Askeri rütbeler, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) içinde disiplinin sağlanması için son derece önemlidir. Türk Silahlı Kuvvetleri hava, kara ve deniz olmak üzere 3 temel gruba ayrılmıştır. Bu grupların içinde disiplin, rütbeler ile sağlanır. Her grup kendi içinde rütbe sıralamasına sahiptir. Her askeri rütbenin kendine göre simgesi vardır. (Omuz ve koldaki yıldızlı veya çizgili apoletler) Askere giden kişilerin askeri rütbeleri bilmesi gerekir. En düşük rütbeden en yüksek rütbeye kadar askerler sıralanır. Bu sıralamada rütbesi düşük olan asker rütbesi yüksek olan askerin emrine uymak zorundadır. Yani askerde ast ve üst ilişkisi vardır. Bu sayede askeriyede düzen sağlanır. TSK rütbeleri sıralaması küçükten büyüğe doğru şu şekildedir:

• Er
• Onbaşı
• Uzman Onbaşı
• Uzman Çavuş
• Astsubay Çavuş
• Astsubay Kıdemli Çavuş
• Astsubay Üstçavuş
• Astsubay Kıdemli Üstçavuş
• Astsubay Başçavuş
• Astsubay Kıdemli Başçavuş
• Asteğmen
• Teğmen
• Üsteğmen
• Yüzbaşı
• Binbaşı
• Yarbay
• Albay
• Tuğgeneral
• Tümgeneral
• Korgeneral
• Orgeneral
• Genelkurmay Başkanı
• Mareşal

Belirli bir yaşa gelmiş olan her Türk Vatandaşı erkeğin zorunlu olarak yapması gereken askerlik görevi sebebiyle askeri rütbelere olan aşinalığı mevcuttur. Türk Silahlı Kuvvetleri (https://www.tsk.tr/) gibi Astlık-Üstlük gibi hiyerarşik düzenin geçerli olduğu kurumlarda rütbeler kurumsal düzenin ve disiplinin sağlanmasında önemli bir role sahiptir. Ayrıca görev ve sorumluluklar rütbelere göre yapılmaktadır. Türk Silahlı kuvvetlerinde rütbeler General Rütbeleri, Subay Rütbeleri, Astsubay Rütbeleri ve Er-Erbaş Rütbeleri olarak 4’e ayrılmaktadır. Bugün hep birlikte TSK rütbeleri küçükten büyüğe sıralaması nasıldır inceleyeceğiz. En yüksek askeri rütbe nedir, Kara kuvvetleri rütbeleri, hava kuvvetleri rütbeleri, jandarma rütbeleri, uzman rütbeleri, astsubay rütbeleri ve deniz kuvvetleri rütbeleri aşağıda detaylı olarak verilmiştir. Hadi gelin size detaylı askeri rütbeleri açıklayalım.

General Rütbeleri

• Mareşal: Üst savaş başarısı neticesinde TBMM kararı ile verilen rütbedir. Kıdemle gelinebilecek bir rütbe değildir. Fevzi Çakmak ve Mustafa Kemal Atatürk’e verilmiştir.
• Orgeneral: Orgeneral rütbesi, Kara ve Hava Kuvvetleri’nde bulunan, mareşallikten sonraki en yüksek rütbedir. Deniz kuvvetlerinde karşılığı oramiral olarak geçer. Orgeneral olarak çalışma süresi 4 yıl olarak bilinir. Bu rütbe, süre bekleyerek ulaşılacak en yüksek rütbe olma özelliğini taşır.
• Korgeneral:  Orgenerallikten sonra en yüksek 2. rütbe korgeneral rütbesidir. Görev süresi 4 yıldır ve Deniz Kuvvetlerinde koramiral olarak adlandırılır. Ayrıca askeri dokunulmazlık hakkına sahip olan ilk rütbe olma özelliğini taşır.
• Tümgeneral: Görev süreleri 4 yıldır. Tümgeneral rütbesine sahip askerler Kara ve Hava Kuvvetleri’nde tümen komutanı olarak Deniz Kuvvetleri’nde ise tümamiral olarak adlandırılır.
• Tuğgeneral:  En düşük general rütbesi olarak bilinir ve görev süreleri 3 yıldır. 3 yılın sonunda görev süreleri uzayabilir, rütbeleri yükselebilir ya da emekliye ayrılabilirler. Tugay komutanı olarak görev yaparlar.

Subay Rütbeleri

• Albay: Alay Komutanlığı’nın en üst rütbesidir. 6 yıl görev süresi vardır ve görevin 5. yılında terfi alabilir. Ordu içinde bütünlüğü sağlamak, stratejik planların hazırlığını gerçekleştirmek ve alay komutanlığı yapmak gibi görevleri bulunur.
• Yarbay: Jandarma ve Kara Kuvvetleri’nde komutan yardımcısı, Deniz Kuvvetleri’nde gemi komutanlığı, Hava Kuvvetleri’nde ise filo komutanlığı vazifelerinde yer alır. Görev süreleri 3 yıldır.
• Binbaşı: Orduda tabur komutanı olarak adlandırılır ve üstsubay sınıfına dahil olunan en düşük rütbedir. Normal şartlarda Türk Silahlı Kuvvetleri’nde görev süreleri 5 yıldır. Üstün kıdem ve erken terfi durumunda görev süreleri 2 yıla kadar inebilir. İlk 3 yıl “Binbaşı” iken son 2 yıl “Kıdemli Binbaşı” olarak anılırlar.
• Yüzbaşı: Türk Silahlı Kuvvetleri ve Jandarma Genel Komutanlığında normal şartlarda görev süreleri 6 yıldır. İlk 3 yılı Yüzbaşı, son 3 yılı ise “Kıdemli Yüzbaşı” olarak adlandırılır. Bölük komutanı olarak görev yapabilirler. Yüzbaşılık rütbesinde 6 yıl rütbe almak için beklerler.
• Üsteğmen: Takım komutanı ile bölük komutanı görevlerini icra edebilirler. Sadece kıdemli üsteğmenler bölük Komutanı görevini yapabilirler. Türk Silahlı Kuvvetleri’nde toplam görev süreleri 6 yıldır. Atamalarından itibaren üç yılını tamamlayan ve gösterge tablosunun bir üst derecesine yükselmek için liyakatları üst makamlarca onanan üsteğmenlere “Kıdemli Üsteğmen” denir. Doktora, sanatta yeterlilik veya yüksek lisans programlarını bitirme gibi terfi durumlarında bu dönem 4 ile 5 yıla düşmektedir.
• Teğmen: Normal şartlar altında görev süreleri 3 yıldır. Kara, hava ve deniz harp okulundan mezun öğrenciler ile sivil üniversitelerde okuyan Fakülte ve Yüksek Okullar Komutanlığı’na bağlı öğrenciler bu rütbe ile mezun olurlar. Ayrıca 12 ay yedek subay olarak askerlik hizmetini yapan üniversite mezunları, terhis tarihlerinden bir ay önce, meslek kurasına tabi olanlar ise üç ay önce teğmen rütbesini kazanırlar. TSK, 4-6 yıllık eğitim veren üniversitelerin ihtiyaç duyduğu bölümlerinden mezun olanları, yapılacak seçme sınavı ve eğitimi müteakip sözleşmeli veya muvazzaf subay statüsünde teğmen olarak istihdam etmektedir. Aynı zamanda TSK Personel Mevzuatında belirtilen şartları haiz olan astsubaylar arasından Subaylık Sınavında başarılı olanlar Teğmen rütbesine nasbedilerek görevine subay olarak devam etmektedir.
• Asteğmen: Türk Silahlı Kuvvetleri’nde en düşük rütbeli subaydır. Subay alt sınıflamasında ‘yedek subay’ olarak anılırlar. Takım Komutanı, Batarya Subayı gibi görevlerde bulunurlar. Fakülte mezunları arasından seçilen ve Astsubay Kıdemli Başçavuş ile Teğmen arasındaki bir rütbedir. Asteğmen adayları askeri okulda eğitim görüp mezun olduktan sonra 10-11 ay görev yapmaktadır. Dolayısıyla fakülte mezunları askeri öğrencilik kısmı dahil 12 ay toplam hizmet vermektedir. Asteğmenler, terhis olmalarına son 30 ila 90 gün kala Teğmen rütbesine terfi edilirler ve bu rütbe ile terhis edilirler.

Astsubay Rütbeleri

• Astsubay Kıdemli Başçavuş: Karakol komutanlığı yapabilir. 6 yıl görev süresi vardır. İlk 3 görevinin ardından kıdem alır. 6 seneden sonra nöbet tutma zorunlulukları kaldırılır. Emekliliğe kadar bu görevde kalabilirler.  Astsubay Kıdemli Başçavuşluğun ilk üç yılını dolduran Astsubaylar, rütbe kıdemliliği alarak Astsubay Kademeli Kıdemli Başçavuş olarak anılırlar.
• Astsubay Başçavuş:  6 yıl görev yapar. Kara Kuvvetleri Komutanlığında bulunan muharip birliklerde, Astsubay Başçavuş rütbesinin kadro görevleri Bölük Astsubaylığı, Takım Komutanlığı, Özel takımlarda Takım astsubaylığı ve Karargahlarda idari işler astsubaylığı gibi görevlerdir. Başçavuş rütbesinden sonra Astsubay rütbeleri genel olarak idari faaliyetler de yer almaktadır. Başçavuş rütbesine ulaşan bir astsubay sicil vermek gibi bazı yetkilere sahip olmaktadır.
• Astsubay Kıdemli Üstçavuş: Geçiş rütbesi olarak adlandırılır. 6 yıl görev süresi vardır.
• Astsubay Üstçavuş: Astsubay rütbesi alanlar 6 yıl görev sürelerinden sonra bu rütbeyi alır.
• Astsubay Kıdemli Çavuş: Top, havan, unsur, takım ve kısım komutanlıkları yapabilirler. 3 yıl görev süresi vardır.
• Astsubay Çavuş: Astsubay rütbeleri arasındaki en düşük seviyedir. 3 yıl görev süresi vardır.

Er ve Erbaş Rütbeleri

• Uzman Çavuş: En az Ortaöğretim mezunu olanların alabileceği en yüksek er rütbesidir.
• Sözleşmeli Çavuş: 2 yıllık sözleşmeli görev yapan ve sonra kadroya dahil edilen kişilerin rütbesidir.
• Uzman Onbaşı: Erlikten sonra gelir. Er yönetimini üstlenir. Çavuştan alınan emirleri erlere iletmekle görevlidir.
• Er: Zorunlu askerlik görevidir ve yerine getiren devlet sorumluluğundadır. TSK bünyesinde yer alan en düşük rütbeli askerdir. 6 ay görev süresi vardır.

Askeri Rütbelerde Bekleme Süreleri  Ne Kadar?

TSK askeri rütbe sıralamasında en altta er ve erbaş yer alırken en üstte ise orgeneral yer alır. TSK’da rütbe tecrübeye bağlı olarak verilir. TSK rütbe sistemi çok eski tarihe dayanır.

Generaller Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde en yüksek rütbeye sahip olan subaylardır. Mareşallik unvanı kazanmaya hak kazanabilirler. Küçükten büyüğe general rütbeleri ve terfi süreleri şu şekildedir:

• Tuğgeneral: En düşük rütbeli generaldir.
• Tümgeneral: Terfi için 4 yıl
• Korgeneral: Terfi için 4 yıl
• Orgeneral: Terfi için 4 yıl TSK rütbe terfi süreleri vardır ve en yüksek general rütbesidir.
• Mareşal: Millet Meclisi karar alarak üstün savaş başarısı göstermiş kişilere mareşal unvanı verir. Bu rütbe kıdemle kazanılmaz. Mareşal rütbesine örnek Mustafa Kemal Atatürk’tür.

Subay olabilmek için 4 yıllık üniversite mezunu olma şartı vardır. Lisans mezunları için 27 yaş sınırı, yüksek lisans mezunları için ise 32 yaş sınırı vardır.

• Albay: Alay Komutanlığı’nda en üst rütbe Albay’dır. 6 yıl görev yapar. 5. Yıldan sonra terfi alabilir.
• Yarbay: Filo ve gemi komutanlığı yapar.
• Binbaşı: Üstsubay olarak bilinir. 2 ya da 5 yıl görev süresi vardır. Terfi alırsa bir üst rütbeye erkenden geçebilir.
• Yüzbaşı: Bölük komutanıdır. 3 yıl normal ve 3 yıl kıdemli olmak üzere 6 yıl görev yapar.
• Üsteğmen: Takım komutanıdır. 6 yıl görev yapar.
• Teğmen: Kara, Hava veya Deniz Harp Okulu mezunu olanlar bu rütbeyi alabilir. Görev süresi 3 yıldır.
• Asteğmen: Takım ve kısım komutanıdır. En düşük subay rütbesidir.

Astsubay meslek yüksek okulunu bitiren kişiler astsubay görevi yapabilir. Öncelikle Er olarak askerliğini tamamlayacak sonra astsubaylığa geçiş yapacak. Astsubaydan subaylığa geçiş yapabilmek için ise 4 yıllık üniversite mezunu olmak gerekir.

• Astsubay Kıdemli Başçavuş: Karakol komutanlığı yaparlar. 6 yıl görev süresi vardır. 3 seneden sonra kıdemi yükselir. Emekliliğe kadar bu görevde kalabilirler.
• Astsubay Başçavuş: Bölüklerde ve takımlarda görev alır. İdari işler de başçavuşun gözetimindedir. 6 yıl görev yapar.
• Astsubay Kıdemli Üstçavuş: Geçiş rütbesidir. 6 yıl görev süresi vardır.
• Astsubay Üstçavuş: Üstsubay olabilmek için 6 yıl görev yapmak gerekir.
• Astsubay Kıdemli Çavuş: Top, havan, unsur, takım ve kısım komutanı olurlar. 3 yıl görev süresi vardır.
• Astsubay Çavuş: Astsubay rütbeleri arasındaki en küçüğüdür. 3 yıl görev süresi vardır.
• Uzman Jandarma: Jandarma Okulu mezunu olan kişilerin yaptığı görevdir.

En düşük askeri rütbeler er ve erbaş rütbeleridir.

• Uzman Çavuş: En yüksek er rütbesidir. Ortaokul mezuniyeti şarttır.
• Sözleşmeli Çavuş: 2 yıllık sözleşmeli görevinin ardından kadroya alınan çavuştur.
• Uzman Onbaşı: Çavuşun emirlerini uygular. Erleri yönetir.
• Er: TSK’de yer alan en düşük askeri rütbedir. 6 ay görev süresi vardır.