Oy Kullanmama Cezası Nedir? Nasıl Uygulanır?

Oy kullanmama cezası, referandum, genel veya yerel seçimlerde, seçmen kütüğüne kayıtlı olup geçerli bir mazeret olmadan oy kullanmayan vatandaşa Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından kesilen bir idari para cezasıdır. 2025 yılı itibarıyla oy kullanmama cezası 750 TL’dir. 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un 25. maddesine göre, Türkiye’de oy kullanma zorunluluğu bulunuyor ve YSK tarafından oy kullanmanın gerçekleşmediği durumda cezai işlem uygulanıyor.

Türkiye’de oy kullanma, en temel vatandaşlık hakkıdır. Anayasamızda yer alan seçme ve seçilme hakkı, bireylerin demokratik süreçlere katılımını sağlamak amacıyla tanınmıştır. Bu sebeple Türkiye’de seçimlere katılım zorunludur. Seçimlere katılmayan bireyler için çeşitli cezai yaptırımlar öngörülmüştür. Bu kapsamda, oy kullanmama cezası, seçmenlerin seçimlerde oy kullanmamaları durumunda uygulanan bir idari para cezasıdır.

Önemli Notlar:

• Cezanın belirtilen süre içerisinde ödenmemesi durumunda gecikme faizi uygulanır.
• Cezanın tahsil edilememesi durumunda yasal takip süreci başlatılabilir.
• Ödeme yapmadan önce ceza bilgilerinizi mutlaka kontrol edin.

Oy Kullanmama Cezası Nedir?

Oy kullanmama cezası, genel veya yerel seçimde seçmen kütüğüne kayıtlı olup geçerli bir mazeret olmadan oy kullanmayan kişilere idare tarafından kesilen idari para cezasına denir. Oy kullanmama cezası, hem Anayasa hem de ilgili kanunlarla güvence altına alınmıştır. Oy kullanmama cezası, 298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanuna dayanmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 67. maddesi, vatandaşların serbest ve eşit bir şekilde oy kullanmalarını teminat altına alır. Ancak, bu hak, aynı zamanda bir yükümlülüğü de beraberinde getirir. Anayasa’da oy kullanmanın serbest olduğu belirtilse de, bir vatandaşın seçme hakkını kullanmaması durumunda, bunun cezai bir yaptırım doğurması öngörülmüştür.

298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun

Sandık Düzeni ve Oy Verme İle İlişkin Suçlar:

Madde 158 – (Değişik : 23/1/2008-5728/304 md.)

Sandık başında bu Kanuna göre oy verme yönünden kendisine yükletilmiş olan ödevleri ihtara rağmen yapmayan seçmenlere ikiyüzelli Türk Lirası idarî para cezası verilir.

Yüksek seçim kurulu; en son 2010 yılı anayasa değişikliği referandumunda mazeretsiz olarak oy kullanmayan vatandaşların 22 TL idari para cezası ile cezalandırılacağına ilişkin karar vermiştir. Ancak 2025 yılı sonrasında yapılacak seçimlere ilişkin henüz idari para cezasının ne kadar olarak uygulanacağına ilişkin bir karar yoktur.

298 sayılı Seçim Kanunu, seçimlere katılmayan kişilere uygulanacak cezayı belirlemektedir. Bu cezalar, para cezası şeklinde olup, her seçim için farklı oranlarda belirlenebilir. Bu ceza, seçimde oy kullanmaya gerekçe gösterilmeyen bir sebeple katılmayan her birey için geçerlidir. Ancak, kişinin geçerli bir mazereti varsa, bu durum cezadan muafiyet sağlamak için geçerli bir neden oluşturur. Cezanın hukuki boyutu, belirli bir miktar para cezası ile sınırlı olup, devletin vatandaşları seçimlere katılmaya zorlamak için başvurduğu bir uygulamadır. Ayrıca, cezaya itiraz etme hakkı da mevcuttur. Seçmen, kendisine uygulanan cezayı ilgili yargı organlarına başvurmak suretiyle itiraz edebilir.

Oy Kullanmama Cezası Ne Kadar?

2025 yılında oy kullanmama cezası 750 TL’dir. Bu ceza her yıl güncellenir. Bu sebeple oy verme işleminin olduğu tarihteki güncel miktara bakılmalıdır. Oy kullanmama cezası şu seçimlerde uygulanır:

• Genel Seçimler: Genel seçimler, Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerini kapsar. Bu seçimlerde oy kullanmak, vatandaşların anayasal hak ve yükümlülükleri arasında yer alır. Seçmen listelerinde kayıtlı olup oy kullanmayan vatandaşlar 750 TL idari para cezasına tabi tutulur.
• Yerel Seçimler: Yerel seçimlerde belediye başkanları, il genel meclisi üyeleri ve muhtarlar seçilir. Bu seçimler, yerel yönetimlerin şekillenmesinde kritik bir rol oynar. Seçmen listesinde yer alan ancak oy kullanmayan vatandaşlara, genel seçimlerde olduğu gibi idari para cezası uygulanır.
• Referandumlar: Türkiye’de anayasa değişiklikleri gibi kritik kararlar için yapılan referandumlarda da oy kullanma zorunluluğu bulunur. Referandumda oy kullanmayan seçmenler de aynı ceza kapsamında değerlendirilir.

Oy Kullanmama Cezası Nasıl Ödenir?

Oy kullanmama cezası: e devlet, vergi daireleri, bankalar veya PTT gibi yetkili kurumlar aracılığıyla ödenebilir. Cezanın zamanında ödenmemesi durumunda ise gecikme faizi uygulanır ve cezanın tahsili için yasal takip süreci başlatılabilir. Bu süreç, haciz işlemlerine kadar gidebilir. Ceza, Yüksek Seçim Kurulu tarafından belirlenir ve ceza miktarı her yıl güncellenebilir. Oy kullanmama cezası, vatandaşlara tebliğ edildikten sonra belirli süre içinde ödenmelidir. Bu ceza çeşitli yöntemlerle ödenebilir:

• E-Devlet Üzerinden: Vatandaşlar, cezalarını e-Devlet platformundan kredi veya banka kartı ile kolayca ödeyebilirler.
• Vergi Daireleri: Ceza, vatandaşın bulunduğu bölgedeki vergi dairelerinde makbuz karşılığı ödenebilir.
• Anlaşmalı Bankalar: Bazı bankalar da idari para cezalarının tahsilatını yapmaktadır. Bankalar aracılığıyla ödeme yapmak mümkündür.
• PTT: Oy kullanmama cezası PTT üzerinden ödenebilir.

Süresi içinde ödenmeyen cezalar için faiz işletilir ve tahsilat zorunlu hale gelir.

Oy Kullanmama Cezasına İtiraz Edilebilir Mi?

Oy kullanmama cezasına itiraz etmek mümkündür. Oy kullanmama cezasına itiraz ceza tebliğ edildikten sonra, genellikle 7 gün içinde itiraz dilekçesi verilmelidir. Bu süre, YSK tarafından belirlenir ve ceza tebliğ belgesinde açıkça belirtilir. Ceza tebliğ edildikten sonra, ilgili ilçe seçim kuruluna yazılı olarak itiraz dilekçesi verilebilir. İtirazın kabul edilmesi durumunda ceza iptal edilir. İtiraz, seçimle ilgili geçerli bir mazeret olduğunu kanıtlayan belgelerle desteklenmelidir. Ayrıca, itiraz başvurusu, ilgili yargı organları nezdinde de incelenebilir ve karar verilebilir.

İlçe seçim kurulu, itiraz dilekçesini ve ekli belgeleri inceleyerek karar verir. İtirazın kabul edilmesi durumunda ceza iptal edilir. Reddedilmesi durumunda ise, karara karşı il seçim kuruluna itiraz edilebilir. Ancak, geçerli bir mazeret sunulmaması durumunda, cezanın geçerliliği devam eder. Seçmenlerin itiraz etme hakkı, yargı denetimi ve vatandaşların haklarını savunma mekanizmaları açısından önemli bir hukuki güvencedir.

Oy kullanmama cezası hem genel seçimleri hem de yerel seçimleri kapsar. Herhangi bir seçimde seçmenler, eğer kendi seçim bölgelerinde kayıtlı ve oy kullanmaya uygun durumdaysalar, oy kullanmak zorundadır. Oy kullanmama cezası verilmemesi için haklı bir sebebin olması gereklidir. Örneğin, sağlık sorunları, yurt dışında olma veya askerlik gibi mazeretler bu duruma dahildir. Ayrıca, ceza uygulanmadan önce, kişinin geçerli bir mazeret bildirmesi istenir. Bildirmediği veya gerçek olmaması durumunda oy kullanmama cezası kesilir.

İtiraz Dilekçesi ve Gerekli Belgeler

İtiraz dilekçesi, ilgili ilçe seçim kurulu başkanlığına hitaben yazılmalı ve aşağıdaki bilgileri içermelidir:

• T.C. kimlik numarası ve ad-soyad bilgileri
• Ceza tebliğ tarihi ve numarası
• Oy kullanılmayan seçim tarihi ve türü (genel seçim, yerel seçim, referandum vb.)
• Oy kullanmama gerekçesi ve mazeretin detaylı açıklaması
• Mazereti destekleyen belgelerin listesi (örneğin, sağlık raporu, yurt dışı çıkış belgesi vb.)

İtiraz Dilekçesini Destekleyici Belgeler

Oy kullanmama cezasına itiraz etmek için geçerli mazeretler şunlardır:

• Sağlık sorunları: Hastalık, kaza, ameliyat gibi sağlık sorunları nedeniyle oy kullanma yerinde bulunamama. (Sağlık raporu ile belgelenmelidir.)
• Yurt dışında bulunma: Seçim günü yurt dışında olma. (Pasaport ve giriş-çıkış kayıtları ile belgelenmelidir.)
• Askerlik görevi: Seçim günü askerlik görevi nedeniyle oy kullanamama. (Askerlik belgesi ile belgelenmelidir.)
• Doğal afetler: Seçim günü doğal afetler nedeniyle oy kullanamama. (Afet bölgesinde ikamet edildiğini gösteren belge ile belgelenmelidir.)
• Tutukluluk veya hükümlülük: Seçim günü tutuklu veya hükümlü olma. (Cezaevi kayıtları ile belgelenmelidir.)

Baro Seçimlerinde Oy Kullanmaması Cezası Var mı?

Avukatlık Kanunu madde 86 uyarınca baro seçimlerine katılmak ve katılıp oy kullanmak zorunludur. Katılmayanlara veya katılıp oy kullanmayanlara para cezası kesilir. Bu ceza, baro aidatının üçte biri kadardır. Örneğin: Ankara Barosu 2025 yılı baro aidatı, TBB kesenekleri ile birlikte 4 bin 530 liradır. Baro seçime katılmayan avukatlara 1.510 TL para cezası kesilecek. Cezayı ilçe seçim kurulu kesecek ama baro tarafından tahsil edilecek ve baro kasasına girecek.

Fakat haklı bir mazereti olanlar seçime katılmayabilir. Buradaki nüans ise karara göre şöyle: Mazeretler e-posta yoluyla iletilemez. Islak imzalı olarak ve mazeretin dayanağı olan belge ekinde olacak şekilde baroya sunulmalıdır. Mazeretin ne olacağı değişkenlik gösterebilir. Askerde olacak olma, sağlık sebepleri, iş nedeniyle şehir dışında bulunacak olma veya yurt dışına çıkacak olmak gibi sebepler olabilir. Ama mutlaka belgelendirilmesi gerekiyor. İlçe seçim hakimliği kararında, belgelendirilmemiş veya e-posta ile yollanan mazeretlerin kabul edilmeyeceği de ifade ediliyor.

Özetle Oy Kullanmama Cezasına İlişkin

• Oy kullanmamak yerel seçimlerde cezaya tabidir.
• 2025 yılı cezası henüz açıklanmamıştır. En güncel bilgiyi YSK’dan takip edebilirsiniz.
• Ceza ödenmezse, vergi borcu gibi takip edilir.
• Baro seçimlerinde oy kullanmama cezası vardır. Baro bunu belirler.
• Genel seçimler ve referandumlarda oy kullanmamanın cezası vardır.