İmar Planının İptali Davası

İmar planının iptali davası, imar planını iptal ettirmek amacıyla planı yapan belediyenin bulunduğu yerdeki idare mahkemesine açılan bir idari dava türüdür. Uygulamada imar planları ve düzenlemelerinde usulü veya esasa ilişkin hukuka aykırılıklar oluşabilmekte ve hiyerarşi dolayısıyla, hukuka aykırı planın alt kademesindeki planların geçerliliğinde tereddüt yaşanabilmektedir. Her halükarda, idari işlem niteliğindeki imar planlarının ve düzenlemelerinin, hukuka aykırı olduğundan bahisle, iptal davasına konu edilmeleri mümkündür. İmar planının iptali davası açma süresi, imar planına yapılan itirazın reddi halinde, ret kararının tebliğinden itibaren 60 gündür. İtiraza cevap 60 gün içinde cevap verilmemesi halinde, itiraz bu süre sonunda reddedilmiş sayılır. itirazın reddedilmiş sayılmasından itibaren başlamak üzere ikinci bir 60 günlük hak düşürücü süre içinde imar planının iptali davası açılabilir.

İmar planı; imar uygulamalarında yerlerin detaylı bilgilerini içeren ve çeşitli ölçek ve çeşitlere göre hazırlanan plan – haritalara verilen genel isimdir. Bu planlarda şehrin kültürel yapısı, nüfus özellikleri dikkate alınarak nüfusu 10.000 kişinin üzerinde olan yerlerde zorunlu olarak hazırlanan planlardır. Ancak kimi durumlarda bu imar planlarının hukuka aykırı olduğu ileri sürülebilir ve kişiler tarafından itirazlara ya da iptal davalarına konu edinilebilir. Genel olarak imar planlarına karşı yapılan itirazlar, imar planını hazırlayan belediye tarafından incelendiğinden bir sonuç doğurmasa da imar planının iptali davaları işlemi yargı yoluna taşıdığından bir sonuç doğurabilir. Nitekim bunun için vatandaşların imar planlarına karşı iptal davası açması idare mahkemelerinde görülecek davalardır. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu yazımızda imar planının iptali davasından söz edeceğiz.

İmar Planı Nedir?

İmar planları; şehrin kültürel yapısı ve nüfusu dikkate alınarak ihtiyaçlara göre o yerin detaylı bilgilerini içeren ölçeklere göre hazırlanan plan ve haritalardır. Bu planlar, şehrin kültürü, nüfusu, ihtiyaçları göz önünde bulundurularak hazırlanır. Nitekim nüfusu 10.000 kişinin üzerinde olan yerlerde imar planı hazırlanması zorunludur ancak nüfusu 10.000 kişinin altında olan yerlerde imar planının hazırlanması belediyenin kararına bağlıdır.

İmar planı bir çeşit idari işlemdir. İdari işlemler ise bir idare makamının kamu hukukuna dayalı olarak gerçekleştirdiği, hukuk dünyasında da sonuç doğuran eylemlerdir. Bununla birlikte idari işlemlerin beş unsuru vardır. Bunlar: yetki, sebep, konu, şekil ve maksattır. Bu işlemlerden herhangi birinde var olan sakatlık için ise idare mahkemelerinde iptal davası açılabilir. İmar planları da bu unsurları içeren bir idari işlemdir ve bu unsurlardan biri veya birden fazlası üzerinde sakatlık olması halinde idare mahkemelerinde iptal davası açılabilir.

İmar Planına İtiraz

İmar planlarına karşı itiraz yolu onaylı imar planlarına karşı vatandaş tarafından yapılan itirazlardır. 3194 sayılı İmar Kanunu’na göre, belediye sınırları içerisinde kalan yerler için belediye başkanlığına, belediye sınırları dışında kalan yerler için ise valiliklere imar planı yapma görevi verilmiştir. Belediye başkanlığı ya da valilik tarafından hazırlanan bu imar planları ilgili yerlerde ve idarenin internet sayfasında ilan edilir. Bu ilanlar 1 ay süreyle kalır ve vatandaşlar da ilanın asılı olduğu 1 aylık süre içerisinde bu imar planlarına itiraz edebilir.

Vatandaşlar tarafından imar planlarına itiraz edildikten sonra, 15 gün içerisinde itiraz yapılan merci tarafından inceleme yapılmalıdır. İnceleme neticesinde verilen karar ise kesindir. Bu hususların tamamı İmar Kanunu’nun 8. Maddesi B fıkrasının 1 ve 2. Bentlerinde düzenlenmiştir. Yasa maddesine göre, itiraz neticesinde bir sonuç alınamazsa vatandaşların iptal davası açması da mümkündür. ancak önemli olan husus şudur ki kişinin imar planlarına karşı iptal davası açması için öncesinde itiraz etmesi zorunlu değildir. Doğrudan idare mahkemelerinde iptal davası da açabilir.

İmar Planının İptali Davası Nasıl Açılır?

İmar planı bir çeşit idari işlemdir. Anayasa’nın 125. Maddesine göre idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğu hüküm altına alınmıştır. Bununla birlikte İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 12. Maddesinde de hüküm altına alınmıştır. İmar planları da yukarıda açıklandığı üzere idari işlem niteliğindedir ve beş unsuru vardır. Bunlar yetki, şekil, sebep, konu ve maksattır. Bu unsurlarda meydana gelen sakatlıklar halinde idari işlemlere iptal davası açılabilir ve imar planına karşı da bu davalar açılabilir. İmar planlarına iptal davası açmak için şu şartlardan birisi oluşmalıdır:

• İmar planında kamu yararına aykırı hususların bulunması,
• İmar planında şehircilik ilkelerine aykırı hususların bulunması,
• İmar planında planlama ilkelerine aykırı hususların bulunması,
• İmar planının yetkisiz kişilerce hazırlanması,
• İmar planının eksik inceleme ile hazırlanması,

Bu hususların varlığı halinde imar planı ile menfaati iptal edilen herkes bu davayı açabilir. Kural olarak kiracıların da menfaati imar planı ile ihlal edilebilir ve dava açabilirler. Ancak Danıştay vermiş olduğu kimi kararlarda kiracıların bu davayı açamayacağını belirtmektedir. Davayı açabilecek kişilerden birisi asıl olarak tapu malikidir. Bunun yanı sıra 20 yıldan uzun süredir davasız ve çekişmesiz malik sıfatıyla zilyet olan iyi niyetli zilyet ve sınırlı ayni hak sahipleri de bu davayı açabilir.

İmar Planı Dava Açma Süresi

İmar planını hazırlayan kurum belediye meclisi ya da valiliklerdir. Ancak davalar belediye tüzel kişiliğine karşı açılır. Dava açma süresi ise iki durumda önemlidir. Eğer plan ilan edildiyse ve bu süreçte herhangi bir itiraz edilmediyse 30 günlük dava açma süresi içinde iptal davası açılır. Bunun yanı sıra 1 aylık ilan süresi içinde imar planına itiraz edilmiş de olabilir. Bu itirazın sonuçlanması üç durumda görülür. Ya itiraz kabul edilir ya reddedilir ya da zımmen reddedilir. Genel olarak 15 günlük süre içerisinde cevap verilmeyerek zımmen reddedilmiş sayılır. Bu durumda 1 aylık askı süresi sonunda 30 gün içerisinde iptal davası açılabilir.

Örneğin 1 aylık ilan süresinin son günü 10 Haziran’a denk geliyor olsun. 5 Haziran’da itiraz edildiği takdirde 15 günlük zımmi ret süresi beklenecektir. Bu durumda dava açma süresi olan 30 günün başlangıç tarihi ilanın son günü olan 10 Haziran değil, zımmi ret süresinin bitim tarihi olan 20 Haziran’dır. Her ne kadar kural olarak idari işlemlerin iptali davaları 60 gün içerisinde açılsa da imar planlarına ilişkin dava açma süreleri 30 gün olarak belirlenmiştir. Görevli mahkeme ise idare mahkemeleri olup, ülke çapında uygulanacak imar planlarının iptali davalarında Danıştay ilk derece mahkemesi olarak görevli olacaktır. Son olarak yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir.

İmar Planı Davasında Yürütmenin Durdurulması

Yürütmenin durdurulması; idari işlemin yürütülmesini (sonuç doğurmasının) açılan idari davasının sonuna kadar ve dava konusu idari işlemin tüm hukuki sonuçlarını geçici olarak durduran, tedbir mahiyetinde bir ara karardır. Telafisi güç ve imkansız bir zarar doğma ihtimali bulunduğu takdirde talep edilen yürütmenin durdurulması kararı 2577 sayılı İYUK madde 27’de düzenlenmiştir. İmar planının iptali davalarında yürütmenin durdurulmasına karar verilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• İmar planının uygulanmasının telafisi güç/imkansız zarar doğuracak olması gerekir.
• İmar planına yönelik idari işlem açıkça hukuka aykırı olmalıdır.
• Uygulamakla etkisi tükenecekse idarenin savunması beklenmeden karar verilebilir.

 Yürütmenin durdurulması kararı verildiği takdirde idare tarafından gecikmeksizin buna ilişkin işlemler yapılmalıdır. Eğer imar planının iptali davasında davanın kabulüne karar verilirse imar planındaki işlemler yapılmaz ve taşınmaz plansız hale getirilir. Eğer ufak değişiklikler iptal davasına konu edinmişse, imar planı yine geçerlilik kazanmaz. Aynı şekilde taşınmaz plansız hale gelir. Ayrıca davada yalnızca iptali istenen kısım için imar planı iptal ettirilir.