilebilirler.
Bazı öyle sözleşmeler vardır ki kanun koyucu yoğun bir şekilde müdahale etme gereği duymuştur. 4857 sayılı İş Kanunu bunlardan birisi olup 32.maddesinde ücretin ödenmesine dair “genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.” ifadesi ile iş sözleşmelerinde ücretin para olarak ödenmesini emretmiştir. Buradan çıkarmamız gereken sonuca göre kripto paraların bir sözleşme içerisinde edim olarak bulunması her durum ve şarta göre ayrı olarak değerlendirilebilir.
Kripto Para İcra Takibinin Konusu Olabilir Mi?
Kripto paraların icra takibinin konusu olup olamayacağını anlayabilmemiz için öncelikle icra takibinin ne olduğundan yola çıkmalıyız. İcra takibi, borçlunun borcunun ifa etmemesi üzerine alacaklının başvurusu üzerine bu borcun devlet eliyle tahsil etmek üzere takip başlatmasıdır. İcra takibinin tanımından da görebileceğimiz üzere icra takibi belirli bir borcun ifa edilmemesinden dolayı ortaya çıkmaktadır. İcra takibinin başlatılması için ortada bir borç ve bu borca karşılık sayılabilecek maddi diğeri olan varlık bulunması gerekmektedir.
Kripto paralar da maddi değeri bulunan varlıklardır. Hukuki düzenlemeler çerçevesinde kripto varlıkların maddi bir değeri bulunması nedeniyle hukuki olarak icra takibine konu edilmelerinde herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır. Ancak kripto paraların özellikleri gereği merkeze bağlı olmadıklarından, sadece gönderici ve alıcı arasındaki ödeme sistemi ile çalışan ve kripto paraya sahip olan kişi bunu açıklamadığı sürece bunun bilgisine ulaşılamadığından teknik olarak icra takibine konu olması teknik olarak pek mümkün görünmemekle beraber hukuki bir engel teşkil etmemektedir.
Daha önceki başlıklarda bahsettiğimiz üzere kripto paralar bir ekonomik değerdir, değerleri bulunmaktadır. Miras hukukunda da değer biçilebilen, para ile ölçülebilen değerler mirasa dahil edilir. Bu iki durumdan ötürü hukuki olarak kripto paraların miras olarak bırakılması mümkün olarak görünmektedir. Kripto paraların kişiye özel olması, kişinin açıklamadan varlığından haberdar olunamaması nedeniyle ise bu kripto paraların mirasçılar tarafından alınıp kullanılabilmesi için miras bırakanın ölümden önce şifrelerini mirasçılarına teslim etmesi gerekmektedir.
Kripto Paralar Vergilendirilebilir Mi?
Türk vergi sisteminde gelir kaynağı olarak nitelendirilen ve üzerinden kazanç elde edilen her türlü araçlar vergi kapsamına girmektedir. Ancak vergilendirme yapılabilmesi için pek tabi ki hukuken tanınması gerekmektedir. ve yukarıdaki başlıklarda da bahsettiğimiz gibi kripto paralar sermaye piyasası kurulu tarafından henüz bir hukuk düzeni içerisinde tanınmamıştır. Türk Hukuk sistemince kripto paraların henüz tanınmaması sebebi ile vergilendirilmesi de mümkün değildir. bu nedenle öncelikle türk hukuk sistemince kripto paraların tanınması ardından ise vergilendirme konusunda çalışmalar yapılması gerekmektedir. vergilendirme sorunu ile birlikte kripto paralarda kişisel bilgilerin kullanılmaması ve transferlerin blokchain üzerinden yapılması sebebi ile vergisel tespitlerin yapılması da bir diğer sorundur. Bu nedenle vergilendirme gibi bir durumunotaya çıkması halinde kişilerin kripto cüzdanlarının da kontrol altında tutulması gerekecektir.
Kripto paraların hukuki olarak nitelendirilmesi aşamasında ortaya çıkan bir diğer sorun bunların bir sermaye piyasası aracı olup olmamaları durumudur. Kripto paraların saklama kolaylığı bir çok işlemde ödeme aracı olarak kabul edilmesi sebebi ile günden güne fiyatları artmaktadır. Bireysel yatırımcıların yanında kurumsal yatırımcılarda kripto yatırımlarında bulunmaktadırlar. Günün sonunda kripto paraların bir yatırım aracı gibi kullanılması sebebi ile bu varlıkların sermaye piyasası aracı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.
Kripto paraların sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmesi durumda , kripto paraların çıkarılması, alınması, satılması ve benzer diğer işlemler sermaye piyasası kanunu hükümlerine tabi olacaktır. ı 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 3. maddesinde tanımlanmıştır. Bu maddeye göre sermaye piyasası araçları; “Menkul kıymetler ve türev araçlar ile yatırım sözleşmeleri de dâhil olmak üzere Kurulca bu kapsamda olduğu belirlenen diğer sermaye piyasası araçları..” olarak adlandırılmaktadır. Bu bakımdan kripto paraların sermaye piyasası aracı olduğu değerlendirilmesi gerekmektedir.