Bir Alt Disiplin Cezası Uygulaması

Kamu personel mevzuatımızdaki disiplin hükümleri belirli şartların varlığı durumunda disiplin amir ve kurullarına disiplin suçu işleyen personel için kanunda öngörülenin bir alt derecesindeki disiplin cezasını verebilme yetkisi tanımaktadır. Bu makalemizde kanuni düzenlemeler ve Danıştay içtihatlarından hareketle konu hakkında kısa bir bilgilendirmede bulunulacaktır. Bir alt disiplin cezası uygulaması pratikte kişilerin meslekten atılmasına engel olan önemli bir düzenlemedir.

Disiplin cezaları kamu personelinin özlük hakları, ilerlemeleri ve yükselmeleri açısından son derece olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Aylıktan kesme cezası ile tecziye edilenler 5 yıl, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası ile tecziye edilenler 10 yıl boyunca daire başkanı kadrosunun dengi ve daha üstü kadrolara, bölge ve il teşkilatlarının en üst yönetici kadrolarına, düzenleyici ve denetleyici kurumların başkanlık ve üyeliklerine, vali ve büyükelçi kadrolarına atanamazlar. Disiplin cezası verilmesine sebep olmuş bir fiil veya halin tekerrüründe bir derece ağır ceza uygulanır.

Dolayısıyla daha hafif bir ceza alınsa dahi tekerrür durumunda devlet memurluğumdan çıkarma gibi ağır bir sonuçla karşılaşılabilir. Tayin, terfi ve nakillerde de kamu personelinin sicili dikkate alınmaktadır. Bu nedenle disiplin suçu niteliğindeki tutum ve davranışlardan kaçınılmalıdır. Bu durum aynı zamanda olası bir disiplin soruşturmasında temiz sicil nedeniyle bir alt ceza uygulanması açısından da önem taşımaktadır.

Kanuni Düzenlemeler

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 125. maddesinin üçüncü fıkrası “geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmaları olumlu olan ve ödül veya başarı belgesi alan memurlar için verilecek cezalarda bir derece hafif olanı uygulanabilir” hükmünü taşımaktadır. Benzer hükümler kamu personeli ile ilgili diğer kanunlarda da yer almaktadır. Örnek vermek gerekirse:

7068 sayılı Genel Kolluk Disiplin Hükümleri Hakkında Kanunun 7/2. maddesi: “Kurumda geçmiş hizmetleri sırasında çalışmaları olumlu bulunan ve iyi veya çok iyi derecede değerlendirme puanı alan personel için verilecek cezalarda bir derece hafif olanı uygulanabilir.”

2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 53/D maddesinin üçüncü fıkrası: “Geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmaları olumlu olan veya ödül veya başarı belgesi alanlara verilecek disiplin cezalarında bir derece alt ceza uygulanabilir. Bir derece alt cezayı, asıl cezayı vermeye yetkili makam verir.”

Bir Alt Ceza Uygulanabilmesi İçin Gereken Şartlar

Yukarıda belirtilen Kanun hükümlerinden de görüleceği üzere alt ceza uygulanabilmesi için bazı şartların varlığını gerekmektedir. Bu şartları aşağıdaki şekilde sıralandırabiliriz:

1. Geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmaların olumlu olması
2. Ödül veya başarı belgesi alınması
3. İyi veya çok iyi derecede değerlendirme puanı alınması

Kamu idareleri kimi zaman bu şartlardan sadece birisinin varlığını hatta personelin temiz bir sicile sahip olmasını, ya da daha önce herhangi bir disiplin cezası almamış olmasını alt ceza uygulanması için yeterli görebilmektedir. Ancak yukarıda belirtilen Kanun hükümleri genellikle bu şartların birlikte gerçekleşmesini aramaktadır.

657 sayılı Kanun kapsamındaki personel için 1 ve 2, 7068 sayılı Kanun kapsamındaki kolluk personeli için 1 ve 3 numaralı şartların birlikte varlığı gerekirken 2547 sayılı Kanun kapsamındaki personel 1 veya 2 numaralı şartlardan birinin varlığı halinde alt ceza uygulamasından yararlanabilecektir.

Bir Alt Cezayı Vermeye Yetkili Makam

Bir derece alt disiplin cezası müstakil bir ceza olmayıp asıl cezaya bağlı olan ve asıl ceza sebebiyle var olan bir cezadır. Bu nedenle bir derece alt cezanın asıl cezayı vermeye yetkili disiplin amiri ya da kurulu tarafından verilmesi gerekmektedir. Nitekim 2547 sayılı Kanununun 53/D maddesinde “bir derece alt cezayı, asıl cezayı vermeye yetkili makam verir” denilmektedir. Danıştay 12. Dairesi de 08.04.2019 tarihli ve E 2018/194, K 2019/2517 sayılı Kararında alt ceza verme yetkisinin asıl cezayı verme yetkisine sahip olan makamda olduğunu belirtmiştir: “657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen alt ceza uygulamasının ayrı bir disiplin cezası niteliği taşımadığı ve asıl cezayı vermeye yetkili olan disiplin amirinin ya da kurulun alt cezayı vermesi gerektiği hususu Dairemizin yerleşmiş bir içtihatıdır.”

Alt Ceza Uygulamasında İdarenin Takdir Yetkisi 

Kanun hükümleri alt ceza uygulanması konusunda idareye takdir yetkisi tanımaktadır. Bununla birlikte tüm idari işlemlerde olduğu gibi alt ceza uygulanması konusunda da idareye tanınan takdir yetkisi kamu yararına, hizmet gereklerine ve hukuka uygun bir şekilde kullanılmalıdır. Aşağıda değinilen Danıştay kararlarından da görüleceği üzer kamu personeli hakkında disiplin cezası tesis edilirken alt ceza uygulanması için gereken şartların var olup olmadığının değerlendirilmesi, bu şartların varlığına rağmen alt ceza uygulanmıyorsa bunun nedenlerinin açıklanması gerekmektedir.

Alt Ceza Uygulaması Danıştay Kararları

Danıştay 10. Dairesi 23.10.1989 tarihli ve E 1989/203, K 1989/1825 sayılı Kararında geçmiş hizmetleri ve sicilleri olumlu olan memurlar hakkında bir derece hafif disiplin cezası verilmemesini hukuka aykırı bulmuştur.

Danıştay 8. Dairesi, 28.10.1991 tarihli ve E 1991/1399, K 1911/1677 sayılı Kararında, şartların varlığın rağmen bir alt ceza uygulanmaması durumunda bunun nedeninin açıklanması gerektiğini belirtmiş, başarı belgesi alan, geçmiş hizmetleri olumlu ve sicili temiz olan personele gerekçe gösterilmeksizin bir alt ceza uygulanmamasını hukuka aykırı bulmuştur.

Danıştay 12. Dairesi, 30.10.2001 tarihli ve E 2000/2310, K 2001/3576 sayılı Kararında; bir derece hafif disiplin cezası verilmesi koşulları tartışılmaksızın verilen disiplin cezasını hukuka aykırı bulmuştur.

Danıştay 12. Dairesi 09.10.2002 tarihli ve E 2000/2702, K 2002/2982 sayılı Kararında; memurluk sıfatıyla bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici harekette bulunulduğunun sabit olmasını ve görev durumunu dikkate alarak bir alt ceza uygulanmamasını hukuka aykırı bulmamıştır.

Danıştay 8. Dairesi, 05.10.2005 tarihli ve E 2004/3009, K 2005/3910 sayılı Kararında, kamu personeline disiplin cezası verilirken geçmiş hizmetleri ve sicilinin dikkate alınarak bir alt ceza uygulanıp uygulanmayacağının değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiş ve bu yönde bir değerlendirme yapılmadan verilen disiplin cezasını hukuka aykırı bulmuştur.

Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu 22.02.2007 tarihli ve E 2005/374, K 2007/103 sayılı Kararında; disiplin cezası vermeye yetkili amir ve kurulların öncelikle; ilgililerin geçmiş hizmetleri ile sicil durumlarına göre bir alt ceza ile cezalandırılıp cezalandırılmayacağı konusunda bir değerlendirme yapmaları ve bu değerlendirmenin sonucuna göre ceza vermeleri gerektiğini belirtmiş ve bu duru gözardı edilerek verilen disiplin cezasını hukuka aykırı bulmuştur.

Disiplin Soruşturmasında Bir Alt Ceza Uygulaması

Her ne kadar kamu idareleri kamu personelinin temiz bir sicile sahip olması ya da daha önce herhangi bir disiplin cezası almamasını bir alt ceza uygulaması için yeterli görebilmekte iseler de Kanun hükümlerinin geçmiş hizmetlerin olumlu olması ve ödül ya da başarı belgesi alınması şartlarının birlikte aradığı unutulmamalıdır.

Alt ceza uygulaması idarenin takdirinde olmakla birlikte bu konudaki takdirin kamu yararı, hizmet gerekleri ve hukuka uygun bir şekilde kullanılması gerekmektedir.

Danıştay kamu personeli hakkında disiplin cezası verilirken alt ceza uygulanması için gereken şartların bulunup bulunmadığının değerlendirilmesi gerektiği görüşündedir.

Yine Danıştay’a göre şartları olmasına rağmen alt ceza uygulanmamışsa bunun gerekçesinin idare tarafından açıklanması gerekmektedir.

Alt ceza uygulamasını amacı kamu personelini disiplin hükümlerine uymaya ve başarılı bir şekilde çalışmaya teşvik etmektir. Disiplin cezalarının personelin iş ve özel hayatı üzerindeki olumsuz etkileri dikkate alınacak olursa alt ceza uygulamasından faydalanılması kamu personeli için hayati öneme haiz bir konudur. Bunun için yapılması gereken ilk iş alt ceza uygulanması için gereken şartlara, yani temiz bir sicile ve başarılı bir çalışma hayatına sahip olmaktır. Herhangi bir disiplin cezasına maruz kalınması halinde ise alt ceza uygulanması gerektiği hususunun idari ve yargısal süreçlerde usulüne uygun bir şekilde belirtilmesi gerekmektedir. İdare hukuku avukatı bu konuda sizlere yardımcı olacaktır.