Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtiraz Yetkisi – CMK 308

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itiraz yetkisi, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda olağanüstü kanun yolları başlığı altında düzenlenmiştir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın itiraz yetkisi Yargıtay ceza daireleri ile hukuk dairelerinin ceza hükümlerinin uygulanmasına ilişkin kararlarında görülen hukuka aykırılıkların giderilmesi için sanık aleyhine 30 gün sanık lehine ise herhangi bir süre sınırlaması olmaksızın başvurulabilen olağanüstü kanun yolu türüdür. Başvuru Ceza Genel Kurulu’na karşı açılır ve söz konusu süreler sanık lehi ve sanık aleyhi olarak farklı iki şekilde düzenleme altına alınmıştır. Kanunen tanımlanmış olsa dahi, hem halk arasında hem de yargı kararlarında inceleme konusu kanun yolu; ‘olağanüstü itiraz’, ‘Başsavcının itirazı’ gibi isimlerle anılmıştır. Tarafımca olağanüstü bir yol kabul edilmesi sebebiyle olağanüstü itiraz kavramı tercih edilmiştir.

Madde 308 uyarınca, Yargıtay ceza dairelerinden birinin kararına karşı Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, re’sen veya istem üzerine, ilamın kendisine verildiği tarihten itibaren bir ay içinde Ceza Genel Kuruluna itiraz edebilir. Sanığın lehine yapılan itirazlarda süre sınırı aranmaz. İtiraz üzerine dosya, kararına itiraz edilen Yargıtay ceza dairesine gönderilir. İlgili daire, itirazı en kısa sürede inceler ve itiraz yerinde görülürse kararda düzeltme yapar. Eğer itiraz yerinde görülmezse, dosya Yargıtay Ceza Genel Kuruluna gönderilir. Olağanüstü itiraz, hükmün infazını durdurmaz.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Yargıtay’a bağlı bir birim olan Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nda görev yapan devlet memurudur. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının önemli görevleri bulunmaktadır. Bunlardan birisi de üst düzey devlet yöneticilerinin Yüce Divan’a sevk edilmesini sağlamaktır. Ayrıca siyasi partilerin amacı dışında kullanıldığı toplum yapısına zarar verdiği durumlarda siyasi partilerin kapatılması için Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi’ne başvuru yapmak da görev tanımı içerisinde yer almaktadır. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu yazımızda CMK m. 308 kapsamındaki Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itiraz yetkisinden bahsedeceğiz.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtiraz Yetkisi Nedir?

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 308. maddesi ile ‘Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itiraz yetkisi’ adıyla düzenlenen inceleme konusu kanun yolu da; bölge adliye mahkemesi ceza daireleri kararlarının denetimini yapan Yargıtay ceza daireleri kararlarındaki hukuka aykırılıkların giderilmesine hizmet eder. Görüldüğü üzere denetimin denetlenmesi ile hukuka aykırılıkların tamamen ortadan kaldırılma amacı gözetildiği gibi, Yargıtay Ceza Genel Kurulunca yapılacak inceleme sonucu içtihat birliğinin sağlanması da hedeflenmiştir.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın itiraz yetkisi Ceza Muhakemesi Kanunu madde 308 kapsamında düzenleme altına alınmıştır. Söz konusu madde hükmüne göre Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Yargıtay’ın ceza daireleri tarafından verilen kararları ile İcra-İflas Kanunu kapsamındaki ceza hükümlerinin uygulanmasına ilişkin hukuk daireleri tarafından verilen kararlardaki hukuka aykırılıkların giderilmesi için başvuruda bulunabilir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itiraz yetkisi sanık lehine ve sanık aleyhine olmak üzere iki şekilde yapılır ve her iki durumda da belirlenen süreler farklı olarak ele alınmıştır. Yargıtay Cumhuriyet başsavcısı sanık lehine yaptığı başvuruları herhangi bir süre sınırlamasına tabi olmaksızın yaparken sanık aleyhine yaptığı başvuruları ise 30 günlük bir süre belirlenmiştir. Söz konusu itirazlar ise Yargıtay Ceza Genel Kurulu’na başvurmak suretiyle yapılır ve bu durum kimi yazarlarca olağan kanun yolu olarak tanımlanmışsa da olağanüstü kanun yolu olarak tanımlanır.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtiraz Yetkisi – CMK Madde 308

1. Yargıtay ceza dairelerinden birinin kararına karşı Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, re’sen veya istem üzerine, ilâmın kendisine verildiği tarihten itibaren bir ay içinde Ceza Genel Kuruluna itiraz edebilir. Sanığın lehine itirazda süre aranmaz.
2. (Ek: 2/7/2012-6352/99 md.) İtiraz üzerine dosya, kararına itiraz edilen daireye gönderilir.
3. (Ek: 2/7/2012-6352/99 md.) Daire, mümkün olan en kısa sürede itirazı inceler ve yerinde görürse kararını düzeltir; görmezse dosyayı Yargıtay Ceza Genel Kuruluna gönderir.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtiraz Süresi

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itiraz yetkisi belli süreler için kullanılmalıdır. Yasa kapsamında, itiraz yetkisi Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısına verildiği takdirde sanık aleyhine 30 gün içerisinde kullanılabilir denmişse de sanık lehine yapılan başvurularda bu konuda bir süre sınırlaması getirilmemiştir. Ancak itiraz sanık için hem lehe hem aleyhe hususlar taşıyor olabilir. Bu durumda lehe olan hususlar açısından 30 günlük sürenin geçerli olacağı yine kabul edilmiştir. Söz konusu süreler ise emsal kararlar da değerlendirildiğinde ilamın Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na verilmesi ile başlamaktadır.

İtiraz olağan üstü kanun yollarından birisi olduğu için itiraz edilen hususların açık bir şekilde gösterilmesi gerekmektedir. Eskiden geçerli olan ancak geçerliliğini yitirmiş süre tutum dilekçeleri dahi o süreçte itiraz için geçerli bir başvuru yolu olarak sayılmamaktadır. Bunun yanı sıra itirazın sanık lehine kullanılması için sanığın bu sanıklık statüsünün devam ediyor olması gerekmektedir. Bu nedenle ilk derece mahkemesinin verdiği kararın onanması ile sanıklık statüsünün sona ermesi ve hükümlülük aşamasının başlaması ile sanık lehine kullanılan itirazlarda dahi 30 günlük süreler geçerli olacaktır.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtiraz Konusu

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itirazının konusu özellikle Yargıtay’ın ceza dairelerinin verdiği kararlar olsa da cezai nitelikte karar veren ve İcra-İflas Kanunu kapsamındaki işlemlere bakan Yargıtay’ın hukuk dairelerinin verdiği kararlardır. Bu nedenle kanun kapsamında her ne kadar ceza daireleri olarak bahsedilse de hukuk dairelerinin cezai nitelikteki kararları da bu kapsamda ele alınmalıdır. Ancak bazı kararlara karşı itiraz yetkisinin kullanılması mümkün değildir. Bu kararlar şu şekilde sıralanabilir:

• Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun vermiş olduğu kararları
• Temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen ilk derece mahkemesi kararları
• Temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen istinaf mahkemesi kararları
• Yargıtay ceza dairelerinin görevsizlik için verdiği kararlar

Nitekim olağanüstü kanun yolu kapsamında ele alınan itiraz yetkisi aksi halde Ceza Genel Kurulu’nun verdiği kararları da işlevsiz hale getirecektir. Bunun yanı sıra ceza dairelerinin vermiş olduğu görevsizlik kararlarına karşı da itiraz yolunun kullanılması mümkün değildir. Doktrinde bazı yazarlar da ceza dairelerinin vermiş olduğu ara kararlara karşı itiraz yetkisine başvurulamayacağını ifade etmektedir.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtiraz Konusu

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 308. maddesi ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itiraz yetkisi düzenlenmiştir. Yargıtay C. Başsavcısının itirazı olağanüstü kanun yollarından biridir. Buna göre Yargıtay ceza dairelerince verilen kararlara karşı Yargıtay C. Başsavcısının kendiliğinden veya istem üzerine Ceza Genel Kurulu’na itiraz hakkı bulunmaktadır. Yargıtay C. Başsavcısının itiraz yetkisi esas olarak içtihat birliğinin oluşturulması ve hukuk güvenliğinin tesis edilmesi amaçlarına hizmet etmektedir.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının yapmış olduğu itiraz, genel olarak kararın hukuka aykırı olması nedeniyle yapılır. Bu hukuka aykırılık maddi hukuk normunun yanlış uygulanması olabileceği gibi muhakeme normunun yanlış uygulanması da olabilir. Örneğin bir kişinin temyiz başvurusunda öne sürmüş olduğu temyiz iddialarına cevap verilmemesi halinde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı itiraz yetkisini kullanabilir.

Ayrıca tebliğnameye uygun olarak verilen kararlara karşı itiraz yetkisine başvurulmaması gerektiği doktrindeki çoğu yazara göre belirlenmiştir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından itiraz kanun yoluna başvurulacağı zaman itiraz edilen hususların da açıkça ortaya konulması gerekmektedir. En azından başvurunun kimler açısından ya da hangi eylemler açısından yapıldığı belirlenmiş olmalıdır. Savcılık itiraz yetkisini itirazname adı verilen belgeyi ilgili merciye sunması ile kullanabilir. Başvuru kararı veren ceza dairesine yapılır.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtirazını İnceleyecek Merci

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının yaptığı itiraz, ceza dairesi tarafından Ceza Genel Kurulu’na gönderilir. Kurul tarafından inceleme yapılırken ceza dairesindeki üyelerin de görüşlerini bildirmelerine imkan tanınır ve oy kullanmalarına izin verilir. Ceza Genel Kurulu 20 üyeden oluştuğundan ilk toplantı 15 üyenin toplanması ile yapılır ve ikinci toplantıda 8 üyenin oyu ile itiraz incelemesi karara bağlanır.

Ancak öncelikle Ceza Genel Kurulu tarafından bir ön inceleme yapılır. İnceleme duruşmasız olarak dosya üzerinden yapılır. Ayrıca görüşmeler gizli yürütülür ve adil yargılanma ilkesinin tüm prensiplerine dikkat edilir. Bununla birlikte Ceza Genel Kurulu Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın yaptığı itirazla incelemeyi sınırlı olarak yapacaktır. Örneğin birden çok sanık olan bir dosya kapsamında sadece Başsavcının itiraz ettiği sanık bakımından inceleme yapılacaktır.

Yargıtay C. Başsavcısı Tarafından İtiraz Edilemeyecek Kararlar Nelerdir?

Yargıtay C. Başsavcısınca itiraz edilebilecek kararla ilgili kanunda sınırlayıcı bir düzenleme yapılmamıştır. Bu husus Yargıtay Ceza Genel Kurulu tarafından çeşitli kararlarda tartışılmış ve birtakım durumlarda bu yola başvurulamayacağı içtihat edilmiştir. Ceza Genel Kurulu’na göre:

• “Eleştiriye ilişkin düşüncelerin reddine ilişkin özel daire kararları” itiraz edilebilir nitelikte değildir (YCGK 1964/5-470 E., 1964/464 K. sayılı ve 16.11.1964 tarihli kararı),
• Sonuca etkili olmayacak türden hukuka aykırılıklara karşı itiraz kanun yoluna gidilemez (YCGK 2010/2-233 E., 2010/241 K. sayılı ve 30.11.2010 tarihli kararı),
• Sanığın tutukluluk halinin devamına ilişkin Yargıtay Ceza Dairesi kararlarına karşı Yargıtay C. Başsavcılığının itiraz yetkisi bulunmamaktadır (YCGK 2011/3-49 E., 2011/28 K. sayılı ve 29.03.2011 tarihli kararı),
• Daha önce görev uyuşmazlığı oluşan ve Yargıtay tarafından merci tayini yapılan durumlarda, dosyanın temyiz incelemesi neticesinde verilen karara karşı Yargıtay C. Başsavcısının göreve ilişkin itiraz yetkisi yoktur. (YCGK 2010/1-158 E., 2011/296 K. sayılı ve 27.12.2011 tarihli kararı),
• Yerel mahkemelere öğretici ve yol gösterici nitelikte yapılan “kabule göre bozmalara karşı” Başsavcı tarafından itiraz kanun yoluna başvurulamaz (YCGK 2012/2-297 E., 2012/22 K. Sayılı ve 07.02.2012 tarihli kararı).

Ceza Genel Kurulu, 2015/4-70 E., 2019/66 K. sayılı ve 05.02.2019 tarihli kararında “Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca itiraz kanun yoluna başvurabilmesi için hukuka aykırılık halinin ciddi boyutlara ulaşması gerektiği, sonuca etkili olmayan kanuna aykırılıkların bu yöntemle denetlenmesinin, itirazın amaç ve kapsamıyla bağdaşmayacağı söylenebilecektir.” şeklindeki kabulü ile itiraz kanun yoluna başvurulacak haller bakımından genel bir sınırlamaya işaret etmiştir. Buna göre itiraza konu edilecek hukuka aykırılığın belirli bir hukuki önem eşiğini aşması beklenmektedir. Hukuka aykırılığın önemi ve ciddiyeti ise somut olayın özelliklerine göre belirlenecektir.