Recep Tayyip Erdoğan Yeniden Aday Olabilir mi?

Recep Tayyip Erdoğan yeniden aday olabilir mi? Anayasaya göre Recep Tayyip Erdoğan’ın üçüncü kez aday olabilmesi mümkün mü? Bu soru seçimin yaklaşması ile çok fazla sorulmaya başlandı. Anayasa ve ilgili seçim kanunları bu konu hakkında ne diyor? AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2023 yılında 3.kez tekrardan cumhurbaşkanı seçildi. Şimdi ise 2028 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın tekrardan aday olup olmayacağı konuşulmaktadır. Bununla birlikte Cumhurbaşkanı’nın seçimlerde dör defa aday olup olamayacağına dair tartışma tekrar başladı. Recep Tayyip Erdoğan yeniden aday olabilir mi konusuna iktidar ve muhalefetin ileri sürdüğü düşünceler ve temelleri şu şekildedir;

En son yapılan 2023 seçimlerinde Recep Tayyip Erdoğan’ın tekrardan seçime girip giremeyeceği tartışma konusuydu.  Recep Tayyip Erdoğan’ın ilk Cumhurbaşkanlığı, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nden önce olması ve Dolayısıyla 2014 seçimlerinde Cumhurbaşkanı seçilmesinin sayılamayacağını savunulmuştur. Yani Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Recep Tayyip Erdoğan bir defa Cumhurbaşkanlığı yapmıştır. İkinci defa aday olmasında engel yoktur ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nden önce yapılan Cumhurbaşkanlığı ikinci defa seçilmeye ilişkin sayıya dahil değildir denilerek Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yeniden seçimlere girerek Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde 2. kez aday olmuştur. Kanuni düzenleme gereği 2028 yılında Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 3. defa aday olması mümkün değildir. Pek tabi bu durum kanuni düzenleme ile değiştirilebilir veya erken seçim kararı alınarak yeniden aday olmasının önünün açılması mümkündür.

Recep Tayyip Erdoğan 2028 Yılında Yeniden Aday Olabilir mi?

Recep Tayyip Erdoğan, 2014, 2018 ve 2023 yılında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmuş ve her seçimde de seçimi kazanarak cumhurbaşkanı seçilmiştir. Bu bilgiler ışığında dördüncü defa aday olması mümkün görünmese de üstte iktidar ve muhalefet kanadının savlarını hukuki düzenlemeler ile ele almakta fayda vardır.

Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri ile nitelikleri, seçimi ve diğer hususlar Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 8, 101, 103, 104, 105 ve 106. maddelerinde düzenlenmiştir. Anayasanın 101. maddesine göre Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır ve en fazla iki defa seçilebilir.

1. Yürütme Yetkisi ve Görevi (Anayasa Madde 8)

• Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.

2. Adaylık ve Seçimi (Anayasa Madde 101)

• Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilir.
• Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.
• Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin seçmen aday gösterebilir.
• Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer.
• Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir.
• İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların salt çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilir. Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması halinde, sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenilenir.
• Seçimlerin tamamlanamaması halinde, yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder.
• Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin diğer usul ve esaslar kanunla düzenlenir.

Bu kapsamda bakıldığında yeni bir kanuni düzenlemeye gidilmediği ve erken seçim kararı alınmadığı sürece Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yeniden aday olması mümkün değildir. 

Recep Tayyip Erdoğan’ın 2028 Seçimlerinde Yeniden Aday Olabilmesi Hakkında İstisna

Cumhurbaşkanı’nın tartışmalara girmeden yeniden aday olmasının  ilk istisnası meclisin seçimleri yenilemesi yani erken seçim kararı almasıdır. Bu duruma ilişkin istisna Anayasanın 116. maddesinde yer alıyor. Bu da Cumhurbaşkanı’nın ikinci dönemi sürerken Meclisin beşte üç çoğunlukla seçimleri yenilemesidir. Oysa Meclis’te böyle bir karar alınmadı ve seçim Cumhurbaşkanı’nın kararıyla yapılacak.

Anayasa 116. maddeye göre:

“Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.

Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.

Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.

Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve görevleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder.”

Bu durum 14 Mayıs seçimlerinde gerçekleşmemiştir. Yani meclis 3/5 çoğunluk ile seçim kararı almamıştır.

Bir diğer istisnai durum ise Cumhurbaşkanının yeniden adaylığı için  Anayasa’nın 101. Maddesindeki iki dönem kuralının kaldırılmasıdır. İki dönem kuralının kaldırılması durumunda yeniden aday olması mümkün olacaktır.  Bu kapsamda Anayasa değişikliğinin kabulü için 360, doğrudan kabulü için en az 400 milletvekilinin kabul oyu vermesi gerekmektedir.

Cumhurbaşkanı’nın Görev ve Yetkileri (Anayasa Madde 104)

• Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir.
• Cumhurbaşkanı, Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder.
• Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapar.
• Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir.
• Kanunları yayımlar.
• Kanunları tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir.
• Kanunların, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açar.
• Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir.
• Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenler.
• Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcilerini gönderir, Türkiye Cumhuriyeti’ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul eder.
• Milletlerarası antlaşmaları onaylar ve yayımlar.
• Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunar.
• Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri alır.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil eder.
• Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verir.
• Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletir veya kaldırır.
• Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez. Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.
• Cumhurbaşkanı, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilir.
• Kararnameler ve yönetmelikler, yayımdan sonraki bir tarih belirlenmemişse, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girer.
• Cumhurbaşkanı, ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.

2023 Cumhurbaşkanı Adayları Kimlerdi?

2023 yılı Cumhurbaşkanı adayları kimler oldu? 2023 yılında cumhurbaşkanı adayları kimlerdi? Başvurusu kabul edilen cumhurbaşkanı adaylarının listesi Resmi Gazetede yayımlandı. 2023 yılında Cumhurbaşkanlığına aday olan isimler;

• Recep Tayyip Erdoğan
• Kemal Kılıçdaroğlu
• Muharrem İnce
• Sinan Oğan

2028 yılında bu isimlerin tekrardan Cumhurbaşkanı adayı olması beklenmemektedir.

Cumhurbaşkanı Nedir?

Cumhurbaşkanı, Türkiye Cumhuriyeti’nin devlet başkanıdır ve Türkiye’nin en yüksek makamıdır. Cumhurbaşkanı yasama, yürütme ve yargı erklerinden bağımsız olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını, ülkenin bütünlüğünü ve milletin egemenliğini temsil eder. Cumhurbaşkanı, devletin başı olarak ülkenin iç ve dış politikalarının belirleyicisi ve yürütücüsüdür. Ayrıca, Anayasa’nın öngördüğü yetkileri kullanarak, kanunları onaylayabilir, veto edebilir, kararnameler çıkarabilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni feshedebilir.

Cumhurbaşkanı, Türkiye’nin dış politikasını belirleme ve uluslararası ilişkilerde ülkeyi temsil etme görevine de sahiptir. Bunun yanı sıra, Anayasa’da belirtilen diğer görevleri de yerine getirir. Cumhurbaşkanı, beş yıl için seçilir ve en fazla iki dönem (on yıl) görev yapabilir. Cumhurbaşkanı seçimleri, doğrudan halk oylamasıyla yapılır ve en yüksek oyu alan aday cumhurbaşkanı seçilir.