Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi – CMK 171. Madde

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi; CMK 171. maddesinin ikinci fıkrasında düzenlenmiş olup, maddede sayılı şartların gerçekleşmesi halinde Cumhuriyet savcısı, önödeme ve uzlaştırma kapsamındaki suçlar hariç olmak üst sınırı 3 yıl (15 yaşını doldurmamış çocuklar bakımından beş yıl) veya daha az süreli hapis cezası gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılması beş yıl (çocuklar bakımından 3 yıl) süreyle ertelenmesini sağlayan bir kurumdur. Yine kamu davasının açılmasının ertelenmesinin özel hali olarak “Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulunmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi kullanmak suçu” 5237 sayılı TCK’nın 191. Maddesinde hüküm altına alınmıştır. Kamu davasının açılmasının ertelenmesi;

• Suç işlemek için örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar,
• Kamu görevlisi tarafından görevi sebebiyle veya kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen suçlar ile asker kişiler tarafından işlenen askeri suçlar,
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlarda verilemez.

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı Cumhuriyet savcısı tarafından verilebilir. Cumhuriyet savcısının erteleme kararı vermesi zorunlu değildir. (CMK madde 171/2) Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hakim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir. (CMK madde 171/5)

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Nedir?

CMK’nın 171. maddesi ise kamu davasının açılmaması konusunda bir istisna olarak Cumhuriyet savcısına takdir hakkı tanımıştır. Bu da “ilk defa suç işleyenler yönünden” kamu davasının açılmasının ertelenmesi yoludur. Bu yola gidildiğinde şüpheli yargılama sürecinden ayrık tutulacaktır. İşte cumhuriyet savcısının kamu davasının açılması hususunda yeterli şüphenin var olmasına karşın kamu davası açmayıp, belli süreyle dava açmayı ertelemesine “kamu davasının açılmasının ertelenmesi” denir.

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumu ceza adalet sistemimize ilk defa 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu ile girmiştir. Kurum, 6/12/2006 tarihli ve 5560 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle 5271 sayılı CMK 171/2 maddesinde düzenlenerek, uygulama yönünden yetişkinleri de kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Kuruma ilişkin en son değişiklik 24 Ekim 2019 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7188 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile söz konusu olmuştur. Yapılan düzenleme ile kurumun kapsamının genişletilmesinin yanısıra, etkin bir şekilde uygulanabilmesine yönelik hükümler ihdas edilmiştir.

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu

Kamu davasını açmada takdir yetkisi – Madde 171 – (Değişik: 6/12/2006 – 5560/22 md.)

(1) Cezayı kaldıran şahsî sebep olarak etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasını gerektiren koşulların ya da şahsî cezasızlık sebebinin varlığı halinde, Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığı kararı verebilir.

(2) (Değişik:17/10/2019-7188/19 md.) Uzlaştırma ve önödeme kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, Cumhuriyet savcısı, üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süre ile ertelenmesine karar verebilir. Suçtan zarar gören veya şüpheli, bu karara 173 üncü madde hükümlerine göre itiraz edebilir.

(3) Kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilebilmesi için;

a) Şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkûm olmamış bulunması,

b) Yapılan soruşturmanın, kamu davası açılmasının ertelenmesi halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatini vermesi,

c) Kamu davası açılmasının ertelenmesinin, şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılmasından daha yararlı olması,

d) Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı ve Cumhuriyet savcısı tarafından tespit edilen zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi,

koşullarının birlikte gerçekleşmesi gerekir.

(4) Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmediği takdirde, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmesi halinde kamu davası açılır. Erteleme süresince zamanaşımı işlemez.

(5) Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir.

(6) (Ek:17/10/2019-7188/19 md.) Bu madde hükümleri;

a) Suç işlemek için örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar,

b) Kamu görevlisi tarafından görevi sebebiyle veya kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen suçlar ile asker kişiler tarafından işlenen askerî suçlar,

c) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar,

hakkında uygulanmaz.

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesinin Şartları

• Suçu uzlaştırma ve önödeme kapsamındaki suçlardan olmaması gerekir.
• Suçun üst sınırı 3 yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren bir suç olması gerekir. Hapis cezasının üst sınırı, on beş yaşımı doldurmamış çocuklar bakımından beş yıl olarak uygulanır. (ÇKK 19. Madde)
• Şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkum olmamış bulunması gerekir.
• Yapılan soruşturmanın, kamu davası açılmasının ertelenmesi halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatini vermesi gerekir.
• Kamu davası açılmasının ertelenmesinin, şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılmasından daha yararlı olması gerekir.
• Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı ve Cumhuriyet Savcısı tarafında tespit edilen zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi gerekir.

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kapsamında Olan Suçlar

Uzlaştırma ve önödeme kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezası gerektiren suçlar ve kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak da uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi kullanmak suçu (TCK madde 191)

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumu Türk Hukuk sistemine yeni girmiş olup eski ve köklü bir uygulama değildir. İlk olarak Çocuk Koruma Kanunu kapsamında kullanılmaya başlanan kamu davasının ertelenmesi kurumu sonradan Ceza Muhakemesi Kanunu’na da dahil edilmiştir. Kamu davasının ertelenmesi kapsamındaki suçlar aşağıda tek tek belirtilmiştir.

5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu

• TCK m.154/2-3: Hakkı olmayan yere tecavüz
• TCK m.170: Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması
• TCK m.179/2-3: Trafik güvenliğini tehlikeye sokma
• TCK m.183: Gürültüye neden olma
• TCK m.197/2-3: Parada sahtecilik
• TCK m.203: Mühür bozma
• TCK m.206: Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan
• TCK m.228/1: Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama
• TCK m.268: Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması

6136 Sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun

• m.13/1-3-5
• m.15/1-2-3

6831 Sayılı Orman Kanunu

• m.93/1

1072 Sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunu

• m.2

1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu Kapsamında 

• Ek m.2/2(1)

NOT: TCK’nın 191. maddesi kapsamında daha evvel kamu davasının açılmasın ertelenmesi verilmemiş olması halinde CMK’nın 171. maddesindeki şartlar aranmaksızın kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilmelidir. Yine uzlaşmanın defaaten yerine getirilmesi şartına bağlanması halinde edim yerine getirilinceye kadar CMK’nin 171. maddesindeki şartlar aranmaksızın kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilmelidir.

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kapsamında Olmayan Suçlar

Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir (CMK madde 171/5). Şüpheli, erteleme süresi içerisinde kasıtlı bir suç işlemediği takdirde, hakkında kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilir. Erteleme süresi içerisinde kasıtlı bir suçun işlenmesi halinde ise şüpheli hakkında kamu davası açılır. Erteleme süresince zamanaşımı işlemez (CMK madde 171/4).

• Suç işlemek için örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar,
• Kamu görevlisi tarafından görevi sebebiyle veya kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen suçlar ile asker kişiler tarafından işlenen askeri suçlar,
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar.

Kamu davasının açılması yetişkinler açısından 5 yıl, çocuklar açısından 3 yıl süreyle ertelenebilir. Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin karara suçtan zarar gören veya şüpheli, CMK, 173. maddesi uyarıca itiraz edebilir. Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmemesi halinde, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmesi halinde ise kamu davası açılır. Erteleme süresince zamanaşımı işlemez. Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hakim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, CMK 171 inci maddesinde belirtilen amaç için kullanabilir.

Savcının Dava Açma Mecburiyeti

Savcı hazırlık soruşturmasında araştırma işlemlerini tamamladıktan sonra, o olayla ilgili yeterli şüphenin bulunup bulunmadığını değerlendirmelidir. Savcı bu değerlendirmesine göre o eylemden ötürü dava açıp açmama konusunda bir sonuç çıkarmalıdır. Bunu yaparken de yasanın kendine verdiği olanaklarla sınırlıdır. Ülkemizde bu noktada kamu davasının açılmasında mecburilik sistemi uygulanmaktadır. Nitekim Ceza Muhakemesi Kanununun (CMK.) 170. maddesi uyarınca;

1. Kamu davasını açma görevi, Cumhuriyet savcısı tarafından yerine getirilir.
2. Soruşturma evresi sonunda toplanan deliller, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturuyorsa; Cumhuriyet savcısı, bir iddianame düzenler.

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesinin Koşulları

Kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilebilmesi için gereken koşulları şu şekilde alt başlıklara ayırabiliriz:

• Fiile bağlı koşullar
• Faile bağlı koşullar
• Zararın giderilmesi koşulu

• Fiile bağlı koşullar

CMK. madde 171/2 gereğince; Cumhuriyet savcısı, uzlaştırma ve önödeme kapsamındaki suçlar hariç, üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süre ile ertelenmesine karar verebilir. Buradaki üç yıllık sınır, suçun kanunda öngörülen cezasının üst sınırıdır. Yoksa yapılan uygulama sonucu bulunan ceza miktarı değildir.

Öte yandan kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumunun uygulanması için kanunda öngörülen cezanın hapis olması gerekir. Sadece adli para cezasının öngörüldüğü suçlar, önödemeye tabidirler, bu nedenle bunlar hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumu uygulanmaz. Kanundaki düzenlemeye göre kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumunun uygulanması bakımından, suçun şikayete bağlı olup olmamasının önemi yoktur. Ayrıca yeni düzenleme uyarınca, uzlaştırma ve önödeme kapsamındaki suçlarda kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumunun uygulanmasına olanak yoktur. Kural olarak, cezanın üst sınırı itibariyle kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumunun uygulanacağı miktar altında kalan bütün suçlar için bu kurum uygulanabilir. Ancak, CMK’nın 171. maddesinin 6. fıkrası uyarınca kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumu;

• Suç işlemek için örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar,
• Kamu görevlisi tarafından görevi sebebiyle veya kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen suçlar ile asker kişiler tarafından işlenen askerî suçlar,
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar,

hakkında uygulanmaz.

• Faile bağlı koşullar

Şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkum olmaması gerekir. Önceden adli para cezasına mahkumiyeti varsa veya süresi ne olursa olsun taksirli suçtan dolayı hükümlülüğü söz konusu ise, bunlar kamu davasının açılmasının ertelenmesine engel değildir. Soruşturma sonucunda kamu davasının açılmasının ertelenmesi halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatine varılması gerekir. Kamu davasının açılmasının ertelenmesinin şüpheli ve toplum açısından kamu davasının açılmasından daha yararlı olmalıdır.

• Zararın giderilmesi koşulu

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumunun uygulanması için, şüphelinin veya şüphelilerin suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararı, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen gidermeleri gerekir (CMK. madde 171/3). Anılan madde uyarınca, bu zararı Cumhuriyet savcısı tespit edecek ve şüpheliye bildirecektir. Buradaki zarar, “maddi zarar”dır. Maddi zarar doğurmayan suçlarda, bu koşul aranmadan kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumunun uygulanması mümkün olabilecektir.

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Usulü

Yukarıda açıklanan tüm şartların varlığı halinde, suçun işlendiği konusunda yeterli şüpheye varan savcı iddianame düzenlemez, bunun yerine 5 yıl süreyle kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verir. Erteleme süresi boyunca kasıtlı bir suç işlememesi halinde, şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Kasıtlı bir suç işlenmesi halinde ise, bu yeni suçun kesinleşmesi beklenir. Kararın kesinleşmesi üzerine kamu davasının açılması ertelenen dosyada erteleme kararı kaldırılır, kamu davası açılır. Erteleme süresince zamanaşımı işlemez (TCK. madde 171/4).

Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir (TCK. madde 171/5). Bu kararlar, bunun dışında bir amaçla kullanılamaz, açıklanamaz. Yukarıda açıklandığı üzere, savcının kamu davasının açılmasının ertelenmesi hususunda takdir hakkı bulunmaktadır. Ancak, bazı özel düzenlemeler nedeniyle “zorunlu olarak” kamu davasının açılması ertelenir. Bu bağlamda şu düzenlemeleri zikredebiliriz:

• Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak suçları

Bu suçlardan dolayı başlatılan soruşturmada şüpheli hakkında CMK.nun 171. maddesindeki şartlar aranmaksızın, beş yıl süreyle kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilir. Cumhuriyet savcısı, bu durumda şüpheliyi, erteleme süresi zarfında kendisine yüklenen yükümlülüklere uygun davranmadığı veya yasakları ihlal ettiği takdirde kendisi bakımından ortaya çıkabilecek sonuçlar konusunda uyarır (TCK. madde 191/2).

• Basın ve yayın yoluyla işlenen suçlar

Basın ve yayın yoluyla işlenen suçlarda 6352 sayılı Yasa gereğince, kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilir.

• Uzlaşmaya tabi suçlarda, şüphelinin yerine getirmesi gereken yükümlülüğün belli plan ve takvime bağlanması

Bu süre boyunca kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilir, erteleme süresince zamanaşımı işlemez. Uzlaşmanın gereklerinin yerine getirilmemesi durumunda kamu davasının açılır.

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kararına İtiraz ve Dilekçesi

Suçtan zarar gören veya şüpheli, erteleme kararına itiraz edebilir. (CMK. madde 171/2) Suçtan zarar gören veya şüpheli, bu kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren onbeş gün içinde, bu kararı veren Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hakimliğine itiraz edebilir. (CMK. madde 173/1)

         …….. NÖBETÇİ SULH CEZA HAKİMLİĞİNE SUNULMAK ÜZERE

                                        CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞINA

SORUŞTURMA NO: …

İTİRAZ EDEN ŞÜPHELİ: …

SUÇ: …

KONU: …….. Cumhuriyet Başsavcılığı’nın ……… tarihli dava açılmasının ertelenmesi kararına karşı itirazlarımın sunulmasına ilişkindir.

AÇIKLAMALAR

1. …. Cumhuriyet Başsavcılığı’nın yukarıda numarası belirtilen dosyasında yapılan soruşturma neticesinde verilen …… tarihli kararda; üzerime atılı suçu işlediğim hususunda hakkımda kamu davası açmaya yeterli delil bulunduğundan bahisle kamu davasının açılmasının 5 yıl süreyle ertelenmesine karar verilmiştir. Anılan karar hukuka ve hakkaniyete aykırı olup karara karşı itirazlarımı ve hakkımda takipsizlik kararı verilmesi talebimi işbu dilekçe ile Sayın Hakimliğinize sunuyorum.  Şöyle ki:
2. …..
3. ……
4. Açıklanan bu nedenlerle; ……. Cumhuriyet Başsavcılığı’nın ………. tarihli dava açılmasının ertelenmesi kararına karşı itiraz ediyor, hakkımda kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesini talep ediyorum.

SONUÇ VE TALEP: Yukarıda açıklanan ve Sayın Hakimliğinizce re’sen göz önünde bulundurulacak nedenlerle …. Cumhuriyet Başsavcılığı’nın …….. tarihli dava açılmasının ertelenmesi kararına karşı itirazlarımın kabulü ile dava açılmasının ertelenmesi kararının kaldırılarak hakkımda kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesini saygılarımla talep ederim.

                                               Şüpheli

                                                   …..