Ceza Muhakemesi Kanunu 25. Madde
Tarafsızlığını Şüpheye Düşürecek Sebeplerden Dolayı Hakimin Reddi İsteminin Süresi
- Tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı bir hakimin reddi, ilk derece mahkemelerinde sanığın sorgusu başlayıncaya; duruşmalı işlerde bölge adliye mahkemelerinde inceleme raporu ve Yargıtay’da görevlendirilen üye veya tetkik hakimi tarafından yazılmış olan rapor üyelere açıklanıncaya kadar istenebilir. Diğer hallerde, inceleme başlayıncaya kadar hâkimin reddi istenebilir.
- Sonradan ortaya çıkan veya öğrenilen sebeplerle duruşma veya inceleme bitinceye kadar da hakimin reddi istenebilir. Ancak bu istemin, ret sebebinin öğrenilmesinden itibaren yedi gün içinde yapılması şarttır.
Ceza Muhakemesi Kanunu 25. Madde Gerekçesi
Hâkimin davaya bakmaktan yasaklı olduğu hâllerde ret istemleri yargılamanın her aşamasında ileri sürebilir. Oysa, kanun, tarafsızlığı konusunda kuşku yaratan nedenlerden dolayı hâkimin reddi için zaman bakımından sınırlama getirmiş, reddin ilk derece mahkemelerinde iddianame okununcaya, duruşmalı işlerde bölge adliye mahkemelerinde inceleme raporu ve Yargıtay’da görevlendirilen üye veya tetkik hâkimi tarafından yazılmış olan rapor üyelere açıklanıncaya, diğer hâllerde de inceleme başlayıncaya kadar istenmesi gerektiği öngörülmüştür; bu sürelerin geçirilmesi durumunda istem dikkate alınmayacaktır. Madde, yalnızca kovuşturma evresinde uygulanmak amacıyla düzenlenmiş olmakla birlikte, hâkimin tarafsızlığının yargılamanın tüm evrelerinde korunması zorunlu bulunmaktadır.
Sonradan ortaya çıkan nedenlere dayanılarak, duruşma bitinceye kadar, tarafsızlık konusunda kuşku yaratan nedenin öğrenilmesinden itibaren yedi gün içinde hâkimin reddinin istenebilmesi Tasarının getirdiği yeni bir hüküm niteliğindedir. İstemin yedi gün içinde ileri sürülmesi koşulu, davanın uzatılmasına yönelik çabaları önlemek için gerekli ve yararlı sayılmıştır.
- İlgili Makale:
- 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Tam Metin:
ceza muhakemesi kanunu 25 madde cmk
Ceza Muhakemesi Kanunu 25. Madde Tarafsızlığını Şüpheye Düşürecek Sebeplerden Dolayı Hakimin Reddi İsteminin Süresi Emsal Kararlar
Yargıtay 4. Ceza Dairesi E: 2019/3275, K: 2019/11768
- Ceza Muhakemesi Kanunu 25. Madde
- Tarafsızlığını Şüpheye Düşürecek Sebeplerden Dolayı Hâkimin Reddi İsteminin Süresi
Hakaret ve tehdit suçlarından şüpheli … hakkında yapılan soruşturma evresi sonucunda Antalya Cumhuriyet Başsavcılığınca düzenlenen 03/07/2018 tarihli ve 2017/70121 soruşturma, 2018/16922 esas, 2018/13868 sayılı iddianamenin iadesine dair Antalya 19. Asliye Ceza Mahkemesinin 05/07/2018 tarihli ve 2018/554 iddianame değerlendirme sayılı kararına karşı itiraz ve hâkimin reddi talebinde bulunulması üzerine, öncelikle Mahkemesince hâkimin reddi hususunda değerlendirme yapılması gerektiğinden bahisle karar verilmesine yer olmadığına yönelik Antalya 4. Ağır Ceza Mahkemesinin 18/07/2018 tarihli ve 2018/633 Değişik İş sayılı kararını müteakip, hâkimin reddi hususunda karar verilmek üzere dosyanın gönderildiği merciince hâkimin reddi talebinin reddine, iddianamenin iadesi kararına karşı yapılan itirazın kabulü ile anılan kararın kaldırılmasına ilişkin mercii Antalya 6. Ağır Ceza Mahkemesinin 19/09/2018 tarihli ve 2018/790 Değişik İş sayılı kararının, merciince 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 22 ve devamı maddeleri gereğince inceleme yapılarak sadece hâkimin reddi hususunda karar verilmesi yerine, yazılı şekilde iddianamenin iadesi kararına karşı yapılan itirazın kabulü ile anılan kararın kaldırılmasına ilişkin de karar verilmesinde isabet görülmediği gerekçesiyle kanun yararına bozmaya konu edildiği anlaşılmıştır.
Merciince yalnızca hâkimin reddi hususunda karar verilmesi yerine, iddianamenin iadesi kararına karşı yapılan itirazın kabulü ile anılan kararın kaldırılmasına ilişkin de karar verilmesinde isabet bulunup bulunmadığının belirlenmesine ilişkindir.
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun “Hakimin reddi sebepleri ve ret isteminde bulunabilecekler” kenar başlıklı 24. maddesi;
“(1) Hâkimin davaya bakamayacağı hâllerde reddi istenebileceği gibi, tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da reddi istenebilir.
(2) Cumhuriyet savcısı; şüpheli, sanık veya bunların müdafii; katılan veya vekili, hâkimin reddi isteminde bulunabilirler.
(3) Bunlardan herhangi biri istediği takdirde, karar veya hükme katılacak hâkimlerin isimleri kendisine bildirilir.”,
Aynı Kanunun “Tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı hâkimin reddi isteminin süresi” kenar başlıklı 25. maddesi;
“(1) Tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı bir hâkimin reddi, ilk derece mahkemelerinde sanığın sorgusu başlayıncaya; duruşmalı işlerde bölge adliye mahkemelerinde inceleme raporu ve Yargıtay’da görevlendirilen üye veya tetkik hâkimi tarafından yazılmış olan rapor üyelere açıklanıncaya kadar istenebilir. Diğer hâllerde, inceleme başlayıncaya kadar hâkimin reddi istenebilir. Reddi istenen hâkim ağır ceza mahkemesine mensup ise o yerde ağır ceza mahkemesinin birden fazla dairesinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen daireye, son numaralı daire için (1) numaralı daireye; o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi bulunması hâlinde ise, en yakın ağır ceza mahkemesine, aittir.
Şüpheli … Hakkında 30/09/2017 tarihli hakaret ve tehdit eylemleri nedeniyle TCK’nın 106/1-1. cümle ve 125/1. maddeleri uyarınca cezalandırılması talebiyle Antalya Cumhuriyet Başsavcılığınca 03/07/2018 tarihli ve 2017/70121 soruşturma, 2018/16922 esas, 2018/13868 sayılı iddianamenin düzenlendiği, Antalya 19. Asliye Ceza Mahkemesinin 05/07/2018 tarihli ve 2018/554 iddianame değerlendirme sayılı kararıyla iddianamenin iadesine karar verildiği, anılan karara Cumhuriyet savcısı tarafından hakimin reddi talebinde de bulunmak suretiyle itiraz edildiği, mahkemesince itiraz yerinde görülmeyerek değerlendirilmek üzere merciine gönderildiği, Antalya 4. Ağır Ceza Mahkemesinin 18/07/2018 tarihli ve 2018/633 Hâkimin davaya bakamayacağı hâllerde reddi istenebileceği gibi, tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da reddi istenebilir. Cumhuriyet savcısı; şüpheli, sanık veya bunların müdafii; katılan veya vekili, hâkimin reddi isteminde bulunabilirler. Ret isteminde bulunan, öğrendiği ret sebeplerinin tümünü bir defada açıklamak ve süresi içinde olguları ile birlikte ortaya koymakla yükümlüdür. CMK’nın 26/3. maddesi uyarınca reddi istenen hâkim, ret sebepleri hakkındaki görüşlerini yazılı olarak bildirecektir. Hâkimin reddi istemi CMK’nın 27. maddesinde belirtilen merciler tarafından değerlendirilip karara bağlanacaktır. İnceleme sonucunda verilecek olan ret isteminin kabulüne ilişkin kararlar kesin olmakla beraber, kabul edilmemesine ilişkin kararlara karşı ise itiraz yoluna başvurulabilir. İtiraz üzerine verilen ret kararı da hükümle birlikte incelenir. Bu açıklamalar karşısında, Cumhuriyet savcısının hâkimin reddi talebinde bulunması üzerine Antalya 19. Asliye Ceza Mahkemesinin 11/09/2018 tarihli yazısıyla reddi hâkim talebinin reddi kanaati bildirilerek dosyanın gönderildiği Antalya 6. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından inceleme yapılarak, sadece hâkimin reddi hususunda karar verilmesi gerekirken, iddianamenin iadesi kararına karşı yapılan itirazın kabulü ile anılan kararın kaldırılmasına ilişkin de karar verilmesine dair mercii Antalya 6. Ağır Ceza Mahkemesinin 19/09/2018 tarihli ve 2018/790 Değişik İş sayılı kararında isabet bulunmamaktadır.
Yargıtay 18. Ceza Dairesi E: 2018/4609, K: 2019/581
- Ceza Muhakemesi Kanunu 25. Madde
- Tarafsızlığını Şüpheye Düşürecek Sebeplerden Dolayı Hakimin Reddi İsteminin Süresi
Hakaret suçundan sanık …’un, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 125/1, 125/4, 62 ve 52/2. maddeleri uyarınca 1.740,00 Türk lirası adli para cezası ile cezalandırılmasına dair Aydın 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 09/10/2017 tarihli ve 2015/431 esas, 2017/462 sayılı kararının, Adalet Bakanlığı tarafından kanun yararına bozulmasının istenilmesi üzerine, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının, 11/06/2018 gün ve 49634 sayılı istem yazısıyla Dairemize gönderilen dava dosyası incelendi.
İstem yazısında; “Dosya kapsamına göre; sanık …’un, 01/11/2017 tarihinde istinaf başvurusuna ilişkin dilekçesinde; “hakkımda ilk verilen mütalaada kasten yaralama suçundan dolayı cezalandırılmam talep edilmiştir. 3. duruşmada mütalaa değiştirildi. Yapmış olduğum araştırmada katılan Yaşar’ın vekili Av. … ile heyet üyelerinden …’in akraba olduklarını öğrendim. Bu nedenle verilen kararı adil bulmuyorum. Adil yargılandığımı düşünmüyorum.” şeklinde beyanlarının olduğu, üye hakim … ile katılan … vekili Av. …’in öz amca çocukları olduklarının anlaşıldığı, sanığın mahkeme heyeti üyesi …’in, katılan vekili Av…. ile akraba olduklarını bu itibarla verilen kararı adil bulmadığını ve adil yargılanmadığını belirtmek suretiyle üye hakim … ile ilgili olarak tarafsızlığını şüpheye düşürecek bir sebep bildirerek reddi hakim talebinin de bulunduğu, bu sebeple 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 25/1-2. maddesinde öngörülen hakimin reddine ilişkin usulü işlemlerin tamamlanması gerektiği gözetilmeksizin yazılı şekilde sanığın mahkumiyetine karar verilmesinde isabet görülmemiştir.” denilmektedir.
Öğretide “olağanüstü temyiz” olarak adlandırılan kanun yararına bozma olağanüstü yasa yolunun koşulları ve sonuçları, “kanun yararına bozma” adı ile 5271 sayılı CMK’nın 309 ve 310. maddelerinde düzenlenmiştir. 5271 sayılı Kanun’un 309. maddesi uyarınca, hâkim veya mahkemece verilip istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümlerde, maddî hukuka veya yargılama hukukuna ilişkin hukuka aykırılık bulunduğunu öğrenen Adalet Bakanlığı, o karar veya hükmün Yargıtayca bozulması istemini yasal nedenlerini açıklayarak, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı olarak bildirecektir. Bunun üzerine Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı da hükmün veya kararın bozulması istemini içeren yazısına bu nedenleri aynen yazarak Yargıtay ceza dairesine verecek, ileri sürülen nedenlerin Yargıtay’ca yerinde görülmesi halinde karar veya hüküm yasa yararına bozulacak, yerinde görülmezse istem reddedilecektir. Böylece ülke sathında uygulama birliğine ulaşılacak, hâkim ve mahkemelerce verilen cezaya ilişkin karar veya hükümlerdeki hukuka aykırılıklar ile uygulamadaki esaslı yanlışlar ve esasa etkili usul yanılgılarının, toplum ve birey açısından hukuk yararına giderilmesi sağlanacaktır.
Kanun yararına bozma yasa yoluna, istinaf ve temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşmiş hüküm ve kararlara karşı gidilmesi nedeniyle kesin hükmün otoritesinin bütünüyle zedelenmemesi amacıyla bu yola başvurabilmek için hukuka aykırılık halinin ciddi boyutlara ulaşması gerekmektedir.
Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kurulunun 14/11/1977 gün ve 3-2 sayılı kararında da açıkça vurgulandığı üzere, bu yasa yolunun olağanüstü bir yasa yolu olması nedeniyle, her türlü hukuka aykırılık iddiası, yasa yararına bozma konusu yapılamayacak, bu kapsamda hâkimlerin takdir hakkı alanına giren ve suç işleyenler için bir hak teşkil etmeyen hususlar ile mahkemenin takdirine bağlı istekler ve uygulamadaki takdir yanılgıları veya takdirin yerinde olup olmadığının denetlenmesine ilişkin başvurular, temyiz yasa yolundan farklı olarak yasa yararına bozma konusu yapılamayacağından, bu yolla denetlenemeyecektir.( Ceza Genel Kurulunun 23/03/2010 tarih ve 2/29-56 sayılı kararı da bu doğrultudadır.)
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun “Hâkimin reddi sebepleri ve ret isteminde bulunabilecekler” kenar başlıklı 24. maddesi; (1) Hâkimin davaya bakamayacağı hâllerde reddi istenebileceği gibi, tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da reddi istenebilir.
(2) Cumhuriyet savcısı; şüpheli, sanık veya bunların müdafi; katılan veya vekili, hâkimin reddi isteminde bulunabilirler.
(3) Bunlardan herhangi biri istediği takdirde, karar veya hükme katılacak hâkimlerin isimleri kendisine bildirilir.”,
Aynı Kanunun “Tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı hâkimin reddi isteminin süresi” kenar başlıklı 25. maddesi;
“(1) Tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı bir hâkimin reddi, ilk derece mahkemelerinde sanığın sorgusu başlayıncaya; duruşmalı işlerde bölge adliye mahkemelerinde inceleme raporu ve Yargıtay’da görevlendirilen üye veya tetkik hâkimi tarafından yazılmış olan rapor üyelere açıklanıncaya kadar istenebilir. Diğer hâllerde, inceleme başlayıncaya kadar hâkimin reddi istenebilir.
(2) Sonradan ortaya çıkan veya öğrenilen sebeplerle duruşma veya inceleme bitinceye kadar da hâkimin reddi istenebilir. Ancak bu istemin, ret sebebinin öğrenilmesinden itibaren yedi gün içinde yapılması şarttır.”, Kanunun “Ret isteminin usulü” kenar başlıklı 26. maddesi;
“(1) Hâkimin reddi, mensup olduğu mahkemeye verilecek dilekçeyle veya bu hususta zabıt kâtibine bir tutanak düzenlenmesi için başvurulması suretiyle yapılır.
(2) Ret isteminde bulunan, öğrendiği ret sebeplerinin tümünü bir defada açıklamak ve süresi içinde olguları ile birlikte ortaya koymakla yükümlüdür.
(3) Reddi istenen hâkim, ret sebepleri hakkındaki görüşlerini yazılı olarak bildirir.”
Kanunun “Ret isteminin geri çevrilmesi” kenar başlıklı 31. maddesi ise;
“(1) Mahkeme, kovuşturma evresinde ileri sürülen hâkimin reddi istemini aşağıdaki durumlarda geri çevirir:
a) Ret istemi süresinde yapılmamışsa.
b) Ret sebebi ve delili gösterilmemişse.
c) Ret isteminin duruşmayı uzatmak amacı ile yapıldığı açıkça anlaşılıyorsa.
(2) Bu hallerde ret istemi, toplu mahkemelerde reddedilen hâkimin müzakereye katılmasıyla, tek hâkimli mahkemelerde de reddedilen hâkimin kendisi tarafından geri çevrilir.
(3) Bu konudaki kararlara karşı itiraz yoluna başvurulabilir.” şeklinde düzenlemeler içermektedir. Somut olayda; sanığın yargılandığı Aydın 1.Ağır Ceza Mahkemesi heyetinin üyesi hakim …’in, yargılamaya konu olayın mağduru …’ın vekili Av. …’in dördüncü dereceden akrabası olduğu, bu hususun istinaf incelemesi sırasında sanık tarafından belirtildiği, mağdur vekili Av….’in ise istinaf yargılaması aşamasında sanığın iddiasını doğruladığı, ancak bu durumun, hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek hallerden olup olmadığına dair dosya kapsamında somut bir olguya rastlanılmadığı, sanık tarafından hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek bir olgunun ortaya konması halinde CMK’nın 311. maddesi uyarınca yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilebileceği değerlendirildiğinden kanun yararına bozma talebinin reddine karar verilmiştir.