GBT Nedir? GBT’de Neler Çıkar?

GBT yani ‘’Genel bilgi toplama’’ kolluk kuvvetlerinin haklarında yakalama, tutuklama, yurtdışına çıkış yasağı düzenlenen kişiler hakkında bilgi toplanarak kurulan sistemdir. Bu kişilerin kayıtlarının tutulması hem yakalanmalarını sağlar hem de yakalandıktan sonra yargı yerlerinin yürüttüğü işlemlere katkı sağlar. Kaçakçılık İstihbarat, Harekât ve Bilgi Toplama Dairesi Başkanlığı (KİHBİ)’nin 2005’teki Bilgi Toplama Yönergesi’nde ilgili usuller belirtilmiştir. KİHBİ İçişleri Bakanlığı’na bağlıdır.

GBT sisteminde kişilere ilişkin tutulan kayıtlar, kişisel veri niteliğindedir. Bu bilgiler, güvenlik taramaları ve güvenlik soruşturmalarında kullanılmaktadır. GBT sistemine yapılan bilgi girişi, esas itibarıyla bir suç işleyen kişi hakkında yakalama emri düzenlenmesi nedeniyle yapılmaktadır. Yakalama emri kendisine ulaşan birim, karar takip formu oluşturduktan sonra bu formu bilgi toplama birimine göndermektedir. Bilgi Toplama Yönergesi’nin 7. maddesine göre bilgi formu aşağıdaki kişiler hakkında düzenlenir:

• Adli makamların haklarında yakalama emri verdiği kişiler
• Yokluklarında tutuklama kararı verilenler
• Aranan kişiler
• Yakalansalar da Bilgi Toplama Yönergesi’nin 9/b. Maddesinde sayılan suçları işleyen kişiler

GBT Nedir?

GBT, “Genel bilgi toplama” kolluk kuvvetlerinin haklarında yakalama, tutuklama, yurtdışına çıkış yasağı düzenlenen kişiler hakkında bilgi toplanarak kurulan sistemdir. Anayasa Mahkemesine göre kişisel veri, kimliği belirli/belirlenebilir olması şartıyla kişiye ilişkin bütün bilgileri ifade etmektedir. Doktrinde bazı yazarlara göre de kimlik bilgilerinin yanında yakalama emri, tutuklama kararı, yurt dışına çıkış yasağı kararları ve derdest ceza yargılamasına ilişkin verilerin işlendiği bir sistem olan GBT’deki bilgiler, kişisel veri niteliğindedir. GBT uygulaması ile kolluk görevlileri; şehir merkezleri, eğlence alanları, havalimanları, ulaşım araçları gibi kamuya açık alanlarda bulunan ve oradan geçen kişiler hakkında sorgulama yapılır.

Sorgulama kimlik bilgisi üzerinden yapılır ve GBT sistemine kayıtlı bilgiler ortaya çıkar. Yani söz konusu sorgulamanın yapılabilmesi için kolluk görevlisi öncelikle kişiyi durdurur ve kimlik bilgilerini öğrenir. Kişinin durdurulması ise bir yerden başka bir yere giden kişinin geçici süreyle bekletilmesidir. Kolluk faaliyeti adli ve idari kolluk faaliyeti olarak ikiye ayrılır. Kolluk görevlilerinin somut bir suç şüphesi olmadan hakkında yakalama emri olan belirsiz sayıda kişiyi yakalamak amacıyla yaptığı “rutin” GBT uygulaması idari kolluk faaliyetidir. İdari kolluk faaliyetinin yaptığı bu işleme tarama da denir. Ancak ceza soruşturmasından sonra yakalanan şüphelinin veya şüpheli kişinin yakalanması için suç yerindeki kişilerin GBT sorgusu yapılması ise adli kolluk faaliyetidir.

GBT Kayıtlarının Silinmesi

GBT sistemine girilen formların iptal edilmesi bilgi toplama birimlerince resen yapılabileceği gibi söz konusu kişi ya da vekilin yazılı müracaatı ile de yapılabilir. Kayıtların silinmesi form iptali şeklinde olur ve iki şekildedir. Birincisi Bilgi Toplama Yönergesi m. 9/b’deki suçlara girmeyen suçlar için açılan bilgi formları kişilerin yakalanması halinde imha edilir. İkincisi ise Bilgi Toplama Yönergesi m. 9/b’deki suçlara giren bilgi formları koşullar oluştuğu takdirde iptal evrakı ekinde arşive alınır. Önemli olan ikinci kısımdır üzerinde durmak gerekirse;

Bilgi Toplama Yönergesi m. 9/b kapsamına giren bir suçun işlenmesi ile açılan bilgi formu farklı iptal koşullarına tabi olabilir. Örneğin yakalama emri olursa farklı kovuşturma aşamasında olursa farklı iptal koşulları uygulanır. Yakalama emri varsa kişi yakalandıktan sonra form düşümü işlemi yapılır. Yani bilgi formuna ‘’Yakalandı.’’ kaşesi vurulur. Kişi yakalama kararı olanların listesinden çıkartılır ancak bilgi formu imha edilmez tasnife alınır. Kovuşturma evresinde ise kişi hakkında bazı kararlar verilirse bilgi formu tasnife alınır. Bu kararlar şöyledir:

• Beraat
• Ceza verilmesine yer olmadığı kararı
• Davanın düşmesi
• Dava zaman aşımı nedeniyle davanın ortadan kaldırılmasına karar verilmesi

Kararın kesinleşmesi ile birlikte kişinin hakkındaki bilgi formu imha edilmez ancak tasnife alınır. Ancak bu kuralın bir istisnası vardır. Söz konusu madde kapsamına giren suçları işleyen çocuk ise istisna kapsamına girer. Şöyle ki; beş sene içinde bu suç türlerinden birini tekrar işlemezse hakkında oluşturulan bilgi formu tamamen silinmektedir yani imha edilmektedir. Ayrıca sanık hakkında verilen bazı kararlar da bilgi formunun iptal edilesinde dikkate alınmaz. Bunlar da şöyledir;

• Af
• Şartlı tahliye
• Adli sicil kaydının silinmesi
• Cezanın paraya çevrilmesi
• Tecil edilmesi
• Ceza zamanaşımı kararı verilmesi

GBT Sistemine İşlenen Veriler

GBT sisteminde kişisel verilerin tutulması ve kullanılması özel yaşama saygının ihlalini oluşturabilir. Sistemin bahsettiğimiz yönerge ile yasal dayanağı vardır. Ancak örneğin yakalansalar da bazı suçları işleyen kişiler hakkındaki kayıtların yasal dayanağı bulunmamaktadır. Ayrıca Bilgi Toplama Yönergesi olarak bahsettiğimiz yönerge Resmi Gazete’de ‘’Hizmete özel’’ olduğu gerekçesiyle yayınlanmamıştır ve vatandaşların erişimine kapalıdır. Bu nedenle maddeleri buraya ekleyemiyoruz. Genel Bilgi Toplama sisteminde aşağıdaki veriler elde edilmektedir;

• Kişilerin doğum tarihi, doğum yeri ve T.C. Kimlik Numarası gibi kimlik bilgileri (Aynı zamanda kayıp kişiler hakkındaki bilgiler, kamu hizmetlerinden men edilenler ile ilgili bilgiler, çalınan, kaybedilen veya gasp edilen; silahlar, motorlu taşıtlar ile ilgili bilgiler ve kimliği ispata yarayan her türlü belge)
• Kişi hakkında açılan davalar ve bu davalar hakkında verilen hükümler (Aleyhinde re’sen dava açılanlar hakkında yapılacak işlemler de dahil)
• Kişinin hakkında verilen adli kontrol tedbirleri ve kararları
• Kişinin askerliğini yapıp yapmadığı bilgisi (İçişleri Bakanlığınca sistemde aranması uygun görülen askeri suçluların listesi ve askerlik şubelerince periyodik olarak kolluk kuvvetlerine gönderilen askeri suçluları gösteren listeler de dahil)

GBT ve Adli Sicil Kaydı

Adli sicil kaydı adli sabıkaların belgelenmesi için kurulan bir sistemdir. Adli sicil kayıtlarında kesinleşmiş cezalar ve güvenlik tedbirleri işlenir. Bu bilgiler Türk mahkemelerince karar verilmesinin yanı sıra yabancı ülke mahkemelerinin verdiği kararların Türk hukukunda tanınması ile de sisteme girilir. Yabancı mahkemelerin Türk vatandaşları için verdiği kararları tanınır. Ayrıca Türkiye’de suç işlemiş lan yabancılar için de kayıt açılır. Kamu davasının açılmasının ertelenmesi ile ilgili kararlar soruşturma ve kovuşturma ile bağlantılı olarak işlenebilir.

Adli sicil kayıtlarının silinmesi de infazın tamamlanması, mahkumiyetin bütün sonuçlarını kaldıracak etkideki şikayetten vazgeçme ya da etkin pişmanlık, ceza zamanaşımının dolması ve genel af hallerinde arşiv kaydına alınma şeklinde yapılır. Bunların dışında kişinin ölümü halinde de kayıtlar tamamen silinmektedir. Bu bilgiler gerekli şartlar karşılanırsa 5 yıl geçmesi üzerine tamamen silinir. Bunların dışında akıl hastalığı nedeniyle hükmedilmiş olan güvenlik tedbirleri kayıtları infaz tamamlandıktan sonra tamamen silinir. GBT ve adli sicil kaydının süre bakımından farklılıkları mevcuttur.

GBT ile İlgili Yargıtay Kararları

Yargıtay 10. Ceza Dairesi 08.11.2017 tarih, 2013/6290 E. 2017/5552 K. sayılı kararı

• GBT Nedir?
• GBT’de Neler Çıkar?

13/09/2011 tarihli olay tutanağına göre; şüphe üzerine durdurulan ve GBT sorgulamasında arandığının anlaşılarak kollukça yakalamasının yapılacağı sırada üzerinde bulunan uyuşturucu maddeyi teslim eden sanığın eyleminin etkin pişmanlık oluşturmadığı, yakalaması yapılacak sanığın üzerinin kollukça aranmasının yasal bir zorunluluk olduğu, bu aşamada TCK’nın 192/2. maddesinin uygulanma koşullarının bulunmadığı anlaşılmakla, sanığın kullanmak için uyuşturucu madde bulundurduğu sabit olduğu halde ceza verilmesine yer olmadığına karar verilmesi,

---

Yargıtay 8. Ceza Dairesi 13.09.2017 tarih, 2017/14810 E. 2017/9371 K. sayılı kararı

• GBT Nedir?
• GBT’de Neler Çıkar?

Hükümlü veya tutuklunun kaçması suçunun oluşabilmesi için, hakkında tutuklama veya kesinleşmiş mahkumiyet kararı bulunan kişinin, tutukevinden, ceza infaz kurumundan ya da gözetimi altında bulunduğu görevlilerin elinden kaçması gerektiği; somut olayda, sanık hakkında, Bakırköy 1. İcra Ceza Mahkemesince 3 aya kadar tazyik hapsi cezası verilen ve kesinleşen ilamın infazı için hakkında yakalama çıkartılan sanığın havalimanında GBT kontrolü sırasında bu durumun ortaya çıkması üzerine gözaltında bulunduğu sırada görevlilerin elinden firar etmesi şeklinde gerçekleşen eylemi nedeni ile TCK.nun 292/1. maddesinde düzenlenen suçun yasal unsurlarının oluşmayacağı gözetilmeden sanığın beraati yerine yazılı şekilde hüküm kurulması…