Eczane Açma Şartları ve Ruhsatın İptalini Gerektiren Haller

Eczane açma şartları 6197 sayılı kanunda sayılmıştır. 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkındaki Kanun’un 1’inci maddesinin ikinci fıkrasına göre eczane açmak ve işletmek için öncelikli şart eczacı olmaktır. Yine aynı kanunun 2’nci maddesinde eczacılık yapabilmek için gerekli olan şartlar sayılmıştır. Buna göre;

Türkiye Cumhuriyeti hudutları içinde eczacılık yapabilmek için aşağıdaki vasıfları haiz olmak şarttır:

• Türk vatandaşı olmak,
• Türkiye Eczacı Mektep veya fakültelerinden diplomalı olmak veya yabancı memleketlerdeki eczacı mektep veya fakültelerinden diplomalı olup da 3’üncü madde gereğince ilmi hüviyetini ispat etmiş veya imtihanı kazanmış olmak,
• Diplomaları Sağlık ve Sosyal Yardım Vekaletince tescil edilmiş olmak,
• Bu kanunun 4’üncü maddesinde yazılı hallerden biri bulunmamak,

Madde 4’te eczacılık yapmaya engel olan haller şu şekilde sayılmıştır;

1. Türk Ceza Kanunu’nun 53’üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı 5 yıl veya daha fazla süreyle ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından hapis cezasına mahkûm olmak,
2. Başka memleketlerde sanatını icradan menedilmiş olup bu muamelenin haklı olduğu Cumhurbaşkanınca kabul edilmiş olmak,
3. Sanatını yapmasına mani iyileşmez bir hastalığı bulunmak,
4. Sanatını yapmasına mani olacak derecede iki gözü rüyetten(görmekten) mahrum olmak.

Kanunun 2’inci maddesinde yazılı şartları haiz olan ve 4’üncü maddede belirtilen engelleri taşımayanlar Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde eczane açabilir ve eczacılık yapabilirler. Şartları haiz kişilerin gerekli evrakları tamamlamaları halinde il sağlık müdürlüğünce düzenlenmiş ve valilikçe onaylanmış bir ruhsatname ile eczane açılır.

Düzenlenen eczane ruhsatı, eczacı tarafından geçerli bir sebep olmaksızın 30 gün içerisinde alınmazsa ruhsat iptal edilecektir. 6197 sayılı kanunda belirlenen usullere uygun olarak ruhsatname almaksızın eczane açanlar ise 3 aydan 1 seneye kadar hapis ve yüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılırlar. Aynı fiil eczacılık yapmak hakkını haiz olmayanlar tarafından işlenirse, verilecek cezalar yarı oranında artırılır. Her iki durumda da mahkeme kararına gerek olmaksızın bu gibi yerler mahallin en yüksek sağlık amiri tarafından derhal kapatılır. Eczane açma şartları sınırlayıcı şekilde kanunda sayılmıştır.

Kanunun 6’ncı maddesine göre aşağıda sayılacak hallerde eczacılar sanatlarını icradan menedilerek kendilerine verilmiş olan ruhsatnameler daimi olarak geri alınır.

• Ruhsatname almak için ibraz edilen evrakın hilafı hakikat olduğu ve bidayeten eczacılığa mani bir halin bulunduğu resmen tahakkuk ederse,
• 4 üncü maddedeki haller vuku bulursa.

Yani ruhsatname almak için ibraz edilen belgelerin gerçek olmadığı, eczacılığa engel bir halin varlığı veya eczacılığa engel halin sonradan oluşması hallerinde eczacılara verilen ruhsatnameler geri alınır. Bu durumda eczane açma şartları kaybedilmiştir.

Eczane açma şartlarının yukarıda belirtilen şartlarına ek olarak Sağlık Bakanlığı tarafından da belirlenen bir takım belgeler ve eczane olarak açılacak yerin özelliklerine ilişkin bir takım şartlar bulunmaktadır. Bu belirtilenlere göre, eczane olarak açılacak yerin, zemin katta olması gerekmekteyken faydalı alanı ise en az 35 m² olmalıdır ve kolon gibi yapılar bu faydalı alana dâhil değildir. Zemin katta olması gereken bu yerin aydınlık ve havadar olması bir diğer şarttır. Yerin zeminleri, karo, mermer veya benzeri bir malzemeyle kaplanmalıyken banko ve müşterilerin bekleme yerleri ise zemin katta yer almalıdır. Belirtilen yerde asma kat bulunacak ise, asma katın imar yönetmeliğine uygunluğunu gösteren İl İmar Müdürlüğü’nden tasdikli belgesi bulunmalıdır. Asma Kat veya Bodrum Kat eczane olarak açılacak yerde mevcutsa bunlara ait kroki bulunmalıyken bu katlar da faydalı alana dâhil değildir.

Eczanenin muvazaalı olarak açılması ya da işletilmesi, eczacının ya da eczanenin mesul müdürünün eczanenin gerçekten başında olan ve eczanedeki faaliyetleri yürüten kişi olup olmadığına bakılmaksızın bir başkası tarafından eczanenin işletilmesi demektir. Daha açık bir şekilde eczacılık diplomasını haiz bir kişinin diplomasını eczacı sıfatını haiz olmayan bir kişiye bedel karşılığı kullandırarak eczacılık faaliyetini yapmasına ortam sağlaması olarak ifade edilebilir. Muvazaalı olarak eczane açıldığının tespiti halinde de ruhsatname iptal edilir ve eczacı 5 yıl süreyle eczane açamaz. Eczane açma şartlarına uyulmaması durumunda eczaneler kapatılır.

Muvazaanın eczacılar arasında yapılmış olması halinde, eczane açma yasağı hepsi hakkında uygulanır. Aynı husus 28970 Sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkındaki Yönetmelikte Eczanelerin Kapatılması başlığı altında 48.maddenin ikinci fıkrasında şu şeklide düzenlenmiştir; “Eczanenin muvazaalı işletildiğinin tespiti veya eczane vasfını yitirmesi ya da şartları taşımadığının anlaşılması halinde, il sağlık müdürlüğü tarafından eczanenin ruhsatnamesi iptal edilir.” Eczanenin muvazaalı olarak açıldığının ya da işletildiğinin objektif nitelikteki belgelerle ispat edilmesi gerekir. Aksi halde eczacı hakkında tesis edilecek ruhsatnamenin iptali işlemi keyfiliğe dayanan hukuka aykırı bir işlem olup ciddi mağduriyetler yaşanmasına sebep olacaktır.

Tüm bunların haricinde 6157 sayılı kanun yedinci maddesine göre; bir eczacı eczane açmak için almış olduğu izinden vazgeçer veya mahkeme tarafından eczacının iflasına ya da kısıtlanmasına karar verilirse veyahut da eczacının vefat etmesi hallerinde de verilen ruhsatname geçersiz hale gelir. Yani eczane açma şartları kaybedilmiştir.

Eczanelerin Kapatılması / Eczane Açma Şartlarının Kaybedilmesi

6157 sayılı kanun 13’üncü maddesine göre “Bir eczacı eczanesini kapatmak isterse 1 ay evvel mahallin en yüksek sağlık amirine haber vermeye mecburdur.” Eczacının kendi talebi üzerine eczanesini kapatmayı istemesi halinde il sağlık müdürlüğüne bir dilekçe ve ruhsatname ile birlikte başvuruda bulunması gerekir. İl sağlık müdürlüğü tarafından, ilaçlara yapılan işlemler ve eczanede ilaç bulunmadığı tespit edildikten ve eczane levhaları indirtilerek eczane vasfını yitirdiği tutanak altına alındıktan sonra ruhsatname iptal edilir. İl sağlık müdürlüğü tarafından muvazaa hariç herhangi bir nedenle kapatılmasına karar verilen bir eczanenin tasfiye işlemleri için Kanunda aksi öngörülmediği sürece eczacıya 60 güne kadar süre tanınır.

Eczanenin muvazaalı olarak açıldığının, işletildiğinin veya eczanenin eczane vasfını yitirdiğinin anlaşılması halinde il sağlık müdürlüğü tarafından ruhsatnamesi iptal edilir. Muvazaa nedeniyle kapatma halinde tasfiye işlemleri için ayrıca bir süre tanınmaksızın kapatma işlemi derhal uygulanır. Eczanesinin muvazaalı işleme dayalı olarak açıldığı veya işletildiği tespit edilen eczacının 5 yıl süreyle eczane açması yasaklanır. Muvazaanın eczacılar arasında yapılmış olması halinde, eczane açma yasağı hepsi hakkında uygulanacaktır. Bu eczacılar 5 yıl süre ile eczane açmak için başvuruda bulunamayacaktır.

Eczane sayısının birden fazla olduğu yerlerde eczacı hastalık ve sair mazeretlere dayalı olarak talebi üzerine 2 yılı geçmemek üzere eczanesini kapalı tutulabilecek; bu sürenin bitiminde eczane tekrar işletilebilecektir. Burada eczane açma şartlarından birinin kısa süreli yitirilmesi söz konusudur.

Eczanelere Verilecek İdari Para Cezaları

Eczacılar ve Eczaneler Hakkındaki Kanun’un 41’inci maddesine göre bu kanunun 1’inci maddesinde sayılan yerlerde ambalajsız veya ambalajı açılmış olarak bozuk veya zamanı geçmiş veya mağşuş veya gayrisaf ilaç ile ambalajlı olsa bile zamanı geçmiş ilaç bulunduran kişiye, fiili Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre ceza sorumluluğunu gerektirmediği takdirde, 500 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Ayrıca, bu ilaç ve sair ecza maddesine el konularak imha edilmek üzere mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilir.

Eczacılar ve Eczaneler Hakkındaki Kanun’un 42’nci maddesine göre eczanelerde yapılan denetimlerde ilaç halinde hazırlanmamış, imal veya tertip edilmemiş olan bozuk ve karışık ecza ve kimyevi maddeler bulunması halinde, bu maddelere el konulup usulüne uygun şekilde imha edilir ve bununla birlikte bu yerleri bizzat idare eden eczacı veya mesul müdürlük yapanlara 1000 Türk Lirasından 3.000 Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir.

Bununla beraber Eczacılar ve Eczaneler Hakkındaki Kanun kapsamındaki yasaklara ve yükümlülüklere uymayanlar hakkında filleri suç teşkil etmediği takdirde 200 Türk Lirası idari para cezası uygulanır. Ayrıca eczaneyi işletmeye başladıktan sonra mazeretsiz olarak ve mücbir sebepler dışında eczanesi olan yerlerde 30 gün, olmayan yerlerde 10 gün süreyle eczanesini kapalı bırakan veya denetim sırasında görülen noksanların tamamlanması için yapılmış iki yazılı ihtara riayet etmeyen eczacılara, 500 Türk Lirası idarî para cezası verilir.

Eczacılar ve eczaneler hakkındaki kanunda düzenlenen eczane ruhsatının iptali, eczanenin nakli, eczane açma ve devir haklarının kullanılamaması, vefat, kısıtlılık ve maluliyet durumlarında eş ve çocukların eczaneye bağlı haklarını kullanamaması, eczanenin kapatılması, idari para cezaları, muvazaa nedeniyle ruhsatnamenin düzenlenmemesi hususları idare hukukuna ilişkin işlemler olup bu alanda yaşanan uyuşmazlıklar idari yargı içerisinde çözümlenir. Söz konusu uyuşmazlıklarda davalı olarak kendisine husumet yöneltilecek olan idare, işlemi tesis eden Sağlık Bakanlığı, İl Sağlık Müdürlüğü ya da Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz kurumu olacaktır. Bu uyuşmazlığa bakmakla görevli mahkeme idare mahkemesi olmakla birlikte yetkili mahkeme ise idari işlemi tesis eden kurumun buluğu yer idare mahkemesidir.

Eczanelerin Kapatılması ve İdari Para Cezaları İçin İdari Dava Süreci

Eczane veya eczacı hakkında tesis edilen işleme karşı idari dava açma süresi tesis edilen işlemin ilgiliye tebliğinden itibaren 60 gündür. Hakkında idari işlem tesis edilen eczacı bu idari işlemin iptali kuruma işlemin iptali için itirazda da bulunabilir. Kuruma yapılan bu itiraz 60 günlük dava süresini keser. İtirazın yapıldığı kurumun bu itiraza 60 gün içerisinde cevap vermesi gerekmektedir. 60 gün içerisinde itiraza cevap verilmemesi halinde talep zımnen reddedilmiş sayılır. Kurumun olumsuz cevap vermesi ya da talebin zımnen reddedilmiş sayıldığı hallerde itirazla kesilen 60 günlük dava süresi kaldığı yerden işlemeye devam eder. Kalan süre içerisinde eczacı idare mahkemesinde iptal davasını açabilir.

İdari yargı uzmanlık gerektiren bir hukuk dalıdır. Bu yüzden hak kaybına uğramamak için deneyimli bir avukatın bilgi birikiminden faydalanılması ve gerekçeli savunmaların hazırlanması gerekmektedir. İdari yargıda sürelerin yanlış takibi ya da tecrübesizlik sebebiyle öngörülmemesi durumlarında dava süre aşımı dolayısıyla usulden ret olacak ve hak kayıplarına sebebiyet verecektir. Eczane açma şartlarını taşımasına rağmen ruhsat verilmeyen işletmelerin idari yargıda dava açması gereklidir. Dolayısıyla açılacak idari davanın tecrübeli bir idare hukuku avukatı ile yürütülmesi eczane sahiplerinin faydasına olacaktır.