İdari Yargılama Usulü Kanunu 57. Madde (İYUK)

İdari Yargılama Usulü Kanunu 57. Madde

Mahkemelerde Çekinme ve Ret

1. Tek hakimle görülen davalarda hakimin reddi istemi, reddedilen hakimin katılmadığı idare veya vergi mahkemesince incelenir.
2. İtiraz üzerine veya doğrudan davaya bakmakta olan bölge idare mahkemesi ile idare ve vergi mahkemesi başkan ve üyelerinin reddi istemi, reddedilen başkan ve üyenin katılmadığı bölge idare, idare ve vergi mahkemesince incelenir.
3. İdare ve vergi mahkemelerinde reddedilen başkan ve üye birden çok ise istem bölge idare mahkemesince incelenir. Bölge idare mahkemelerinde reddedilen başkan veya üye birden çok ise istem Danıştayca incelenir.
4. Danıştayca ve bu mahkemelerce ret istemleri yerinde görülürse için esası hakkında da karar verilir.
5. Davaya bakmaktan çekinme halinde diğer bir hakimin görevlendirilmesi ile mahkemenin noksan üyesinin tamamlanması veya görevli mahkemenin belirlenmesinde yukarıdaki hükümler uygulanır.

İdari Yargılama Usulü Kanunu 57. Madde Açıklaması

Hâkimin vermiş olduğu karara, taraflarca güven duyulabilmesi, onun, davada, yansız (tarafsız- objektif) davrandığına inanılmasına bağlıdır. Eğer; hâkimin yansızlığı konusunda kuşku varsa veya kuşku yaratacak durumlar söz konusu ise, davada, verilen karar, ne derece doğru ve hukuka uygun olursa olsun, tarafların güvenini kazanamaz. Bundan, en çok, yargının saygınlığı ve güvenirliği olumsuz etkilenir. Bu bakımdan; davada, yargı yerinin yansızlığını kuşkulu hale getiren veya gölgeleyen durumların ortadan kaldırılması, önem kazanmaktadır. Yargılama Hukukunda, bunu sağlayan iki müessese vardır: Hâkimin davaya bakmaktan yasaklılığı (memnuniyeti) ve hâkimim reddi.

İdari Yargılama Usulü Kanununda, idari yargıcın davadan yasaklılığını (çekinmesini) ve reddini gerekli kılan nedenlerin neler olduğu düzenlenmemiştir. Anılan Kanunda, yalnızca, çekinme ve ret halinde yapılacak işlemleri düzenleyen iki madde vardır: Bu maddelerden ilk (md.56), Danıştay’da; ikincisi ise (md.57), mahkemelerde hâkimin çekinmesi ve reddi hallerinde yapılacak işlemleri düzenlemektedir. Bu bakımdan; 31. maddenin ilk fıkrasın da, HMK’nın hâkimin davadan yasaklılığı ve reddi ile ilgili hükümlerine yapılan gönderme, anılan Kanunun 34. maddesinde düzenlenen, hâkimin davadan yasaklılığına ilişkin sebeplerle, 36. maddesinde düzenlenen, hâkimin reddi sebeplerine ve İdari Yargılama Usulü Kanununun 56. ve 57. maddelerinde yazılı işlemlere başlanmadan önceki işlemlerden İdari Yargılama Usulüne ters düşmeyenleredir.

İdari Yargılama Usulü Kanunu 57. Madde Mahkemelerde Çekinme ve Ret Emsal Kararlar

Danıştay 8. Dairesi E:2021/1586, K:2021/3547

• İdari Yargılama Usulü Kanunu 57. Madde
• Mahkemelerde Çekinme ve Ret

6100 sayılı Yasa’nın 36. maddesinde, “Hakimin tarafsızlığından şüpheyi gerektiren önemli bir sebebin bulunması hali” hakimin reddi sebebi olarak kabul edilirken; maddenin (a) bendinde, “Davada, iki taraftan birine öğüt vermiş ya da yol göstermiş olması.”; (b) bendinde, “Davada, iki taraftan birine veya üçüncü kişiye kanunen gerekmediği halde görüşünü açıklamış olması.”; (c) bendinde, “Davada, tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş veya hakim ya da hakem sıfatıyla hareket etmiş olması.”; (ç) bendinde, “Davanın, dördüncü derece de dahil yansoy hısımlarına ait olması.”; (d) bendinde ise, “Dava esnasında, iki taraftan birisi ile davası veya aralarında bir düşmanlık bulunması.” hallerinde hakimin reddi sebebinin var olduğunun kabul edileceği kurala bağlanmıştır.

6100 sayılı Kanun’un “Ret usulü” başlıklı 38. maddesinde, (1) Hâkimin reddi sebebini bilen tarafın, ret talebini en geç ilk duruşmada ileri sürmesi gerektiği, tarafın, ret sebebini davaya bakıldığı sırada öğrenmiş ise en geç öğrenmeden sonraki ilk duruşmada, yeni bir işlem yapılmadan önce bu talebini hemen bildirmek zorunda olduğu, belirtilen sürede yapılmayan ret talebinin dinlenemeyeceği, (2) Hâkimin reddinin, dilekçeyle talep edileceği, bu dilekçede, ret talebinin dayandığı sebepler ile delil veya emarelerin açıkça gösterilmesi ve varsa belgelerin eklenmesi gerektiği, (3) Hâkimin reddi dilekçesinin, reddi istenen hâkimin mensup olduğu mahkemeye verileceği, (4) Ret talebinin geri alınamayacağı, … (9) Bu kararlar aleyhine ancak hükümle birlikte kanun yollarına başvurulabileceği, 41. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde ret talebi süresinde yapılmamış ise kabul edilmeyerek geri çevrileceği, 44. maddesinin 1. fıkrasında ise esas hüküm bakımından temyiz yolu kapalı bulunan dava ve işlerde, bölge adliye mahkemesi başkan ve üyelerinin reddine ilişkin bölge adliye mahkemesi kararlarının kesin olduğu kuralına yer verilmiştir.

Reddedilen Bölge İdare Mahkemesi Başkan ve Üye sayısı birden fazla olduğu için; istemin, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 57. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, Dairemizce incelenmesi gerekmektedir.

Davacı tarafından, … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi hakimlerinden Başkan …, Üye …, Üye …, Üye …, Üye … hakkında reddi hakim talebinde bulunulmasına karşın, ret istemine ilişkin olarak ileri sürülen nedenlerin yukarıda yer verilen mevzuat hükmünde belirtilen sebeplerden hiçbirisine girmediği, ilgililerin tarafsızlıklarından şüpheyi gerektirecek bir durumun oluşmadığı anlaşıldığından reddi hakim isteminin reddi gerekmektedir.

Açıklanan nedenlerle, yukarıda isimleri belirtilen … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi Başkan ve Üyelerine ilişkin reddi hakim talebinin reddine, 01/07/2021 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

Danıştay 2.Dairesi E:2021/14527, K:2021/1663

• İdari Yargılama Usulü Kanunu 57. Madde
• Mahkemelerde Çekinme ve Ret

Devlet Hastanesinde diyaliz hemşiresi olarak görev yapmakta iken aynı hastanenin kulak burun boğaz servisinde görevlendirilmesine ilişkin işlemin iptali istemiyle Tokat Valiliğine karşı açılan davada; davanın reddi yolunda  İdare Mahkemesince verilen karara karşı davacı vekili tarafından yürütmenin durdurulması istemli dilekçeyle istinaf başvurusunda bulunulması üzerine Bölge İdare Mahkemesince verilen yürütmenin durdurulması isteminin reddine ilişkin karar sonrası dosyaya davacı vekili tarafından sunulan 09/12/2020 havale tarihli dilekçe ile müvekkilinin, Bölge İdare Mahkemesi  Dava Dairesinde görev yapan daire başkanı ile aynı dairede görev yapan üyeler … ve … hakkında Hakim ve Savcılar Kuruluna şikayette bulunduğundan bahisle bakılan davada tarafsız davranmalarının mümkün olmadığı ileri sürülerek reddi hakim talebinde bulunulması üzerine, Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesinin kararı ile 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 57. maddesinin 3. fıkrası uyarınca söz konusu talep hakkında karar verilmek üzere Dairemize gönderilen dosyada Dairemizin 17/02/2021 günlü ara kararı yanıtının geldiği görülerek gereği görüşüldü:

 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun “Mahkemelerde çekinme ve ret” başlıklı 57. Maddesi ve  2577 sayılı Kanun’un 31. maddesinde Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na atıf yapılan konular arasında hakimin davaya bakmaktan memnuiyeti ve reddi konusu da yer almaktadır.

Yukarıda yer verilen düzenlemeler uyarınca, idari yargıda, hakimin reddinin istenilmesi durumunda, bu konuda karar verecek olan merci hakkında özel düzenleme olan 2577 sayılı Kanun’un esas alınması; diğer hususlarda 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun ilgili maddelerinin uygulanması gerekmektedir. 6100 sayılı Kanun’un 36. maddesinde, “Hakimin tarafsızlığından şüpheyi gerektiren önemli bir sebebin bulunması hali” hakimin reddi sebebi olarak kabul edilirken; anılan maddenin 1. fıkrasının (a) bendinde, “Davada, iki taraftan birine öğüt vermiş ya da yol göstermiş olması.”; (b) bendinde, “Davada, iki taraftan birine veya üçüncü kişiye kanunen gerekmediği halde görüşünü açıklamış olması.”; (c) bendinde, “Davada, tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş veya hakim ya da hakem sıfatıyla hareket etmiş olması.”; (ç) bendinde, “Davanın, dördüncü derece de dahil yansoy hısımlarına ait olması.”; (d) bendinde ise, “Dava esnasında, iki taraftan birisi ile davası veya aralarında bir düşmanlık bulunması.” hallerinde hakimin reddi sebebinin var olduğunun kabul edileceği kurala bağlanmış; 41. maddesinde ise, “Hakimin reddi talebi, aşağıdaki hallerde kabul edilmeyerek geri çevrilir: a) Ret talebi süresinde yapılmamışsa. b) Ret sebebi veya bu sebebe ilişkin inandırıcı delil veya emare gösterilmemişse. c) Ret talebinin davayı uzatmak amacıyla yapıldığı açıkça anlaşılıyorsa…” hükmüne yer verilmiştir. Dosyadaki bilgi ve belgelerin incelenmesinden, … Bölge İdare Mahkemesi . İdari Dava Dairesinde görev yapan daire başkanı ile aynı dairede görev yapan üyeler … ve … hakkında Hakim ve Savcılar Kuruluna şikayette bulunulduğundan bahisle bakılan davada tarafsız davranmalarının mümkün olmadığı ileri sürülerek reddi hakim talebinde bulunulmuşsa da, Dairemizin ara kararına Hakimler ve Savcılar Kurulunca verilen cevapta, davacının anılan başkan ve üyeler hakkındaki şikayetine ilişkin dosyada şikayetin işleme konulmaması kararının verildiği ve kararın Kurul Başkanının onayına sunulduğunun belirtildiği görülmekle, bu bağlamda, reddi hakim talebinin kabul edilebilmesi için, 6100 sayılı Kanun’un 36. maddesinin 1. fıkrasında sayılan durumların mevcut olmadığı gibi, anılan başkan ve üyelerin tarafsız davranmalarının mümkün olmadığına ilişkin olarak hukuken kabul edilebilir inandırıcı delil veya emare de gösterilmediği anlaşılmıştır.

Açıklanan nedenlerle reddi hakim talebinin reddine, dosyanın  Bölge İdare Mahkemesi  İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 29/04/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

Danıştay 3. Dairesi E:2018/3522, K:2021/4506

• İdari Yargılama Usulü Kanunu 57. Madde
• Mahkemelerde Çekinme ve Ret

 Davacı tarafından, seri açılan davalardan olan ve Vergi Mahkemesinin dosyasında görülen davada, Hakim …’ın 10/04/2017 tarihinde verdiği kararda, faturalarını kayıtlarına aldığı … hakkında düzenlenen vergi tekniği raporunda yer alan tespitleri herhangi bir araştırma yapmaksızın karara aynen aktardığı, davalı idarenin tarafını tuttuğu, diğer dosyalar hakkında görüşünü belli ettiği ve bunun “ihsası rey” sayılması gerektiği, oysa grup veya seri dosyalarda tek hâkimin önceden karar vermemesi, heyet kararını beklemek suretiyle aynı gün karar vermesinin tecrübeli hakimlerin uyguladığı bir sistem olduğu, görüşünü önceden açıklamış olan ve bu haliyle tarafsızlığından şüpheyi gerektiren önemli bir sebebin ortaya çıktığı iddialarıyla Hakim … hakkında reddi hakim talebinde bulunulduğu, reddi hâkim talebini inceleyen … Vergi Mahkemesince, anılan Hâkimin müzakereye katılmaksızın 14/06/2017 tarihli kararla esas hakkında verilecek kararla birlikte istinaf yolu açık olmak üzere reddi hâkim talebinin reddine karar verildiği, davacının esas hakkında verilen karar ile birlikte bu karara karşı istinaf yoluna başvurması üzerin Bölge İdare Mahkemesi  Vergi Dava Dairesi tarafından reddi hakim talebinin reddine karar verildiği, davacının temyiz dilekçesinde de Hakim …’ın reddi talebini yinelediği anlaşılmaktadır.

2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun “Mahkemelerde Çekinme ve Ret” başlıklı 57. maddesinde, tek hakimle görülen davalarda hakimin reddi istemi, reddedilen hakimin katılmadığı idare veya vergi mahkemesince, itiraz üzerine veya doğrudan davaya bakmakta olan bölge idare mahkemesi ile idare ve vergi mahkemesi başkan ve üyelerinin reddi isteminin, reddedilen başkan ve üyenin katılmadığı bölge idare, idare ve vergi mahkemesince, idare ve vergi mahkemelerinde reddedilen başkan ve üye birden çok ise istemin bölge idare mahkemesince, bölge idare mahkemelerinde reddedilen başkan veya üye birden çok ise istemin Danıştayca inceleneceğinin hüküm altına alındığı, Danıştayca ve bu mahkemelerce ret istemleri yerinde görülürse işin esası hakkında da karar verileceği, davaya bakmaktan çekinme halinde diğer bir hakimin görevlendirilmesi ile mahkemenin noksan üyesinin tamamlanması veya görevli mahkemenin belirlenmesinde de bu hükümlerin uygulanacağı kuralına yer verilmiştir.

Temyiz istemine konu edilen Vergi Dava Dairesi kararının; tekerrür hükümleri uygulanmak suretiyle artırılarak kesilen bir kat vergi ziyaı cezalı katma değer vergisine ilişkin hüküm fıkrası aynı hukuksal nedenler ve gerekçe ile Dairemizce de uygun görülmüştür.

Yukarıda yer verilen 2577 sayılı Kanunun 57. maddesi hükmü bir bütün olarak değerlendirildiğinde, istemin Danıştay tarafından incelenebilmesi için çekilen başkan yanında çekilen bölge idare mahkemesi üye sayısının birden fazla olması gerektiği, olayda Bölge İdare Mahkemesi başkan ve üyelerine yönelik bir çekinme veya ret talebinin bulunmadığı, vergi mahkemesi üyesine yönelik reddi hakim taleplerine ilişkin Bölge İdare Mahkemesi kararlarına Danıştay nezdinde itiraz edilebileceğine dair bir düzenleme bulunmadığından, davacının reddi hakim talebinin reddine yönelik isteminin Dairemizce incelenmesinin mümkün olmadığı sonucuna varılmıştır.

Danıştay 8. Dairesi E:2021/456, K:2021/1123

• İdari Yargılama Usulü Kanunu 57. Madde
• Mahkemelerde Çekinme ve Ret

Davacı … tarafından; … Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nin “Muayene Kabul Komisyonu Başkanı” olarak görev yaptığı 2010 yılının Aralık ayında yapılan hastanenin yoğun bakım yataklarının alımına dair ihaleye ilişkin olarak gerçeğe aykırı belge düzenlenmeye zorlandığını, bunu kabul etmeyince ertesi gün muayene kabul komisyonu başkanlığı görevinin sonlandırıldığından bahisle şikayetçi olduğu kişiler hakkında işlem yapılmamasına yönelik alınan … sayılı kararın iptali istemiyle … Başkanlığı’na karşı açılan davada; davanın reddi yolunda verilen İdare Mahkeme’sinin kararının istinaf yolu ile incelenerek kaldırılması istemiyle davacı tarafından başvuru yapıldığı görülmüş olup; davacı tarafından Bölge İdare Mahkemesi  İdari Dava Dairesi Başkanı ve iki üyesinin reddi isteminde bulunulması üzerine söz konusu talep hakkında karar verilmek üzere Dairemize gönderilen dosyada gereği görüşüldü:

2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun “Mahkemelerde çekinme ve ret” başlıklı 57. Maddesi, 2577 sayılı Kanunun 31. maddesinde Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na atıf yapılan konular arasında hakimin davaya bakmaktan memnuiyeti ve reddi konusu da yer almaktadır.

100 sayılı Yasa’nın 36. maddesinde, “Hakimin tarafsızlığından şüpheyi gerektiren önemli bir sebebin bulunması hali” hakimin reddi sebebi olarak kabul edilirken; maddenin (a) bendinde, “Davada, iki taraftan birine öğüt vermiş ya da yol göstermiş olması.”; (b) bendinde, “Davada, iki taraftan birine veya üçüncü kişiye kanunen gerekmediği halde görüşünü açıklamış olması.”; (c) bendinde, “Davada, tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş veya hakim ya da hakem sıfatıyla hareket etmiş olması.”; (ç) bendinde, “Davanın, dördüncü derece de dahil yansoy hısımlarına ait olması.”; (d) bendinde ise, “Dava esnasında, iki taraftan birisi ile davası veya aralarında bir düşmanlık bulunması.” hallerinde hakimin reddi sebebinin var olduğunun kabul edileceği kurala bağlanmıştır.

Reddedilen Bölge İdare Mahkemesi Başkan ve Üye sayısı birden fazla olduğu için; istemin, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 57. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, Dairemizce incelenmesi gerekmektedir.

Davacı tarafından, Bölge İdare Mahkemesi . İdari Dava Dairesi hakimlerinden Başkan …, Üye … ve Üye … hakkında reddi hakim talebinde bulunulmasına karşın ret istemine ilişkin olarak ileri sürülen nedenlerin yukarıda yer verilen mevzuat hükmünde belirtilen sebeplerden hiçbirine girmediği, ilgililerin tarafsızlıklarından şüpheyi gerektirecek bir durumun oluşmadığı anlaşıldığından reddi hakim isteminin reddi gerekmektedir.

Açıklanan nedenlerle, yukarıda isimleri belirtilen … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi Başkan ve Üyelerine ilişkin reddi hakim talebinin reddine, 24/02/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.