İdari İşlemin Geri Alınması

İdari işlemin geri alınması, bir idari işlemin, işlemi tesis eden makam veya bazı istisnalar hariç bu makamın üst makamı tarafından, tesis edildiği tarih itibarıyla ortadan kaldırılarak geçersiz bırakılmasıdır.  Geri alma işleminin sonuçları geçmişe etkili olarak hüküm doğurduğu ve söz konusu işlemi hukuki alemde hiç doğmamış hale getirdiği için iptale benzemektedir.  İdari işlemin geri alınması, “geri alma işlemi”yle olur. İdari işlemin geri alınması iptal davasına alternatif bir yoldur. Fakat uygulamada pek karşılaşılmayan ve sonuç alınmayan bir süreçtir.

Hukuka aykırı bir  idari işlemin geri alınmasında idarenin sınırsız bir yetkiye sahip değildir. İdari işlemin ancak belli bir süre içinde geri alınabileceği kabul edilmektedir. Bu süre iptal davası açma süresi gibi 60 gündür. Ancak bazı işlemlerin herhangi bir süre sınırı olmaksızın geri alınabileceği kabul edilmektedir. Yokluk, açık hata ve hile hallerinde idare hukuka aykırı idari işlemi her zaman geri alabilir. 60 günlük süre uygulanmaz. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu yazımızda idari işlemin geri alınmasının usul ve esasları detaylı olarak ele alınmıştır.

İdari İşlemin Geri Alınması Nedir?

İdari işlemin geri alınması, bir idari işlemin, işlemi tesis eden makam veya bazı istisnalar hariç bu makamın üst makamı tarafından, tesis edildiği tarih itibarıyla ortadan kaldırılarak geçersiz bırakılmasıdır. İdari işlemin geri alınması işlemi,  bir idari işlem olması nedeniyle idari işlemlerin tabi olduğu şekil kurallarına uyularak, kural olarak yazılı, istisnai olarak sözlü halde yapılabilir. Bu istisnai haller ise kolluk tedbirleri gibi bazı haller ile sınırlıdır. Bunlar dışında ise doğrudan hukuka aykırı olarak nitelendirilebilecek, irade sakatlığıyla yahut da hile ve cebir ile gerçekleştirilen işlemler süre sınırı olmaksızın her daim geri alınabilecek idari işlemler arasında yer almaktadır.

İdari işlemin geri alınması ile işlemin idare mahkemesi tarafından iptal edilmesi aynı sonuçları doğurur. Bu nedenle hukuka uygun bir geri alma işlemi açılmış olan iptal davasını sonuçsuz bırakacaktır. Ayrıca kişi iptal davası açmamış ise, iptal davası açmakta bir menfaati kalmayacaktır.  İdari işlemlerin iptali nedir sorusunun cevabı da bu unsurlardan en az biri eksik olan işlemin idari yargı denetimine tabi tutulmak suretiyle mahkeme nezdinde iptal kararı verilmesi için yürütülen bir yargılamadır. Hukuka uygun olmayan ve idari işlemin geri alınması prosedürü uygulanmamış olan bir idari işlemin idare mahkemelerinde denetime tabi tutularak iptali istenebilmektedir.

Başvurunuz üzerine işlem geri alınırsa bu işleme karşı iptal davası açmanıza gerek kalmaz çünkü geri alma iptal kararıyla aynı sonuçları doğurmaktadır. Geri alma talebinizin reddi halinde ise bu red kararına karşı dava açabilirsiniz.

İdari İşlem Nasıl Geri Alınır?

Bir geri alma işleminin yapılışı, bu işlemin önceki bir işlemi ortadan kaldırarak onu hükümsüz bırakan ikincil bir işlem oluşu nedeniyle, önceki işlemin yapılış kuralları doğrultusunda olmalıdır.

Bu kapsamda:

(a) Geri alınan işlemin yapılışında hangi usul uygulanmış ise, “usulde paralellik” ilkesi uyarınca aynı usulün uygulanması gerekir.

(b) Geri alınan işlemi hangi idari merci yapmış ise, geri alma işlemini de “yetkide paralellik “ilkesi gereği aynı idari merciin yapması gerekir.

Bununla birlikte; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 11’inci maddesinde, ilgililerin dava açmadan önce, idari işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılmasını üst makamlardan isteyebileceklerinin belirtilmiş olması ve esasen idarenin hiyerarşik düzeni içinde üst mercilerin, alt mercilerin hukuka uygun işlem yapmalarını denetleme yetkisinin bulunması nedeniyle, geri alma işleminin, bu işlemi yapan idarenin “üst makamı” tarafından da yapılması mümkündür.

İdari İşlemin Geri Alınmasının Sonuçları

Kanun veya yönetmelikte idari işlemin geri alması hususunda öngörülmüş yetkili bir makam varsa o makam tarafından, eğer yetkili bir makam öngörülmemiş ise, yetkide paralellik ilkesi gereğince söz konusu işlemi yapan makam tarafından işlem geri alınabilir.

İdareler açık hata sonucu tesis ettikleri işlemleri ancak kişinin hilesi ya da gerçeğe aykırı beyanları sonucu gerçekleşmemiş olması kaydıyla geri alabilirler. İdari işlemin geri alınması kanunda özel bir süre varsa bu süre içerisinde geri alınabilir. Yoksa 60 gün içinde geri alınabilir. Geriye alınan bu işlemler sonuçları açısından geçmişe etkili olarak geri alınırlar. Öngörülen bu sürelerin geçmesi durumunda ise idarenin yanlış tasarrufları geriye yürür şekilde geri alınamamaktadır. Sürelerin geçmesi halinde o güne kadar gerçekleşen tüm edimler kazanılmış hak olarak korunacaktır.

Geri alma, iptal davasına konu edilen bir idari işlem varsa bu davayı konusuz bırakacaktır. İdari işlemin geri alınmasının sonucu ile yargısal denetimden geçen bir idari işlemin iptali kararının sonucu aynı etkiye sahiptir. Her ikisi de bu kararlar neticesinde tesis edildiği günden itibaren hükümsüz kalır.

Geri Alma Başvurusunda Avukat Yardımının Önemi

Geri alma istemiyle yapılacak başvuru belli şartlara bağlıdır. Öncelikle bu başvurunun dava açma süresi içinde yapılması ve varsa üst makamdan talep edilmesi gerekmektedir. Bu süreçte yapılacak hatalar dava açma süresinin kaçırılmasına ve hak kaybına neden olabilir. Bu sebeple konunun uzmanı olan bir avukattan profesyonel hukuki yardım alınmalıdır.

Diğer taraftan geri alma işlemi geçmişe etkili ve işlemin tüm sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde yapılmalıdır. Konu hakkındaki bilgi eksikliğinden dolayı idareler bu konuda yanlış ve hatalı davranabilir, işlem geri alınmıştır deseler de tüm sonuçlarıyla birlikte işlemi ortadan kaldırmayabilirler. Bu durumda işlem geri alınmış gibi gözükse de mağduriyet giderilmemiş olabilir. Herhangi bir kayıp ve zarar yaşanmaması için profesyonel hukuki desteğin önemi büyüktür. İdare hukuku avukatı ile sürecinizi yürütmeniz menfaatinize olacaktır.

Danıştay Kararları

• Danıştay 10. Daire’nin 8.5.2007 gün ve E:2005/464; K:2007/2397 s.k.129 “Mevzuatta, Green Card sahibi olan Vatandaşlarımızın kesin dönüş amacıyla Türkiye’ye ikametgâhlarını naklederken, bedelsiz ithalat hakkından nasıl ve hangi şartlarda yararlanabilecekleri veya yararlanamayacakları hususunda, Bazı Şahsi Mahiyette Eşyanın Bedelsiz İthaline İlişkin Tebliğdeki genel düzenlemeler dışında, açık bir düzenleme bulunmadığından, davalı idarece, davacının Türkiye’nin New York Başkonsolosluğundan, beyanına ve sunduğu belgelere dayanılarak verilen ikametgâh nakil belgesi dayanak alınarak, aracının bedelsiz ithalat hükümlerinden yaralandırılmasında açık bir hata yoktur. Bu nedenle idarenin yorumda hataya düştüğünü ileri sürerek işlemi geri alamayacağı açıktır. Davacının gerçek dışı beyanı veya hilesinin de bulunmadığı bu durumda, idarenin işlemi haklı geri alma sebepleri bulunmadığından, dava konusu işlemler idari istikrar ilkesine uygun düşmeyecektir.
  İdare ve Vergi Mahkemelerinin nihai kararlarının temyizen bozulması 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49.maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı halinde mümkündür. Açıklanan nedenlerle 2577 sayılı Yasanın 49.maddesine uygun bulunmayan davalı idarenin temyiz isteminin reddine,….. 3. İdare Mahkemesi’nin 29.1.2004 tarih ve E:2003/924, K:2004/87 sayılı kararının onanmasına, ….. karar verildi.”
• Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 15.6.2011 gün ve E:2003/477; K:2006/3355 s.k.ö.130 “Davacının gerçek dışı beyanının neden olmadığı, ayrıca açık hatanın da bulunmadığı, ödemelerin Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulu Kararı ile belirlenen ilkeler uyarınca, idari dava açma süresi içerisinde geri istenilmesi mümkün iken, bu süreye uyulmaksızın yapılan ödemelerin tamamının istenilmesinde isabet görülmemiştir.”