Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası

Sigortasız işçi çalıştırma cezası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda düzenlenmiştir. Sigorta kişinin çalıştığı işyerinin yatırdığı primlere denilir. Her işyerinde işçilerin sigortası işveren tarafından yapılmak zorundadır. Bu durum bilinçli yapılacağı gibi bilinçsiz de yapılabilir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda sigortasız işçi çalıştırmanın cezası belirlenmiştir. Sigortasız işçi çalıştırma (kaçak, kayıt dışı istihdam) durumu bazen işverenlerin çeşitli sebeplerle ihmalinden kaynaklandığı gibi bazen de maliyet azaltmak adına yaptıkları bir uygulamadır. Bir işçinin sigortasız olarak çalıştırılması işçinin birçok konuda mağdur olmasına sebep olabilecek bir durum olduğu için 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda sigortasız işçi çalıştırma cezası hükümler düzenlenmiştir. Sigortasız işçi çalıştırma cezası şu şekildedir;

• İşe başlama bildirgesinin verilmemesi halinde 20.016,00 TL,
• SGK beyannamesinin verilmemesi durumunda 20.016,00 TL,
• 1 ay boyunca sigortasız çalıştırılması halinde 41.000,00 TL,
• İşçi sigortasız olarak 2 aydır çalıştırılıyorsa cezası 82.000,00 TL,
•  yıl sigortasız işçi çalıştırma cezası işe giriş harici ortalama cezası 240.000,00 TL’dir.

Sigortasız işçi; iş akdi yapıldığı halde sigortası yapılmayan ya da sigortası eksik yatırılan işçilerdir. Hizmet sürelerinin eksik olarak bildirilmesi ile durumdan haberdar olarak işçiye karşı hizmet tespiti davası açabilirler. Ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumu’na bu dava resen bildirilir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda hizmet tespit davası yer almaktadır. Yasanın 86/9. Maddesi hizmet tespiti davasına yer verir. Madde hükmü şu şekildedir: ​“Sigortalının çalıştığı bir veya birden fazla işte, bu Kanunda yazılı şartları yerine getirmiş olmasına rağmen, kendisi için verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgesinin işveren tarafından verilmediği veya verilen aylık prim ve hizmet belgesinde kazançların veya prim ödeme gün sayılarının eksik gösterildiği Kurumca tespit edilirse, hastalık ve analık sigortalarından gerekli ödemeler yapılır.” Sigortasız işçi çalıştırma cezası hakkında makalemizde detaylı bilgi vereceğiz.

Sigortasız İşçi Çalıştırma Şikayeti

Sigortasız işçi çalıştırmak suç olduğu için bunu herkes ihbar edebilir. Sigortasız işçi çalıştırma cezası aldırmak için önce şikayet edilmelidir. İhbarlar ALO 170 hattı aranarak yapılabileceği gibi internet sitesi üzerinden online bir şekilde de yapılabilir. Bunların dışında kişi bulunduğu il ya da ilçedeki Sosyal Güvenlik Kurumu’na şikayet dilekçesi yazabilir. Şikayet dilekçesine şikayet edilen kurumun unvanı ve adres bilgileri de yazılmalıdır. Üçüncü yol ise CİMER’dir. Cimer’den (https://www.cimer.gov.tr/) başvuru yaparak şikayette bulunabilirsiniz. Şikayet dışında işçinin adli yollara başvurması da mümkündür. Bu sayede geriye dönük olarak kişinin sigortanın tamamlanır ve hizmet tespiti davası açılır. Hizmet tespiti davası işçinin işten çıktığı süreden başlayarak 5 yıl içinde açılmalıdır. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak ihbar veya davalarda hizmet vermekteyiz. Sigortasız işçi çalıştırma durumunda;

• Sigortasız çalışanların çalıştıkları günler emeklilik için geçerli sayılmaz,
• Sigortasız çalışanlar, sakatlanıp çalışamaz hale geldiklerinde malullük aylığından yararlanamaz,
• Sigortasız çalışanlar öldüğünde aile bireyleri ölüm aylığı hakkından yararlanamaz,
• Sigortasız çalışanlar işsiz kalmaları halinde işsizlik sigortasından faydalanamaz,
• Sigortasız çalışanlar yıllık izin, haftalık izin, doğum izni gibi haklardan faydalanamazlar.

Sigortasız İşçi Çalıştırma İspatı

Bir işçi sigortasız olarak çalıştırılıyorsa işten ayrılmadığı dönemde Sosyal Güvenlik Kurumu’na ihbarda bulunabilir. Bunun üzerine kurumdan yetkili görevliler gelerek denetleme yaparlar. Görevliler bir tutanak tutar ve şikayet eden işçi de eğer orada çalışıyorsa sigortası başlatılır. İşçi bu noktada işe ne zaman girdiğini ispat etmelidir ki sigorta süresi o tarihten itibaren başlasın. İşçi elinde delil olarak belge bulundurabilir. Bunun dışında orada çalışan diğer işçiler, çevre işyerlerindeki çalışanlar, işverenin beyanları ile de işçinin işe başlama tarihi tespit edilebilir. Eğer bu beyanlar birbirine uyuyorsa işçinin geriye dönük olarak sigortası yatırılır. Bunun dışında işçi içten çıkartılmış ya da ayrılmış olabilir. Bu ayrılmadan sonra şikayette bulunuyorsa işyerindeki yasal belgeler incelenir. Bu incelemeler çalışma ortamındaki kamera kayıtları, tanık ifadeleri, mailler, banka dekontları üzerinden yapılır.

İşçi ve işverenlerden toplanan bu primlerden de işçilerin sağlık ve emeklilik giderleri karşılanmaktadır. Ayrıca mesleki hastalık ya da iş kazası gibi durumlarda da bu primler işçileri korumaktadır. Son olarak emeklilik haklarında da problemler yaşamaktadır. Sigortasız çalıştırılan işçilerin yaşadığı bu kayıpların karşılanması için hakları bulunmaktadır. Bunun yanında sigortasız bir şekilde çalıştığı içi işverenini şikayet eden işçiler de işlerinden çıkarılıyor. İşçilerin yaşamış olduğu tüm bu kayıpların karşılanması için kanun tarafından bazı haklar tanınmıştır. Bu hakların başında ise tazminat hakkı bulunmaktadır. Sigortasız çalıştırıldığı için şikayet hakkını kullanan işçilerin işten çıkarılması durumunda işçiler işe iade davası açabilmektedir. Bunun yanında yaşadıkları kayıpların karşılanması için tazminat hakkı da faizi ile birlikte korunmaktadır.

Sigortasız İşçi Çalıştırmanın Cezası

Bir işçinin sigortasız olarak çalıştırılması yasaklanmıştır. İşveren işyerinde çalışan işçileri kayıt ettirmekle yükümlüdür. Bunu da çalışanlarına sigorta yaptırarak sağlar. Hem 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na hem de 4857 sayılı İş Kanunu’na göre sigortasız işçi çalıştırmak suçtur. Sigorta işlemi işçinin işe başladığı tarihten itibaren yapılmalıdır. Gerekli denetimler yapılırsa ya da bir şikayet üzerine sigortasız işçi çalıştığı belirlenirse işverene ceza verilir.

Sigortasız işçi çalıştırmanın cezası 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 102. Maddede belirlenmiştir. Kanunun ilgili maddesine göre sigortasız çalıştırılan işçi sayısı işverene verilecek idari para cezasını etkilemektedir. Sigortasız olarak işçi çalıştırmanın cezaları şu şekilde sıralanabilir:

• İşçi işe başlamış ancak bu bildirge verilmemişse asgari ücret tutarında para cezası verilir.
• Bildirgenin verilmemiş olması mahkeme kararı, inceleme yapılması ya da kurum ve kuruluşlardan alınan belgelerle tespit edilmişse asgari ücretin iki katı tutarında para cezası verilir.
• Bildirgenin verilmediğinin tespit edilmesinden sonraki 1 yıl içerisinde bildirgenin yine verilmediği tespit edilmişse asgari ücretin 5 katı tutarında para cezası verilir.
• İşçi işe başlamış ancak SGK beyannamesi verilmediyse asgari ücret tutarında para cezası verilir.
• İşçi sigortasız olarak 1 aydır çalıştırılıyorsa cezası 20.516 TL’dir.
• İşçi sigortasız olarak 2 aydır çalıştırılıyorsa cezası 41.032 TL’dir.
• İşçi sigortasız olarak 5 aydır çalıştırılıyorsa cezası 102.580 TL’dir.

Sigortasız İşçi Çalıştırmada Tazminat Davaları

İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi için işyerinde 1 yıl süreyle çalışmış olması gerekmektedir. Ayrıca kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde işten çıkarılmış ya da kendisi çıkmış olmalıdır. Kıdem tazminatının şartları arasında işçiye sigorta yaptırmış olması söz konusu değildir. Bu nedenle sigortasız olarak çalışan işçi çalıştığı sürenin 1 yıl ve daha fazla olduğunu ispat edebilirse kıdem tazminatı alabilir.

İş güvencesi tazminatı; diğer adıyla işe başlatmama tazminatıdır. En az 30 işçinin çalıştığı bir işyerinde işçi işten çıkartılabilir. Bu durum işçinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na sigortasız olarak çalıştığını bildirmesi nedeniyle de yaşanabilir. Bu durumda işçinin ilk yapacağı şey işe iade davası açmak olacaktır. Eğer dava işçi lehine sonuçlanmışsa ve işveren hala işe iade yapmıyorsa iş güvencesi tazminatına hükmedilir. İş güvencesi tazminatı işçinin en az 4 ay en çok 8 aylık ücreti tutarında verilir. Eğer iş yeri 30 işçiden az kapasiteli ise işveren bu sefer kötü niyet tazminatı ödemekle yükümlü olur. Kötü niyet tazminatı ise ihbar tazminatının 3 katı olarak hesaplanmaktadır.

Hizmet Tespiti Davası

Hizmet tespit davası; sigortasız olarak çalışan işçilerin işverene karşı açtığı dava türüdür. Davayı sigortalının kendisi açabileceği gibi mirasçıları da açabilir. Dava her ne kadar işverene karşı açılmış olsa da ilgililer Sosyal Güvenlik Kurumu’na resen haber vermektedir böylece SGK’ dava da feri müdahil olarak yer almaktadır. Hizmet tespit davasında ispat yükü işçi üzerindedir. Hizmet tespit davası sosyal güvenlik hakkından doğar ve şu kişiler davayı açabilir:

• Sosyal Güvenlik Kurumu’na işçilik sigortası bildirilmeyen kişiler
• Sosyal Güvenlik Kurumu’na hizmet süresi eksik bildirilen kişiler
• Sosyal Güvenlik Kurumu’na girişleri süresi içinde yatırılmayan kişiler
• Sosyal Güvenlik Kurumu’na sigortası hiç yaptırılmayan kişiler
• Sosyal Güvenlik Kurumu’na işten ayrılmamasına rağmen giriş-çıkış yapmış gibi gösterilen kişiler

Hizmet tespit davalarında hak düşürücü süre 5 yıl olarak belirlenmiştir. Bu süre işçinin işten ayrıldığı tarihten itibaren başlar. Dava sonuçlandığı zaman işçi lehine karar verilirse, sigortası yapılmayan dönemler için ödemeler yapılır. Ayrıca bu süreler emeklilik sürelerinde, ihbar ve kıdem tazminatında da dikkate alınır. Bunun dışında işverene idari para cezası da verilebilir. Ancak dava işçi aleyhine sonuçlanırsa işverene herhangi bir ceza verilmez ve işleyişin eksiksiz olduğu tespit edilmiş olur.

Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası Hakkında Mahkeme Kararları

Yargıtay 4. Hukuk Dairesi 2016/117 E. 2016/7801 K. ve 13.06.2016 Tarihli Kararı

• Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası

Dosya kapsamından, sigortasız olarak çalışan işçilerin hizmetlerinden yararlanıldığı, sigortasız çalıştırılan işçiler için sonradan ödenen .. pirimi, işşizlik sigortası pirimi ve gecikme zammının hizmetlerin karşılığı olarak zaten davacı … tarafından ödemesi gereken giderler olduğu anlaşılmaktadır. Davalı bu giderler yönünden sorumlu değildir. Davalının sorumlu olduğu giderler, icra takibine konulan idari para cezası, yargılama giderleri ve faizleridir. Ancak davalının bunlardan sorumlu olması içinde davacı tarafından bu giderlerin ödendiğine dair belgelerin sunulması gerekmektedir. Davacı tarafından idari para cezasının ödendiğine dair belge sunulmamıştır.

Somut olayda, mahkemece davalının sorumlu olduğu idari para cezası ve yargılama giderlerinin davacı tarafından ödenip ödenmediği araştırılıp, sonucuna görede açıklanan yönler ve dava konusu olayın gerçekleşme biçimi, çalışma koşulları, işçilerin hizmetlerinden yararlanılmış olması, davalının çıkar elde etme amacı bulunmadığı gözetilerek, tahsiline karar verilen zarar miktarından BK’nın 43-44 maddeleri (TBK. madde 51-52) gereğince uygun bir miktarda hakkaniyet indirimi yapılarak hüküm kurulması gerekmektedir. Kararın açıklanan bu nedenlerle bozulması gerekmiştir.

Yargıtay 15. Ceza Dairesi 2016/2588 E. 2016/6945 K. ve 21.09.2016 Tarihli Kararı

• Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası

Olay tarihinde sanıkların yakalarında ele geçiremeyen .. resmi görevli personel yaka kartları asılı olduğu halde katılanın iş yerine gedikleri, kendilerini… görevlisi olarak tanıtıp katılan hakkında ihbar bulunduğunu, sigortasız işçi çalıştırdığını söyleyerek işyerinde kaç işçi çalıştığını, sigortası olmayan işçinin olup olmadığını sordukları, işyerini gezeceğiz, söylediklerine inanmıyoruz diyerek bir müddet işyerinde gezdikten sonra iki tane sigortasız işçi tespit ettiklerini, bunların geriye dönük olarak 2 yıllık sigorta pirimlerinin 50.000-60.000 TL.yi bulacağını, ancak bu işi 1000 TL.ye kapatabileceklerini söyledikleri, katılanın yanında 200 TL olduğunu beyan ettiği ve 200 TL yi sanıklara verdiği, sanıkların geri kalanı daha sonra alırız, hakkındaki tutanağı da yırtacağız, işlem yapmayacağız, 6 ay kadar işyerine gelinmez, 6 ay kadar sonra biz veya başka arkadaşlar denetime gelebilir diye ayrıldıkları, katılanın kolluğa haber vermesi ile kalan 800TL parayı almaya gelen sanıklardan …’nun kolluk güçleri tarafından suç üstü yakalandığı, sanıkların bu şekilde katılanı dolandırdıkları oluş ve dosya kapsamından anlaşılmakla,

Toplanıp karar yerinde gösterilen delillere, mahkemenin kovuşturma sonuçlarına uygun olarak oluşan kanaat ve takdirine, incelenen dosya kapsamına göre; sanık … ve müdafinin sübutun oluşmadığı ve savunma hakkının kısıtlandığına ve sanık … müdafinin ise sübutun oluşmadığına yönelik temyiz itirazlarının reddiyle, hükmün ONANMASINA,