Ceza İnfaz Kurumları

Ceza infaz kurumları kişilerin işledikleri suç sebebiyle hapis cezalarını geçirdikleri kurumlardır. İnfaz kurumları mahkumların yaş, cinsiyet, işledikleri suç ve davranış hal ve hareketlerine göre sınıflandırılırlar. Türkiye’de 5275 sayılı ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazı hakkında kanuna göre ceza infaz kurumları aşağıdaki gibi sıralanır.

• Kapalı ceza infaz kurumları
• Yüksek güvenlikli ceza infaz kurumları
• Kadın kapalı ceza infaz kurumları
• Çocuk kapalı ceza infaz kurumları
• Gençlik kapalı ceza infaz kurumları
• Açık ceza infaz kurumları
• Çocuk eğitim evleri

İnfaz kurumlarının türleri yaş, cinsiyet, suçun ağırlığı, mahkûmların davranışları gibi çeşitli kriterler dikkate alınarak belirlenmiştir. Bununla birlikte, yeterli bina olmaması halinde, farklı kategorilerden gelen mahkûmların aynı binalarda cezalarının infaz edilmesi de mümkündür. Bu infaz kurumlarında güvenlik derecesi, mahkumların birbirleriyle ve dış dünya ile ilişkisi, cezanın çektirilme yöntemleri, eğitim ve iş olanakları gibi farklılaştırmalar mevcuttur.

Ceza İnfaz Kurumları Türleri Nelerdir?

5275 sayılı CGTİHK’nın İkinci Bölümünde, (8 – 15.) maddeleri arasında a İnfaz Kurumu türleri açıklanmıştır. Ceza İnfaz Kurumu türleri şu şekilde ayrıma tabi tutulur:

1. Fiziki yapılarına göre,
2. Teşkilat yapılarına göre,
3. Uygulanan infaz rejimine göre,
4. Yaş ve cinsine göre,

Ceza İnfaz Kurumları dört gruba ayrılır.

A. Fiziki Yapılarına Göre Ceza İnfaz Kurumları

Ceza İnfaz Kurumlarının fiziki yapılarına, bina yapısına göre, iç fiziki planına göre yapılan ayrımdır. Buna göre Ceza İnfaz Kurumları şu şekilde ayrılır:

• A Tipi Cezaevi,
• B Tipi Cezaevi,
• C Tipi Cezaevi,
• D Tipi Cezaevi,
• E Tipi Cezaevi,
• F Tipi Cezaevi,
• K Tipi Cezaevi,
• H Tipi (Eski Özel Tip),
• Herhangi bir tipi olmayan cezaevleri

B. Teşkilat Yapılarına Göre Ceza İnfaz Kurumları

• Teşkilatı Tam Olmayan Ceza İnfaz Kurumları

Ceza İnfaz Kurumlarında bazılarında Müdürlük teşkilatı bulunur, bazılarında ise müdürlük teşkilatı bulunmaz, Müdürlük teşkilatı bulunmayan infaz kurumlarının amiri İdare Memurlarıdır. Müdürlük teşkilatı bulunmayan kurumlarda hükümlü sayısı, bulunduğu yer, güvenlik ve benzeri sebeplerle, kurumun bulunduğu yerdeki cezaevinden sorumlu Cumhuriyet savcısının görüşü de dikkate alınarak, ağır ceza Cumhuriyet başsavcısının istemi ve Genel Müdürlüğün teklifi üzerine Bakanlık oluru ile müdürlük teşkilatı kurulabilir.

• Teşkilatı Tam Olan Ceza İnfaz Kurumları;

Müdürlük teşkilatı bulunan kurumlarda ise bir Birinci Müdür ve yeteri sayıda İkinci Müdür bulunur. Bu kurumlarda ayrıca, kadro ve personel sayılı dikkate alınarak ve imkanlar ölçüsünde personel bulunur. Mühendis, mimar, tekniker, teknisyen, teknisyen yardımcısı, psikolog ve sosyal çalışmacı, doktor, diş doktoru, eczacı, veteriner, diyetisyen, sağlık memuru ve hayvan sağlık memuru, öğretmen ve kütüphaneci, gemi adamı, şoför, kaloriferci, aşçı, hizmetli bulunabilir. Teşkilatı olan müdürlüklerde, ikinci müdürler ile diğer personel nöbet ve vardiya sistemiyle çalıştırılabilir.

C. Uygulanan İnfaz Rejimine Göre Ceza İnfaz Kurumları Ceza İnfaz Kurumları

Uygulanan infaz rejimlerine göre, iç ve dış güvenlik görevlilerinin bulunmasına, firara karşı teknik, mekanik, elektronik veya fiziki engellerle donatılmış olmasına göre, oda ve koridor kapıları kapalı tutulmasına göre, yeterli düzeyde güvenlik elamanın bulunmasına ve hükümlünün gereksinimine göre bireysel, grup hâlinde veya toplu olarak iyileştirme yöntemlerinin uygulanabilmesine göre ayrılır. Uygulanan İnfaz Rejimine göre Ceza İnfaz Kurumları Şu şekilde ayrılır:

• Kapalı ceza infaz kurumları,
• Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları,
• Kadın kapalı ceza infaz kurumları,
• Genç kapalı ceza infaz kurumları,
• Çocuk ceza infaz kurumları
• Gözlem ve Müşahade Merkezleri,
• Açık ceza infaz kurumları ve çocuk eğitimevleri,

D. Yaş Ve Cinsiyet Sınıflandırılmasına Göre Ceza İnfaz Kurumları

• Erkek ceza infaz kurumları, 21 yaşından büyük Erkek hükümlülerin bulunduğu, Ceza İnfaz Kurumlarıdır.
• Kadın ceza infaz kurumları, Bayan ve kız hükümlülerin bulunduğu, Ceza İnfaz Kurumlarıdır.
• Genç ceza infaz kurumaları, 18 – 21 yaş arasında bulunan genç hükümlülerin bulunduğu, Ceza İnfaz Kurumlarıdır.
• Ceza infaz kurumları, 12 – 18 yaş arasında bulunan çocuk Çocuk hükümlülerin bulunduğu, Ceza İnfaz Kurumlarıdır.

Kapalı Ceza İnfaz Kurumları

5275 sayılı kanunun 8. maddesinde kapalı ceza infaz kurumları düzenlenmiştir. Buna göre içten ve dıştan korumaları bulunan dışarıya karşı temasa izin vermeyen infaz kurumlarıdır.    Firarlara karşı yeterli ölçüde önlemler alınmıştır, mahkumların aynı oda dışındaki mahkûmlarla teması bulunmaktadır. Gereksinimlere göre bireysel veya grup halinde iyileştirme programlarına dahil edilirler.

Kapalı ceza infaz kurumlarının genel nitelikleri 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun sekizinci maddesinde açıklanmıştır. Buna göre; kapalı ceza infaz kurumları,

• İç ve dış güvenlik görevlileri bulunan,
• Firara karşı teknik, mekanik, elektronik veya fiziki engellerle donatılmış,
• Oda ve koridor kapıları kapalı tutulan, ancak mevzuatın belirttiği hâllerde aynı oda dışındaki hükümlüler arasında ve dış çevre ile temasın olanaklı bulunduğu,
• Yeterli düzeyde güvenlik sağlanmış,
• Hükümlünün gereksinimine göre bireysel, grup halinde veya toplu olarak iyileştirme yöntemlerinin uygulanabileceği

tesislerdir.

Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumları

5275 sayılı kanunun 9. maddesine göre kapalı cezaevlerinden daha sıkı güvenlik önlemleri bulunduran mahkûmların bir veya üç kişi kaldıkları ceza infaz kurumlarıdır. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm olanlar, suç amaçlı örgüt kuranlar, kasten adam öldürme suçlarından mahkûm olanlar, uyuşturucu ve uyarıcı madde ticareti yapanlar, devletin güvenliğine karşı suç işleyenler, Anayasal düzene karşı suç işleyen mahkûmlar yüksek güvenlikli ceza infaz kurumlarında infaz edilirler. Bulundukları kurumlarda hal hareket ve tutumlarıyla tehlikeli olan mahkûmlar mahkumiyet süresine bakılmaksızın yüksek güvenlikli ceza infaz kurumlarına gönderilebilirler.

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum olan kişiler ile süresine bakılmaksızın, suç işlemek amacı ile örgüt kurmak, yönetmek ya da bu örgütün faaliyeti çerçevesinde, Türk Ceza Kanunu’nda yer alan;

a) İnsanlığa karşı suçlardan (madde 77, 78),

b) Kasten öldürme suçlarından (madde 81, 82),

c) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan (madde 188),

d) Devletin güvenliğine karşı suçlardan (madde 302, 303, 304, 307, 308),

e) Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlardan (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315),

mahkum olanların cezaları, bu ceza infaz kurumlarında infaz edilir.

Eylem ve tutumları nedeni ile tehlikeli durumda bulunan ve özel gözetim ve denetim altında bulundurulmalarının gerekli olduğu tespit edilen kişiler ile bulundukları kurumlarda düzen ve disiplini bozan ya da iyileştirme tedbir, araç ve usullerine ısrarla karşı koyan kişiler bu kurumlara gönderilir.

Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarının ihtiyacı karşılama açısından yetersiz kalması durumunda, diğer kapalı ceza infaz kurumlarının yüksek güvenlikli bölümleri kullanılır.

Tutum ve davranışlarıyla bu ceza infaz kurullarına sevk edilenler cezasının üçte birini bu kurumlarda iyi halde geçirirlerse diğer kurumlara gönderilebilirler. Ceza süresi ve işledikleri suç tipiyle yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarında iyi halde gerekli süreleri geçiren mahkûmlar kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilebilirler. Bu mahkûmların açık cezaevlerine gönderilmeleri kanunca yasaklanmıştır. Kanunen gereken süre koşullu salıverilmesi için gereken sürenin 2/3’ü kadardır. Süreli cezalarda ise bu oran 1/3’tür.

Kadın Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

5275 sayılı kanunun 10. maddesine göre kadın kapalı ceza infaz kurumları yüksek güvenlikli, koruma ve güvenlik personellerinin kadınlardan oluştuğu ve kadın mahkumların bulunduğu ceza infaz kurumlarıdır. Kadın kapalı ceza evlerinin yetersiz kaldığı durumlarda kadın mahkûmlar, erkek mahkûmlarla bağlantısı olmayan erkek mahkumların kaldığı kapalı ceza infaz kurumunda hapis cezalarını geçirirler.

Kadın kapalı cezaevi (ceza infaz kurumu) kadın hükümlülerin hapis cezalarının infaz edildiği ve Ceza İnfaz Kanunu 8. ve 9. maddelerine göre kurulmuş kurumlardır. Kadın kapalı ceza infaz kurumlarında iç güvenlik görevlileri kadınlardan oluşturulur. Bu amaçla kurulmuş bulunan kurumların ihtiyacı karşılama anlamında yetersiz kalması durumunda, kadın hükümlülerin hapis cezaları, diğer kurumların erkek hükümlülerin kaldığı bölümlerle bağlantısı olmayan bölümlerinde infaz edilir.

Çocuk Kapalı Ceza İnfaz Kurumları

12-18 arasındaki tutukluların yaş, cinsiyet ve fiziksel gelişimine göre birbirinden ayrı bölümlerde tutulduğu, öncelikli amacı eğitim ve ıslah olan, içeride ve dışarıda yüksek güvenlik önlemleri alınan ceza infaz kurumudur. 5275 sayılı kanunun 11. maddesinde düzenlenmiştir. Kız çocukları için yeterli bölüm bulunmadığı takdirde kadın kapalı ceza infaz kurumlarının kendilerine ayrılan bölümünde kalabilirler.

Çocuk kapalı ceza infaz kurumu, çocuk tutukluların ya da çocuk eğitim evlerinden disiplin veya diğer nedenler nedeni ile kapalı ceza infaz kurumlarına nakillerine karar verilen çocukların barındırıldıkları ve firara karşı engelleri olan, içerisinde iç ve dış güvenlik görevlileri bulunan, eğitim ve öğretime dayalı kurumlardır. Oniki – onsekiz yaş grubu çocuklar, cinsiyetleri ve fizik gelişim durumları göz önüne alınarak bu kurumların ayrı ayrı bölümlerinde barındırılır.

Bu hükümlüler, kendilerine özgü kurumun bulunmadığı durumlarda kapalı ceza infaz kurumlarının çocuklara ayrılan bölümlerine yerleştirilir. Kurumlarda ayrı bölümlerin bulunmaması halinde, kız çocukları kadın kapalı ceza infaz kurumlarının bir bölümünde ya da diğer kapalı cezaevlerinin kendilerine ayrılan bölümlerinde barındırılır. Çocuk kapalı ceza infaz kurumlarında çocuklara eğitim ve öğretim verilmesi ilkesine tam olarak uyulur.

Gençlik Kapalı Ceza İnfaz Kurumları

5275 sayılı kanunun 12. maddesine göre 18-21 yaş aralığındaki mahkûmların bulunduğu eğitim ve öğretime dayalı firara karşı korumalı ve gerekli önlemlerin alındığı ceza infaz kurumlarıdır. Bu mahkûmlar için ayrı bir ceza infaz kurumu olmadığı takdirde kapalı ceza infaz kurumlarının kendilerine ayrılmış bölümlerinde kalırlar. Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarında kalması gereken mahkûmlar gençlik kapalı ceza infaz kurumlarında kendilerine ayrılmış yüksek güvenlikli bölümlerinde kalırlar.

Gençlik kapalı ceza infaz kurumlarının özellikleri, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yasanın on ikinci maddesinde açıklanmıştır. Buna göre, bu kurumlar, cezanın infazına başlandığı tarihte on sekiz yaşını bitirmiş olup yirmi bir yaşını doldurmamış genç hükümlülerin cezalarını çektiği, eğitim ve öğretim esasına dayanan, firara karşı engelleri bulunan, iç ve dış güvenlik görevlileri bulunan kurumlardır.

Gençlik kapalı ceza infaz kurumlarında barındırılması gereken hükümlüler için ayrı bir kurum kurulamaması halinde bu hükümlüler, diğer kapalı ceza infaz kurumlarının gençlere ayrılan bölümlerinde yukarıda açıklamış olduğumuz esaslara göre barındırılır. Ceza infaz yasası dokuzuncu maddesi kapsamındaki gençlerin cezası, gençlik kapalı ceza infaz kurumlarının güvenlikli bölümlerinde yerine getirilir.

Açık Ceza İnfaz Kurumları

5275 sayılı kanunun 14. maddesine göre açık ceza infaz kurumları güvenlik önlemlerinin düşük olduğu, öncelikli amacı mahkûmların iyileşmesi ve meslek sahibi olmalarını sağlamak olan infaz kurumlarıdır. Dışarıyla bağlantı kurma ve sosyalleşme konusunda kapalı ceza evlerine göre çok daha geniş haklara sahip ceza infaz kurumlarıdır. Kapalı ceza infaz kurumlarına göre mahkûmların topluma kazandırılması çok daha kolaydır.  Açık ceza infaz kurumları; 5275 sayılı CGTİHK’nın 14. maddesinde ve meslek edindirilmelerine öncelik verilen, firara karşı engelleri ve dış güvenlik görevlisi bulunmayan, güvenlik bakımından kurum görevlilerinin Açık ceza infaz kurumları, hükümlülerin iyileştirilmelerinde, çalıştırılmaları gözetim ve denetimi ile yetinilen kurumlardır. 5275 sayılı CGTİHK’nın 14/3. maddesinde, ilk kez suç işleyen ve iki yıl süreyle hapis cezasına hükümlü bulunanların cezaları doğrudan veya açık ceza infaz kurumlarında yerine getirileceği düzenlenmiştir.

Ancak, bu konuda 6352 sayılı Kanun’un geçici 3/2 maddesi “Kasıtlı suçlarda toplam 3 yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm olanların, taksirli suçlarda toplam 5 yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm olanların, adli para cezası hapis cezasına çevrilenlerin infazı süresince ve İcra ve İflas Kanunu gereğince Tazyik Hapsine tabi tutulanların cezaları, doğrudan açık ceza infaz kurumunda yerine getirilir” dediği için, bu sürelere ve 02.09.2012 tarihli Adalet Bakanlığının Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinde belirtilen sürelere dikkat etmek gereklidir.

Cezasını Doğrudan açık ceza infaz kurumunda çekebilecek hükümlüler şunlardır: (02/09/2012 tarihli Açığa Ayrılma Yönetmeliğinin 5/1. maddesi gereğince)

1. Kasıtlı suçlarda toplam 3 yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkum olanlar,
2. Taksirli suçlarda toplam 5 yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkum olanlar,
3. Adli para cezası, hapis cezasına çevrilenler,
4. 09.06.1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu gereğince Tazyik Hapsine tabi tutulanların cezaları, doğrudan açık ceza infaz kurumunda yerine getirilir.

Çocuk Eğitim Evleri

Yüksek güvenlik önlemlerinin olmadığı, öncelikli amaçlarının eğitim öğretim, mahkûmlara meslek kazandırma ve topluma, sosyal yaşama kazandırma olan çocuk mahkûmların barındığı kurumlardır. 5275 sayılı kanunun 15. maddesinde düzenlenmiştir. 18 yaşına gelmiş fakat eğitim ve öğretim programlarına devam eden mahkûmların eğitim öğretimlerini tamamlamaları için 21 yaşına kadar kalmalarına izin verilir.

Ceza İnfaz Kurumlarının İdaresi Kimdedir?

Ceza infaz kurumları idare olarak Cumhuriyet başsavcılıklarına bağlıdırlar. Ceza infaz kurumları bağlı bulundukları Cumhuriyet başsavcılıkları tarafından denetlenirler. (5275 sayılı CGTİHK’nın 5. maddesi gereğince, cezanın infazı Cumhuriyet savcısı tarafından izlenir ve denetlenir.) Cumhuriyet başsavcısı tarafından İnfaz savcılarından bir Cumhuriyet savcısı ceza infaz kurumlarından sorumlu Cumhuriyet savcısı olarak görevlendirilir. Cumhuriyet başsavcısı veya görevlendireceği İnfaz savcısı, kurumun mevzuata göre yönetilmesini ve infaz hizmetlerinin temel insan haklarına uygun olarak yerine getirilmesini sağlar. Görüş ve önerilerini infaz kurumlarında (cezaevlerinde bulunan) denetleme defterine yazar, gerekli gördüğü durumlarda Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğüne bilgi verir.

Kurumda çalışan tüm personel ve görevliler Cumhuriyet başsavcısının veya görevlendireceği İnfaz savcısının istediği her türlü bilgi ve belgeyi vermekle yükümlüdür. Cezaevindeki genel ve kısmi aramalara infaz savcıları bizzat katılarak nezaret eder. 5275 sayılı CGTİHK’nın 36. maddesi gereğince, Kurumlarda, odalar ve eklentilerinde, hükümlülerin üst ve eşyasında habersiz olarak her zaman arama yapılabilir. Her bir kez mutlaka arama yapılır. Aramalar, gerektiğinde dış güvenlik görevlileri veya kolluk kuvvetleriyle veya diğer kamu görevlilerince ortaklaşa da gerçekleştirilebilir.

İnfaz savcıları sorumlu oldukları infaz kurumlarını habersiz olarak gitmek suretiyle de denetler, görevlilerden, hükümlü ve tutuklulardan şikayetleri olanları dinler. İnfaz savcıları, sorumluluğu olan ve görevlerinin gereklerine aykırı davrananlar hakkında adli ve idari yönden soruşturmalar yapar. Cezaevi Birinci Müdürleri hakkında İnfaz savcısı disiplin amiri olarak soruşturma yapar. İkinci Müdürler ve diğer çalışanlar hakkında Cezaevi Birinci Müdürleri ve disiplin amirleri yaptıkları idari soruşturma sonucunda disiplin cezaları uygulayabilir.