Aile Hekimi Disiplin Cezası ve Grev Hakkı

Aile hekimi disiplin cezası ve grev hakkı, 30.06.2021 tarihinde yayınlanan 31527 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Aile Hekimliği Sözleşme ve Ödeme Yönetmeliği kapsamında yapılır. Söz konusu yönetmelik ile aile hekimlerine yapılacak ödemelerle, verilecek izinler, disiplin işlemleri belirlenmiştir. Yönetmeliğin 10. Maddesinde aile hekimlerine uygulanacak disiplin işlemleri ve görevden uzaklaştırma halleri düzenlenmiştir.

Kural olarak aile hekimlerine uygulanacak disiplin işlemlerinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun ilgili hükümlerine göre işlem yapılır. Kişinin aylıktan kesme cezası alması halinde aylığının brüt ücretinin 1/30 ila 1/8 oranında kesinti yapılacağı öngörülmüştür. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu yazımızda “Aile Hekimi Disiplin Cezası ve Grev Hakkı” bahsedeceğiz.

Aile Hekimlerine Uygulanan Disiplin Cezaları

Aile hekimliği 2004 yılından bu yana ülkemizde uygulama alanı bulan ve 5258 sayılı Aile Hekimliği Kanunu ile yasalaştırılan bir statüdür. Aile Hekimi yerine getirmiş olduğu kamu görevinin öneminden dolayı sağlık hizmetinin sağlanması ve dolayısıyla sağlık hizmetinin bir devamlılık içerisinde yürütülmesi maksadıyla bir takım disiplin düzenlemelerine tabi tutulmuştur. Bu sebeple kanun koyucu Aile Hekimliği Sözleşme Ve Ödeme Yönetmeliğinin 11’inci maddesinde yapmış olduğu düzenleme ile aile hekimleri ile aile sağlığı çalışanlarının uyması gereken kuralları ve kurallara uyulmaması halinde karşılaşacakları yaptırımları genel olarak düzenlemiştir.

Aile hekimlerine uygulanan disiplin cezaları hekimlerin mesleki sorumluluklarının getirdiği bazı etik kurallarına ve mevzuata uygun davranması için getirilmiş cezalardır. Hekimler bu disiplin cezaları nedeniyle hastalara kötü muamelede bulunmayacak ve tıbbi tedavi uygularken de standartlara uygun davranacaktır. Hekimlere yaptıkları fiiller nedeniyle çeşitli disiplin cezaları uygulanabilmektedir. Hekimlerin aldığı disiplin cezaları nedeniyle mesleklerini icra etmeleri de engellenebilir.

Aile hekimlerine uygulanacak disiplin cezaları genel olarak Sağlık Bakanlığı ve Bakanlığa bağlı sağlık kuruluşları tarafından gerekli inceleme ve soruşturma sonucunda verilecek kararlarla alınır. Aile hekimlerine verilecek disiplin cezalarında aile hekimlerinin meslek kurallarına ve etik değerlere uygun davranması amaçlanır. Aile hekimlerine uygulanacak disiplin cezaları şu şekildedir:

• Uyarı: Hekimin yaptığı fiil nedeniyle kendisine bir daha bu davranışları yapmaması için uyarı verilir.
• Kınama: Hekimin yaptığı fiilin daha ciddi bir ihlal olması halinde davranışlarını gözden geçirmesi için kınama verilir.
• Para cezası: Hekimin yaptığı fiil nedeniyle kurallara uymadığından maaşından belirli bir oranda kesinti yapılır.
• İhtar Puanı: Aile hekimleri işledikleri disiplin suçlarına ilişkin ihtar puanı alabilir.
• Meslekten men: Hekimin meslek hayatı sonlandırılır.
• Geçici görevden uzaklaştırma: Hekimin işlediği fiil nedeniyle geçici süre görevini icra etmemesi istenir. Bu bir disiplin cezası değildir.

Aile Hekimlerine Öngörülen Ceza İhtar Puanları

5 İhtar Ceza Puanı

• Güncel afiş ve duyuruları usulüne uygun şekilde asmamak: 5 Puan
• Aile sağlığı merkezi iç ve dış tabelalarının usulüne uygun olmaması: 5 Puan
• Mesai saati içinde ilaç firma temsilcilerini aile sağlığı merkezi içinde kabul etmek: 5 Puan
• Mesleki beyaz önlük veya forma giymemek: 5 Puan

6 İhtar Ceza Puanı

• Çalışma saatleri planına uymamak: 6 Puan

10 İhtar Ceza Puanı

• Görevleri ile ilgili kayıtları düzenli tutmamak veya müdürlüğe ya da Bakanlığa bildirmemek: 10 Puan
• Kayıtlı kişilerin kişisel sağlık kayıtlarını güncellememek veya devretmemek: 10 Puan
• Yönetim karar defterini uygun şekilde tutmamak: 10 Puan
• Mazeretsiz aile sağlığı merkezi yönetim toplantılarına katılmamak: 10 Puan
• Aile sağlığı merkezinin tıbbi donanım eksiğini on gün içinde gidermemek (eksik olan her malzeme için): 10 Puan
• Kalibrasyon gerektiren cihazların kalibrasyonunu yaptırmamak: 10 Puan
• Verilen eğitimlere katılmamak ve/veya eğitimler için belirlenmiş devamsızlık sürelerini aşmak: 10 Puan
• Yeşil ve/veya kırmızı reçete bulundurmamak: 10 Puan
• Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçları usulüne uygun muhafaza altına almamak: 10 Puan
• Tüberküloz hastalarının doğrudan gözetim tedavisini yapmamak veya yapılmasını sağlamamak: 10 Puan
• Evde sağlık hizmetlerinden görevi olan kısımları yapmamak: 10 Puan
• Gezici/yerinde sağlık hizmetlerini aksatmak veya planına uymamak: 10 Puan
• Mevzuatla verilen diğer görevleri yapmamak: 10 Puan
• Aile sağlığı merkezinin fiziki şartlarını ve teknik donanımlarını on gün içinde uygun hâle getirmemek (her bir eksiklik için): 10 Puan

12 İhtar Ceza Puanı

• İzinsiz işe gelmemek (işe gelmediği her gün için): 12 Puan

20 İhtar Ceza Puanı

• Performansa tabi aşılardan her birinin aşılama hızlarını mücbir sebepler veya ihbar düzenlenen hâller dışında, %90’ın altına düşürmek: 20 Puan
• Miadı geçmiş ilaç ve/veya aşı bulundurmak: 20 Puan
• Kusurlu olarak kişisel sağlık kayıtlarının güvenliğini sağlamamak: 20 Puan
• Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine uymamak: 20 Puan
• Denetimlerde işbirliği yapmamak ve/veya istenilen verileri ibraz etmemek ve/veya gerçek dışı beyanda bulunmak: 20 Puan
• Mevzuatına göre mal bildiriminde bulunmamak: 20 Puan
• Performansa tabi gebelik izlem oranlarının mücbir sebepler veya ihbar düzenlenen hâller dışında, %90’ın altına düşürmek: 20 Puan
• Performansa tabi bebek-çocuk takip oranlarının mücbir sebepler veya ihbar düzenlenen hâller dışında, %90’ın altına düşürmek: 20 Puan
• Soğuk zincir kurallarına uymamak veya soğuk zincir kırılmasına sebebiyet vermek: 20 Puan
• İlgili mevzuat hükümlerince hasta haklarına ve/veya hasta mahremiyetine uymamak: 20 Puan
• Mesleki ve etik kurallar bakımından Tıbbi Deontoloji Nizamnamesine uymamak: 20 Puan
• İş arkadaşlarına veya hizmet alanlara hakarette bulunmak: 20 Puan
• Mesai dışı hizmet ve/veya nöbete mazeretsiz gelmemek: 20 Puan

50 İhtar Ceza Puanı

• Kasıtlı olarak kişisel sağlık kayıtlarının güvenliğini sağlamamak: 50 Puan
• Göreve sarhoş gelmek, görev yerinde alkollü içki içmek: 50 Puan
• Gerçeğe aykırı rapor ve/veya belge düzenlemek: 50 Puan
• Kusurlu olarak miadı geçmiş aşı ve/veya ilaç uygulamak: 50 Puan
• Kamu görevleri hakkında izinsiz olarak basına, haber ajanslarına, radyo ve televizyon kurumlarına veya sosyal medya araçlarıyla bilgi veya demeç vermek: 50 Puan
• Görev yerinde kişilere basit tıbbi müdahale ile giderilebilir fiili eylemde bulunmak veya tehdit etmek: 50 Puan

İhtar Ceza Puanına Karşı İtiraz

Aile hekimleri ya da aile sağlığı çalışanlarının yetkili merciler tarafından ihtara gerek olmadan ya da ihtaren sona erdirilemesini gerektiren hallerin tespiti halinde idare tarafından durum, aile hekimi veya aile sağlığı çalışanına tebliğ edilir. Tebliğ tarihinden itibaren savunma yapmak üzere YEDİ GÜN süre verilir. Yapılan savunmalar uygun görülmediği takdirde veya süresi içinde savunma yapılmaması durumunda, aile hekimi ve aile sağlığı çalışanının sözleşmesi, il sağlık müdürü tarafından başkaca herhangi bir ihbar veya ikaza gerek duyulmadan sona erdirilir.

İhtar ceza puanlarında ihtarı gerektiren fiilin işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren en geç iki ay içinde soruşturmanın başlatılarak, takip eden altı ay içerisinde sonuçlandırılması esastır. İhtarı gerektiren fiillerin işlendiği tarihten itibaren iki yıl içinde ihtar puanı verilmemesi halinde ihtar puanı verme yetkisi zamanaşımına uğrar. Aynı şekilde ilgili yönetmelikte sözleşmenin feshini gerektiren fiillerin işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren en geç iki ay içinde soruşturmanın başlatılarak, takip eden altı ay içerisinde sonuçlandırılması esas olup fesih sebebi olan fiillerin işlendiği tarihten itibaren iki yıl içinde sözleşme feshedilmediği takdirde fesih yetkisi zamanaşımına uğrayacaktır.

Aile Hekimlerinin Grev Hakkı

Aile hekimlerinin aldığı iş bırakma eylemine herhangi bir sendika üyesi olmayan aile hekimleri de katılabilir. Zira kişi bir sendika üyesi olsun ya da olmasın görev bırakabilir. Bu nedenle kişiye de herhangi bir ceza verilemeyeceği öngörülmüştür. Aile hekimi işe gitmediği günleri de iş bırakma eyleminden kaynaklandığı ile birlikte yazılı şekilde bilgi vermelidir. Ancak iş bırakma eylemi nedeniyle aile hekimine soruşturma açılabileceği gibi işe gidilmeyen günlerde de hak edişlerinde kesinti yapılabilir.

Bu gibi cezai işlemlerin uygulanmasında ya da ücret kesintilerinde idareye karşı bir dava açılabilir. Yeni yasa teklifi ile her ne kadar aile hekimlerinin iş bırakma eyleminin cezai sonuç getireceği ve yasaklandığı iddia edilse de bu bilgi gerçeği yansıtmamaktadır. Dolayısıyla aile hekimlerinin grev hakkı bulunmaktadır. Ancak bu grev hakkını kullanırken sağlık sistemi sekteye uğratılmamalı ve hastalar mağdur edilmemelidir.

Aile Hekimi Maaş Kesintisi

Aile hekimlerine uygulanan 5258 sayılı Aile Hekimliği Kanunu’nun 8/2. Maddesine göre hazırlanan 30.06.2021 tarih ve 31527 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Aile Hekimliği Sözleşme ve Ödeme Yönetmeliği’ne göre, aile hekimlerinin çalıştıkları gün sayısı kadar ödeme almaları hususu düzenlenmiştir. Bu nedenle aile hekimlerinin çalışmadıkları gün sayısınca ödeme almadığı ve kendilerine ücret ödenmediği düzenlenmiştir.

Bunların dışında aile hekimlerine istisnai bazı durumlarda ödeme yapıldığı görülmüştür. Aynı yönetmeliğin 19/1. Maddesinde düzenlenen istisnai durumlarda aile hekimleri çalışmasa da kendilerine belirli bir ödeme yapılmaktadır. Ancak bu hususlar sınırlı sayıda belirlenmiş olup, bu beş durum dışında yine aile hekimlerinin çalışmadığı gün sayısı kadar ödeme alması mümkün değildir. Aile hekimlerinin istisnai olarak ödeme aldığı durumlar şunlardır:

• Olağanüstü durumlar: Deprem, sel, gibi doğal afetler, salgın vs. nedenlerle başka ilde görevlendirilme.
• Sağlık problemleri: Sağlık raporu alınmış olması gerekmektedir.
• Yurt dışı görevlendirmeleri: Bakanlık tarafından bu görevlendirmeler yapılır.
• Yıllık izin: Aile hekimi aile sağlığı merkezinde görev yapan tek kişi ise yıllık izninin ilk 14 gününde ücret almaya devam eder.
• Hizmet içi eğitim: Bakanlık tarafından eğitim verilir ve yılda en fazla 30 gün görevlendirme yapılır.

Aile Hekimleri ile İlgili Yeni Sözleşme Teklifi

Aile hekimleri ile ilgili düzenlemeleri içeren Sağlıkla İlgili Bazı Kanunlarda 663 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulmuştu. Sunulan bu teklif önerisi ile aile hekimlerine motivasyon, hastaların hizmete erişimlerini kolaylaştırıcı hususlar belirlenmiştir. Ancak teklif içerisinde aile hekimlerinin disiplin cezaları da yeniden düzenlenmiştir.

Söz konusu teklif kapsamında uyarma cezası alanlar 1 ay, kınama cezası alanlar 2 ay, aylıktan kesme ya da kademe ilerlemesinin durdurulması cezası alanlar 3 ay boyunca destek ödemesinden yararlanamayacak. Ayrıca 1 sözleşme dönemi içerisinde toplamda 6 ay ve daha fazla kesinti gerektirir disiplin cezası alan aile hekiminin sözleşmesi feshedilecektir. Bu teklifin sebebi ise aile hekimlerinin disiplin cezasına esas teşkil eden fiilleri alışkanlık haline getirmelerinin ve sağlık sisteminin sekteye uğramasının önüne geçmektir.

Aile Hekimleri Sözleşme Fesih Sebepleri

Aile hekimleri ya da aile sağlığı çalışanları ile yapılan sözleşmeler kendiliğinden sona erebileceği gibi yetkili merciler tarafından ihtara gerek olmadan ya da ihtaren de sona erdirilebilir. Buna göre; Sözleşmenin idare tarafından fesih ile sona ereceği haller yönetmeliğin 10. Maddesinde sırayla belirtilmiştir. Bunlar;

• 657 sayılı Kanunun 48 inci maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (4), (5) ve (7) numaralı alt bentlerinde yer alan şartlar; Kamu haklarından mahrum bulunmamak, Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak, a.3. 657/ 53 üncü madde hükümleri saklı kalmak kaydı ile görevini devamlı yapmasına engel olabilecek akıl hastalığı bulunmamak,
• Yönetmeliğin “Sözleşme yapılacak aile hekimi ve aile sağlığı çalışanında aranacak genel şartlar” başlıklı 5’inci maddesinde belirtilen şartları taşınmadığının veya bu şartların sonradan kaybedilmiş olduğunun tespit edilmesi,
• Yönetmeliğin “Kazanç getirici başka iş yapma yasağı” başlıklı 15 inci maddesinde belirtilen; Bilimsel faaliyetler ve telif hakları hariç olmak üzere, mesleklerinin icrasından menfaat temin edemezler. Sanatsal ve sportif faaliyetler dışında esnaf veya tacir sayılmayı gerektiren herhangi bir faaliyette bulunamazlar. Herhangi bir yerde hizmet akdi ile çalışamazlar. Ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamazlar, ticari mümessil, ticari vekil, kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirketlerde komandite ortak olamazlar. Sözleşmeli olarak çalıştırılan aile hekimleri, 11/4/1928 tarihli ve 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun 12 nci maddesi kapsamında verilen izin dışında iş yeri hekimliği yapamazlar.
• Kurumundan aylıksız veya ücretsiz izinli sayılanlardan, haklarında yüksek disiplin kurullarınca verilen devlet memurluğundan çıkarma cezasına veya sözleşmesinin sona erdirilmesine dair kararın ilgili müdürlüğe bildirilmesi,
• Çalışanın kadrosu veya pozisyonundan istifa etmesi, f. Mücbir sebepler hariç, özürsüz ve kesintisiz olarak on gün görev başında bulunmadığının tespit edilmesi,
• Sağlık sebebiyle Yüz Seksen Günü Aşan süreyle görevini ifa edememesi,
• Eczane veya medikal firmaları, beşeri ilaç firmaları veya özel sağlık kuruluşları gibi mesleği ile ilgili alanlarda faaliyet gösteren gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişilerinin temsilcileri ile etik dışı haksız çıkar ilişkisinde bulunulduğunun tespit edilmesi,
• Menfaat karşılığında gerçeğe aykırı rapor ve belge düzenlendiğinin tespit edilmesi,
• 657 sayılı Kanunun 125 inci maddesinin birinci fıkrasının (E) bendinde yer alan fiil ve hallerin işlendiğinin tespit edilmesi; İlgili madde; İdeolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sukün ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek veya yardımda bulunmak,
• Yasaklanmış her türlü yayını veya siyasi veya ideolojik amaçlı bildiri, afiş, pankart, bant ve benzerlerini basmak, çoğaltmak, dağıtmak veya bunları kurumların herhangi bir yerine asmak veya teşhir etmek,
• Siyasi partiye girmek,
• Özürsüz olarak (…) (2) bir yılda toplam 20 gün göreve gelmemek,
• Savaş, olağanüstü hal veya genel afetlere ilişkin konularda amirlerin verdiği görev veya emirleri yapmamak,
• Amirlerine, maiyetindekilere ve iş sahiplerine fiili tecavüzde bulunmak, Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak,
• Yetki almadan gizli bilgileri açıklamak, Siyasi ve ideolojik eylemlerden arananları görev mahallinde gizlemek, Yurt dışında Devletin itibarını düşürecek veya görev haysiyetini zedeleyecek tutum ve davranışlarda bulunmak,
• 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanuna aykırı fiilleri işlemek. Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olmak, bu örgütlere yardım etmek, kamu imkân ve kaynaklarını bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanmak ya da kullandırmak, bu örgütlerin propagandasını yapmak.
• Gözaltına alınma, tutuklanma, hükümlülük veya 8/3/2012 tarihli ve 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında uzaklaştırma kararı verilmesi nedeniyle görevi başında bulunamama süresinin sekiz haftayı aşması,
• Görevi başında bulunduğu halde entegre sağlık hizmetlerinde mazeretli olup olmadığına bakılmaksızın beş nöbet görevini yerine getirmediğinin/getiremediğinin tespit edilmesi, İhtaren Sözleşme Fesih Sebepleri Hallerinde idare tarafından bu durum, aile hekimi veya aile sağlığı çalışanına tebliğ edilir. Tebliğ tarihinden itibaren savunma yapmak üzere YEDİ GÜN süre verilir. Yapılan savunmalar uygun görülmediği takdirde veya süresi içinde savunma yapılmaması durumunda, aile hekimi ve aile sağlığı çalışanının sözleşmesi, il sağlık müdürü tarafından başkaca herhangi bir ihbar veya ikaza gerek duyulmadan sona erdirilir

Hekimlere Uygulanacak Disiplin Cezalarına Karşı İtiraz ve İptal Davası

Aile hekimlerine işledikleri fiil nedeniyle Bakanlık tarafından bir değerlendirme yapılır ve Türkiye Halk Sağlığı Kurumu tarafından ihtar puanları gerektiren fiilden dolayı savunması istenir. Kişinin savunması alındıktan sonra ya da 7 günlük savunma süresi geçmesine rağmen savunma yapmadığı takdirde yazılı şekilde ihtar yapılır ve bu ihtarlar valiliğe de bildirilir. İlgili kişi vali yardımcının kendisine verdiği ihtara karşı kendisine tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içerisinde valiliğe, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu’nun verdiği ihtarlara karşı ise Bakanlık Müsteşarlığına itiraz bulunmalıdır. İtiraz edildikten sonra 30 gün içerisinde bu itirazlar karara bağlanır ve kişiye yazılı olarak bildirilir.

Aile hekimine uygulanan ihtar nedeniyle tebliğ tarihinden itibaren 60 gün içerisinde idare mahkemesinde iptal davası açılması mümkündür. Ancak itiraz edilmesi ve edilmemesi halinde açılacak davalarda dava açma süresi de değişiklik göstermektedir. İdari davalar idare mahkemelerinde açılır ve kişinin son görev yeri olan idare mahkemesi yetkilidir. Kişi kendisine uygulanan disiplin cezasına itiraz etmemesi halinde disiplin cezası kendisine tebliğ edildikten sonraki 60 gün içerisinde iptal davası açabilir. Eğer disiplin cezasına itiraz ettiyse ve valilik kendisine kararını bildirdiyse bu kararın tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde iptal davası açabilir. Son olarak itiraz 7 gün içinde edildiyse ve valilik tarafından 60 günlük süre içerisinde bir cevap verilmediyse, 60 günlük zımmi ret süresinin sonunda 60 günlük dava açma süresi başlayacaktır.