Baba mirasını ölmeden istediği çocuğuna devredebilir mi? Sorusu miras hukukunda tarafımıza en fazla yöneltilen sorulardan biridir. Anne babanın hayattayken çocuklarına mal vermesi işlemi “sağlar arası kazandırma” niteliğindedir. Yani bu işlem devir, bağış, trampa veya başka bir şekilde gerçekleşebilir. Sağlar arası kazandırmalar Türk Borçlar Kanununda düzenlenmiştir. Dolayısıyla anne, baba ve çocuk arasında geçerli irade beyanlarıyla gerçekleştirilen devir işlemleri geçerli olacaktır. Kişi hayattayken malı üzerinde istediği gibi tasarrufta bulunma hakkına sahiptir; malının bir kısmını satabilir, çocuklarına veya başkalarına bağışlayabilir, vakfedebilir ya da devredebilir.

Zira, herkes hayattayken mülkiyetinde bulunan mal üzerinde tam tasarruf yetkisine sahiptir. Miras bırakan sağlığında, terekesinde bulunan mallar üzerinde sahip olduğu mülkiyet hakkını tasarruf özgürlüğü içinde devredebilir. Bu konuda iradesi esastır. Dolayısıyla sorusuna murisin sağlığında baba mirasını ölmeden istediği çocuğuna devredebilir mi sorusunun bakıldığında geçerli bir hukuki işlem ile muris yani miras bırakan istediği kişiye mal devredebilir. Ancak yapılacak devirler mirastan mal kaçırma niteliği taşıyor ise bu durum baba öldükten sonra iptal ettirilebilir. Bu hususta miras hukukunun konusuna girer. 

Kişinin Mirasını İstediğine Bırakması Mümkün Mü?

Kişinin mirasını istediği kişiye bırakması mümkün müdür? Mülkiyet hakkı insan haklarındandır, yani temel haklardandır. Kişiler, mülkiyetlerinde olan mallar üzerinde istedikleri gibi tasarruf etme yetkisine sahiptirler.  Buna göre herkes, ölümünden sonra mallarının akıbetinin ne olacağını düzenleyebilir. Kişiler, “mirasçı atama” veya “vasiyet etme (belli mal bırakma)” suretiyle istediklerine mal bırakabilirler. Ayrıca mülkiyet hakkına dayanarak muris (miras bırakan), sağlığında hukuki işlem ile istediği kimseye malını devredebilir.

Anne babanın sağlıklarında bu şekilde çocuklarına mal devretmesi, hukuken “sağlar arası kazandırma” diye adlandırılır. Sağlar arası kazandırmaların geçerliliği konusunda Türk Borçlar Kanunu uygulanır. Bu kanun uyarınca, anne-baba ile çocukları arasında geçerli irade beyanıyla devir işlemi gerçekleştirilmişse, bu hukuken geçerlidir.

Ancak kanun, murisin tereke (miras kalan mallar) üzerindeki tasarruf hakkına sınırlama getirmiştir. Muris tereke üzerinde tasarrufta bulunurken bu sınırlara uymak zorundadır. Kanunun tereke üzerinde izin verdiği sınırlara “tasarruf edilebilir kısım” denir. Bu kısım, “tasarruf nisabı” kavramıyla da ifade edilir. İşte murisin tasarruf özgürlüğüne sahip olduğu alan, bu “tasarruf edilebilir kısım”dır. Bazı mirasçıların saklı payları bulunmaktadır. Bu mirasçıların saklı payları dışında kalan kısım, tasarruf edilebilir kısımdır. Bu kısımda muris, istediği gibi tasarruf edebilir. Yani miras bırakan, saklı paylı mirasçıların saklı paylarına ilişmemek kaydıyla istediğine mal bırakabilir.

Kanunda mirasçılara haksızlık yapılmasını engellemek amacıyla, hak ettikleri mirasın en azından belli kısmını korumak için “saklı pay” kurumu getirilmiştir.  “ Baba mirasını ölmeden istediği çocuğuna bırakabilir mi?” sorusuna döndüğümüzde; saklı paylı mirasçıların saklı paylarını ihlal etmediği sürece istediğine miras bırakabilir.

Saklı paylı mirasçılar ise şunlardır:

• Murisin altsoyu,
• Murisin sağ kalan eşi,
• Murisin anne ve babası.

Miras Bırakan Sağken Mallarını Paylaştırmışsa Diğer Mirasçılar Ne Yapabilir?

Baba, ölmeden önce malvarlığının bir kısmını veya tamamını, istediği çocuğuna bağışlayarak ve aralarında paylaştırabilir. Ancak bu bağış, diğer mirasçıların (diğer çocuklar ve eş gibi) kanuni miras paylarını etkilememelidir. Aksi takdirde, bağış yapıldıktan sonra diğer mirasçılar, bağışın iptali için dava açma hakkına sahip olabilirler.

Miras bırakan, sağlığında terekesini mirasçılar arasında paylaştırabilir. Bunu vasiyetname veya miras sözleşmesi ile yapabilir. Miras bırakanın yaptığı bu gibi ölüme bağlı tasarruflar, usulüne uygun olmak kaydıyla geçerlidir. Murisin yaptığı ölüme bağlı tasarruflara diğer mirasçılar, onun sağlığında karşı çıkma hakkına sahip değildir. Ancak miras bırakanın ölümünden sonra mirasçıların önünde bazı imkanlar bulunmaktadır. Bu imkanlar aşağıda kısaca ele alınmıştır.

• Ölüme Bağlı Tasarrufun İptali Davası: Diğer mirasçılar, ölüme bağlı tasarrufun iptali davasını açabilirler. Bu dava ile miras bırakanın sağlığında yaptığı ölüme bağlı tasarruflar iptal edilerek, tereke tekrar paylaşılabilir.

• Tenkis Davası: Diğer mirasçıların önünde ayrıca “tenkis davası” açma imkanı da bulunmaktadır. Mirasçıların saklı payına tecavüz edilmesi halinde saklı paylı mirasçılar, bu dava ile murisin ölüme bağlı tasarrufunu geçersiz hale getirebilirler.

• Muris Muvazaası Davası: Bu davaya halk arasında “mirastan mal kaçırma davası” da denmektedir. Baba sağken mal kaçırma vuku bulmuşsa, miras hakları ihlal edilen mirasçılar, bu davayı açabilirler.

Baba Bütün Malını İstediği Çocuğuna Verebilir Mi?

Baba mirasını tek çocuğa verebilir mi diye bakıldığında, hukuka uygun irade beyanıyla gerçekleştirilen işlemlerin muris hayattayken geçersizliği ileri sürülemez. Yani muris hayattayken malvarlığını istediğini çocuğuna verebilir. Ancak murisin ölümünden sonra diğer mirasçıların tenkis talebinde bulunması mümkündür. Dolayısıyla diğer mirasçılar, saklı paylarının ihlal edilmiş olması nedeniyle tenkis davası açma hakkına sahiptir. Ya da yapılan devrin geçersizliği için muris muvazaası talebinde bulunabilir.

Muris, malvarlığı üzerinde Kanun’un öngördüğü sınırlara uymak kaydıyla istediği tasarrufta bulunma hakkına sahiptir. Kanun’un izin verdiği sınırlara “tasarruf edilebilir kısım” denmekte ve bu alan üzerinde murisin tasarruf özgürlüğü bulunmaktadır. Tasarruf edilebilir kısım, saklı paylı mirasçıların saklı pay oranları dışında kalan kısma denmektedir. Muris, saklı paylı mirasçıların saklı paylarını ihlal etmemek şartıyla istediğine malvarlığı bırakma hakkına sahiptir. Dolayısıyla baba sağlığında oğluna mal verebilir mi diye bakıldığında, saklı paylı mirasçıların saklı pay oranları ihlal edilmediği sürece bir baba istediği kişiye miras bırakabilir.

Baba Mirasını Ölmeden İstediği Çocuğuna Devredebilir mi? Usul

Türk Medeni Kanununun 495. Maddesine göre; “Miras bırakanın birinci derece mirasçıları, onun altsoyudur. Çocuklar eşit olarak mirasçıdırlar.” Bu madde uyarınca çocuklar, murisin birinci dereceden yasal mirasçısıdırlar. Miras payları ise eşittir. Öte yandan murisin çocukları, “saklı pay sahibi mirasçı”dırlar. Anılan madde uyarınca saklı payları, kanuni miras paylarının yarısıdır. Sonuç olarak miras bırakan, her çocuğunun kanuni miras payının yarısına ilişmeksizin, mallarını istediği gibi paylaştırabilir.

Baba mirasını ölmeden istediği çocuğuna devretmek istiyorsa;

• Diğer mirasçıların saklı payına zarar vermemeli,
• Devir diğer mirasçılardan miras kaçırmak amacıyla yapılmamalıdır.