İçerik Başlıkları
DNA testinde; hedeflenen belirli gen dizilimlerinin, incelenen materyale ait DNA diziliminde var olup olmadığı belirlenir. Bu anlamda spesifik bir hastalıkla ilişkisi olduğu yapılan bilimsel çalışmalarla tespit edilmiş genetik dizilimlerin incelenmesi ile hastalık tanısı hakkında önemli bilgiler elde edilebilir. Günümüzde popüler olan ve tıp alanında kullanılan DNA testi, birçok hastalığın teşhisinde kullanıldığı gibi ayrıca adli vakalar ve babalık davalarında da kullanım alanı bulmaktadır. Dünyaya gelen her birey genetik özelliklerini anne ve babasından alır ve her bireyin DNA’sı kendisine özel olup dünyada eşsizdir. DNA testi; insan kimliğine dair önemli ve bilimsel bulgular taşıyan DNA, her insanda farklı olmakla birlikte aynı zamanda her insanın ailesinden bulgular taşıyan olgudur. DNA testi kişinin tespiti sağlanır. Deoksiribonükleik asit veya kısaca DNA, vücudumuzu oluşturan yapıtaşlarımız hücrelerimizin içinde yer alan ve bize ait tüm özelliklerin şifrelendiği genetik kodumuzu meydana getiren biyolojik yapılardır. Cinsiyet ve yaş fark etmeksizin tüm bireylere DNA testi yapılabilir. Akrabalık ilişkilerine göre farklı DNA çeşitleri vardır. DNA testi çeşitleri şunlardır;
- Annelik DNA testi
- Babalık DNA testi
- Soyağacı testi
- Kardeşlik DNA testi
- DNA İmar
- Hala ve amca DNA testi
- Gebelikte bebeğin babasının tespiti için DNA testi yaptırılır.
Deoksiribonükleik asit veya kısa betimlenen adı ile DNA, vücudumuzu oluşturan hücrelerimizin içinde yer alan ve kişiye ait tüm özelliklerin şifrelendiği, kişilerin genetik kodunu meydana getiren biyolojik oluşumlardır. Geliştirilen genetik yöntemler sayesinde genler ve genleri oluşturan DNA molekülleri detaylı olarak incelenebilir hale gelmiştir. DNA incelemesi ile kişinin, kişilik özelliklerini oluşturan genetik kodlar ortaya konabilir. Göz rengi, boy uzunluğu, saç tipi, kalp hastalığına yakalanma ihtimali genetik kodlamalardır. DNA testi, insan vücudunda bulunan DNA moleküllerinin özelliklerini inceleyen bir laboratuvar testidir. DNA testi, akrabalık ilişkilerinin tayin edilebilmesini sağlayan önemli bir testtir. Kişilerin hür iradeleri ile yaptırabilecekleri DNA testi, adli vakalar ve babalık davası gibi durumlarda mahkeme talebi ile de yaptırılabilir.
DNA Testi Neden Yapılır?
DNA testinde; hedeflenen belirli gen dizilimlerinin, incelenen materyale ait DNA diziliminde var olup olmadığı belirlenir. Bu anlamda spesifik bir hastalıkla ilişkisi olduğu yapılan bilimsel çalışmalarla tespit edilmiş genetik dizilimlerin incelenmesi ile hastalık tanısı hakkında önemli bilgiler elde edilebilir. Genler kişilerin sağlık özelliklerinin kodlandığı biyolojik oluşumlardır. Biyolojik temelli sağlığı ilgilendiren birçok nitelik genlerle ilgilidir. Doğuştan gelen bazı durumlar veya sonradan gelişen ve genlerde değişime sebep olan mutasyon gibi etkenler sebebiyle çeşitli sağlık sorunları meydana gelebilir. Genetik hastalıklar sebebiyle vücutta rahatsızlıklar meydana gelebilmektedir. DNA testi ile vücuttaki genetik kaynaklı problemler tespit edilir ve erken teşhis ve tedavi ile genetik hastalıklar önlenebilir. DNA testi genetik kaynaklı hastalıkların tespit edilmesinin yanı sıra birçok alanda da kullanılabilir. Bu alanlardan bazıları;
- Kimlik Doğrulanması: Bir kişinin asıl kimliğinin belirlenmesi için kullanılır. Örneğin, bir kişinin gerçek babasını doğrulamak için kullanılabilir.
- Aile Hikayesinin Tespit Edilmesi: Kişinin aile üyeleriyle ilişkisini belirlemek için kullanılmaktadır.
- Sağlık Durumunun Tespit Edilmesi: Bir kişinin genetik hastalıklara yakalanma riskinin belirlenmesi için kullanılır.
- Bilimsel Araştırmalar Yapılması: Bilimsel araştırmalar ile insan genetik özelliklerinin farklı özellikleri incelenebilir.
- Suç Araştırması Yapılması: Suç araştırmalarında, suçun ve suçlunun tespit edilmesi amacıyla kullanılabilmektedir.
- Hukuki Sebepler: Cinsiyet tayin edilmesi, çocuğun biyolojik anne, babasının tespit edilmesi sebepleriyle yapılabilmektedir.
DNA Testi Nasıl Yapılır?
DNA testi kişilerin kendi istekleri veya mahkeme kararı ile yapılabilir. Mahkeme kararı ile DNA testi yapılmasına karar verilmesi durumunda DNA testi Adli Tıp Kurumu’nda yapılır. Adli Tıp Kurumu dışında yapılan testler mahkemece hükme esas alınmaz. DNA testi Adli Tıp Kurumu dışında sadece Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsat verilmiş moleküler genetik laboratuvarlarında yapılabilmektedir. Mahkeme kararı olmadan yani kişilerin kendi talepleri üzerine yapılacak DNA testi ancak özel laboratuvarlarda yapılabilmektedir. Özel veya devlet hastanelerinde DNA testi yapılması bu kapsamda mümkün değildir.
Kişilerin DNA testi yaptırması sırasında numunelerin doğru şekilde elde edilmesi sonuçların doğruluğu bakımından önem arz etmektedir. Numuneler doğru ve yeterli alınmaz ise sonuçların hatalı çıkma ihtimali olmaktadır. DNA testi yapılabilmesi için kişilerden örnek alınması gereklidir. DNA testi için en uygun örnekler swap ve kan dokularıdır. Ancak bazı durumlarda kan ve swap elde edilemezse numune olarak diş fırçası, saç teli, göbek kordonu, diş ipi, idrar kullanılabilir. Alınan örnekler laboratuvarda analiz edilir ve sonuçlar genel olarak birkaç gün içerisinde çıkmaktadır. DNA testi yapılma süreci şu şekilde ilerlemektedir;
- Örnek Toplama İşlemi: Kişinin kan, cilt, idrar, saç gibi vücut örneklerinin alınması sürecidir. Tıbbi bir profesyonel tarafından yapılması işlemden geçerli sonuç alabilmek açısından önemlidir.
- Laboratuvar Analizi Süreci: Kişilerden alınan örneklerin laboratuvarda incelenme sürecidir.
- Sonuçların Değerlendirilmesi: DNA testi sonuçları genel olarak genetik alanında uzman danışman tarafından değerlendirilir ve sonuçlar bildirilir.
DNA Testini Kimler Talep Edebilir?
DNA testi kişinin talebi ile alınabildiği gibi mahkeme talebi ile de alınabilir. Mahkemece görülen davada lüzum olması halinde DNA testi yapılması hakimden talep edilebileceği gibi tarafların talebi olmadan da hakim tarafından istenebilmesi mümkündür. Re’sen araştırma ilkesi gereğince hakim tarafların serbestçe tasarruf edemeyeceği davalarda tarafların talebi olmadan da DNA testi alınmasına hükmedebilmektedir.
Kamu düzenine ilişkin olan tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği dava türlerinde hakim tarafların getirdiği delillerle bağlı değildir. Hakim bu tür davalarda re’sen araştırma ilkesine bağlı olarak tarafların talebi olmasa dahi gördüğü lüzum üzerine DNA testi yapılmasını isteyebilir. Tarafların serbestçe tasarruf edemeyeceği davalara örnek olarak babalık davası, soy bağının reddi davası, nüfus düzeltme davaları örnek olarak verilebilir.
Mahkeme Kararı İle DNA Testi Yapılmasına Hükmedilebilir Mi?
Uyuşmazlığın çözümü açısından DNA testinin yapılmasının zorunlu görüldüğü davalarda hakim tarafından, tarafların talebi olmasa dahi DNA testi alınmasına hükmedilebilir. Re’sen araştırma ilkesinin bir sonucu olarak karşımıza çıkan bu durumda hakim tarafların talepleri ile bağlı değildir. DNA testi yapılması gerekli görülmesi durumunda hakim re’sen DNA testi yapılmasını isteyebilir.
Babalık davası, soy bağının reddi davası veya miras davaları gibi tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği kamu düzenine ilişkin dava türlerinde uyuşmazlığın çözümü için DNA testi sonucunun önemi açıktır. Örneğin babalık davasında aile mahkemesinin en doğru hükmü verebilmesi için öncelikle çocuk ve baba arasındaki biyolojik bağın tespit edilmesi gerekmektedir. DNA testi bu bağın tespitinde en önemli etkendir.
Mahkeme Kararı Olmaksızın DNA Testi Yapılması Mümkün Müdür?
Mahkeme kararı ile DNA testi yapılması istenebileceği gibi, mahkeme kararı olmaksızın da DNA testi yapılabilmesi mümkündür. Ancak DNA testi mahkeme kararı ile talep edildiğinde test Adli Tıp Kurumu’nda yapılırken, kişilerin kendi isteğiyle talep edilen DNA testi sadece özel laboratuvarlarda yapılabilir. Devlet hastaneleri ve özel hastanelerin DNA testi yapma hizmeti bulunmamaktadır.
Mahkeme kararı olmadan kişilerin kendi isteği ile yapılacak olan DNA testi için, DNA testi uygulanacak kişinin rızası olması gerekmektedir. Analiz yapılacak kişinin 18 yaşından küçük olması durumunda anne veya babasının yazılı izninin alınması şartı bulunmaktadır.
DNA Testinin Zorla Yapılması Mümkün Müdür?
DNA testi mahkeme kararıyla veya kişilerin kendi rızası ile yaptırılabilir. Kişilerin kendi isteği ile yapılan DNA testinde, test uygulanacak kişinin rızası bulunmalıdır. Aksi durumda test yapılabilmesi mümkün değildir.
Mahkeme kararı ile DNA testi istenmesi durumunda da kişinin DNA testi yapılmasına rızası bulunmayabilir. Ancak yerleşik yargı içtihatlarına göre, kişinin DNA testinden kaçınmasını gerektiren haklı bir sebebinin bulunmaması durumunda hakim DNA testinin zor kullanılarak yapılmasına hükmedebilir. HMK madde 292 hükmüne göre;
- Uyuşmazlığın çözümü bakımından zorunlu ve bilimsel verilere uygun olmak, ayrıca sağlık yönünden bir tehlike oluşturmamak şartıyla, herkes, soy bağının tespiti amacıyla vücudundan kan veya doku alınmasına katlanmak zorundadır. Haklı bir sebep olmaksızın bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde, hâkim incelemenin zor kullanılarak yapılmasına karar verir.
- Üçüncü kişi tanıklıktan çekinme hakkı bulunduğunu ileri sürerek bu yükümlülükten kaçınamaz.
Hükmü ile kişinin DNA testini reddetmekle hâkli bir gerekçesi olmaması durumunda hakimin zor kullanarak testin yapılmasına hükmedebileceği belirtilmiştir.
18 yaşından küçük çocuk bakımından DNA testinin yapılabilmesi çocuğun anne ve babasının rızasına bağlanmaktadır. Ancak anne ve babanın rıza vermekten haklı bir gerekçe olmaksızın kaçınması durumunda dahi hakim DNA testinin zorla yaptırılmasına hükmedebilmektedir.
DNA Testi Sonucu Hakimi Bağlar Mı?
DNA testleri taraflarca hâkimden talep edilebileceği gibi hâkim tarafından da istenmesi mümkündür. DNA testi hâkim açısından bilirkişi raporu niteliğindedir. Başka bir deyişle, hâkim söz konusu rapor ile bağlı değildir. Soy bağının tespiti gibi teknik ve özel bilgi gerektiren durumlarda DNA testinin sonuçlarının bilimsel olarak çok yüksek bir oranda doğru çıktığı bilinmektedir. Her ne kadar bilirkişi raporları hâkimi bağlamasa da objektif olarak yapılan, bilimsel içeriğe sahip ve doğruluk oranı çok yüksek olan bu yönteme aykırı karar vermesi mantığa terstir.
DNA testi, kişinin DNA’sından bir örnek almakla başlar. Örneği elde etmenin en arzu edilen yöntemi EDTA’lı -Hemogram (mor kapaklı) tüpe alınacak 2-3 ml kan örneği veya yanak içi sürüntüdür, Bu mümkün olmadığı zaman, başka yöntemlerin kullanılması gerekebilir (örneğin: saç, tırnak, sperm örneği, diş fırçası, jilet, izmarit, Kökü olan saç telleri, cilt biyopsisi, tahliye materyali vb.) Biyolojik akrabalardan elde edilen örnekler veya daha önceden profillemesi yapılmış insan kalıntıları da kişinin profili hakkında bilgi verebilir. Örnek analiz tekniklerden biri ile analiz edilerek kişinin DNA profili elde edilir. DNA profili sonra başka bir örneğinki ile karşılaştırılarak genetik bir eşleşme olup olmadığı belirlenir. ( Kan örneği haricindeki dokulardan inceleme yapılması halinde alınacak dokunun alınma şekli, muhafazası ve taşınması ile ilgili ayrıntılı bilgi için bizimle iletişim kurun. )
Anne Karnındaki Bebeğe DNA Testi Yaptırılabilir Mi?
Teknolojik gelişmeler sonucunda anne karnındaki bebeğe dahi anne ve bebeğin sağlığını riske atmadan DNA testi yapılabilir duruma gelinmiştir. Ancak anne karnındaki bebeğe DNA testi yapılabilmesi için annenin onayı şarttır.
Anne karnındaki bebeğe annenin onayı olması durumunda uzman kişiler tarafından DNA testi yapılabilmektedir. Günümüzde hamilelik 9. haftayı geçmiş ise annenin rızası ile kolundan alınan kan numunesi ile bebeğin DNA testinin yapılabilmesi mümkündür. Bu yöntem sayesinde bebeğin DNA özelliklerine ulaşmak ve karşılaştırma yapabilmek mümkündür.
DNA Testi SGK Tarafından Karşılanabilir Mi?
DNA testi gizlilik ilkesine bağlı olarak yapılan ve mutlaka her iki tarafın da rızasının alınmasını gerektiren bir testtir. Eğer test yapılması istenen kişi 18 yaşından küçük ise anne ve babasının izni alınması gerekmektedir. SGK, kişilere hastalık ve tedavi durumlarında ödenek sağlayan bir güvencedir.
DNA testi yapılması sebebi herhangi bir hastalık teşhisi olmaması sebebiyle DNA testinin ücretleri SGK tarafından karşılanmamaktadır. Test yaptırmak isteyen kişiler testin ücretini ödemek zorundadırlar. Ancak DNA testinin yapılması mahkeme kararı ile talep edilmiş ise tüm test masrafları devlet tarafından karşılanmaktadır.
DNA Testi Fiyatları Nedir?
DNA testi mahkeme tarafından talep edilebileceği gibi kişilerin kendi istekleri üzerine özel laboratuvarlarda da yapılabilmektedir. DNA testinin mahkeme tarafından talep edilmesi halinde DNA testi Adli Tıp Kurumu’nda yapılır ve ücreti devlet tarafından karşılanmaktadır.
Kişilerin kendi isteği üzerine özel laboratuvarlarda yaptırdığı testlerde ücret talep eden kişi tarafından ödenmektedir. Genel olarak laboratuvarlarda yapılan testler için talep edilen ücret 2023 yılı için 3000-4000 TL civarıdır. Test yapılacak kişi miktarı artması durumuna göre ücret değişkenlik gösterebilmektedir.
DNA Testi Yargıtay Kararları
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 14.12.2021 tarih, 2021/9541 E. , 14.12.2021 K. Sayılı karar
- DNA Testi
Davacı vekili dava dilekçesinde, müvekkilinin nüfus kayıtlarında annesi ve babası görünen … ile …’ın gerçekte müvekkilinin yengesi ve amcası olduklarını, müvekkilinin gerçek annesinin nüfus kayıtlarında yengesi görünen …, gerçek babasının da amcası görünen … olduğunu iddia ederek, nüfus kayıtlarının gerçeğe uygun olarak düzeltilmesini talep ve dava etmiştir. Mahkemece, DNA testi sonucuna göre davacı …’ın nüfus kaydında anne ve babası olarak gözüken … ve …’dan olmadığına karar verilmiştir. Ancak, biyolojik anne baba olduğu iddia edilen davalı … ve …’a DNA testi için mahkemeye başvurmaları, başvurmadıkları takdirde beklenen sonucun aleyhlerine doğmuş sayılabileceği ihtaratlı muhtıra çekilmesine rağmen mahkemeye başvurmadıkları, mahkemeye sundukları dilekçe ile DNA testi yapılmasına rıza göstermedikleri gerekçesiyle DNA incelemesi yapılmayarak mevcut delillere göre davacı …’ın, … ve …’ın çocuğu olduğuna karar verilmiştir. Dosya içerisindeki bilgi ve belgelerden, DNA testi yapılması için davalılar … ve …’ın bulunduğu adreslere usulüne uygun olarak tebligat çıkartıldığı halde, çağrıya uyulmaması ve DNA incelemesi için örnek vermeyecekleri beyanı üzerine mahkemece davanın kabul edildiği anlaşılmaktadır. Kamu düzeni ile yakından ilgili olan nüfus kaydının düzeltilmesi davalarında, Türk Medeni Kanunu’nun 284 üncü maddesinde belirtilen koşullar saklı kalmak kaydıyla, Hukuk Muhakemeleri Kanunu uygulanır. Anılan madde uyarınca, hakim maddi olguları re’sen araştırır ve kanıtları serbestçe takdir eder. Hukuk Muhakemeleri Kanunu 292 nci maddesi uyarınca dava dilekçesindeki talep çerçevesinde mahkemece tarafların iddia ve savunmaları da dikkate alınarak iddia ile ilgili olarak DNA testi yaptırmak üzere davalılar … ve …’a tekrar meşruhatlı davetiye çıkarılarak DNA testi için gerekli kan ve doku örneklerini vermesi, aksi takdirde zor kullanılarak bu incelemenin yaptırılacağı hususu ihtar edilmeli, buna rağmen davalılar gelmez veya gelir de kan ve doku örneklerini vermez ise bu incelemelerin zor kullanılarak yapılmasına karar verildikten sonra DNA testi yaptırılıp alınacak rapor doğrultusunda bir karar verilmesi gerekirken, yukarıda gösterilen yasal düzenlemelere aykırı şekilde eksik incelemeyle biyolojik anne ve baba olduğu iddia edilen davalılar yönünden davanın kabulü doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.
Yargıtay 18.Hukuk Dairesi, 05.02.2015 tarih, 2014/13218 E. 2015/1362 K sayılı karar
- DNA Testi
Nüfus kayıtlarındaki düzeltme davaları kamu düzeni ile yakından ilgili olup, mahkemeler kuşku ve duraksamaya neden olmaksızın doğru sicil oluşturmak zorundadır. Somut olayda, … ve … çiftinin müşterek çocukları olmadığı DNA testi sonucu anlaşılan küçük … …’ın, gerçekte … ve … çiftinin müşterek çocukları olduğu iddiası ile ilgili olarak, salt taraf beyanları ve tanık anlatımı ile yetinilmeyip, yine DNA testi yaptırılarak ve alınacak rapor da gözetilerek karar verilmesi gerekirken, mahkemece DNA testi yaptırılmadan davanın kabulüne karar verilmesi doğru görülmemiştir.
Yargıtay 18. Hukuk Dairesi, 2021/10321 E. 2012/11437 K. Sayılı karar
- DNA Testi
Davacı vekili dava dilekçesinde, davalılardan Hamo ve …’in nüfus kütüğüne kayıtlı 1997 doğumlu …’in kaydının iptal edilerek gerçekte anne ve babaları olan davacının ve 1971 doğumlu …’in nüfus kaydına çocukları olarak yazılması istenilmiş, mahkemece yapılan yargılama sonucunda, anne … ile yapılan DNA testi sonucu, davaya katılanların beyanları ve dinlenen tanık beyanları doğrultusunda davanın kabulüne karar verilmiştir.
Nüfus kayıtlarındaki düzeltme istemine ilişkin davalarda, mahkemelerin hiç bir kuşku ve duraksamaya neden olmaksızın doğru sicil oluşturmak zorunluluğu bulunduğu gözetilerek, somut olayda, mahkemece salt anne … ile yapılan DNA testi sonucu, tarafların kabulleri ve tanık beyanları ile yetinilmeyip babasının 1971 doğumlu ölü … olduğu iddiası ile ilgili olarak DNA testi yaptırılıp alınacak rapor da gözetilerek karar verilmesi gerektiğinin düşünülmemesi doğru görülmemiştir.
