Uzun Dönem İkamet İzni (Oturma)

Uzun dönem ikamet izni; Türkiye’de en az 8 yıl ikamet izniyle kalmış olan ya da Bakanlığın belirlediği şartlara uyan yabancılara, Bakanlığın onayıyla valilikler tarafından verilen belgedir. Uzun dönem ikamet izni;

• Türkiye’de kesintisiz en az sekiz yıl ikamet izniyle kalmış olan ya da Bakanlığın belirlediği şartlara uyan yabancılara, Bakanlığın onayıyla valilikler tarafından süresiz ikamet izni düzenlenir.
• Mülteci, şartlı mülteci ve ikincil koruma statüsü sahipleri ile insani ikamet izni sahiplerine ve geçici koruma sağlananlara, uzun dönem ikamet iznine geçiş hakkı tanınmamaktadır.

Uzun dönem oturma iznine başvuracak olan kişilerin kanun ile belirlenmiş şartları sağlıyor olması önem arz etmektedir. Şartların sağlanmasına rağmen başvuru sürecinde hata yapılması nedeniyle de kişiler sorun yaşayabilmektedir. Bu olumsuzlukların önüne geçebilmek adına başvuru sürecinde avukat yardımı almak gerekebilmektedir. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu makalemizde uzun dönem ikamet izni usul ve esasları hukuki çerçevede değerlendirilecektir.

Uzun Dönem İkamet İzni Nedir?

Uzun dönem ikamet izni; Türkiye’de en az 8 yıl ikamet izniyle kalmış olan ya da Bakanlığın belirlediği şartlara uyan yabancılara, Bakanlığın onayıyla valilikler tarafından verilen belgedir. Türkiye’de süresiz oturum iznine sahip olmak isteyen yabancılar, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununda belirtilen şartlan sağlaması halinde, “Uzun Dönem Oturma izni alabilecektir. Uzun dönem oturma izni, içişleri bakanlığının on valilik tarafından verilmektedir.

Türkiye vatandaşı olmayıp, başka ülkelerin vatandaşlığında bulunan ancak Türkiye’de belirli sürelerde ikamet etmek isteyen yabancı uyruklu kişilerin ikamet izni alarak bu kalışlarını gerçekleştirmesi gerekmektedir. Türkiye’de 90 günlük vize süresinin dışında kalmak isteyen yabancıların 6 farklı ikamet türünde başvuru yapmaları mümkündür. Ancak bu ikamet izinler sadece 4 kere uzatılabilmektedir. Bu nedenle daha uzun sürelerde Türkiye’de kalması gereken kişiler için uzun dönem ikamet izni bulunmaktadır. Türkiye’de süresiz oturum izni almak isteyen yabancıların kesintisiz olarak en az sekiz yıl oturma izni ile ülkede kalmış olması gerekmektedir. Ayrıca süresiz oturma izni almak isteyen yabancının son üç yıl içinde sosyal yardım almamış olması, düzenli ve yeterli bir gelire sahip olması gerekmektedir.

Uzun Dönem İkamet İzni Almanın Şartları

Yabancı kişilerin uzun dönem ikamet izni alabilmesi için 6458 sayılı Kanunun 43. maddesinde bazı şartlara yer verilmiştir. Kanun maddesine göre şartlar şöyledir:

• Kesintisiz en az sekiz yıl ikamet izniyle Türkiye’de kalmış olmak
• Son üç yıl içinde sosyal yardım almamış olmak
• Kendisi veya varsa ailesinin geçimini sağlayacak yeterli ve düzenli gelir kaynağına sahip olmak
• Geçerli sağlık sigortasına sahip olmak
• Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturmamak

Ancak şöyle bir istisna var ki, uzun dönem oturma izni başvurusunda bulunan yabancı eğer ki Bakanlığın belirlediği şartlara uygun olarak başvur yapıyor ise 43. maddede belirlenen “Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturmamak” dışındaki şartlara bakılmaksızın başvurusu, değerlendirmeye alınır.

Uzun Dönem Oturma İzninin Kişilere Sağladığı Haklar

Uzun dönem ikamet izni alabilmek için aranan şartların sağlanmasıyla kişi bu izne sahip olur. Uzun dönem ikamet izni sahibine bazı önemli haklar tanımaktadır. Bu haklar 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 44. maddesinde şu şekilde sıralanmıştır:

• Uzun dönem otura iznine sahip yabancılar askerlik yapma yükümlülüğünden muaf tutulmuşlardır.
• Seçimlere katılma veya seçimlerde oy kullanmaları mümkün olmayıp seçme ve seçilme hakları bulunmamaktadır.
• Türk vatandaşlığının şart olduğu kamu görevlerinde çalışma hakları bulunmamaktadır.
• Uzun dönem ikamet iznine sahip olan yabancıların muaf olarak araç ithal etme hakları da bulunmamaktadır.

Yukarıda ifade edilen hususlar dışında uzun dönem ikamet iznine sahip olan yabancılar sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında ilgili mevzuat hükümlerine tabi olmak şartıyla, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanırlar.

Uzun Dönem İkamet İzni Hangi Hallerde İptal Edilir?

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu sadece uzun dönem oturma izninin alınmasına ilişkin hususları düzenlememiş, sahip olunan uzun dönem ikamet izninin hangi koşullarda iptal edileceğine dair de düzenleme yapmıştır. İlgili kanunun 44. maddesinde bu hususa dair düzenleme yapılıp hangi hallerde iptal edileceği şu şekilde sıralanmıştır:

• Yabancının ülkede bulunmasının kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından ciddi tehdit oluşturması,
• Sağlık, eğitim ve ülkesindeki zorunlu kamu hizmeti dışında bir nedenle kesintisiz bir yıldan fazla süreyle Türkiye dışında bulunması durumlarında yabancının uzun dönem ikamet izni iptal edilir.

Önemle ifade etmek gerekiyor ki, uzun dönem oturma iznine sahip olan yabancının izni kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından ciddi tehdit oluşturması nedeniyle iptal edilmiş ise tekrardan uzun dönem ikamet izni başvurusu yapmak mümkün değildir.

Uzun Dönem İkamet İzni Başvurusu Yapmak İçin Gerekli Belgeler

• Yabancı ve/veya yasal temsilcisi tarafından imzalanmış olan ikamet izni başvuru formu
• Pasaport veya pasaport yerine geçen belgenin fotokopisi
• Dört adet biometrik fotoğraf
• Son üç yıl içerisinde sosyal yardım alınmadığını gösteren imzalı belgenin aslı
• Kalınacak sürede yeterli ve düzenli maddi imkana sahip olunduğuna dair belge,
• Adli sicil kaydı
• İkamet izni kart bedelinin ödendiğine dair belge
• Sigorta süresi, istenilen ikamet izni süresini kapsayan geçerli sağlık sigortası
• Adres kayıt sistemine kayıtlı olduğunu gösteren belge,
• Kalınacak yeri gösteren belge,

Çocuklar için;

• Pasaport veya pasaport yerine geçen belgeden ya da ulusal kimlik kartlarından anne ve baba bilgilerine ulaşılamayan hallerde onaylı doğum belgesi,
• Anne veya babadan birinin bulunmadığı durumlarda onaylı muvafakatname,
• Boşanma halinde çocuğun onaylı vekalet belgesi,
• On sekiz yaşından küçük olması durumunda yurt dışında bulunan annesi/babası veya yasal temsilcisinin vereceği onaylı muvafakatname ile muvafakatnamede belirtilmek kaydıyla Türkiye’deki gerçek ya da tüzel kişiler tarafından verilecek noter onaylı taahhütname istenir.

Uzun Dönem İkamet İzni Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Uzun dönem ikamet izni hesaplanırken başvuru yapılan tarih esas alınarak geriye dönük 1 yıllık taramalar yapılır. Bu 1 yıllık süreçle, ilgili kişinin en az 180 gün boyunda Türkiye’de kalmış olması gerekir. Bu koşul sağlanırsa, geriye dönük taramalara devam edilir ve 8 yıllık dönem bu şekilde değerlendirilir. Uzun dönem oturma izni süresiz düzenlenmektedir.

Başvuru sahibi eğer, yıl içerisinde 180 günden daha az süreyle Türkiye’de kalmışsa, son 5 yıl içerisindeki günleri incelenir. 5 yıllık dönemde 365 günden fazla süreyi Türkiye dışında geçirdiyse veya tek seferde ya da peş peşe 6 aydan daha uzun süre yurtdışında kalındıysa başvuru olumsuz olarak sonuçlandırılır. Oturma izni olmadan Türkiye’de geçirilen süreler ve sınır dışı etme kararı çıkmış olan yabancıların kaldıkları günler bu hesaplamalara dahil edilmez.

Uzun Dönem İkamet İzni Başvurusu Reddi Halinde İptal Davası

Yabancı kişi, gerekli şartları sağlaması halinde uzun dönem ikamet izni başvurusunda bulunmalıdır. Başvuru incelenmesinin sonucunda başvuruya ret cevabı verilmesi mümkündür. Yabancı kişi, ikamet iznini alamadığından dolayı Türkiye’den on gün içerisinde çıkış yapması aksi halde deport edileceği bildirilir.  İkamet iznin reddedilmesi halinde başvuru yapan kişi, idare mahkemesinde iptal davasını ret yazısının tebliğinden itibaren 60 günlük süre içerisinde açmalıdır. Yabancının ülkeden deport edileceği göz önünde bulundurulduğunda yürütmenin durdurulması talepli dava açılması önerilmektedir. Yürütme durdurulması kararının alınmasıyla yabancı dava süresi boyunca deport edilmeyecektir.

İdarenin takdir yetkisi sınırsız değildir. İdare takdir yetkisini kullanırken dahi belli sınırlar kapsamında karar vermelidir. Yukarıda belirttiğimiz üzere, vatandaşlık başvurusu reddedilen kişi, doğrudan dava açabilir. Kişi doğrudan dava açmayıp, idari makama itiraz etmişse durum şöyledir: İdarenin verdiği kararların hukuka uygunluğunu denetleme yetkisi Türk İdare Mahkemeleri görev alanındadır. İdarî işlemler hakkında; yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından “idari işlemin iptali” davası açılır. Nitekim TVK madde 33 hükmünde de “Bu kişiler iptal kararı aleyhine yargı yoluna başvurdukları takdirde …” düzenlemesi ile vatandaşlık iptali kararının iptal davasına konu edilebileceği ifade edilmiştir.