Devlet Memurları Kanunu 73. Madde (DMK)

Karşılıklı Olarak Yer Değiştirme

(Değişik: 30/5/1974 – KHK-12; Aynen kabul; 15/5/1975 – 1897/1 md.) Aynı Kurumun başka başka yerlerde bulunan aynı sınıftaki memurları, karşılıklı olarak yer değiştirme suretiyle atanmalarını isteyebilirler. Bu isteğin yerine getirilmesi atamaya yetkili amirlerince uygun bulunmasına bağlıdır.

Devlet Memurları Kanunu 73. Madde Açıklaması

Maddenin ilk şeklinde karşılıklı yer değiştirmenin birinci koşulu, isteklilerin her ikisinin de aynı sınıf ve dereceler olmalarıydı. Maddede 12 sayılı KHK ve 1897 sayılı Yasayla yapılan değişiklikle, aynı derecede olma koşulu kaldırılmıştır. Bu koşulun kaldırılış nedeni hakkında maddenin gerekçesinde herhangi bir bilgi mevcut değildir. Bunun, değişik derecelerden aylık alan aynı sınıfa dahil memurların istekleriyle yer değiştirebilmelerine olanak verilmiştir. Belki unvanlı kadrolar için aynı derecede olma koşulu aranabilir. Ama bir öğretmen veya mühendis için aynı derecede olma koşulunu aramaya gerek yoktur.

Karşılıklı olarak yer değiştirmenin en önemli koşullarından biri; istekli memurların aynı kurumun “başka başka yerlerinde” bulunmalarıdır. Başka yer ibaresinin tanımı Harcırah Yasamızın dışında diğer yasalarda bulunmamaktadır Bu yasanın 3. maddesinin (h) bendinde göre, başka yer; memuriyet mahalli dışında kalan yer olarak tanımlanmıştır.

Memuriyet mahalli ise, memurun asıl görevli olduğu veya ikametgâhının bulunduğu şehir ve kasabanın belediye sınırları içinde bulunan mahaller ile bu mahallerin dışında kalmakla birlikte yerleşim özellikleri bakımından bu şehir ve kasabaların devamı niteliğinde bulunup belediye hizmetlerinin götürüldüğü veya kurumlarınca sağlanan taşıt araçları ile gidilip gelinebilen yerler olarak tanımlanmıştır.

Devlet Memurları Kanunu 73. Madde Karşılıklı Olarak Yer Değiştirme Emsal Kararlar

Danıştay İkinci Dairesi E:2016/3045, K:2021/5181

• Devlet Memurları Kanunu 73. Madde
• Karşılıklı Olarak Yer Değiştirme

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Karşılıklı olarak yer değiştirme:” başlıklı 73. maddesinde; (Değişik: 30/5/1974 – KHK-12; Aynen kabul; 15/5/1975 – 1897/1 md.) Aynı Kurumun başka başka yerlerde bulunan aynı sınıftaki memurları, karşılıklı olarak yer değiştirme suretiyle atanmalarını isteyebilirler. Bu isteğin yerine getirilmesi atamaya yetkili amirlerince uygun bulunmasına bağlıdır.” hükmüne yer verilmiştir.

Yukarıda yer verildiği üzere, dava konusu Yönetmeliğin dayanağı olan 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda karşılıklı olarak yer değiştirmeye ilişkin usul ve şartın düzenlenmesi karşısında, Yönetmelikte “karşılıklı yer değiştirme (becayiş)” düzenlemesine yer verilmemesi eksik düzenleme olarak görülmemiştir. Nitekim söz konusu yasa hükmüne istinaden davalı idarenin personeli hakkında karşılıklı olarak yer değiştirme işlemlerini yapmasına da engel bulunmadığı açıktır.

Öte yandan; öğretmen atama ve yer değiştirmelerinin bilgisayar ortamında yapıldığı, günümüz teknolojik imkanları ile okul bazında alanlar itibariyle öğretmen ihtiyacının ve fazlalığının tespit edildiği hususları göz önünde bulundurulduğunda, Yönetmelikte Eğitim Personeli Planlama ve Değerlendirme Kurulu ile İl Eğitim Personeli Planlama Kuruluna yer verilmemesi eksik düzenlemeler olarak görülmemiştir.

 Açıklanan nedenlerle; 17/04/2015 günlü, 29329 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin; 23. maddesinin 3. fıkrasının (b) bendinde “şube müdürü” ibaresinden önce somut kriterlerin belirlenmemesine ilişkin eksik düzenleme, Geçici 7. maddesi ve Yönetmelik ekinde yer alan Ek-3 Performans Değerlendirme Formu yönünden karar verilmesine yer olmadığına oyçokluğuyla;

Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin; 16. maddesinin 10. fıkrasının birinci cümlesi, 19. maddesinin 2. fıkrası, 20. maddesinin 2. fıkrasının b-4 bendinde yer alan “Görevin gerektirdiği diğer mevzuat” ibaresi, 21. maddesinin 2. fıkrası, 25. maddesinin 2. fıkrası yönünden oyçokluğuyla, Yönetmeliğin dava konusu olan diğer kısımları yönünden ise oybirliğiyle davanın reddine;23/12/2021 tarihinde karar verildi.

Danıştay İkinci Dairesi E:2016/1149, K:2021/5179

• Devlet Memurları Kanunu 73. Madde
• Karşılıklı Olarak Yer Değiştirme

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Karşılıklı olarak yer değiştirme:” başlıklı 73. maddesinde; “(Değişik: 30/5/1974 – KHK-12; Aynen kabul; 15/5/1975 – 1897/1 md.) Aynı Kurumu başka yerlerde  bulunan aynı sınıftaki memurları, karşılıklı olarak yer değiştirme suretiyle atanmalarını isteyebilirler. Bu isteğin yerine getirilmesi atamaya yetkili amirlerince uygun bulunmasına bağlıdır.” hükmü yer almıştır.

Dava konusu Yönetmeliğin dayanağı olan 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda karşılıklı olarak yer değiştirmeye ilişkin usul ve şartın düzenlenmesi karşısında, Yönetmeliğin 52. maddesinde “karşılıklı yer değiştirme (becayiş)” ibaresine yer verilmemesi eksik düzenleme olarak görülmemiştir. Nitekim Yönetmelikte “karşılıklı yer değiştirme (becayiş)” düzenlemesinin yer almamasının, davalı idarenin söz konusu yasa hükmüne istinaden personeli hakkında karşılıklı olarak yer değiştirme işlemlerini yapmasına da engel bulunmadığı açıktır.

Diğer taraftan; davalı idarenin düzenleyici işlem yapma yetkisi çerçevesinde, ihtiyaç ve norm kadro fazlası öğretmenlerin yer değiştirmelerine ilişkin usul ve esasların Yönetmeliğin 53. maddesinde belirlendiği, ihtiyaç ve norm kadro fazlası öğretmenler ile ilgili olarak, meri mevzuat uyarınca yapılacak uygulamaları göstermek üzere düzenleme yapıldığı, bu şekilde yapılacak işlemler neticesinde hem ihtiyaçların karşılanması, hem de atıl personel oluşturulmaması gerektiğinden, buna yönelik getirilen ve dava konusu olan düzenlemelerde üst hukuk normlarına aykırılık görülmemiştir.

Danıştay İkinci Dairesi E:2009/373, K:2011/3380

• Devlet Memurları Kanunu 73. Madde
• Karşılıklı Olarak Yer Değiştirme

… Emniyet Müdürlüğü emrinde aday polis memuru olarak görev yapmakta iken katıldığı 2008 yılı ÖSS sonucu … Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Matematik Bölümünü kazanıp kayıt yaptıran davacı tarafından … İli’ne atanması için yaptığı başvurunun reddine ilişkin 28.11.2008 günlü Emniyet Genel Müdürlüğü işleminin ve Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 15.2.2002 gün ve 2002/3814 sayılı kararla değişik 11. maddesindeki “Emniyet Teşkilatına girmiş olan her derecede ve rütbedeki memurlar hakkında, adaylık süreleri içinde yer değiştirme işlemi yapılmaz. Ancak, Devlet memurları ile evli emniyet mensuplarının adaylık durumuna bakılmaksızın ataması yapılabilir.” düzenlemesinin, emniyet teşkilatındaki her derece ve rütbedeki memurların eğitim özrüne bağlı yer değiştirme taleplerine yönelik olarak kural içermediğinden bahisle eksik düzenleme nedeniyle iptali istemiyle dava açılmıştır.

Anayasa’nın 124. maddesinde, “Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilirler.” hükmü yer almaktadır.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunun üçüncü bölümünde Devlet memurlarının yer değiştirme esasları düzenlenmiş olup, 72, 73, 74 ve 76. maddeler sırasıyla; yer değiştirme suretiyle atama, karşılıklı olarak yer değiştirme, memurların bir kurumdan diğerine nakilleri, memurların kurumlarınca görevlerinin ve yerlerinin değiştirilmesini kurala bağlamış bulunmaktadır.

Anılan maddelerden 72. maddenin birinci fıkrasında, kurumlarda yer değiştirme suretiyle atamaların, hizmetlerin gereklerine, özelliklerine, Türkiye’nin ekonomik, sosyal, kültürel ve ulaşım şartları yönünden benzerlik ve yakınlık gösteren iller gruplandırılarak tespit edilen bölgeler arasında adil ve dengeli bir sistem içinde yapılacağı hükmüne yer verilmekte; 527 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 5. maddesiyle yeniden düzenlenen ikinci fıkrasında; yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak atamalarda; aile birimini muhafaza etmek bakımından kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak memur olan diğer eşin de isteği halinde atamasının, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere 74 ve 76. maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde yapılacağı, yer değiştirme suretiyle atanmaya tabi memurun atandığı yerde eşinin atanacağı teşkilatın bulunmaması ya da teşkilatı olmakla birlikte niteliğine uygun münhal bir görev bulunmaması ve ilgilinin de talebi halinde, bu personele eşinin görev süresi ile sınırlı olmak üzere belirli şartlarda izin verilebileceği; son fıkrasında ise memurların atanamayacakları yerler ve bu yerlerdeki görevler ile kurumların özellik arz eden görevlerine atanabilmeleri için hangi kademelerde ne kadar hizmet etmeleri gerektiği ve yer değiştirme ile ilgili atama esaslarının Devlet Personel Başkanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikle belirleneceği kurala bağlanmış bulunmaktadır.

657 sayılı Kanun’un 72. maddesine dayanılarak çıkartılan Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmeliğin yer değiştirme suretiyle atamalarda göz önünde bulundurulacak hususları düzenleyen 9. maddesinde, yapılacak atamalarda sadece eş ve sağlık durumlarının göz önüne alınacağı belirtilmiş, 657 sayılı Kanunda yer almayan öğrenim özrüne dayalı olarak memurun görev yerinin değiştirilmesi veya görev yerinde bırakılması yönünde talepte bulunmasına olanak tanıyan bir düzenlemeye yer verilmemiştir.

Bu bağlamda; naklen atama istemleri ve ülke çapındaki personel gereksinimi arasında denge kurmak zorunda olan idarenin, 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu’nun verdiği yetkiye dayanılarak çıkarılan ve 11.9.1992 gün ve 21342 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları ve Atama Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 15.2.2002 gün ve 2002/3814 sayılı kararla değişik 11. maddesinde öğrenim özrü nedeniyle naklen atama isteminde bulunma hakkını düzenlememesinde hukuka aykırılık görülmemiştir.
2008 yılı ÖSS sonucu … Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Matematik Bölümünü kazanıp kayıt yaptıran davacının; … İli’ne atanması için yaptığı başvurunun reddine ilişkin işlemin iptali istemine gelince;

Davacının öğrenim özrüne dayanarak … İli’ne atanması istemiyle yaptığı başvurunun reddine ilişkin işlemin dayanağı olan Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliğinin 11. maddesi yukarıda belirtilen gerekçeyle hukuka uygun bulunduğundan, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.