Astsubay ve subay sözleşme yenilememe ve fesih işlemleri 4678 sayılı Türk Silahlı Kuvvetlerinde İstihdam Edilecek Sözleşmeli Subay ve Astsubaylar Hakkında Kanun ile Sözleşmeli Subay ve Astsubay Yönetmeliği kapsamında yapılır. Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde 2001 yılında sözleşmeli subay ve astsubay, 2011 yılında da sözleşmeli erbaş ve er statüsünde personel alımına başlamıştır. 2001 yılında sözleşmeli subay ve astsubay alımına ilişkin kanun çıkarılsa da eğitim süresinden dolayı, ilk mezunların 2003 yılında TSK bünyesinde görevlendirilmiştir. Daha öncesinde; muvazzaf ve yedek subaylık ve astsubaylık şeklinde istihdam edilen kadrolara ek olarak bu düzenlemeler ile sözleşmeli personel kadrosu getirilmiştir. Sözleşmeli astsubay/subay sözleşme yenilememe ve fesih davaları idare mahkemesinde görülür.
- Sözleşmeli subay ve astsubay ile ilgili düzenlemeler 4678 sayılı yasada,
- Sözleşmeli erbaş ve er ile ilgili düzenlemeler ise 6191 sayılı yasada yer almaktadır.
Ayrıca ilgili kanunlar kapsamında yönetmeliklerde çıkarılmıştır. Türk Silahlı Kuvvetlerinde görev yapan 2007 ve 2010 girişli sözleşmeli subay ve astsubayların birçoğunun sözleşmesi gerekçesiz bir şekilde idare tarafından yenilenmemiştir. Ayrıca sözleşmesi yenilenmeyen personelden bazılarına ödenmesi gereken tazminat tutarları ödenmemiştir. MSB tarafından tesis edilen sözleşme yenilememe işlemlerinin hukuka uygunluğu her işlemin kendine özgü koşullarında değerlendirilmelidir. Bu değerlendirmenin yapılabilmesi için de sözleşme yenilememe işleminin iptali talebiyle idare mahkemesinde iptal davası açılmalıdır. Bu yazıda “Astsubay ve subay sözleşme yenilememe ve feshi” hakkında bilgi verilecektir.
Sözleşmesi Subay ve Astsubaylar Nedir?
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), Jandarma Genel Komutanlığı (JGK) ve Sahil Güvenlik Komutanlığının (SGK) subay ve astsubay ihtiyacının bir kısmı 4678 sayılı Türk Silahlı Kuvvetlerinde İstihdam Edilecek Sözleşmeli Subay Ve Astsubaylar Hakkında Kanun (Kanun) ve Sözleşmeli Subay ve Astsubay Yönetmeliği (Yönetmelik) hükümleri kapsamında temin edilen sözleşmeli subay ve astsubaylar ile karşılanmaktadır. Sözleşmeli subay ve astsubayların sözleşmelerinin yenilenmemesi ve feshi konusu; 4678 sayılı Türk Silahlı Kuvvetlerinde İstihdam Edilecek Sözleşmeli Subay ve Astsubaylar Hakkında Kanun ile Sözleşmeli Subay ve Astsubay Yönetmeliği’nde kapsamlı olarak düzenlenmiştir. Bu mevzuatta Türk Silâhlı Kuvvetlerinde ihtiyaç duyulan sınıflarda istihdam edilmek üzere sözleşmeli olarak alınacak subay ve astsubayların;
- Temini,
- Yetiştirilmeleri,
- Sınıflandırılmaları,
- Hizmet şartları,
- Yükselmeleri,
- Atama ve yer değiştirmeleri,
- Görev ve yükümlülükleri,
- Özlük ve sosyal hakları,
- Muvazzaf subaylık veya muvazzaf astsubaylık statüsüne geçmeleri,
- Sözleşmelerinin yenilenmemesi ve feshine ilişkin esaslar düzenlenmiştir.
Bu yazımızda yalnızca sözleşmelerinin yenilenmemesi ve feshi konusu incelenecektir. Konuya geçmeden önce ön sözleşme ile sözleşme arasındaki fark belirtilmelidir. İlgili mevzuata göre;
Ön sözleşme: Türk Silahlı Kuvvetleri birlik, karargâh, kurum ve kuruluşları ile sözleşmeli subay veya sözleşmeli astsubay adayları arasında; askerî eğitime alınmaları konusunda yapılan ve askerî eğitim dönemi başlangıcı ile subaylık veya astsubaylık nasıp onayı tarihine kadar geçecek süreyi kapsayan sözleşme olarak tanımlamaktadır.
Sözleşme ise; Türk Silahlı Kuvvetleri birlik, karargâh, kurum ve kuruluşları ile sözleşmeli subay ve astsubay adaylarından askerî eğitimi başarıyla tamamlayanlar arasında yapılan ve üç yıldan az, dokuz yıldan fazla olmamak üzere hizmet yükümlülüğü getiren, örneğine göre hazırlanmış olan yazılı belge şeklinde tanımlamaktadır. (Kanun madde 3, Yönetmelik 3)
Sözleşmeli subaylar;
- Teğmen
- Üsteğmen
- Yüzbaşı rütbelerinde
Sözleşmeli astsubaylar;
- Astsubay çavuş
- Astsubay kıdemli çavuş
- Astsubay üstçavuş
- Astsubay kıdemli üstçavuş rütbelerinde
Sözleşmeli subay ve astsubayların yetki ve görevleri konusunda muvazzaf subay ve astsubaylardan hiçbir fark yoktur. Ancak belli rütbeleri geçiş yapılamaması ve sözleşme bitim tarihinde sözleşmelerinin yenilenmesi gerekliliği gibi birkaç noktada farklılık bulunmaktadır.
Sözleşmeli Astsubay/Subay Sözleşme Yenilememe
Sözleşme süreleri en az üç yıl olarak düzenlenir. Sözleşme sürelerinin azami sınırı ise dokuz yıldır. Kuvvet Komutanlıkları, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı sözleşme sürelerini azami ve asgari sözleşme sınırlarını aşmamak kaydıyla her sınıf ve branşa göre çıkaracakları yönergelerde ayrıca belirleyebilirler. (Kanun madde 6 ve 10; Yönetmelik madde 12) Her sözleşme süresinin sona erme tarihinden en az üç ay önce taraflar sözleşmeyi yenileyeceklerine dair yazılı bildirimde bulunmadıkları takdirde, sözleşme kendiliğinden sona erer. (Kanun madde 12, Yönetmelik 14)
Sözleşmeli subay ve astsubaylar 4678 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri’nde İstihdam Edilecek Sözleşmeli Subay ve Astsubaylar Hakkındaki Kanun kapsamındadır. Bu kanun kapsamında sözleşmeli subay ve astsubayların teminini, yetiştirilmelerini, sınıflandırılmalarını, hizmet şartlarını, yükselmelerini, atama ve yer değiştirmelerini, görev ve yükümlülüklerini, özlük ve sosyal haklarını, muvazzaf subaylık veya muvazzaf astsubaylık statüsüne geçmelerini, ayırma ve ayrılma işlemleri yapılmaktadır.
- Sözleşmeniz 3 yıllıktır.
- Kadroya geçme sınavı ( Muvazzaflık sınavı) kurmaylık sınavı ile aynı olduğundan kazanmanız çok zordur. Şuan görevdeki subay ve astsubaylardan sadece %3’ü muvazzaflığa geçmiştir. Geri kalan %97’si ise halen sözleşmelidir.
- Sözleşmeli olduğunuz için emekli olamazsınız.
- Sözleşmeli olduğunuz için tazminatlarınız 9 yıl ile sınırlıdır. 9 yıl çalışsanız da 9 yıl üzerinden 120 yıl çalışsanız da 9 yıl üzerinden tazminat alırsınız.
- En fazla 46 yaşına kadar çalışabilirsiniz.
Sözleşmeli subay ve astsubayların sözleşmelerinin yenilenmesi konusu her iki tarafın (sözleşmeli subay/astsubay ve idare) mutabık kalması durumunda mümkün olabilmektedir. Dolayısıyla taraflardan bir tanesinin sözleşmenin yenilenmesini istememesi durumunda sözleşme ilişkisi sona erer ve ilgisine göre TSK, JGK, SGK ile ilişiği kesilir.
Sözleşmeli Subay ve Astsubay Sözleşme Yenilenmesi ve Uzatılması
Sözleşmeli Subay ve Astsubay Yönetmeliğinin “Sözleşmenin Yenilenmesi ve Uzatılması” başlıklı 14. maddesinde sözleşmenin yenilenmesi ve uzatılması usul ve esasları düzenlenmiştir. Maddenin (a) bendine göre; “… sözleşmesi yenilenecek personel; Kuvvet Komutanlıkları, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı bünyesinde kurulacak komisyonlar tarafından personelin nitelik belgesi, sicili, takdir/ceza durumu, amir kanaatleri, almış olduğu eğitimler gibi hususlar çerçevesinde mesleki safahatları dikkate alınarak ilgili komutanlık personel ihtiyaçları doğrultusunda belirlenir…”
- Sözleşmeli subay ve astsubaylardan, sözleşmesini yenilemek isteyenler sözleşme süresinin sona erme tarihinden 6 ay önceden başlamak suretiyle dilekçe ile ilk amirine müracaat eder.
- Bu dilekçeler, Yönetmelik EK-C’de belirtilen nitelik belgesi ile beraber silsileler yolu ile Kuvvet Komutanlıkları, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığına gönderilir.
- Sözleşmesi yenilenecek personel; Kuvvet Komutanlıkları, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı bünyesinde kurulacak komisyonlar tarafından personelin nitelik belgesi, sicili, takdir/ceza durumu, amir kanaatleri, almış olduğu eğitimler gibi hususlar çerçevesinde mesleki safahatları dikkate alınarak ilgili komutanlık personel ihtiyaçları doğrultusunda belirlenir.
- Sözleşmenin yenilenip yenilenmemesi konusundaki nihai karar Kuvvet Komutanlıkları, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı tarafından verilir.
- Uygun görülenlerin sözleşmesinin yenileneceği, sözleşmenin bitiminden önce bildirilir. (Yönetmelik madde 14)
Madde idareye sözleşme yenileyip yenilememe konusunda takdir yetkisi tanımış olmakla birlikte bu yetki mutlak ve sınırsız olmayıp hukuka ve hakkaniyete uygun bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Yıllar boyu zorlu bölgelerde güç şartlar altında özveri ve başarıyla görev yapan kahraman askerlerimizin sadece kanaate dayanılarak ya da hizmetine ihtiyaç kalmadığı gerekçesiyle sözleşmelerinin yenilenmemesi hukuk ve hakkaniyet karşısında hiçbir şekilde izah ve kabul edilemez. Sözleşme yenilememe gibi kişinin mesleğini ve görevini sona erdiren, kamu hizmetlerine girme ve çalışma haklarını doğrudan etkileyen, sadece bireyi değil ailesini ve çevresini de son derece olumsuz etkileyen idari işlemlerin somut, hukuka uygun, doğru, gerçek ve meşru gerekçelere dayanması gerekmektedir. Bu niteliklerden mahrum olan, şüphe, varsayım ve kanaate dayanan sözleşme yenilememe işlemleri hukuka aykırıdır.
Sözleşme yenilememe tüm idari işlemler gibi idari yargı denetimine tabi bulunmaktadır. Kişi ve çevresi için ağır sonuçlar doğurduğundan süresi içinde gecikmeksizin görevli ve yetkili idare mahkemesinde iptal davası açılmalı, mümkünse alanında uzman olan avukatlardan profesyonel hukuki destek alınmalıdır. Uygulamada genellikle güvenlik soruşturması nedeniyle sözleşme yenilememe yoluna gidilmektedir. Bu durumda güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanmasını, dolayısıyla da sözleşmenin yenilenmemesini gerektirecek bir durumun olmadığı usulüne uygun bir şekilde açıklanmalıdır.
Diğer taraftan sözleşmeli olarak görev yapan kahraman askerlerimizin ihtiyaç olmadığı bahanesiyle sözleşmelerinin yenilenmemesi de hukuk ve hakkaniyet karşısında izah ve kabul edilebilir bir durum değildir. Başarılı bir şekilde görev yapan bir askerin sözleşmesinin yenilenmesi konusunda haklı ve meşru bir beklentisi bulunmaktadır. Haklı ve hukuka uygun gerekçeler olmadıkça bu beklentinin yerine getirilerek sözleşmenin yenilenmesi hukuki istikrar, idareye güven, belirlilik ve öngörülebilirlik ilkelerinin bir gereğidir. Sözleşmesi yenilenmeyen subaylar astsubaylar 2018-2019 ve 2020 yılında açtıkları idari davalar 1 yıl sonra sonuçlanmaya başlamıştır. Bir çoğu tekrardan görevine dönmüş, yaşatılan mağduriyet giderilmiştir. Subay sözleşme yenilememe davaları ortama 1 yıl sürmektedir.
Sözleşmeli Subay/Astsubay Ön Sözleşmelerinin Feshi Durumu
Sözleşmeli Subay/Astsubaylar göreve başlamadan önce bir takım eğitimlere tabi tutulurlar ve bu eğitim süreçlerinde kendileri ile ön sözleşme yapılmaktadır. Bu ön sözleşmeler bir takım hallerin varlığı halinde sonlandırılmaktadır. Tarafınızla imzalanan ön sözleşmenin feshi durumunun hukuka aykırı olduğunu düşünmeniz durumunda idare mahkemesinde fesih işleminin ardından 60 gün içerisinde dava açmanız gerekmektedir. Bu dava ile birlikte yürütmeyi durdurma kararı alınması durumunda dava süreci boyunca eğitiminize devam etmeniz mümkün olacaktır. Ön sözleşmenin feshi durumları şu hallerde gerçekleşebilir;
- Askeri eğitim sürecinde başarısız veya disiplinsiz olduğuna karar verilmesi
- Sağlık kurulunca askeri eğitim veya göreve uygun olmadığına dair rapor düzenlenmesi
- Kişinin sözleşme şartlarına uygun olmadığına karar verilmesi
- Askeri eğitimde devamsızlık hakkını doldurmak
Görüleceği üzere net ve somut gerekçeler olduğu gibi hukuka aykırılık neticesi doğuracak ve idarenin geniş olarak yorumlayabileceği ön sözleşme iptal sebeplerinin varlığından bahsedilebilir. Bu noktada hukuka aykırı bir şekilde eğitimden atıldığınızı düşünmeniz durumunda yukarıda bahsettiğimiz gibi idari dava yoluna gidebilirsiniz.
Sözleşmeli Subay ve Astsubay Sözleşme Yenilenmesi Süreci
4678 Sayılı TSK İstihdam Edilecek Sözleşmeli Subay ve Astsubaylar Hakkında Kanunun 10. maddesi uyarınca; sözleşmeli subay ve astsubayların sözleşme süreleri; üç yıldan az ve dokuz yıldan fazla olamaz ve bu kanun kapsamında belirlenen şartları taşıyanların talepleri halinde sözleşmeleri yenilenebilir. Yani sözleşmeli subay sözleşme süresi 3 yıldan az 9 yıldan fazla olamaz. Sözleşmeli Subay ve Astsubay Yönetmeliğinin 14’üncü maddesi ve 4678 Sayılı TSK İstihdam Edilecek Sözleşmeli Subay ve Astsubaylar Hakkında Kanunun 12. maddesinde sözleşmenin yenilenmesi ile ilgili hususlar düzenlenmiştir. Sözleşmenin idare tarafından yenilenmesi işleminde aşağıdaki safahatlar izlenir;
- Her sözleşme süresinin sona erme tarihinden en az üç ay önce sözleşmeli subay ve astsubaylar sözleşmeyi yenileyeceklerine dair yazılı bildirimde bulunur.
- Sözleşmesi yenilenecek personelden; nitelik belgesi, sicili, takdir/ceza durumu, amir kanaatleri, almış olduğu eğitimler gibi hususlar çerçevesinde mesleki safahatları ilgili belgeler dosyasına konulur.
- Komutanlığın personel ihtiyaçları doğrultusunda dosya ilgili kuvvet komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı veya Sahil Güvenlik Komutanlığı’na gönderilir.
- Sözleşmenin yenilenip yenilenmemesi konusundaki son karar kişinin bağlı bulunduğu komutanlık tarafından verilir. Bunlar; Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı’dır. Uygun görülenlerin sözleşmesinin yenileneceği, sözleşmenin bitiminden önceki tarihte kendilerine bildirilir. Sözleşme, ilgili sözleşmeli subay veya astsubayın talebinin idare tarafından kabul edildiğinin bildirilmesi ile yenilenecektir.
Sözleşmeli subay ve astsubayların görev süreleri dikkate alındığında, sözleşmenin yenilenmesi/yenilenmemesi için mevzuatın aradığı şartları taşıyan her personel için, sözleşmenin yenilenip yenilenmemesi konusunda, idare takdir hakkı bulunmaktadır. Fakat bu taktir hakkının sınırsız olduğu anlamına gelmemektedir. Zira idare aynı durumda olan bir personelin sözleşmesini yenilerken diğer bir personelin sözleşmesini ise yenilememektedir. Sözleşmesi yenilenmeyen subaylar astsubaylar ise idari yargı yoluna başvurarak idari işlemin iptalini talep etmesi gereklidir. Sözleşmeli subayların sözleşmeleri yenilenmedi 2018 yılı içinde. Buda bir çok idari davaya sebebiyet verdi.
Sözleşmeli Subay Sözleşme Feshi Tazminatı
Sözleşmeli subay ve astsubaylara tazminat ve ikramiye ödenmesi ile ilgili hususlar 4678 sayılı Kanun’un 18.maddesi ve Yönetmeliğin ise 19. maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenleme kapsamında sözleşmeli subay ve sözleşmeli astsubaylardan kendi kusurları olmaksızın hizmet sürelerinin uzatılmaması sebebiyle veya sözleşme süresini bitirip ayrılanlar tazminat ödemesinin yapılması gerekmektedir. İş Kanununa tabi bir işyerinde en az bir yıl çalışmış olan işçiye nasıl kıdem tazminat ödenmesi gerekiyorsa, 4678 sayılı Kanun’da yer alan hüküm gereği kendi kusurları olmadan sözleşmesi yenilenmeyen sözleşmeli subay ve astsubaylara mutlaka tazminat ödemesinin yapılması gerekmektedir.
Tazminat hesaplaması son alınan net maaşın iki katının hizmet yılı ile çarpımı ile belirlenmektedir. Ayrıca bir tam yıldan eksik kalan hizmet sürelerinin tazminatları tam olarak ödenir. Ancak, hizmet yılı olarak en fazla dokuz yıl esas alınmaktadır. Bu şekilde sözleşmesi hukuka aykırı şekilde yenilenmeyen ve/veya tazminat ödemesi yapılmayan sözleşmeli subay ve astsubayların, işlem kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içinde idare mahkemelerinde dava açmaları gerekmektedir. Bu süre hak düşürücü bir süredir. Hak kayıplarına uğranılmaması için bu konuda mağdur olan kişilerin idare hukuku avukatı yardım almalarında fayda olduğunu değerlendiriyoruz. Subay sözleşme yenilememe durumunda kusur yoksa tazminat ödenmelidir.
Sözleşmeli Subay ve Astsubay Sözleşmesinin Feshedilmesi Nedenleri
Sözleşmenin feshedilmesi ile yenilenmemesi birbirinden farklı kavramlardır. Basitçe sözleşmenin yenilenmemesi hafif bir kararken, feshedilmesi daha ağır bir karardır. Zira sözleşmenin yenilenmemesi durumunda idare sözleşme süresinin sonunu beklerken, sözleşmenin feshedilmesinde sözleşme süresi beklenmeden olgunun ortaya çıkmasıyla ilişiği kesmektedir.
Sözleşmenin feshedilmesi durumu 4678 Sayılı TSK İstihdam Edilecek Sözleşmeli Subay ve Astsubaylar Hakkında Kanunun 13. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde kapsamında;
a) Askeri eğitim esnasında yetkili kurullarca başarısız veya disiplinsiz olduğuna karar verilmek.
b) Yetkili sağlık kurullarınca askeri eğitime ve/veya göreve devam edemez kararı verilmiş olmak.
c) Sözleşmeli subay veya sözleşmeli astsubay adayı olma şartlarından herhangi birini taşımadığı sonradan anlaşılmak veya sözleşme süresi içinde bu şartlardan herhangi birini kaybetmek.
d) Askeri eğitimin üçte birine çeşitli nedenlerle katılmamak.
Bunlardan; görevlerini icra ederken veya görevleri dolayısıyla bir saldırıya veya kazaya uğrayan ya da bir meslek hastalığına yakalanma neticesinde askeri eğitimin üçte birine devam etmeyerek başarısız kabul edilenler, bir kez olmak üzere sonraki dönemde açılacak askeri eğitime planlanırlar. Sonraki dönemde istekli olmaları, aranan sağlık ve diğer niteliklerini korumaları halinde yeniden ön sözleşme yapılarak eğitime alınırlar.
Sözleşmeli subay veya sözleşmeli astsubayların sözleşmeleri, aşağıdaki nedenlerle sözleşme süresinin bitiminden önce feshedilebilir.
a) Türk Silahlı Kuvvetleri Sınıf Okulları/Eğitim Merkezi Komutanlıkları Yönetmeliğinin ilgili hükümleri gereğince, sınıf okullarındaki eğitim ve öğretimde başarısız olmak.
b) Disiplinsizlik ve ahlaki durum nedeniyle Türk Silahlı Kuvvetlerinde görev yapamayacağı, sıralı sicil üstlerinin düzenleyeceği sicil ve kanaat raporu ile anlaşılmak.
c) Yetersizlik nedeniyle kendisinden istifade edilemeyeceği, sıralı sicil üstlerinin düzenleyeceği sicil belgesi ile anlaşılmak.
d) Cezaları ertelenmiş, seçenek yaptırımlardan birisine çevrilmiş, genel ya da özel af kanunları kapsamına girmiş veya haklarında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmiş olsa dahi;
1) Devletin güvenliğine karşı işlenen suçlar, halkı askerlikten soğutmak, Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Devletin kurum ve organlarını aşağılama ile zimmet, irtikap, iftira, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, yalan tanıklık, yalan yere yemin, suç uydurma, cinsel saldırı, cinsel taciz, kişiyi hürriyetinden yoksun bırakmak, fuhuş, gayri tabii mukarenet, hileli iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı suçlar ile kaçakçılık, ihaleye fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma suçlarından birisinden,
2) Firar, amir veya üste fiilen taarruz, emre itaatsizlikte ısrar, üste hakaret, mukavemet, fesat ve isyan suçlarından,
3) 22/5/1930 tarihli ve 1632 sayılı Kanunun 148 inci maddesinde belirtilen suçlardan birisinden, mahkum olmak.
e) Taksirli suçlar hariç olmak üzere adli veya askeri mahkemeler tarafından bir ay ve daha fazla süreli hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkum olmak.
f) Son olarak verilen de dahil olmak üzere, kararın kesinleştiği tarihten itibaren geriye doğru son bir yıl içinde toplamda otuz gün ve daha fazla oda hapsi veya hizmet yerini terk etmeme cezasına mahkum olmak veya en son aldığı disiplin cezasından geriye doğru son bir yıl içinde en az iki disiplin amirinden toplam sekiz defa veya daha fazla disiplin cezası almak.
g) Yasadışı siyasi, yıkıcı, bölücü, irticai faaliyetlerde bulunmak, tutum ve davranışlarıyla bu görüşleri benimsediği tespit edilmek.
h) Sözleşmeli subay veya sözleşmeli astsubay olmak için gerekli nitelik ve şartlardan herhangi birini taşımadığı sonradan anlaşılmak veya sözleşme süresi içinde bu niteliklerinden herhangi birini kaybetmek.
ı) Yabancı uyruklu kişilerle yapılan evliliklerde, evlilikleri ilgili mevzuatta belirtilen esaslar dahilinde Genelkurmay Başkanlığınca uygun görülmemek ve çeşitli nedenlerle Türk vatandaşlığını kaybetmek veya Türk vatandaşlığından çıkarılmak.
i) Yetkili sağlık kurullarınca verilen kararlara göre sözleşmeli subay ve sözleşmeli astsubay olarak göreve devamı mümkün olmamak.
j) İstihdam edildikleri sınıflarda görev yapamayacaklarına dair yetkili sağlık kurullarınca karar verilenlerden, idarece başka bir sınıfta istihdamına gerek duyulmamak.
k) Sözleşmenin yapılmasını müteakip;
1) Barışta ve savaşta, görevini icra ederken veya görevi dolayısıyla bir saldırıya, kazaya uğrayan ya da bir meslek hastalığına yakalananlar,
2) Kanser, tüberküloz, kronik böbrek yetmezliği ile ruh ve sinir hastalıkları gibi sağlık kurulları raporlarında uzun süreli bir tedaviye ihtiyaç gösterdiği belirtilen bir hastalığa yakalananlardan, toplam olarak ve fiilen üç yılı geçmemek şartıyla tedavi, istirahat veya hava değişimine tabi tutulanlar,
3) Tedavi kurumlarında yatarak tedavi olanlar ile aylıklı veya aylıksız doğum izni alanlar, hariç olmak kaydıyla, bir sözleşme yılı içinde alınan hava değişimi, istirahat ve benzeri sıhhi izin süresi toplamı doksan günü geçmek.
Sözleşmeli subay ve astsubaylardan 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamında malul olan isteklilerin sözleşmeleri, bilgi ve tecrübelerinin sınıfı/branşı için faydalı olması, fiziki noksanlıklarını kapatabilmeleri, mensup olduğu Kuvvet Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı veya Sahil Güvenlik Komutanlığınca uygun görülmeleri ve istihdam edilecekleri kadronun sağlık niteliklerini taşımaları şartıyla uzatılabilir.
Sözleşmesi yenilenmeyen subaylar astsubaylar üstte belirtilen hallerden birine girmiyorsa 60 gün içinde yürütme durdurma istemli iptal davası açarak hukuka aykırı işlemin iptalini talep etmelidir.
İdare Tarafından Sözleşme Yenilenmemesi Konusunda Takdir Hakkının Sınırı
Astsubay ve subayların sözleşmelerinin yenilenmesi noktasında talepte bulunmalarına gerek kalmaksızın otomatik olarak yenilenirken, idare tarafından sözleşmenin yenilenmemesi durumunda ise gerekçe gösterilmesi gerekmektedir. Bazen idare tarafından kişilere yapılan tebligatlarda herhangi bir gerekçe gösterilmezken bazı durumlarda ise gösterilen gerekçeler bariz bir şekilde kanun hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir. Örneğin kişinin hangi konuda mesleki olarak yeterli olmadığına karar verildiğindeki gerekçeler idare tarafından kanun hükmünün geniş yorumlanması sebebi ile ortaya çıkabilmektedir. Kişilerin güvenlik soruşturmalarının olumsuz sonuçlandırılmasında aile bireylerine bakılması gibi durumlarda bu hususa dâhil edilebilir.
İşte bu gibi durumlarda açılacak olan idari davalar hak kaybı yaşamamanız için büyük önem arz etmektedir. Açılacak olan idari davalar neticesinde sözleşme yenilenmemesi işleminin iptaline karar verilesi ile bu dönemde uğranılan maddi ve manevi kayıpların telafisi istenebileceği gibi mesleğe de geri dönüş sağlanacaktır. İdari davada talep edilmesi gereken en önemli hususlardan birisi yürütmeyi durdurma kararıdır. Yürütmeyi durdurma kararı alınması durumunda kişi dava sürecinde çıkacak olan ana kararı beklemeden mesleğine dönerek dava sürecinde görevini ifa edebilecektir.
Son olarak 2017 yılında Kanuna eklenen ek fıkra ile; Sözleşmeli subay ve astsubaylardan 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamında malul olan isteklilerin sözleşmeleri, bilgi ve tecrübelerinin sınıfı/branşı için faydalı olması, fiziki noksanlıklarını kapatabilmeleri, mensup olduğu Kuvvet Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı veya Sahil Güvenlik Komutanlığınca uygun görülmeleri ve istihdam edilecekleri kadronun sağlık niteliklerini taşımaları şartıyla uzatılabilir. (Kanun madde 13, Yönetmelik 15)
Sözleşmeli Subay ve Astsubay Sözleşmesinin Yenilenmemesi İdari Dava Süreci
Öncelikle belirtmek gerekir ki; sözleşme fesih veya yenilememe işlemi kişiye tebliğ edildikten itibaren 60 gün içinde idare mahkemesine yürütme durdurma istemli iptal davası açması gereklidir. Bu süre hak düşürücü süredir. Süre geçirildikten sonra açılan davalar reddedilecektir. Subay sözleşme yenilememe davaları idare mahkemesinde açılması gerekir. Yine dava yetkili idare mahkemesi; sözleşmeli subayın son görev yaptığı yer idare mahkemesidir. İdari davalar spesifik ve uzmanlık gerektiren davalar olduğu için alanında uzman idari hukuku avukat ile yürütmeniz sizlerin menfaatine olacaktır. Bu şekilde hem hak kaybına uğramaktan kurtulacak hem de davanızın en hızlı şekilde sürdürülmesi sağlanacaktır.
Sözleşmesi yenilenmeyen subaylar astsubaylar dava açabilir mi? Bu soru tarafımıza sıkça sorulmaktadır. Anayasa gereği idarenin tüm işlemlerine karşı belirtilen süreler içinde dava açılabilir. Sözleşmesi yenilenmeyen subaylar astsubaylar 2017 yılında 541 iken, sözleşmesi yenilenmeyen subaylar astsubaylar 2018 yılında 763 sayısına ulaşmıştır. Buda bir hayli çok mağduriyet yarattığının en açık göstergesidir.
Türk Silahlı Kuvvetlerinde görev yapan sözleşmeli subay ve astsubayların sözleşme süresinin tamamlandığı ve personelin sözleşmesinin yenilenmesi talebinde bulunduğu durumlarda, idarenin sözleşmenin yenilenip yenilenmemesine karar verirken aşağıda ki kriterlere uygun olarak hareket etmesi gereklidir. Aksi takdirde İdare Mahkemesi’nde açılacak yürütme durdurma istemli idari dava ile idari işlemin iptal ettirilmesi mümkündür.
Kanunda öngörülen, sözleşmenin yenilenmesi için yerine getirilmesi gereken şartlara ilave olarak, sözleşmesi yenilenecek olan ilgililerin, nitelikleri yitirmeleri durumunda da sözleşmelerinin yenilenmemesi yoluna gidileceği; aynı şekilde güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının, disiplin ve sicil durumlarının olumsuz, görev performanslarının düşük ya da yetersiz tecelli etmesi halinde, idarece sözleşme hürriyetine ilişkin genel prensipler doğrultusunda takdir yetkisindedir. Ancak takdir hakkının kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun olarak kullanılması, sözleşmenin yenilenmesi konusunda haklı beklenti içerisinde olan personelle ilgili olarak tasarruflarda hak kaybına sebebiyet verilmemesi gereklidir. Yine yasa koyucu bu şekilde bir düzenleme yöntemiyle idareye sözleşmeyi yenileme hususunda takdir yetkisi tanımıştır. Ancak bu demek değildir ki idare takdir yetkisini keyfi bir şekilde istediği gibi kullanacaktır. İdare takdir yetkisini hukuka uygun kullanmak zorundadır.
İdarenin kamu hizmetlerini yerine getirirken takdir yetkisini kullanması kaçınılmazdır. Ancak bu takdir yetkisinin hukuka uygun kullanılması hukuk devleti için önem arz etmektedir. Takdir yetkisinin yargısal denetiminde ortaya çıkan güçlüklerde göz önünde bulundurulduğunda, takdir yetkisinin farklı mekanizmalarla da denetlenmesi yerinde olacaktır. İdari işlemlerin gerekçeli yapılması da takdir yetkisinin denetimi işlevini görecektir. Yani idare takdir yetkisini kullanırken birincisi gerekçeli karar vermelidir. İkinci olarak; idare, takdir yetkisini kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun kullanmalıdır. Danıştay, takdir yetkisinin hukuka uygun kullanılıp kullanılmadığını “hizmet gerekleri”, “kamu yararı” veya “hizmet gerekleri ve kamu yararı” esaslarına uygunluk açışından belirlemektedir. Üçüncü ve son olarak idare takdir yetkisini kullanırken eşitlik ilkesine uymak zorundadır. Zira takdir yetkisi benzer durumda olanlara ayrıcalık tanımak için kullanılması veya benzer durumda olanlardan birinin mağdur edilmesi şeklinde kullanılması mümkün değildir.
Sözleşmesi Yenilenmeyen Subaylar /Astsubay Dava Açabilir Mi?
Sözleşmeli subay ve astsubayların sözleşmelerinin yenilenip yenilenmeyeceğine TSK, JGK ve SGK’da kurulacak komisyonlar karar verir. Bu komisyonun hangi kriterlere (nitelik belgesi, sicili, takdir/ceza durumu, amir kanaatleri, almış olduğu eğitimler gibi hususlar çerçevesinde mesleki safahatları dikkate alınarak ilgili komutanlık personel ihtiyaçları doğrultusunda) göre karar vereceği Yönetmeliğin 14/1/a maddesinde hükme bağlanmıştır.
Bu şartların dışında bulunduğu rütbede kadro karşılama oranı incelendiğinde subay/astsubay ihtiyacı varsa, Kanun ve Yönetmelik kapsamında ilişiğin kesilmesini gerektirecek nitelikte herhangi bir olumsuz nitelik yoksa (örneğin; Güvenlik soruşturması neticesinde ilişiğin kesilmesini gerektirmeyecek nitelikte bir not olması vb.) idarenin sözleşmeyi yenilememesi işlemi hukuka aykırı olacaktır. Bu nedenle idari dava açılmalıdır.
İdarenin mevzuatta belirtilen şartlara ya da idare hukukunun genel prensiplerine aykırı bir şekilde istekli personelin sözleşmesini yenilememesi durumunda ilişik kesildikten sonra 60 gün içerisinde ilişik kesilen yer idare mahkemesinde iptal davası açılması gerekmektedir. Personelin mesleğine geri dönebilmesi konusunda her somut olay özelinde dava dilekçesi ve idarenin savunma dilekçesine karşı verilen savunmaya cevap dilekçesi hayati öneme haizdir.
Sözleşmeli Astsubay/Subay Sözleşme Yenilememe ve Fesih Emsal Kararlar
…Bakılan uyuşmazlıkta, dava konusu işlemin dayanağını oluşturan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucunda elde edilen ve davalı idarece kullanılan davacıya ait kişisel veri niteliğindeki bilgilere, güvenlik soruşturması yapmakla görevli birimler tarafından ulaşılabileceğine ve bu kapsamdaki bilgileri alabileceğine dair yapılan kanuni düzenlemenin (4045 sayılı Kanun’un 1. maddesine eklenen ikinci fıkrası) Anayasa Mahkemesinin yukarıda anılan kararıyla iptal edildiği ve bu kararın da Resmi Gazete’de yayımlandığı 28.04.2020 tarihinde yürürlüğe girdiği anlaşıldığından; Anayasa’nın 153. maddesinde yer alan, Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcı olduğuna dair hüküm ile Danıştay’ın yerleşmiş içtihatlarıyla istikrarlı bir şekilde belirtildiği üzere, Anayasa’ya aykırı bulunarak iptal edilmiş olduğu bilindiği halde görülmekte olan davaların Anayasa’ya aykırılığı saptanmış hükümler dikkate alınarak çözümlenmesinin, Anayasa’nın üstünlüğü ve hukuk devleti ilkesine aykırı olacağı hususu göz önünde bulundurulduğunda, Anayasa’ya aykırılığı nedeniyle iptal edilmiş olan Kanun hükmüne göre elde edilen kişisel verilere dayanılarak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması olumsuz sonuçlandığından bahisle davacı hakkında tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Danıştay 12. Dairesi tarafından yapılan temyiz incelemesi neticesinde ise; Mevzuat hükümlerinde zorlayıcı sebepler olmaksızın belirtilen sürelerde görevlerine başlamayanların atamalarının iptal edileceği 9 açıkça belirtilmiş bulunmaktadır. Anılan hükümlerde sadece belge ile ispatı mümkün zorlayıcı sebeplere yer verilmiş, bunun dışında atamanın ertelenmesi diye bir uygulamaya yer verilmemiştir. Dolayısıyla anılan düzenlemeler ile kamu hizmetinin sürekliliği ve düzenliliğinin sağlanmasının amaçlandığı görülmektedir. Kısacası, mevzuatta belirtilen durumların ortaya çıkmış olması halinde idarenin belirtilen doğrultuda işlem yapması dışında bir alternatifi bulunmamaktadır. Bu durumda; davanın reddine hükmedilmesi gerekirken, davacının içinde bulunduğu sözleşmeli subay statüsünün zorlayıcı neden olarak görülerek dava konusu işlemin iptali yolunda verilen idare mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır. Açıklanan nedenlerle, davalı idarenin temyiz isteminin kabulü ile mahkeme kararının bozulmasına, yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın idare mahkemesine gönderilmesine.