Devlet Memurları Kanunu 224. Madde (DMK)

devlet memurları kanunu 224 madde

Devlet Memurları Kanunu 224. Madde (DMK)

Mecburi Hizmet

Cumhurbaşkanınca belirtilen her derecedeki öğretim kurumları ve öğretim dalları dışında kalan kurum ve dallarda Devlet tarafından okutulanlardan,

a) Yurtiçinde Devlet hesabına okutulan öğrenciler (Tatiller dahil) öğrenim süreleri kadar,

b) Yurtdışındaki öğretim kurumlarında Devlet hesabına öğrenimlerini bitiren öğrenciler (Tatiller dahil) öğrenim sürelerinin iki katı kadar, mecburi hizmetle yükümlüdürler.

Yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak veya staj yapmak üzere 3 ay ve daha fazla süre ile dış memleketlere gönderilen memurlara gönderilme şekillerine bakılmaksızın yurtdışında kaldıkları sürenin iki katı kadar mecburi hizmet yüklenir. Mecburi hizmet yükümlülüğünün 13/12/1960 tarihli ve 160 sayılı Kanunun 4. maddesinin a, b, d fıkraları kapsamına giren kurumlar arasında devri mümkündür. Mecburi hizmetle yükümlü bulunanlar, yarışma sınavına tabi tutulmaksızın atanırlar.

  • İlgili Makale: 
  • 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu (DMK) Tam Metin: 

Devlet Memurları Kanunu 224. Madde Açıklaması

Madde ile eğitim ve öğrenim için yurt dışına gönderilenler ile yetişme, eğitim, bilgi ve görgülerini artırmak veya staj yapmak üzere yurt dışına gönderilen memurların yurda döndüklerinde mecburi hizmet koşulu ve süreleri düzenlenmiştir. Bu kapsamda yurt dışına gönderilenler 217 sayılı Kanun Hükmünde Kararname kapsamındaki kurum ve kuruluşlardan birinde mecburi hizmetini tamamlayabilirler. 217 sayılı KHK kapsamı dışındaki bir yerde veya özel sektörde mecburi hizmetin tamamlanma imkanı olmaz. Mecburi hizmetle yükümlü olanlar Kamu Personeli Seçme sınavlarına veya bir başka sınava tabi olmadan yükümlü oldukları mecburi hizmeti tamamlamak üzere müracaatları üzerine kurumlara başlatılırlar. Mecburi hizmete ilişkin yükümlülükler 225. maddede ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.

Yurt dışına yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak veya staj yapmak üzere gönderilenlerden, 657 sayılı Kanun kapsamındaki bir kuruma mecburi hizmetini tamamlamak üzere yurt dışından döndüğü tarihten itibaren iki ay içinde müracaat etmek zorundadır. Ancak; 657 sayılı Kanun kapsamında olmayan bir kurum veya kuruluşa ise, 1416 sayılı Kanunun 17. maddesinde belirlenen 3 aylık süre içinde yurt dışından dönüşünü müteakip müracaat etmelidir.

devlet memurları kanunu 224 madde dmk
devlet memurları kanunu 224 madde dmk

Devlet Memurları Kanunu 224. Madde Mecburi Hizmet Emsal Kararlar

Danıştay Birinci Dairesi E:1983/111, K:1983/121

  • Devlet Memurları Kanunu 224. Madde
  • Mecburi Hizmet

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun, Devlet Memurluğuna eleman yetiştirilmesine ilişkin 221. maddesinde kurumların belirli sınıflardaki memurluklara eleman yetiştirmek amacıyla dış memleketlerde öğrenci okutabilip ihtisas yaptırabilecekleri, mecburi hizmete ilişkin 224. maddesinde yurt dışındaki öğretim kurumlarında Devlet hesabına öğrenimlerini bitiren öğrencilerin, öğrenim sürelerinin iki katı kadar mecburi hizmet yüklenecekleri belirtildikten sonra, mecburi hizmetle ilgili yükümlülüklere ilişkin 225. maddesinde, mecburi hizmetle yükümlü bulunanların, yetiştirme, eğitim ya da okul sürelerinin bitiminden itibaren en çok iki ay içinde kurumlarına başvurmak zorunluluğunda oldukları hükme bağlanmıştır.

1416 sayılı Yasanın 17. maddesinde öngörülen 3 aylık başvuru süresi ile 657 sayılı Yasanın 225.maddesinde öngörülen 2 aylık başvuru süresinden hangisinin uygulanması gerektiği, 657 sayılı Yasanın, söz konusu düzenlemeyle, 1416 sayılı Yasanın 17. maddesinin söz konusu hükmünü yürürlükten kaldırmış olup olmadığı hususunun açıklığa kavuşabilmesi yönünden bu iki yasanın kapsamı üzerinde durmak gerekmektedir. 1416 sayılı Yasanın kapsamı, yukarda da değinildiği gibi, genel ve katma bütçeli idareler, tekel idareleri, iller, belediyeler, ticaret odaları, sözleşmeleri gereğince öğrenci göndermeye zorunlu olan şirketler olarak belirlendiği halde, 657 sayılı Yasanın 1897 sayılı Yasayla değiştirilen 1.maddesinin birinci fıkrasında Yasanın, genel ve katma bütçeli kurumlar, il özel idareleri, belediyeler, il özel idareleriyle belediyelerin kuracakları birliklerde bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, yasalarla kurulan fonlar kefalet sandıkları ve beden terbiyesi bölge müdürlüklerinde uygulanacağı hükme bağlanmıştır.

Görüldüğü gibi, iki yasanın kapsamına aldığı kurumlar, birbirinden farklıdır. Şu durumda, 657 sayılı yasanın, söz konusu düzenlemeyle, 1416 sayılı Yasanın 17. maddesinde yer alan hükmü, hakkında düzenleme içermediği kurumlar yönünden yürürlükten kaldırdığını ya da değiştirdiğini düşünmek olanağı yoktur. Ancak, uygulanacağı yerler yönünden daha dar kapsamlı olması, daha sonra yürürlüğe girmiş bulunması itibariyle de duraksama konusu husus yönünden sonraki özel yasa niteliğini taşımakta olan 657 sayılı Yasanın, kapsamındaki kurumlarda uygulanmasının hukuksal bir zorunluluk olduğuna kuşku duyulamaz.

Belirtilen nedenlerle, yurt dışında okutulan öğrencilerin dönüşlerinde 657 sayılı Yasaya bağlı kurumlarda bu yasanın 225.maddesinde öngörülen 2 aylık, 657 sayılı Yasa kapsamında olmayan kurumlarda ise 1416 sayılı Yasanın 17. maddesinde saptanan 3 aylık süre içinde kurumlarına başvurmaları gerektiği mütalaa kılındı.


Danıştay Beşinci Dairesi E:1978/7050, K:1982/12529

  • Devlet Memurları Kanunu 224. Madde
  • Mecburi Hizmet

Karakeçili Belediyesinde Muhasip yardımcısı olarak görev yapan davacı, İmar ve İskan Bakanlığında açılan Belediye Fen Elemanları Yetiştirme kursuna davalı idarece aday gösterilmiş ve Bakanlığın uygun görmesi üzerine 9 aylık kursa katılmıştır. Ancak, Belediye Encümeninin kararıyla davacının 5 yıl süre ile mecburi hizmetle yükümlü tutulması kararlaştırılmış, bu sürenin kısaltılması yolundaki davacı istemi de kabul edilmemiştir. Davacı 5 yıllık sürenin kısaltılmaması işleminin iptalini istemektedir.

657 sayılı Kanunun değişik 224. maddesi mecburi hizmet başlığı altında kimlerin, ne kadar süre ile mecburi hizmetle yükümlü tutulacaklarını hükme bağlamıştır. Maddenin incelenmesinden de anlaşılacağı üzere mecburi hizmet borcu devlet hesabına okutulan öğrenciler ile, yetiştirilmek, eğitilmek, ve bilgilerini artırmak veya staj yapmak üzere dış memleketlere gönderilen memurlar için söz konusu olup; yurt içinde kurs mahiyetinde eğitim gören memurların mecburi hizmetle yükümlü tutulacaklarına dair bir hüküm mevzuatta yer almamıştır. Bu durumda davacının 5 yıl süre ile mecburi hizmet borcu altına sokulması işleminin kanuni dayanağı bulunmadığından iptaline karar verildi.


Danıştay Beşinci Dairesi E:1994/6286, K:21996/2290

  • Devlet Memurları Kanunu 224. Madde
  • Mecburi Hizmet

Davacının Ocak 1994’de Denizcilik Fakültesinden mezun olarak 18.2.1994 tarihinde mecburi hizmet yükümlülüğünü yerine getirmek için Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığına başvurduğu, bu başvurusunun 28.2.1994 günlü, 853 sayılı işlemle, mecburi hizmet yükümlülüğünün ilgili Yönetmeliğin 4/b. maddesi gereğince özel armatöre devredildiğinin bildirilmesi üzerine uyuşmazlık çıktığı dosyanın incelenmesinden anlaşılmıştır.

2507 sayılı Denizcilik Yüksekokulu Kanununun 8. maddesinde, Denizcilik Yüksekokulu, parasız yatılıdır. Öğrencilerin yönetmelikle tespit edilecek iaşe, ibate, giyim-kuşam ve diğer ihtiyaçları Devletçe karşılanır. Bakanlar Kurulunca belirlenecek esaslar ve kontenjan dahilinde, kamu kurumları dışındaki ihtiyacı ve yabancı ülke taleplerini karşılamak üzere, okula, paralı yatılı öğrenci de kabul edilebilir ;9. maddesinde, Parasız yatılı okuyan Denizcilik Yüksekokulu mezunları mecburi hizmetle yükümlüdürler. Bu hizmet yükümlülüğünün süresi ifa ediliş yeri, şekli ve şartları Bakanlar Kurulunca tayin edilir. hükümlerine yer verilmiş, aynı Kanunun 12. maddesinde de, mezunların istihdam şekli ve mecburi hizmet yükümlülüğünün Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir yönetmelikle düzenleneceği öngörülmüştür. Bu hükme dayanılarak Bakanlar Kurulunca çıkarılan ve 9.2.1983 günlü, 17954 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Denizcilik Yüksek Okulu Yönetmeliğinin 23/a. maddesinde, Parasız yatılı okuyan Denizcilik Yüksekokulu mezunları okuduğu her yıl için 2 yıl mecburi hizmet ile yükümlüdürler. Mecburi hizmetin nasıl yapılacağı Ulaştırma Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle belirtilir. Bu hizmet Ulaştırma Bakanlığınca tayin edilecek kamuya ait gemi ve ilgili kara tesislerinde yaptırılır… hükmü yer almıştır.

Anılan hükümlerden, parasız yatılı okuyan Denizcilik Yüksekokulu mezunlarının mecburi hizmetle yükümlü olacakları, kamu kurumları dışındaki ihtiyacı ve yabancı ülke taleplerini karşılamak üzere okula paralı yatılı öğrencilerin de alınabileceği, ancak parasız yatılı okuyan mezunların mecburi hizmet yükümlülüklerini kural olarak kamuya ait gemi ve ilgili kara tesislerinde yerine getirecekleri anlaşılmaktadır.

Öte yandan, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 224. maddesinin son fıkrasında da, mecburi hizmet yükümlülüğünün 13.12.1960 tarihli ve 160 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin a, b, d fıkraları kapsamına giren kurumlar arasında devrinin mümkün olduğu hüküm altına alınarak, yurt içinde ve dışında Devlet hesabına öğrenim görenlerin mecburi hizmet yükümlülüklerini kamu kurumlarında görev yaparak karşılamaları gerektiği genel bir kural olarak kabul edilmiş olup, anılan fıkralarda yer alan kuruluşlar arasında ise özel armatörlere yer verilmemiştir. (29.11.1984 tarih ve 243 sayılı KHK’nin 55. maddesi gereğince, 13.12.1960 tarih ve 160 sayılı Kanunun 4. maddesine yapılan atıf 217 sayılı KHK’nin 2. maddesine yapılmış olarak dikkate alınmalıdır.)

Konu ile ilgili özel ve genel yasalardaki koşut düzenlemeye karşın, dava konusu edilen Denizcilik Yüksek Okulu Öğrenci ve Mezunlarının Mecburi Hizmet Yönetmeliğinin Mecburi Hizmet Yükümlülüğünün Hangi Kuruluşlarda Geçerli Sayılacağı başlıklı 4. maddesinin (b) bendinde; Kamu Kurum ve Kuruluşlarında kadro fazlası tespit edildiğinde mezunların, mecburi hizmet yükümlülüklerini Devletçe yapılan masraflarını yasal faizleri ile birlikte ödeyen Türk Özel Armatörlerinde geçirmeleri benimsenerek bu konudaki yasal düzenlemelerle kabul edilen ana ilkeye açıkça aykırılık yaratılmıştır.


Danıştay Sekizinci Dairesi E:2003/3926, K:2005/251

  • Devlet Memurları Kanunu 224. Madde
  • Mecburi Hizmet

57 sayılı Devlet Memurları Kanununun 224. maddesinin (a) bendinde, Devlet hesabına okutulan öğrencilerin öğrenim süreleri kadar mecburi hizmetle yükümlü oldukları öngörülmüştür. 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanununun 35. maddesinde, yüksek öğretim kurumlarının kendilerinin ve yeni kurulmuş ve kurulacak diğer yükseköğretim kurumlarının ihtiyacı için yurtiçinde ve dışında, kalkınma planı ve Yükseköğretim Kurulunun belirteceği ihtiyaca ve esaslara göre öğretim elemanı yetiştirecekleri, ikinci fıkrasında ise, öğretim elemanı yetiştirilmesi amacıyla üniversitelerin araştırma görevlisi kadrolarının, araştırma veya doktora çalışmalarını yaptırmak üzere tahsis edilebileceği, bu şekilde doktora veya tıpta uzmanlık veya sanatta yeterlik payesi alanların, bu eğitimin sonunda kadroları ile birlikte kendi üniversitelerine dönecekleri, üçüncü fıkrasında da, yurtiçi veya yurtdışında yetiştirilen öğretim elemanlarının, genel hükümlere göre bağlı oldukları yükseköğretim kurumlarında mecburi hizmetlerini yerine getirmek zorunda oldukları, bu yükümlülüğü yerine getirmeyenlere yükseköğretim kurumlarında görev verilmeyeceği hükme bağlanmıştır.

Dava, taahhütname-kefalet senedi vermemesinden dolayı davacının Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsündeki görevine son verilmesi işleminin dayanağı olan ve 23.05.1997 gün ve 22997 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Bir Üniversite Adına Bir Diğer Üniversitede Lisansüstü Eğitim Gören Araştırma Görevlileri Hakkında Yönetmeliğin 4. maddesinin son fıkrasının iptali istemiyle açılmıştır.

2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 35. maddesinde, yüksek öğretim kurumlarının, kendilerinin ve yeni kurulmuş ve kurulacak diğer yükseköğretim kurumlarının ihtiyacı için yurt içinde ve dışında, kalkınma planı ve Yükseköğretim Kurulunun belirteceği ihtiyaca ve esaslara göre öğretim elemanı yetiştirecekleri, ikinci fıkrasında ise, öğretim elemanı yetiştirilmesi amacıyla üniversitelerin araştırma görevlisi kadrolarının, araştırma veya doktora çalışmaları yaptırmak üzere başka bir üniversiteye, Yükseköğretim Kurulunca geçici olarak tahsis edilebileceği, bu şekilde doktora veya tıpta uzmanlık veya sanatta yeterlik payesi alanların, bu eğitimin sonunda kadrolarıyla birlikte kendi üniversitelerine dönecekleri, üçüncü fıkrasında da, yurtiçi veya yurtdışında yetiştirilen öğretim elemanlarının, genel hükümlere göre bağlı oldukları yükseköğretim kurumlarında mecburi hizmetlerini yerine getirmek zorunda oldukları, bu yükümlülüğü yerine getirmeyenlere yükseköğretim kurumlarında görev verilmeyeceği hükme bağlanmıştır.

Anılan yasa hükmüne dayanılarak hazırlanan ve 23.5.1997 gün ve 22997 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Bir Üniversite Adına Bir Diğer Üniversitede Lisansüstü Eğitim Gören Araştırma Görevlileri Hakkında Yönetmeliğin 4. maddesinin dava konusu edilen son fıkrasında Görevlendirme veya atama işleminden önce adaylardan, kendilerine kadro tahsis edilen üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsünde 2547 sayılı Kanunun 35 inci maddesi şartları içinde lisansüstü eğitim-öğretim süresi (tatiller dahil) kadar mecburi hizmeti yerine getirmek zorunda bulunduklarına dair bir taahhüt ve kefalet senedi alınır. Bu senette ilgili araştırma görevlilerinin lisansüstü eğitim-öğretimlerinin tamamlanmasından ne kadar süre sonra kadroyu tahsis eden üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsüne döneceğini belirten bir hüküm de yer alır düzenlenmesine yer verilmiştir.

Görüldüğü gibi, 2547 sayılı Yasanın anılan 35. maddesi, yurtiçi veya yurtdışında yetiştirilen öğretim elemanları için mecburi hizmet yükümlülüğü öngörmüştür. Dava konusu yönetmelik kuralı ile ilgilisinden istenen taahhütname ve kefalet senedi de, yasanın öngördüğü mecburi hizmet yükümlülüğünün yerine getirilmesini sağlamaya yöneliktir. Bu yönüyle dava konusu yönetmelik maddesinde yasaya aykırılık bulunmadığı gibi, üniversite kaynaklarıyla yetiştirilen öğretim elemanlarının ihtiyaç duyulan kadrolarda değerlendirilmesini sağlamak açısından kamu yararı ve hizmetin gereklerine de uygundur.


Danıştay Sekizinci Dairesi E:2000/1384, K:2000/5427

  • Devlet Memurları Kanunu 224. Madde
  • Mecburi Hizmet

Dosyanın incelenmesinden, araştırma görevlisi olan ve doktora eğitimi için 27.6.1991 tarihinden itibaren 4 yıllık süre için yurt dışına gönderilen davacının, normal süresi bittiği halde müracaatı üzerine 2547 sayılı Yasanın 33. maddesi uyarınca görev süresinin 1.12.1995 tarihine kadar uzatıldığı, daha sonra ise tez çalışmalarını tamamlayabilmesi için görev süresinin 2547 sayılı Yasanın 39. maddesi uyarınca maaşsız izinli olarak en son 16.4.1997 tarihine kadar uzatıldığı, bilahare 3.4.1997 tarihli başvurusu ile eşinin yurt dışında doktora öğrenimi yapması nedeniyle 657 sayılı Kanunun ilgili maddesi gereğince 6 ay süre ile maaşsız izinli sayılması talebinde bulunduğu ve istemin reddedildiği, 17.4.1997 tarihinde görevine başlamadığı gerekçesiyle müstafi sayıldığı ücretsiz izinli sayılması talebinin reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan dava sonucunda Sivas İdare Mahkemesinin 19.12.1997 günlü ve 587 sayılı kararıyla işlemin iptaline karar verildiği ve 23.12.1998 tarihinde görevine başladığı, mecburi hizmet süresinin tarafına bildirilmesi istemiyle yaptığı başvuru üzerine davalı idarece 13 yıl 5 ay 10 gün mecburi hizmetle yükümlü olduğunun bildirilmesi üzerine bu davayı açtığı, idare mahkemesince de. 2547 sayılı Yasanın 33. ve 39. maddeleri uyarınca yurt dışında kalınan sürenin iki katı kadar mecburi hizmetle yükümlü olunacağı gerekçesiyle davanın reddedildiği anlaşılmaktadır.

Ancak 657 sayılı Yasanın yukarıda anılan 224/2. maddesinde yer alan “gönderilme şekillerine bakılmaksızın” ibaresi, “maaşlı-maaşsız” gönderilme şeklini değil, yurt dışına gönderilen memurların gönderiliş amacını (yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak veya staj yapmak) belirtmektedir. Bu durumda 2547 sayılı Yasanın 33. maddesi uyarınca doktora eğitimi yapmak üzere yurt dışına gönderilen davacının, yurt dışında kaldığı sürenin iki katı kadar mecburi hizmetle yükümlü olacağı tartışmasız ise de, gerek aynı yasanın 39. maddesi gerekse, eşinin yurt dışında bulunması sebebiyle 657 sayılı Yasanın ilgili maddesi gereğince maaşsız izinli sayılarak yurt dışında bulunduğu sürenin iki katı kadar mecburi hizmetle yükümlü tutulmasında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.



Devlet Memurları Kanunu 224. madde emsal karar aramak için https://karararama.danistay.gov.tr/

Yorum Gönderin

3600 gunden emeklilik

3600 Günden Emeklilik Nedir? Şartları Nelerdir?

Nafaka indirim davası, nafaka yükümlüsü ya da alacaklısının maddi durumunda gelen değişiklik sebebiyle nafaka miktarının değiştirmek için açılan davaya denir. […]

vakif nasil kurulur

Vakıf Nasıl Kurulur?

Nafaka indirim davası, nafaka yükümlüsü ya da alacaklısının maddi durumunda gelen değişiklik sebebiyle nafaka miktarının değiştirmek için açılan davaya denir. […]

itibar koruma

İtibar Koruma Nedir ve Nasıl Yapılır?

Nafaka indirim davası, nafaka yükümlüsü ya da alacaklısının maddi durumunda gelen değişiklik sebebiyle nafaka miktarının değiştirmek için açılan davaya denir. […]

X
kadim hukuk ve danışmanlık