Yargıtay tetkik hakimi; Yargıtay’da evrak ve dosyaları inceleyerek görüşleri ile birleştirerek rapor sunarak, kurulda raporunu açıklayan yüksek hakimlerdir. Yargıtay tetkik hakimleri kurul ve daire başkanlarının kendilerine verdikleri görevleri yerine getirir. Ancak hakimlerin, oy verme ve karar verme yetkileri bulunmamaktadır. Tetkik hakimleri temyiz incelemesine gelen tüm dosyayı inceleyerek raporlarını hazırlarlar. Yani tetkik hakimi dosya incelemesini yapar, müzakere sonrasında müzakerede karara bağlanan dosyaları karar bölümüne teslim eder. Karar memuru dosya karar numarasını verir. Karar numarası verilen dosyanın ilamı ilam memuru tarafından yazılır. Tetkik Hakimleri;

• Yargıtay Başkanının, daire ve kurul başkanlarının kendilerine havale ettikleri işleri inceleyerek daire veya görevli kurula gerekli açıklamaları yaparlar. Kendi düşünce ve görüşlerini sözlü ve yazılı olarak bildirirler, karar taslaklarını yazarlar, gerekli tutanakları düzenler ve Yargıtay Başkanı, kurul başkanı ve daire başkanının verecekleri diğer görevleri yerine getirirler.
• Her daire ve kurulda, o daire veya kurul başkanınca birinci sınıfa ayrılmış bir tetkik hakimi, memurların görevlerine devamlarını, yetişmelerini ve verimli bir biçimde çalışmalarını, idare, dosya ve diğer yazı işleri ile tebligat işlerinin gecikmeden ve düzenli olarak yürütülmesini, Yargıtay Başkanının, daire ve kurul başkanının vereceği diğer işleri yapmakla görevlendirilir.

Yargıtay’da temyiz aşamasında gelen bir dosyanın incelenmesi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı dosyayı yerel mahkemeye gönderir. Dosyaya bir esas numarası verilir ve ön incelemesini Yargıtay tetkik hakimi yapar. Yargıtay’ın görevleri Yargıtay Kanunu’na göre belirlenir. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu yazımızda Yargıtay Tetkik Hakimi’nin kim olduğundan, görevlerinden vd. konularından bahsedeceğiz.

Yargıtay Tetkik Hakimi Nedir?

Yargıtay tetkik hakimleri temyiz incelemesine gelen tüm dosyayı inceleyerek raporlarını hazırlarlar. Yani tetkik hakimi dosya incelemesini yapar, müzakere sonrasında müzakerede karara bağlanan dosyaları karar bölümüne teslim eder. Karar memuru dosya karar numarasını verir. Yargıtay tetkik hakimi yüksek mahkemeye gelen dava dosyalarını inceleyerek, dosya hakkında rapor hazırlayıp kurula sunan hakimlerdir. Çalıştıkları kurum olan Yargıtay; Anayasal ilkelerle uyuşmazlıkları çözen, tarafsız ve bağımsız mahkemedir. Adli yargı alanında temyiz incelemesi yapan yüksek yargı makamı, dava dosyalarını son inceleme merciidir. Asıl amacı hukuki birliktelik sağlamak olan mercide 20 Hukuk dairesi ve 22 de Ceza dairesi bulunmaktadır.

Yargıtay tetkik hakimleri; bilirkişi incelemelerinde, delillerin tespit edilmesinde, keşif esnasında ya da soruşturma sırasında görevlendirilebilir. Bu durumlarda harcanan yol giderleri vs. brüt aylık tutarın 1/30’u oranında günlük olarak verilir. Yargıtay tetkik hakimlerine yıllık izin verilirken, görev aldıkları kurul ve daire başkanlarının görüşleri alınır. İzin konusundaki tasarruflar ilgili hakimin siciline işlenir. Yargıtay tetkik hakimlerinin özlük hakları da Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nca yerine getirilir.

Yargıtay Tetkik Hakimi Ne İş Yapar?

Yargıtay tetkik hakimlerinin görevleri; 29.08.1983 tarihinde 18150 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Yargıtay İç Yönetmeliği’nin Yedinci Bölüm Tetkik Hakimliği başlığı altında 58. Maddede düzenlenmiştir. Yargıtay tetkik hakimleri, kurul ve daire başkanları tarafından kendilerine verilen evrak ve dosyaları yazı işleri müdüründen alırlar. Bu belgeler alınırken imzalarını atmaları gerekmektedir. Süresi içerisinde incelemelerini yaptıktan sonra rapor düzenlerler. Raporda kişisel görüşleri yer alır. Ayrıca hazırlanan raporda şu hususlar yer alır:

• Uyuşmazlık konusu ile ilgili iddia,
• Uyuşmazlık hakkında verilen savunmalar,
• Hükmedilen kararın gerekçesi,
• Dosya kapsamına konulan tüm deliller,
• Dosyanın temyiz edilme nedenleri,
• Dosyada varsa karar düzeltme nedenleri,
• Yargıtay tetkik hakiminin kişisel görüşleri,
• Tarih,
• Yargıtay tetkik hakiminin imzası.

Yargıtay tetkik hakimleri, belirlenen günde kurulda hazır bulunurlar. Bu toplantıda, daire kurulunun görüşme için hazırladıkları çizelge de yanlarında bulunmak zorundadır.  Hakimler bu görüşmelerde yazmış oldukları raporları okurlar ve gerekli olan açıklamaları da yaparlar. Tarihi atılı ve imzalı olan rapor kurul başkanına verilir. Raporu kurul da imzalar ve esas sıra numarasına göre ayrı bir kartona koyulmak suretiyle saklanır. Kurullarda yapılan görüşmelerde; başkan, üyeler ve görevli tetkik hâkimleri bulunur ve yapılan görüşmeler gizlidir.

Yargıtay Tetkik Hakimi Olmak İçin Gerekenler

Yargıtay tetkik hakimi olabilmek için öncelikle ÖSYM’nin hazırladığı üniversite sınavına (YKS (TYT-AYT)) girilir. Bu sınavdan belirlenen sıralama dâhilinde bir puan alınır ve Türkiye’deki üniversitelerden birinde Hukuk Fakültesi’ne kayıt yaptırılır. Bu durumun istisnası denkliği kabul edilen üniversitelerden mezun olmak da hukuk eğitimini tamamlamak için yeterlidir. 4 yıllık hukuk eğitimi bittikten sonra mezuniyet belgesi alınır. Sonrasında Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı’na girilir.

Ardından ÖSYM’nin yaptığı Adalet Bakanlığı sınavlarına girilir. Bu sınavlardan Adalet Genel Yetenek Genel Kültür (Ortak Alan Bilgisi) ve Adli Yargı sınavından yeterli derece yapılır. Bu sınavın yazılı aşaması olup ardından mülakat adı verilen sözlü aşamaya geçilir. Adaylar sınavı kazandığı takdirde 2 yıl süre ile adliyelerde staj yapmak için görevlendirilirler. Stajını tamamlayan kişiler, hakim savcı yardımcısı olarak 3 yıl süre ile görev alırlar. Ardından meslekte en az 5 yılını fiilen dolduran adli yargı hakim ve Cumhuriyet savcıları Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından atanırlar. Tetkik hakimleri Yargıtay’da yeteri kadar bulunur.

Yargıtay Tetkik Hakimlerinin Nöbetleri

Yargıtay adli tatilde dava ve işlerin görülmesi için iki tane nöbetçi daire kurar. Bu dairelerden birisi ceza birisi hukuk alanındadır. Örneğin Hukuk Genel Kurulu’na yapılan icranın geri bırakılması isteği Nöbetçi Hukuk Dairesi tarafından incelenir. Adli tatil; 6100 sayılı HMK’nın 102. Maddesi ile düzenlenmiş olup, 20 Temmuz ve 31 Ağustos tarihleri arasını kapsayan 1,5 aylık bir tatil dönemidir. Her sene 1 Eylül’de yeni adli yıl başlamaktadır.

Eğer Birinci Başkan yok ise bu görevi kıdemli daire başkanı alır. Nöbetçi dairelere başkanlar dışında üyeler ve tetkik hâkimleri yer alır. Adli tatilden 2 ay önce bu kişilere bildirilir. Tetkik hâkimlerin nöbetinin olup olmayacağı Birinci Başkanlık Kurulu’nca belirlenir. Bu belirlemede bazı hususlar göz önünde bulundurulur. Örneğin görev yaptıkları daire başkanları ve kurulların görüşleri alındığı gibi o yıl için yıllık izninin adli tatilden önce kullanılıp kullanılmadığına da bakılır. Son olarak önceki yıllarda nöbete kalıp kalmadıkları da göz önünde bulundurulur.

Tasnif Kurulu Nedir?

Tasnif kurulu, Birinci Başkanlık Kurulu tarafından görevlendirilen Yargıtay üyesi ile yeteri kadar tetkik hâkiminden oluşan bir kuruldur. Tetkik hakiminin yer aldığı bir başka kurul da Eğitim ve Sosyal İşler Kurulu’dur. Bu kurulda 1 tetkik hakimi bulunur ve personellerin yetiştirilmesini, hizmet niteliğinin yükseltilmesi gibi konularda görev yapılır. Tasnif kurulu için başkan 4 yıllık süre ile görevlendirilir ve süre dolduktan sonra tekrar seçilebilir. Kurulun görevleri de şu şekilde sıralanabilir:

• Yayın İşleri Müdürlüğü’nden gelen kararları tasnif etmek,
• Daire ve kurulların özetlemediği kararları özetlemek,
• Uygulanacak tasnif ilkelerini ve yöntemleri saptamak,
• Yapacakları inceleme ve araştırmaları da bilime uygun olarak belirlemek,
• Tasnif edilen kararlardaki içtihat aykırılıklarını belirlemek (Bu işlem Yayın İşleri Müdürü ile birlikte sürekli araştırma yaparak yapılır)
• Belirlenen içtihat aykırılıklarını Birinci Başkanlık Kurulu’na sunmak.

Birinci başkanvekilleri ve daire başkanları; kararın verildiği tarihten itibaren 1 ay içinde Yayın İşlerine bu kararların gönderilmesini sağlarlar. Gönderimi sağlanan kararlar; emsal nitelikteki iki örneği ile birlikte özetiyle birlikte gönderilir. Birinci başkanın görevi bu işlemlerin yapılmasını denetlemektir. Yayın işleri müdürlüğü de kendilerine tasnif edilen bu kararları diğer mevzuat hükümlerine, daire kararlarına göre kartlara geçirir ve fihristlerini (İçindekiler kısmını) yapar.