Memurluğa Engel Suçlar Nelerdir?

Memurluğa engel suçlar kanunda tek tek sayılmıştır. Fakat alım yapacak kurum bu suçları kendi kanunlarının el verdiği şekilde daraltabilir veya genişletilebilir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun (DMK) 48. maddesinde devlet memurluğuna alınmanın genel ve özel şartları hüküm altına almıştır. 657 sayılı DMK’nın 48. maddesine göre memur olabilmek için, bazı suçlardan hüküm giymemiş olmak gereklidir. Söz konusu suçlardan hüküm giyen kişi memur ise DMK’nın 98. maddesinin b bendi uyarınca söz konusu memurun görevine son verilir. Memur değilse memuriyete girişi engellenir. DMK’nın 48. maddesinin inceleyeceğimiz ikinci kısmı; “(…) affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkum olmak” şeklinde memuriyete engel olarak sayılan ismen sayılan suçlardır. Yani memurluğa engel suçları şekilde ifade edebiliriz:

• Kasten işlenen bir suçtan ötürü 1 yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına hükmedilmiş kişi memuriyette kabul edilmez ve eğer bu suç görev sırasında işlenmişse memuriyetten çıkarılır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 48/5’te sınırlı sayıda düzenlenen memuriyete engel olan suçlardan alınan mahkumiyet dışında, bir yıl süreli mahkûmiyet adli para cezasına çevrildiği takdirde memuriyet engeli kalkar.
• Devlet Memurları Kanunu 48/5’te düzenlenen suçların herhangi birinin işlenmesi takdirde ceza miktarı ve türü ne olursa olsun işlenen suç vasfından ötürü (yüz kızartıcı suçlar, devlete karşı işlenen suçlar, anayasal düzene karşı işlenen suçlar) memur olma şartı ortadan kalkar.

Memurların görevlerini yerine getirirken pek çok kişinin verilerine ve ayrıca devlete ait gizli verilere erişim hakları bulunur. Devlet ve kişiler bazında önemli verilere erişim imkanlarının bulunması sebebiyle memurların seçiminde belirli kıstaslar aranmaktadır. Memuriyet için gereken şartların bulunmaması halinde memuriyet başvuruları reddedilir. Bu gibi durumlarda idarenin işlemine karşı iptal davası açılması hak kaybı yaşanmaması için önemlidir. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu makalemizde memurluğa engel suçlar hakkında bilgi vereceğiz.

Devler Memuru Olmanın Genel Şartları Nelerdir?

Devlet memuru olabilmek için 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile belirtilmiş genel ve özel şartları taşımak gerekir. Memurluğa engel suçlar kanunda tek tek sayılmıştır. Memuriyete alınmada; Kurumların kendi kanun ya da özel mevzuatında belirtilmiş olan özel şartlar yanında genel olarak aranan şartlar;

• Vatandaşlık; Türk vatandaşı olmak gereklidir.
• Eğitim; Memur olmak üçün en az ortaokul mezunu olmak gerekir. Belirli kadrolar bakımından işin gereğine göre ortaokul mezuniyetinden daha yükseköğrenim dereceleri, belirli fakülte, okul veya öğrenim dallarından diploma şartı aranabilir.
• Yaş; Devlet memuru olabilmek için 18 yaş şartı bulunmaktadır. Ancak, meslek veya sanat okulunu bitirenler en az 15 yaşını doldurmuş olmak ve Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre kazai rüşt kararı alanlar memur olabilir.
• Askerlik; Devlet memuru olarak atanacak kişinin, askerlikle ilgisi bulunması veya askerlik çağına gelmemiş olması veya askerlik çağına gelmiş ise muvazzaf askerlik hizmetini yapmış yahut ertelenmiş yada yedek sınıfa geçirilmiş olması gerekir.
• Sağlık koşulları; Memur olarak atanacak kişinin görevini devamlı yapmasına engel olabilecek akıl hastalığı bulunmaması gerekir.
• Kamu haklarından yasaklı olmamak; memur olarak atanacak kişinin kamu seçme seçilme, çalışma özgürlüğü gibi kamusal haklarından mahrum olmaması gerekir.
• Belli sürenin üstünde hapis cezası almamış olmak; Memuriyete atanacak kişinin kasıtlı suçlardan bir yıl ve daha fazla süre hapis cezası almamış olması gerekmektedir. Detaylar ayrıca açıklanacaktır.
• Bazı suçlardan hükümlü olmamak; Memur olarak atanabilmek için devletin güvenliğine karşı suçlardan, anayasal düzene karşı suçlardan ve ayrıca kanunla belirlenmiş diğer suçlardan cezalandırılmamış olması gerekir.

DMK 48. Maddede Memurluğa Engel Suçlar Nelerdir?

Devlet memuru olmanın genel özel şartlarını düzenleyen 657 sayılı kanunun 48’inci maddesinin (A) bendinin 5’inci fıkrasında: “Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak. “ gerekir. Memurluğa engel suçlar bunlardır.

Kanun maddesine göre memurluğa engel suçlar, kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına mahkum olanlar hak yoksunluğuna dair süreler geçmiş olsa bile memuriyete alınmazlar. Danıştay 12. Dairesi 15/03/2017 tarihli kararında yasal süreler geçmiş olsa bile kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasından mahkum bulunma halinde atama yapılmaması işleminde hukuka aykırılık bulmamıştır. Devlet Personel Başkanlığı 21/7/2015 sayılı kararında Kasten öldürmeye teşebbüs suçundan 5 yıl ceza alan kişinin Devlet memuru olamayacağını ancak hakkında yasaklanmış hakların iadesi kararı verilmiş olması durumunda, Devlet memuru olarak atanabileceğini belirtmiştir.

Hak yoksunluğuna dair süreler geçmiş, ayrıca affa uğramışsalar bile aşağıda belirtilen suçlardan mahkum olanlar, mahkumiyet süreleri ne olursa olsun memuriyete alınmazlar;

Devletin güvenliğine karşı suçlar;

• Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak.
• Düşmanla işbirliği yapmak.
• Devlete karşı savaşa tahrik,
• Temel milli yararlara karşı faaliyette bulunmak için yarar sağlama,
• Yabancı devlet aleyhine asker toplama,
• Askeri tesisleri tahrip ve düşman askeri hareketleri yararına anlaşma,
• Düşman devlete maddi ve mali yardım,

Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar;

• Anayasayı ihlal,
• Cumhurbaşkanına suikast ve fiili saldırı,
• Yasama organına karşı suç,
• Hükümete karşı suç,
• Türkiye Cumhuriyeti Hükümetine karşı silahlı isyan,
• Silahlı örgüt,
• Silah sağlama,
• Suç için anlaşma suçu.

Süresi ne olursa olsun alınan mahkumiyet nedeniyle memuriyete atanmaya engel suçlar 657 sayılı Kanunun 48/A-5 inci maddesinde tek tek sayılmıştır. Söz konusu bu suçlar;

• Zimmet,
• İrtikap,
• Rüşvet,
• Hırsızlık,
• Dolandırıcılık,
• Sahtecilik,
• Güveni kötüye kullanma,
• Hileli iflas,
• İhaleye fesat karıştırma,
• Edimin ifasına fesat karıştırma,
• Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama,
• Kaçakçılıktır.

Memurluğa Engel Olmayan Suçlar Nelerdir?

Türk hukuk sisteminde ceza mahkûmiyeti sonucu memur olma ehliyeti kaybedilebilmektedir. Özellikle Devlet Memurları Kanununun 48/A-5. alt bendinde sayılan suçlardan dolayı verilen her türlü mahkumiyet memur olma ehliyetini ortadan kaldırmaktadır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile memurluğa engel suçlar sayılmıştır. Devlet Memurları Kanununun 48. Maddesi hükmü gereğince memuriyete engel olmayan suçlar ise;

• Kasıtlı suçlardan bir yıl ve daha fazla hapis cezasıyla cezalandırılmak memuriyete girişte engel teşkil eder. Ancak yine aynı kanun dikkate alınacak olursa bir yıl bir yıldan az süreli hapis cezalarının memurluğa engel olmadığı açıktır. Bir yıl ve daha az süreli hapis cezası suç kasıtlı olarak işlenmiş dahi olsa memuriyete giriş için sorun olmayacaktır.
• Ayrıca ilgili kanun hükmünde kasıtlı suçlar olarak belirtme yapılması sebebiyle de taksirli suçlardan kaynaklanan mahkumiyetlerin de memuriyete engel olmadığı anlaşılmaktadır. Devlet Personel Başkanlığını 23/6/2016 sayılı Kararında taksirle işlenen suçlar nedeniyle verilen mahkumiyetlerin memur olarak atanmaya engel teşkil etmediğini mütalaa etmiştir.

Adli Para Cezaları Memuriyete Engel Midir?

Adli para cezası, yargılamayı gerçekleştiren mahkeme tarafından, hükümlünün bir miktar parayı devlet hazinesine ödemesine karar verilmesidir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu hükümlerine göre adli para cezasına çevrilen hapis cezaları da memuriyete engel değildir. Ancak adli para cezasına çevrilen hapis cezaları kasten işlenmiş bir suçtan ya da kanunda özellikle ceza alınması durumunda memuriyete hiçbir şekilde alım yapılamayacağı belirtilen suçlar ile ilgili olarak verilmiş bir ceza olmamalıdır. Kanunda özellikle sayılan suçlar bakımından cezanın türü ve miktarı konusunda herhangi bir ayrım yapılmadan “hükümlü bulunmamak” şartı getirilmiştir. Bu hüküm göz önüne alındığında sayılan suçlar bakımından cezanın paraya çevrilmiş olup olmamasının herhangi bir önemi yoktur. Devlet Personel Başkanlığı 25/04/2017 tarihli görüşlerinde adli para cezasına çevrilen suçların memur olarak atanmaya etkisi konusuna detaylı olarak yer vermiştir. Buna göre;

• Verilen hapis cezası adli para cezasına çevrilmiş, memnu hakların iadesi kararı alınmış ve adli sicil kaydı silinmiş olsa dahi, işlenen suç 657 sayılı Kanunun 48/A-5 inci maddesinde sayılan nitelikli suçlar arasında yer alması halinde kişi memur olarak atanamaz.
• İşlenen suçun, 657 sayılı Kanunun 48/A-5 inci maddesinde sayılan nitelikli suçlar arasında yer almaması, ancak, adli para cezasına çevrilen hapis cezasının bir yıl olması halinde, hakkında memnu hakların iadesi (yasaklanmış hakların geri verilmesi) kararı alınması kaydıyla kişi memur olarak atanabilir.
• İşlenen suçun, 657 sayılı Kanunun 48/A-5 inci maddesinde sayılan nitelikli suçlar arasında yer almaması ve adli para cezasına çevrilen hapis cezasının bir yıldan az olması halinde kişi memur olarak atanabilir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Memur Olmaya Engel Midir?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi boyunca kasıtlı bir suç işlenmez ve yükümlülüklere uygun davranılırsa ceza kararının ortadan kaldırılması ve davanın düşmesine yol açan bir cezanın bireyselleştirilmesi kurumudur. Suçun cezasının 2 yıl veya altında belirlendiği hallerde HAGB kararı mümkündür.

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 231/5 maddesi “Sanığa yüklenen suç tan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası ise; mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukuki sonuç doğurmamasını ifade eder.” hükmündedir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetim süresine tabi tutulmaktadır. Bu süre içinde sanık hakkında bir yıldan fazla olmamak şartıyla denetimli serbestlik tedbiri uygulanabilmektedir. Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilmektedir.

Belirtilen hükümler uyarınca hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verildiği durumlar memuriyete engel değildir. Memuriyete atanma bağlamında hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararında suçun türü önemli değildir. Yani 657 sayılı Kanunun 48 inci maddesinde sayılan suçlar nedeniyle yargılanan ve haklarında hükmün açıklanması geri bırakılması kararı verilen kişilerin memuriyete atanmalarında herhangi bir engel bulunmamaktadır. Ayrıca haklarında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı olanların memuriyete alınmaları için denetim süresinin geçmesini beklemeye gerek yoktur. Sonuç olarak memurluğa engel suçlar HAGB alınması durumunda ne kadar verileceği tartışmalıdır.

Hapis Cezasının Ertelenmesi Hükmü Memuriyete Engel Midir?

Memurluğa engel suçlardan ertelenme kararı alınsa dahi memur olmak mümkün değildir. Mahkemece yargılanan kişinin suçlu olduğu tespit edilmiş ve kişi hakkında hapis cezası hükmedilmiştir. Ancak, mahkeme tarafından kişiye verilen hapis cezasının, cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesi halinde erteleme kararı verilmiş olacaktır. Hakim tarafından hükmedilecek ceza iki yıl ya da iki yıldan daha az olduğu vakit, hapis cezası hakkında erteleme kararı verilebilecektir. Cezanın ertelenmesine hükmedilmesi durumunda memuriyet durumu incelemesi;

• Ertelenen hapis cezasının bir yıl ve üstü bir süre ise kişinin memur olabilmesi mümkün değildir.
• Hapis cezasının bir senenin altında olup ertelenmesine hükmedilmesi sonucunda hüküm verilen suç tipi kesin olarak memuriyete engel olarak sayılan suçlardan değil ise kişi memur olabilir.
• Hapis cezasının ertelenmesine konu edilen suç Devlet Memurları Kanunu’nda sayılan devlet memurluğuyla bağdaşmayan suçlardan ise kişi memuriyete kabul edilmez.