Ceza Puanı Nedeniyle TSK’dan Ayırma Cezası

Ceza puanı nedeniyle TSK’den ayırma cezası çok sık karşılaşılan bir durumdur. Ceza puanı nedeniyle TSK’den ayırma cezası 6143 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu m.21’de hükme bağlanmıştır. İlgili maddede belli hallerde ceza puanı nedeniyle TSK’den ayırma cezası verileceği hükme bağlanmış bulunmaktadır. Ceza puanı sistemi sözleşmeli subay ve astsubaylar hariç; astsubay, subay ve uzman jandarmalar hakkında ayırma cezası vermek için kullanılan bir sistemdir. Ceza puanı nedeniyle silahlı kuvvetlerden ayırma cezası verilmesi için belli şartların gerçekleşmesi gereklidir.

Disiplinin tesisi ve idamesi silahlı kuvvetler için hayati öneme sahiptir. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kendisine verilen Türk yurdunu koruma görevini başarı ile yerine getirebilmesi ise şüphesiz disiplinli bir orduya sahip olmakla mümkündür. Disiplin ve mutlak itaat gibi TSK’ya özgü ve birbirinden bağımsız değerlendirilemeyecek kavramların muhafazası için etkin bir askeri ceza ve askeri disiplin hukuku sisteminin varlığı elzemdir. Ancak, bunu yaparken, hukukun evrensel ilkelerini ve Anayasa tarafından koruma altına alınan temel hak ve özgürlükleri de göz önünde bulundurmak gerekmektedir.

6413 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunuyla Türk Silahlı Kuvvetleri içerisinde yer alan personelin disiplin hukukuna ilişkin hususları tek bir Kanun altında toplanmıştır. Bu kanun kapsamına subay, astsubay, uzman erbaşlar, sözleşmeli erbaş/erler ile askeri öğrenciler ve erbaş/erler dahil edilmiştir. TSK’da görev yapan sivil memurlar, Disiplin Kanunu kapsamına alınmamışlardır. Ayrıca, silahlı kuvvetlerden ayırma cezasını gerektiren disiplin suçları, sayılmak suretiyle ayrı bir maddede (20’nci madde) toplanmıştır. Kadim Hukuk olarak bu yazımızda “Ceza puanı nedeniyle TSK’den ayırma cezası” hakkında bilgi vereceğiz.

Disiplin Ceza Puanı Nedir?

Disiplin ceza puanı 6413 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun 20. maddesinde yer alan disiplin suçlarının işlenmesi halinde verilen puanlara ceza puanı denilmektedir. Adı geçen kanunun sonlarında hangi suça kaç disiplin ceza puanı verileceği belirtilmiştir. Buna göre disiplin ceza puanları:

Disiplin Ceza Puanına Bağlı Olarak Ayırma Cezası Verilmesi

Silahlı kuvvetlerden ayırma cezasını gerektiren disiplinsizlikler, 6413 Sayılı Kanunun 20’nci maddenin birinci fıkrasında on madde halinde sayılmıştır. Ancak, bu hallere ilave olarak, Disiplin Kanunu’nun 21’nci maddesi ile “disiplin ceza puanına bağlı olarak ayırma cezası verilmesi” başlığı altında kimi durumların disiplinsizliği alışkanlık haline getirme konusunda karine teşkil ettiği kabul edilmiş ve ayırma cezası ile cezalandırılması uygun görülmüştür. Esasında 21’nci maddede yer alan düzenleme ile cezalandırılan farklı bir eylem türü değildir. 20’nci maddede düzenlenen disiplinsizliklerin ısrarla gerçekleştirilmesi ve bunun sonucunda belirli bir disiplin ceza sayısına ya da ceza puanına ulaşılması durumunda disiplinsizliğin alışkanlık haline geldiğinin kabulünden ibarettir. Ceza puanına bağlı olarak ayırma cezası verilmesi, yukarıda da ifade edildiği üzere ilgili Silahlı Kuvvetler mensubu kişinin disiplinsizliği alışkanlık haline getirmiş olduğu kabul edilerek uygulanmaktadır. Aşağıdaki iki hal bakımından ceza puanına bağlı olarak ayırma cezası verilmesi mümkündür:

• En son alınan disiplin cezasının kesinleştiği tarihten geriye doğru son bir yıl içinde on sekiz disiplin cezası puanı veya en az iki farklı disiplin amirinden toplam on iki defa veya daha fazla disiplin cezası almak.
• En son alınan disiplin cezasının kesinleştiği tarihten geriye doğru son beş yıl içinde otuz beş disiplin cezası puanı veya en az iki farklı disiplin amirinden toplam yirmi beş defa veya daha fazla disiplin cezası almak.

Bu iki halden birinin mevcut olması halinde ceza puanına bağlı olarak Türk Silahlı Kuvvetlerinden ayırma cezası verilebilir. İlgili ceza astsubay, subay ve uzman jandarma rütbesine sahip silahlı kuvvetler mensupları açısından geçerli olacak bir disiplin cezasıdır. Bu madde ile disiplinsizliği alışkanlık haline getirme halleri somut olarak belirlenmiştir. Kanunda belirlenen ceza sayısına ve ceza puanına ulaşan kişilerin ilave bir tahkikata gerek kalmaksızın ayırma istemiyle yüksek disiplin kuruluna sevk edilmeleri gerekmektedir. 20/1-f bendinde ise, objektif bir düzenleme yer almamaktadır. Disiplin cezaları sonucunda ıslah olunup olunmadığı Yüksek Disiplin kurulları tarafından takdir edilecektir.

Kanuna 2017 yılında eklenen üçüncü fıkra ile personelin almış olduğu disiplin cezalarının incelenmesi neticesinde yüksek disiplin kurulunca verilebilecek kararların çeşidi arttırılmıştır. Söz konusu değişiklik ile beraber YDK, ayırma talebiyle kendisine gelen dosyalarda yapacağı incelemenin ardından, verilen cezaların usulüne uygun olmadığı ve objektif davranılmadığı kanaatine varırsa cezaların bir kısmını ya da tamamını kaldırabilir, personelin görev yerinin değişmesine ve durumunun bir yıllık deneme süresinin ardından tekrar incelenmesine karar verebilir.

Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte yüksek disiplin kurullarının tek yetkisi verilen cezaların usulüne uygun olarak verilip verilmediğine ilişkin inceleme yapmaktan ibaret iken, söz konusu değişiklik ile beraber bu cezaların bir kısmını ya da tamamını kaldırmak, personelin görev yerini değiştirmek ve bir yıllık deneme süresine tabi tutmak gibi ilave yetkiler verilmiştir. TSK Yüksek Disiplin Kurulları Yönetmeliği’nin 17’nci maddesine göre, disiplin cezalarının nicelik ve niteliğine ya da personelin disiplinsizliği alışkanlık haline getirip getirmediğine ilişkin bir değerlendirme yapılmaz. Bir başka ifade ile, yüksek disiplin kurulları tarafından yapılacak inceleme, disiplin cezalarının zamanaşımına uğrayıp uğramadığı, savunma hakkının tanınıp tanınmadığı, sürelere uyulup uyulmadığı gibi şekli hususlara ilişkindir. Yapılan değişiklik ile yüksek disiplin kurullarına bir nevi yerindelik denetimi yetkisi verilmiştir. Bizce, yüksek disiplin kuruluna tanınan yetki kanunun ilk halinde olduğu gibi kabul veya ret yetkisinden ibaret olmalıdır. İtiraz/Temyiz mercii gibi inceleme yapan kurulun esasa ilişkin değerlendirme yaparak disiplin cezalarının hukukiliğini tartışması veya cezaların kaldırılmasına ya da azaltılmasına karar vermesi, disiplin amirlerine tanınan yetkinin işlevini azaltmaktadır.

Ceza Puanına Bağlı Olarak TSK’den Ayırma Cezası Verilmesi Uygulanması

Öğrenciler için uygulanan bazı istisnai durumlar haricinde, 6413 sayılı Kanun ile Askeri disiplin hukukunda ilk defa disiplin puan sistemi subay ve astsubaylar için uygulamaya konulmuştur. Kanun koyucu 1 ve 5 yıllık süreler belirleyerek iki durumu disiplinsizliği alışkanlık haline getirme olarak kabul etmiş ve ayırma cezası ile cezalandırılmasını öngörmüştür.

• 1 Yıllık Süre: Birinci fıkranın a bendinde yer alan düzenlemeye göre, son bir yıl içinde on sekiz disiplin ceza puanı veya en az iki farklı disiplin amirinden toplam on iki defa veya daha fazla disiplin cezası alındığı takdirde, personelin disiplinsizliği alışkanlık haline getirdiği kabul edilecek ve silahlı kuvvetlerden ayırma cezası verilecektir. Bir yıllık sürenin hesaplanmasında takvim yılı göz önünde bulundurulmayacak, son disiplin cezasının kesinleşme tarihinden itibaren geriye doğru bir yıl yürütülerek puan hesabı yapılacaktır. Puan hesabı yapılırken, ek-2 sayılı “Disiplin ceza puanlarını gösteren çizelge” dikkate alınacak ve toplam ceza puanının son bir yıl içerisinde en az on sekiz puana ulaşması gerekecektir.

Disiplin ceza puanının dikkate alınmayacağı ve ayırma gerekçesi teşkil edecek ikinci hal ise, son bir yıl içerisinde alınan disiplin ceza sayısının iki ya da daha fazla sayıda farklı disiplin amirinden olmak kaydıyla toplamda on iki veya daha fazla olmasıdır. Bu durumda, alınan disiplin cezasının türü veya puanı önemli değildir. Önemli olan, en az iki farklı disiplin amirinden ceza alınmış olmasıdır. Kanun koyucu açıkça disiplin amiri ifadesini kullandığı için, disiplin kurulları tarafından verilecek cezalar bu kapsama dahil olmayacaktır.

• 5 Yıllık Süre: Birinci fıkranın b bendinde ise en son alınan disiplin cezasının kesinleşme tarihinden geriye doğru 5 yıllık bir süre göz önünde bulundurulmaktadır. Personelin disiplinsizliği alışkanlık haline getirdiğinin kabulü için, bu süre içerisinde otuz beş disiplin ceza puanı almış olması ya da iki veya daha fazla farklı disiplin amirinden aldığı cezaların toplam sayısının yirmi beş veya daha fazla olması gerekmektedir. 5 yıllık sürenin hesabı ve disiplin ceza puanının hesaplanması konusunda a bendinde ifade ettiklerimiz burada da geçerli olacaktır. 21’nci maddede yer alan ayırma cezası düzenlenirken sözleşmeli subay ve astsubaylar hariç tutulmuştur. Sözleşmeli Subay ve Astsubaylar Hakkındaki 4678 sayılı Kanun’un 13’üncü maddesi, sözleşmelerin sözleşme süresinden önce fesih hallerini düzenlemektedir. 6413 sayılı Disiplin Kanunu’nun 45’nci maddesi ile eklenen (f) fıkrasında193 belirtilen süreler sözleşme fesih sebebi olarak düzenlenmiştir. Yine, sözleşmeli olarak istihdam edilen uzman erbaşların hak ve yükümlülüklerini düzenleyen Uzman Erbaş Kanunu ve Sözleşmeli Erbaş ve Er Kanunu ile belirli bir disiplin ceza puanına veya ceza sayısına ulaşmak sözleşme fesih sebebi olarak öngörülmüştür

Kısaca, kanun koyucu, disiplin ceza puanı ve ceza sayısını esas alarak ayırma hususunda farklı statüye tabi olan personel ile ilgili farklı düzenlemelere yer vermiştir. Takdir yetkisi kapsamında değerlendirilebilecek bu yaklaşımın, Anayasanın eşitlik ve kanunilik ilkesine aykırı olmadığı düşünülmektedir. Zira, tüm bu düzenlemeler, ilgili statüye dahil olan personelin hak ve yükümlülükleri ile özlük haklarına ilişkin esasları belirleyen mevzuatında yer almaktadır.

Bu bölümle ilgili açıklamalarımızı sonlandırmadan önce, Anayasa Mahkemesinin madde ile ilgili vermiş olduğu karara temas etmeyi uygun buluyoruz. Disiplin Kanunu’nun “silahlı kuvvetlerden ayırma cezası” başlıklı 13’üncü maddesi, ayırma sürecine ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir. Aynı maddenin altıncı fıkrası ise disiplin kuruluna ayırma istemiyle sevk edilen personelin ayırma teklifinin başlatılma şekline göre, disiplin amirleri ya da yüksek disiplin kurulu tarafından yazılı ve ihtiyaç duyulması halinde sözlü savunmalarının alınmasını öngörmektedir. Maddenin son bölümü, Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmeden önce, “Firar ve izin tecavüzü gibi ilgilinin bulunamaması nedeniyle savunma almayı imkansız hale getiren zorunlu hâller ile 21’nci madde gereğince verilecek silahlı kuvvetlerden ayırma cezasında savunma alınmaz.” şeklindeydi.

Dava dilekçesinde de açıkça belirtildiği gibi, söz konusu düzenleme esasen, firar ve izin tecavüzü gibi savunma almayı imkânsız hale getiren durumların bulunması olasılığına yöneliktir. Dolayısıyla, sırf belirli bir disiplin ceza puanına veya disiplin ceza sayısına ulaştığı için ayırma istemiyle yüksek disiplin kuruluna sevk edilen personelin savunmasının dahi alınmadan ayırma cezası ile cezalandırılması Anayasa Mahkemesi tarafından savunma hakkının ihlali olarak görülmüştür.

Anayasa Mahkemesi, oybirliği ile verdiği iptal kararında Anayasa’nın 129’uncu maddesine değinerek, savunma hakkı tanınmadan disiplin cezası verilemeyeceğini, savunma hakkının kişilerin dokunulmaz, devredilmez ve vazgeçilmez temel hakları arasında yer aldığını ve anayasal bir zorunluluk olduğunu, iptali istenen kuralda bu zorunluluktan ayrılmayı gerektirecek hukuki ya da fiili bir durum bulunmadığını ifade etmiştir. Yüksek mahkemeye göre, belirli bir disiplin ceza puanına ve ceza sayısına ulaşılması sonucunda TSK Dİs.K.’nun 21’nci maddesine göre verilen ayırma cezası, disiplin cezalarının belli bir değere ulaşması sonucu otomatik olarak ortaya çıkan bir ceza değil, farklı bir madde ile düzenlenmiş olan ve ayrı bir usule göre karara bağlanan bir disiplin cezasıdır.

Ceza Puanı Nedeniyle TSK’den Ayırma Cezası İçin İptal Davası

TSK personelinin işlemiş oldukları disiplin suçları ve bu suçlar için öngörülen cezalar 6413 Sayılı Kanununda düzenlenmiştir. İdare Mahkemesi disiplin cezasına itiraz dilekçesi kanunda belirtilen koşulları taşımak zorundadır. Aksi halde dilekçe ret sebebidir. Disiplin suç ve cezaları ile disiplin hukukunun temel ilkeleri 657 sayılı Devlet Memurları Kanunumuzun 124-136. Maddeleri ile 6413 Sayılı Kanununda düzenlenmiştir.

Disiplin cezaları TSK personelinin bazı haklardan mahrum kalmasına yol açmaktadır. Söz gelimi 6413 Sayılı Kanunun 30/3. Maddesinde “Disiplin cezaları ve diğer idari yaptırımlar, nitelik ve niceliklerine uygun olarak; personel hakkında yapılacak sicil, terfi, atama, ayırma, ilişik kesme, sözleşme feshi, özellikli görevlere seçim ve benzeri idari işlemlerde göz önünde bulundurulur.” Hükmü belirtilmiştir. Bunların yanı sıra disiplin cezaları TSK personelinin mali ve sosyal haklarını, tayin ve terfilerini de olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Diğer taraftan, disiplin suçlarının tekrarlanması halinde bir derece daha ağır disiplin cezası ve yukarıda belirtilen disiplin ceza puanı nedeniyle silahlı kuvvetlerden ayırma uygulanmaktadır. Bu bakımdan en alt ceza olsa dahi tekrarlanan disiplin suçlarının en sonunda Silahlı Kuvvetlerden Ayırma cezası ile sonuçlanması mümkündür.

Bu nedenle disiplin suçu oluşturacak tutum ve davranışlardan kaçınılmalı, disiplin soruşturmasına muhatap olunması durumunda da usulüne uygun ve etkin bir savunma yapılmalı, kesinleşen disiplin cezalarına karşı da zamanında ve yine usulüne uygun bir şekilde yetkili idare mahkemesinde iptal davası açılmalıdır.

TSK personeline disiplin cezası verilebilmesi için Kanunda tanımlanan ve sayılan disiplin suçu kapsamına giren bir eyleminin olması, usulüne uygun bir disiplin soruşturmasının varlığı ve personele savunma hakkı tanınması gerekmektedir. Personele isnat edilen eylemlerin disiplin suçu kapsamına girmemesi ya da personelin bu filleri işlememesi durumunda disiplin cezası verilemez. Soruşturma açılamadan, savunma alınmadan, soruşturma ve ceza zamanaşımı süreleri dolduktan sonra ya da yetkili olmayan amir veya kurullar tarafından verilen disiplin cezaları hukuka aykırıdır.

Disiplin cezalarına karşı iptal davası açılabilmesi bu cezaların kesinleşmesine bağlıdır. Süresi içinde itiraz edilmeyen ya da itirazı reddedilen disiplin cezaları kesinleşir. Kesinleşen disiplin cezalarına karşı iptal davası açılabilir. Bu bakımdan herhangi bir disiplin cezası alındığı zaman süresi (3/üç gün) içinde itiraz edilmeli, itirazın reddi halinde yine süresi (60/altmış gün) içinde iptal davası açılmalıdır. Disiplin cezasına itiraz edilmemesi durumunda, itiraz süresinin bitiminden itibaren yine süresi içinde iptal davası açılmalıdır.