Ortalama karar süresi ülkemizde maalesef çok uzundur. Her dava türüne göre ortalama karar süresi değişmektedir. Çünkü icra davaları daha kısa sürerken, hukuk ve ceza davaları daha uzun sürebilmektedir. Ülkemizde, adli teşkilatlanma veya dosya yükü gibi sebeplerle karar süreçlerinin uzun olduğu yaygın olarak bilinmektedir. Özellikle yargılama süreçlerinde tarafların en çok merak ettiği hususlardan bir tanesidir. Yargılamaya sebep olan hususlara göre değişmekle beraber yargılama süreçlerinin uzun olması kişilerin mağduriyetine yol açabilmektedir. Özellikle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin de adil yargılanma hakkının bir alt teminatı olarak değerlendirdiği makul sürede yargılanma hakkı göz önüne alındığında kişiler bakımından önem arz eden konulardan biri olduğu anlaşılacaktır. Ortalama karar süresi;

• Anayasa mahkemesi için ortalama karar süresi 2-3 yıl
• İdare mahkemesi için ortalama karar süresi 1 yıl
• Ceza mahkemesi için ortalama karar süresi 1-2 yıl
• Hukuk mahkemesi için ortalama karar süresi 1-2 yıl
• İstinaf mahkemesi için ortalama karar süresi 1-2 yıl (Bölge Adliye Mahkemesi)
• Temyiz mahkemesi için ortalama karar süresi 2-3 yıl (Yargıtay)

Adil bir yargılanmada ideal olan, kişilerin ihlal edilen haklarına en kısa sürede ulaşmalarıdır. Aksi husus kişilerin mağduriyetlerine konu olan başvurularının sürüncemede kalması anlamına gelebilmektedir. Ancak karar için öngörülecek süre her yargılama türü açısından ve her somut olay bakımından ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Makul sürede yargılanma hakkı, aynı zamanda kişiler açısından bireysel öneme sahip olmakla beraber toplumsal yaşam bakımından da önem arz etmektedir. Özellikle ceza davaları bakımından suçlarla ihlal edilen kamu düzenin tekrar tesis edilmesinin hızlı bir şekilde yapılması bu duruma en güzel örneklerden biridir.

Ceza Davalarında Ortalama Karar Süresi

Karar sürelerinin uzunluğu özellikle ceza davaları bakımından hayati önem taşımaktadır. Zira ceza davalarında verilen kararlar kişinin mahkumiyetine ilişkin olabilmektedir. Bu sebeple özellikle ceza davalarında asıl amaç olabildiğince maddi vakıaya ilişkin doğru kararın verilebilmesidir. Özellikle Anayasa Mahkemesi Kararları bakımından en çok ihlal kararı verilen hususlardan birisidir. Bu sebeple kişilerin mağduriyetlerine sebebiyet vermemek adına, ceza davalarının en kısa sürede sonuçlandırılması gerekmektedir.

Her ne kadar sürecin hızlanması yargılamanın tarafları açısından önem arz etse de, sürecin hızlandırılması hususunda dikkatli davranılmalıdır. Zira ceza davalarında öngörülebilecek süre kısıtlamaları sanığın aleyhine sonuçlar doğurabilecektir. Bu sebeple ceza davalarında süreç hassas, aleni ve dikkatli bir şekilde yürütülmelidir. Bu husus aynı zamanda toplum içerisinde yargılanma makamlarına karşı olan güveni daha güçlü konuma getirecektir.

Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında Türkiye’de yapılan bir araştırma neticesinde rastgele seçilen bir ceza dosyası için soruşturma evresi de dahil olmak üzere tüm aşamaların sonuçlanması ve dosyanın karara bağlanma süresi 2963 gündür. Bu süre tam olarak 8 yıl ve 45 güne tekabül etmektedir. Benzer bir dosya bakımından ise somut vakıa bakımından kanunlarda öngörülmüş tüm hukuki yolların tüketilme süresinin ise 14 yıl olduğu tespit edilmiştir.

Özel olarak suçlar açısından verilecek örneklerde ise kasten öldürme suçu iddiasıyla görülen bir kamu davasının sonuçlanma süresinin ise 399 gün yani 1 yıl 34 gün olduğu görülmektedir. Yine örnek olarak verilebilecek başka bir suç olan uyuşturucu suçları kapsamında hazırlanan bir iddianame ile açılacak kamu davası bakımından ise ortalama karar süresi 195 gün olarak karşımıza çıkmaktadır.

Hukuk Davalarında Ortalama Karar Süresi

Hukuk davaları bakımından ise yine yargılama süreçlerinin uzaması kişiler bakımından mağduriyetlere sebep olabilmektedir. Hukuk davalarında özellikle karar süresi yargılama konusuna göre değişkenlik gösterebilmektedir. Hukuk davaları hususunda görevli mahkemelerse asliye hukuk mahkemeleri başta olmak üzere sulh hukuk mahkemeleri, aile mahkemeleri, iş mahkemeleri, asliye ticaret mahkemeleri, ticaret mahkemeleri, fikri ve sinai haklar mahkemeleri, kadastro mahkemeleri şeklinde sıralanmaktadır.

Hukuk davaları açısından ortalama yargılama süreleri, yargılama konusu veya yargılamanın yapıldığı mahkemeye göre değişkenlik gösterebilmektedir. Özellikle tapu iptal ve tescil davası bakımından ortalama karar süresi 622 gün yani 1 yıl 257 gün olarak karşımıza çıkmaktadır. Halk arasında yaygın olarak bilinen tazminat davası bakımından ise ortalama karar süresi 536 gün yani 1 yıl 171 gündür.

İş mahkemesinde görülen davalar bakımındansa ortalama karar süresi 544 gün yani 1yıl ve 179 gündür. Tüketici mahkemesinde görülen davalar açısından ortalama karar süresi ise 354 gün olarak karşımıza çıkmaktadır. Bahsedilen süreler kesin süreler olmayıp ortalama değerler olarak anlaşılması gerekmektedir. Ayrıca karar süreleri dava içeriğine göre değişkenlik göstermektedir. Birden fazla unsurun birlikte değerlendirilerek karar verilmesi gerekilen davalarda karar sürelerinin uzadığı görülmektedir. Özellikle bilirkişi incelemeleri, keşif yapılması veya tanık dinlenilmesi gerektiğinde yargılama süresinin uzadığına rastlanabilmektedir.

İcra Daireleri Bakımından Ortalama Karar Süreleri

İcra iflas daireleri, icra hukukunda asli görevli organ olarak düzenlenmiştir. İcra daireleri, her asliye hukuk mahkemesinin yargı çevresinde yeteri kadar kurulmaktadır. İcra daireleri özellikle alacağını tahsil edemeyen şahıslar bakımından önem arz etmektedir. Takip talebinin yetkili icra dairesine sunulmasıyla başlayan süreç, borç tahsili ile tamamlanmaktadır. Bu sürede borçluya ödeme veya icra emri gönderilmekte, borçluya kanunen tanınan 7 günlük süre içerisinde borcun ödenmesi yönünde ihtar yapılmaktadır. Takibin kesinleşmesi sonrasında borcun tahsili için haciz işlemleri gerçekleştirilmekte ve alacaklının alacağına kavuşması sağlanmaktadır.

Uzun ve çetrefilli bir yol olması ve ülkemizdeki icra dosyalarının fazlalığı sebebiyle, icra iflas dairelerinde gerçekleşen süreçlerin de uzayabildiğine rastlanabilmektedir. İcra iflas dairelerinde bir dosyanın ortalama kapatılabilme süresinin 1047 gün yani 2 yıl 305 gün olduğu tespit edilmiştir. Yine icra ve iflas dairelerinin görev alanına giren iflas dosyaları bakımındansa bu sayı 3498 gün yani 9 yıl 211 gün olarak karşımıza çıkmaktadır.

İstinaf Mahkemeleri Bakımından Ortalama Karar Süresi

Yerel mahkemelerinin vermiş olduğu kararların hukuki ve maddi olarak incelenmesiyle görevlendirilmiş istinaf mahkemeleri olağan kanun yollarından bir tanesi olarak karşımıza çıkmaktadır. İstinaf mahkemeleri Bölge Adliye Mahkemeleri ve Bölge İdare Mahkemeleri olarak karşımıza çıkmaktadır. İstinaf mahkemeleri ülke genelinde belirli yerlerde konumlanmıştır. Ülke genelinde 18 adet Bölge Adliye Mahkemesi bulunurken 9 adet Bölge İdare Mahkemesi bulunmaktadır. İstinaf mahkemesi ne kadar sürer sorusunun cevabı ortalama 1 yıldır. Bu süre mahkemenin iş yükü ve düştüğü dairenin yoğunluğuna göre değişir.

Bölge Adliye Mahkemeleri, kişiler hakkında verilmiş hukuka uygun olmayan kararların kaldırılması hakkında karar verme yetkileri bulundukları için kişiler açısından önem arz etmektedir. Taraflar haklarında verilen kararların hukuka aykırı olduğunu düşündükleri ilgili kararın istinaf kabiliyeti bulunduğu takdirde gerekçelerini göstererek tekrar incelenmesini talep edebilmektedirler. İstinaf mahkemeleri bakımındansa ortalama karar süresi hukuk davaları açısından 311 gün olarak karşımıza çıkmaktadır. Ceza davaları bakımındansa istinaf mahkemesinde davanın görülme süresi ortalama 215 gündür.

Yargıtay Bakımından Ortalama Karar Süresi

Temyiz mahkemesi olarak görevlendirilmiş Yargıtay, özellikle ülke içerisinde içtihat birliğinin sağlanması açısından önem taşımaktadır. Taraflar, temyiz sınırları içerisinde kalan mahkeme kararları için bu kanun yoluna başvurabilmektedir.  İstinafın aksine,  Yargıtay incelemesi yalnızca hukuki incelemeden ibarettir. Yargıtay yalnızca adli yargılama makamlarının görev alanına giren davalar bakımından inceleme yapmaktadır. Yargıtay istinaf ve ilk derece mahkemelerinin kararlarını denetlemekle yetkilendirilmiştir.

Yargıtay’ın teşkilatlanmasına hukuk davaları bakımından temyiz incelemesi görevini hukuk daireleri ve Hukuk Genel Kurulu üstlenmiştir. Araştırmalara göre Hukuk Genel Kurulu ve Yargıtay Hukuk Daireleri tarafından görülen davalar ortalama 174 günde karara bağlanmaktadır. Ceza davalarını inceleme yetkisi ise Ceza Daireleri ve Ceza Genel Kurulu’na verilmiştir. Ortalama karar süreleri ise 538 gündür.

Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Bakımından Ortalama Karar Süresi

Anayasa Mahkemesi, devletin tüm organlarının almış olduğu kararların anayasaya uygunluğunun denetimiyle görevlendirilmiştir. Aynı zamanda anayasa hükümlerinin yorumlanması, anayasaya aykırı olarak oluşturulan kanunların iptali gibi konularda karar verilmekle yetkilendirilmiştir. Anayasa Mahkemesi’nin kararları devletin tüm organları bakımından bağlayıcı niteliktedir. Aynı zamanda ülkede demokratik düzenin korunması bakımından da önem arz etmektedir. 2012 yılından itibaren bireysel başvuru yoluyla bireylerin uğramış olduğu hak ihlalleri hususunda da karar vermektedir. Anayasa Mahkemesi bakımından ortalama karar süresi 937 gün yani 2 yıl 207 gün olarak karşımıza çıkmaktadır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ise Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf devletler veya sözleşmenin ihlalinden mağdur olduğunu iddia eden herkesin, sözleşmede yer alan bir hakkının ihlal edildiğinden bahisle yapılan başvuruların incelenmesiyle yetkilendirilmiştir. Kişinin hak ihlaline uğradığı gerekçesiyle başvurabileceği son hukuki yol olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak uluslar arası statüye sahip olması sebebiyle bağlayıcılık gücü oldukça yüksektir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yapılan bir başvuru hakkında ortalama karar verilme süresi ise 5-6 yıl olduğu tespit edilmiştir.