Dava ve Ceza Zamanaşımı | TCK 66 – 68. Madde

Dava ve ceza zamanaşımı TCK 66 ve 68. maddede düzenlenmiştir. Zamanaşımı, yasada yazılı sürelerin geçmesiyle Devletin cezalandırma hakkını düşüren, kamu davası açılmamışsa açılmasına, açılmışsa takibine, mahkumiyet hükmü verilmişse cezanın infazına engel olan bir haldir (YCGK. 12.11.2002-3-252/388).

Dava zamanaşımı TCK 66. maddede düzenlenmiştir. Dava zamanaşımı; suçun işlendiği tarihten itibaren belli bir süre geçtiği halde dava açılmamış ya da dava açılmasına rağmen kanuni süre içinde sonuçlandırılmamışsa, devletin cezalandırma hakkından vazgeçmesi ve ceza davasının düşmesi sonucunu doğuran bir ceza hukuku müessesidir.

Ceza zamanaşımı ise TCK 68. maddede düzenlenmiştir. Bu madde kapsamında ceza zamanaşımı; mahkumiyet hükmünün kesinleşmesinden itibaren belli bir sürenin geçmesiyle hükmün infaz edilmesinden vazgeçilmesidir. Dava zamanaşımında devletin cezalandırma hakkı ortadan kalkarken, ceza zamanaşımında hükmedilen cezanın infaz edilmesinden vazgeçilir.

2 tür zamanaşımı süresi vardır. Bunlar;

• Olağan dava zamanaşımı süresi (asli dava zamanaşımı)
• Uzamış dava zamanaşımı süresi

Zamanaşımının kesilmesi sebeplerinden birisi varsa, şüpheli veya sanık hakkında ‘uzamış zamanaşımı süresi’ uygulanır. TCK 66. madde kapsamında, en hafif suçlarda olağan zamanaşımı süresi 8 yıl, aynı suçlara ilişkin uzamış zamanaşımı süresi 12 yıldır.

Dava Zamanaşımı

Kanunda öngörülen, kural olarak suçun işlendiği gün işlemeye başlayan ve kesilme ve durmalara rağmen mahkumiyet hükmü kesinleşmeden tamamlanan ve tamamlanmadan itibaren de kamu davasının hiç açılmamasını veya açılmışsa ortadan kaldırılmasını gerektiren sürelere dava zamanaşımı denir.

Suçun işlenip bittiği tarihten itibaren, kanun koyucunun belirlediği muayyen süreler geçince artık soruşturma yapılamıyor, dava açılamıyor ya da açılmış olan bir davaya devam edilemiyorsa “dava zamanaşımından” söz edilir. Zamanaşımı C.Savcısı veya mahkeme tarafından re’sen dikkate alınır. Zamanaşımı kuralının uygulanması için tarafların talebi gerekmediği gibi, tarafların zamanaşımının uygulanmamasını isteme hakları da bulunmamaktadır. Fakat derhal beraat kararı verilmesi gereken hallerde düşme kararı verilemez.

Dava Zamanaşımına Uğramayan Suçlar

1. TCK 66. maddenin 7. fıkrasına göre Zamanaşımı hükümlerinin uygulanması için şu üç şartın birlikte gerçekleşmesi gerekir.

• Suçun, TCK’nın İkinci Kitabının Dördüncü kısmında düzenlenmiş olması gerekir.
• Bu suçun yalnızca TCK’nin İkinci Kitabının dördüncü kısmın da işlenmesi yeterli değildir. Ayrıca bu suçun kanunda öngörülen cezasının; ağırlaştırılmış müebbet hapis, müebbet hapis, 10 yıldan fazla hapis cezalarını öngören bir suç olmalıdır.
• Yukarıda özellikleri açıklanan suçun zamanaşımına tabi olmaması için ayrıca, bu suçların yurt dışında işlenmesi de gerekir.

2. Bazı suçların düzenlendiği kanun maddelerinde de o suçlarla ilgili zamanaşımının işlemeyeceği kabul edilmiştir.

• TCK 76/4. maddesi uyarınca, soykırım suçunda,
• 77/4. maddesi uyarınca insanlığa karşı suçlarda,
• TCK 78/3. maddesine göre de, soykırım veya insanlığa karşı suçları işlemek için örgüt kurma suçunda zamanaşımı işlemez.

3. 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu’nun 49. maddesine göre “Hıyanet cürümler ile maznun ve mahkum olanlar hakkında müruru zaman yoktur.

Dava Zamanaşımı Sürelerinin Tespiti

Dava zamanaşımı sürelerinin tespitinde öncelikle dosyadaki mevcut deliller itibariyle failin eyleminin hangi suç olduğu ve hangi kanun maddesine uyduğu belirlenir. Dava zamanaşımı hesabında, belirlenen maddedeki cezanın üst sınırı dikkate alınır.

Eyleminin hangi suç olduğu ve hangi kanun maddesine uyduğu belirlendikten sonra kanunda o suç için belirlenen cezanın üst sınırı dikkate alınarak ayrı ayrı belirlenir (TCK 66/4 madde). Önce cezanın üst sınırı bulunur, cezanın üst sınırına göre TCK 66/1. madde kapsamında zamanaşımı süresinin dolup dolmadığı tespit edilir. Suçun kanundaki cezasının üst sınırı belli değilse, TCK 49. maddeye göre, süreli hapis cezalarında üst sınır en fazla 20 yıl olarak kabul edilir.

Ancak dosyadaki bilgi ve belgeler suçun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli haline uyuyorsa, o durumda zamanaşımı süresi ona göre belirlenir. (TCK’nin 66/3. maddesi). Daha hafif cezayı gerektiren nitelikli hallerin zamanaşımı hesabında gözetilmemesi gerekir. Zamanaşımı sürelerinin hesaplanmasında yaş küçüklüğü nedeniyle yapılan indirim, zincirleme suç nedeniyle yapılan artırım, takdiri indirim nedeniyle yapılan indirim, haksız tahrik nedeniyle yapılan indirim, olası kast nedeniyle indirim, bilinçli taksir nedeniyle artırım, teşebbüs nedeniyle yapılan indirim dikkate alınmaz.

Örnek:

Aynı fiilden dolayı tekrar yargılama yapılması gerekiyorsa, dava zamanaşımı süresi, yeniden belirlenen suç vasfına göre hesaplanır (TCK 66/5 madde). Aynı fiilden dolayı tekrar yargılama yapılması, olağanüstü kanun yolu olan yargılamanın yenilenmesi veya kanun yararına bozma hallerinde söz konusu olur.

Dava Zamanaşımı Sürelerinin Başlangıcı

TCK’nin 66/6. maddesinde düzenlenen değişik ihtimallere göre zamanaşımı süresinin ne zaman başladığını belirlersek;

• Tamamlanmış suçlarda, dava zamanaşımı süresi suçun işlendiği günde başlar.
• Şarta bağlı suçlarda, şartın meydana geldiği gün suç tamamlanmış sayılır.
• Şekli suçlarda, şekli hareketin yapıldığı an suç tamamlanmış olur.
• Teşebbüs halinde kalan suçlarda, son icrai hareketin yapıldığı gün, suçun işleniş tarihidir.
• Mütemadi suçlarda suçun işleniş tarihi, dolayısıyla zamanaşımı süresinin başlangıç günü, temadinin sona erdiği gündür.
• Müteselsil suçlarda, zamanaşımı süresinin başlangıç tarihi, teselsülün sona erdiği gündür.
• İştirak halinde işlenen suçlarda, suç bir kişi tarafından ayrı ayrı işleniyormuş gibi bakılıp, değişik faillerin eylemlerini, ortaklardan her bir failin kendisi yapıyormuş gibi düşünerek sonuca varılmalıdır.
• İnsan öldürme gibi, hareketin neticeden ayrıldığı hallerde zamanaşımı süresi, hareketin yapıldığı tarihten değil, neticenin gerçekleştiği tarihten itibaren başlar.

5237 sayılı TCK, 765 sayılı TCK’da olmayan beş hususu zamanaşımı süresinin başlangıcı olarak düzenlemiştir. Bunlar, suçun işlendiği tarihten farklı zamanları zamanaşımı süresinin başlangıcı olarak öngören, bir anlamda kuraldan ayrılan düzenlemelerdir. Bunları kanun koyucu, değişik düşüncelerle bu şekilde düzenlemiştir. Bunlar;

• 5237 sayılı yasanın 66.maddenin 6.fikrası uyarınca, çocuklara karşı üst soy veya bunlar üzerinde hüküm ve nüfuzu olan kimseler tarafından işlenen suçlarda zamanaşımı süresi, çocuğun on sekiz yaşını bitirdiği gün den itibaren işlemeye başlar.
• 5237 sayılı yasanın 267/8. maddesine göre, iftira suçundan dolayı zamanaşımı, mağdurun fiili işlemediğinin sabit olduğu tarihten itibaren başlar.
• 5237 sayılı TCK’nin 230/4 maddesine göre “Yukarıdaki fıkralarda tanımlanan suçlardan dolayı zamanaşımı, evlenmenin iptali kararının kesinleştiği tarihten itibaren işlemeye başlar.”
• 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu’nun 49. maddesine göre “Yoklama kaçağı, bakaya, saklı ve firar fiilleri hakkında dava müruru zamanı, bütün askeri mükellefiyetlerin veya bizzat girmiş oldukları taahhüdün bitmesin den itibaren işlemeğe başlar.”

Dava Zamanaşımı Süreleri

Dava zamanaşımı süresi, suçun işlendiği tarihten itibaren yukarıda belirttiğimiz esaslar kapsamında TCK 66/1. maddeye göre hesaplanır. Bu sürelere ‘olağan dava zamanaşımı süresi’ denilmektedir. Olağan dava zamanaşımı sürelerinin geçmesiyle kamu davasının (ceza davasının) düşmesine kararı verilir (Düşme kararı).

1. Suç tarihi itibariyle 18 yaşını bitirmişler için dava zamanaşımı süresi

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 30 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 45 yıl.
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 25 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 37 yıl 6 ay.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 20 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 30 yıl.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 15 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 22 yıl 6 ay.
• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 8 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 12 yıl.

2. Suç tarihi itibariyle 15 yaşını bitirmiş – 18 yaşını bitirmemişler için dava zamanaşımı süresi

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 20 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 30 yıl.
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 16 yıl 8 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 24 yıl 12 ay.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 13 yıl 4 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 19 yıl 12 ay.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 10 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 15 yıl.
• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 5 yıl 4 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 7 yıl 12 ay.

3. Suç tarihi itibariyle 12 yaşını bitirmiş – 15 yaşını bitirmemişler için dava zamanaşımı süresi

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 15 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 22 yıl 6 ay.
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 12 yıl 6 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 18 yıl 9 ay.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 10 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 15 yıl.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 7 yıl 6 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 10 yıl 15 ay.
• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 4 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 6 yıl.

Dava Zamanaşımı Durumunda Ne Kadar Verilir?

Soruşturma aşamasında zamanaşımı gerçekleşmişse, savcı kovuşturmaya yer olmadığına karar verir, münhasıran müsadereye tabi eşya var ise, mahkemeden bunların müsaderesini ister.

Kovuşturma aşamasında zamanaşımı gerçekleşirse, mahkeme derhal beraat kararı verilmesi gereken haller (eylemin suç oluşturmaması veya suç olmaktan çıkarılması vb. gibi) dışında, davaya devam edemez. Zamanaşımı nedeniyle düşme kararı vermesi gerekir. Ancak münhasıran müsadereye tabi bir eşya varsa, bunların taşınmasının ve bulundurulmasının suç olduğu eşyalardan olup olmadığına yönelik incelemelerini yaparak, daha sonra düşme ve müsadere veya iade kararı verir.

Dava Zamanaşımı Süresinin Kesilmesi

Ceza kanunda dava zamanaşımı süresinin kesilmesi; işleyen zamanaşımı süresinin adli makamlar tarafından kanunda sayılan işlemler nedeniyle kesilmesini, zamanaşımı süresinin kesildiği gün tüm olağan zamanaşımı süresinin yeniden işlemeye başlamasını ifade eder (TCK 67/3 madde). Dava zamanaşımı süresinin kesilmesi durumunda, dava zamanaşımı süresi ilgili suç için kanunda öngörülen dava zamanaşımı sürenin en fazla yarısına kadar uzar (TCK 67/4 madde). Örneğin, dava zamanaşımı süresi, hakaret suçu, tehdit suçu, mala zarar verme gibi suçlarda 8 yıldır. Bu suçlar 03.06.2019 tarihinde işlenmesine rağmen şüpheli 03.06.2020 tarihinde sorguya çekilirse, sorguya çekildiği 03.06.2020 tarihinden itibaren zamanaşımı süresi kesilir. Aynı gün 8 yıllık süre tekrar işlemeye başlar. Bu durumda verilen örnekte zamanaşımı süresi 9 yıl olacaktır. Bu suçlarda, bu şekilde zamanaşımı süresi en fazla 12 yıla kadar uzayabilir.

Zamanaşımının kesilmesi, bir işlem ile önceki işleyen zamanaşımı süresi tamamen ortadan kalkıyor, sıfırlanıyor, yanıyor ve işlemden sonra süre tekrar sıfırdan başlıyor ise, bu durumda söz konusu olan, zamanaşımı engelidir.

Dava zamanaşımını kesilmesine birden fazla sebep varsa, her kesme sebebi ayrı ayrı zamanaşımını keser, en son kesme sebebinden sonra zamanaşımı yeniden ve baştan itibaren işlemeye başlar. Dava zamanaşımı sürelerinin kesilmesi halinde düşme kararı için dikkate alınacak süreler olağan zamanaşımı süreleri değil, olağanüstü zamanaşımı süreleridir.

Dava Zamanaşımı Süresinin Kesilme Nedenleri

5237 sayılı TCK’ya göre zamanaşımını kesen sebepler;

• Şüpheli veya Sanıklardan Birinin, Savcı Huzurunda İfadesinin Alınması veya Mahkemece Sorguya Çekilmesi

Bu kesme nedeninin uygulanması için, ifadenin C. Savcısı veya hakim tarafından alınmış olması gerekir. Kolluk ifadesi ile muhakkiklerce müfettişlerce alınan ifade buraya dahil değildir. Şüpheli veya sanıklardan birisinin ifadesinin alınması veya sorgusunun yapılmasının zamanaşımını keseceği belirtilerek, bir şüpheli veya san hakkındaki ifade alma ve sorgusunun yapılmasının diğer suç ortakları yönünden de, zamanaşımım keseceği, kesmenin sirayet eder.

Mahkeme huzurundaki zamanaşımını kesen sorgu, sanığın savunmasının ilk alındığı sorgudur. Tekrar dinlenmesi durumunda zamanaşımı kesilmez. Ek savunma nedeniyle sanığın dinlenmesi durumunda da, sanığın Yargıtay bozmasından sonra tekrar dinlenmesi durumunda da hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verildikten sonra dosyanın tekrar ele alınmasında sanığın beyanının alınması durumunda zamanaşımı kesilmez.

İfade Alma İşlemi: CMK’ya göre ifade alma işlemi kolluk veya savcılık tarafından yapılabilir (CMK 1/g maddesi). Kolluk tarafından alınan ifade, dava zamanaşımının kesmez. Sadece savcılık tarafından şüphelilerden herhangi birinin ifadesinin alınması işlemi dava zamanaşımı süresinin keser. Savcı olay ile ilgili şüphelinin ifadesine bir kez aldıktan sonra, aldığı diğer ek ifadeler dava zamanaşımı süresini kesmez.

Sorguya Çekilme İşlemi: Sorgu, şüpheli veya sanığın hakim veya mahkeme tarafından soruşturma veya kovuşturma konusu suçla ilgili olarak dinlenmesi anlamına gelir (CMK 1/h. maddesi). Aynı fiil nedeniyle suçlanan şüpheli veya sanıklardan herhangi birinin sorguya çekilmesi dava zamanaşımı süresinin kesilmesine neden olur.

• Şüpheli veya Sanıklardan Biri Hakkında Tutuklama Kararının Verilmesi

Tutuklama kararını, CMK 101.maddesi gereğince Sulh Ceza Hakimi veya mahkeme verir. Tutuklama kararının verildiği gün, zamanaşımı süresi kesilir. Aynı suçu birden fazla kimse iştirak halinde işlemiş iseler, birisi hak kında yukarıdaki şekilde verilen bir tutuklama kararı, suça iştirak etmiş şüpheli veya sanıklardan her birisi için zamanaşımını kesecektir.

Tutuklama Kararı Verilmesi: Şüpheli veya sanıklardan herhangi biri hakkında tutuklama kararı verilmesi dava zamanaşımı süresini keser. Tutuklama kararı CMK 100. maddesi gereği yüze karşı veya CMK 248/5. madde gereği şüpheli veya sanığın yokluğunda verilebilir. İster yüze karşı isterse sanığın yokluğunda verilen tutuklama kararı olsun dava zamanaşımı süresini keser. Uygulamada şüphelilerin yokluğunda CMK 98. madde gereği sulh ceza hakimlikleri tarafından ‘tutuklamaya yönelik yakalama kararı’ verilmektedir. Tutuklamaya yönelik yakalama kararı dava zamanaşımı süresini kesmez. Her ne şekilde çıkarılmış olursa olsun yakalama kararları, gözaltı kararı, zorla getirme kararı, çağrı kağıtları dava zamanaşımı süresini kesmez.

• Suçla İlgili Olarak İddianame Düzenlenmesi

Burada savcı tarafından iddianamenin düzenlenmesi ve mahkemeye verilmesi yeterlidir. Yine burada önemli olan suçla ilgili iddianame düzenlenmesidir. Bazı sanıklar hakkında iddianame belli nedenlerle düzenlenemese bile suçla ilgili iddianame düzenlendiğinde, o suça katılan herkes hakkında zamanaşımı kesilecektir.

• Sanıklardan Bir Kısmı Hakkında da Olsa, Mahkumiyet Kararı Verilmesi

Burada sözü edilen yalnızca mahkumiyet kararının verilmesidir. Yoksa kararın kesinleşmesi önemli değildir. Mahkumiyet kararının, yüze karşı veya yoklukta verilmesinin önemi yoktur. Bir suçla ilgili verilen sadece ilk mahkumiyet kararı değil, her mahkumiyet kararı zamanaşımını kesecektir.

O halde, sanıkların iştirak halinde işledikleri iddiasıyla yargılandıkları davada, bir kısım sanıklarla ilgili mahkumiyet, bir kısım sanıklarla ilgili de beraat karar verildiğinde, bu mahkumiyet kararı, hakkında beraat, düşme, ceza verilmesine yer olmadığına kararları verilen sanıklar hakkında da zamanaşımını kesecektir. Yargıtay da aynı görüştedir.

Dava Zamanaşımı Süresinin Kesilmesinin Sonuçları

Zamanaşımı süresinin kesilmesinin en önemli etkisi, dava zamanaşımı kesildiğinde işlemiş olan tüm süre ortadan kalkar, yanar sıfırdan işlemeye başlar. Kesildiği gün, aynı zamanda, zamanaşımı süresinin yeniden işlemeye başladığı gündür.

Dava zamanaşımını kesen birden fazla nedenin gerçekleşmesi halin de zamanaşımı süresi her bir kesme nedeninin gerçekleştiği tarihten itibaren, yeniden işlemeye başlar.

Müteaddit kesilme halinde, zamanaşımı süresi, ilgili suça ilişkin olarak kanunda belirlenen sürenin en fazla yarısına kadar uzar (olağanüstü zamanaşımı süresi).  Zamanaşımını kesen iki neden arasında, asli zamanaşımı süresi kadar bir süre geçmişse, bu durumda da zamanaşımı nedeniyle düşme kararı verilmelidir.

Örnek:

Sanık A. B.’yi 5237 sayılı TCK. 86/2. maddede belirlenen şekilde yaralıyor.

• Suç tarihi 2 Haziran 2005.
• Savcısı huzurunda dinlenme tarihi 3 Haziran 2005.
• İddianame tarihi 1 Temmuz 2005.
• Sanığın savunma tarihi 15 Ağustos 2005.
• Sanık hakkında mahkûmiyetin kurulma tarihi 15 Kasım 2009.

Öncelikle TCK 86.maddede öngörülen cezanın süresine göre aynı yasanın 66/1 maddesi uyarınca zamanaşımı süresi 8 yıldır.

Olağan zamanaşımı son kesme nedeninin gerçekleştiği günden başlayarak 8 yıldır. Bu durumda olağan zamanaşımı süresi 15 Kasım 2017 de dolar. 16 Kasım 2017 tarihinde artık zamanaşımı nedeniyle dava düşecektir. Olağanüstü zamanaşımı süresi ise suç tarihiden itibaren zamanaşımı süresinin (8 yıl) yarısının (4 yıl) ilavesiyle bulunacak zamandır. Bu sürede 12 yıldır.

Suç tarihinden itibaren 12 yıl eklerse 2 Haziran 2017’de bu suç zamanaşımına uğrar. Bu durumda olağanüstü zamanaşımına uğrama tarihi, daha önce olduğu için bu tarih uygulanacak ve dava zamanaşımına uğraması nedeniyle 3 Haziran 2017 tarihinde kamu davası düşürülecektir.

Olağanüstü (Uzamış) Zamanaşımı Süreleri

1. Suç tarihi itibariyle 18 yaşını bitirmişler için dava zamanaşımı süresi

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 45 yıl.
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 37 yıl 6 ay.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 30 yıl.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 22 yıl 6 ay.
• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 12 yıl.

2. Suç tarihi itibariyle 15 yaşını bitirmiş – 18 yaşını bitirmemişler için dava zamanaşımı süresi

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 30 yıl.
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 24 yıl 12 ay.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 19 yıl 12 ay.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 15 yıl.
• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 7 yıl 12 ay.

3. Suç tarihi itibariyle 12 yaşını bitirmiş – 15 yaşını bitirmemişler için dava zamanaşımı süresi

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 22 yıl 6 ay.
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 18 yıl 9 ay.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 15 yıl.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 10 yıl 15 ay.
• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 6 yıl.

Dava Zamanaşımı Süresinin Durması

Suçun işlenmesiyle başlayan zamanaşımı, belli sebeplerden birisinin varlığı halinde, işlediği ana kadar olan zaman geçerli olmak üzere, durur. Bu engel ortadan kaldırılıncaya kadar zamanaşımı süresinin işlememesini ifade eder. Durma kararı, süresiz bir şekilde zamanaşımının olduğu yerde durması, işlememesi sonucunu doğurur. Dava zamanaşımının durması hükümleri TCK 67/1. madde düzenlenmiştir.

TCK’nin 67.maddesi, zamanaşımı süresini durduran 4 hal saymıştır. Durduran sebepler;

• İzin,
• Karar alınması için başvurma,
• Ön sorun çözümü
• Kaçaklık kararı verilmesidir.

Aradan ne kadar süre geçerse geçsin, bu sebep gerçekleşmeden yeniden işlemeye başlamaz. Ancak söz konusu sebep gerçekleşince, önceki işleyen sürenin üzerine, kaldığı yerden devam eder.

• İzin

Bazı hallerde soruşturma yapılması ve kamu davasının açılıp kovuşturma yapılması, bir merciden izin alınmasına bağlı olabilir.

Soruşturma ve kovuşturma yapılmasının izne bağlı olduğu haller şunlardır:

1. 5237 sayılı TCK’nın 299.maddesinde düzenlenen Cumhurbaşkanına hakaret suçu
2. 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılamaları Hakkında Kanuna tabi kişiler hakkındaki eylemler
3. 5237 sayılı TCK’nın 301.maddesinde düzenlenen Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Devletin kurum ve organlarını aşağılama suçu
4. 5237 sayılı TCK’nın 305.maddesinde düzenlenen Temel milli yararlara karşı hareket suçu
5. 5237 sayılı TCK’nın 306.maddesinde düzenlenen Yabancı Devlet aleyhine asker toplama suçu
6. Hakim ve Savcıların görevleriyle ilgili veya görevleri sırasında işledikleri suçlar
7. Noterlerin görevleri nedeniyle ilgili işledikleri suçlar
8. Avukatların görevleri nedeniyle işledikleri suçlar
9. En üst dereceli kolluk amirlerinin görevleri nedeniyle işledikleri suçlar

• Karar

Bazı hallerde de, soruşturma veya kovuşturma yapılması karar merciinden alınmasına bağlıdır. Bunlar;

1. Milletvekilleri ile ilgili zamanaşımının durması
2. Üniversite görevlileri hakkında zamanaşımının durması

• Ön Mesele

Soruşturma ve kovuşturma yapılmasının veya eylemin suç olup olmaması diğer bir mercide çözülmesi gereken bir meselenin sonucuna bağlı olduğu durumlarda, meselenin çözümüne kadar zamanaşımı durur.

• Kaçaklık Durumu

CMK’nin 247.maddesine göre kaçaklık kararını, mahkeme verir. Mahkemenin verdiği kaçaklık kararından, bu karar kaldırılıncaya kadar dava zamanaşımı durur, işlemez.

• Diğer Kanunların Zamanaşımının Durması Sebebi Olarak Gösterdiği Haller

1. Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu bakımından geri bırakma kararı
2. Uzlaşma ile zamanaşımının durması
3. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması ile zamanaşımının durması
4. Kamu davasının açılmasının ertelenmesi ile zamanaşımının durması
5. Uyuşmazlık Mahkemesine başvurmada zamanaşımı süresinin

Dava Zamanaşımı Süresinin Durmasının Sonuçları

Zamanaşımı süresi, durduğu zamana kadar geçmiş olan süre olduğu yerde bekler. Durma nedeninin var olduğu sürece, zamanaşımı işlemez. Durma hali ortadan kalktığı andan itibaren, durduğu, kaldığı yerden itibaren işlemeye devam eder.

Örneğin Cumhurbaşkanının 01.01.2013 tarihinde hakaret eden bir kimse hakkında, 01.01.2014 tarihinde izin verilmesi için Adalet Bakanına müracaat edilince bu tarihte zamanaşımı durur. 01.01.2015 tarihinde, Adalet Bakanlığından verilen iznin kesinleştiğinde kaldığı yerden devam eder. 1 yıl işlemiş olan zamanaşımı, bu 1 yılın üzerine olmak üzere, kaldığı yerden yeniden işlemeye başlar.

Zamanaşımının Durması ile Kesilmesi Arasındaki Farklar

• Zamanaşımının kesilmesi nedenleri sınırlıdır, durma nedenleri sınırlı sayıda değildir.
• Zamanaşımının kesilmesi nedenleri iştirak halinde suç işleyen diğer faillere sirayet eder iken, durma sebepleri bireyseldir, sirayet etmez.
• Zamanaşımı kesilmesi nedeni gerçekleştiğinde, zamanaşımı süresi yeniden, sıfırdan başlar iken, durma sebebi gerçekleştiğinde sebebin kalktığı andan itibaren kaldığı yerden işlemeye devam eder.
• Kesme nedenlerinin birden fazla olması halinde bir üst zaman sınırı varken, durma nedenlerinin süresi konusunda bir üst sınır bulunmamaktadır.

Ceza Zamanaşımı

Ceza zamanaşımı, kesinleşen mahkumiyet kararının belli bir süre içinde infaz edilememesi halinde, hükümlü hakkında mahkumiyet hükmünün infazından vazgeçilmesidir. Ceza zamanaşımı, sadece infazı ortadan kaldıran bir düzenlemedir. Mahkumiyet hükmünün infazından vazgeçilmesi dışında, cezanın diğer tüm hukuki sonuçları devam eder. Örneğin, belli suçların işlenmesi halinde memuriyet giriş şartları, adli sicil kaydının silinmesi şartları, memnu hakların iadesi şartları vb. gibi cezaya bağlı sonuçlar varlığını devam ettirir.

Ceza zamanaşımı sanık hakkında mahkumiyet kararı verilmesi üzerine mahkeme tarafından verilen cezanın infazının 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 68. maddesinde yazan süreler içinde gerçekleştirilmesi gerekir. Suç hakkında verilen mahkumiyet kararı ceza zamanaşımına uğramışsa o cezanın infaz edilebilmesi kanunen mümkün olmayacaktır. Bu sebeple mahkeme tarafından verilen ceza kesinleştikten sonra ceza zamanaşımına uğramadan önce infaz edilmelidir. Ceza zamanaşımı süresi dolduğunda, devletin artık o cezayı infaz yetkisi ortadan kalkar. Hiçbir organ, artık o cezayı infaz edemez. Ceza zamanaşımı, hükmün kesinleştiği veya infazın kesintiye uğradığı günden itibaren işlemeye başlar.

Ceza zamanaşımı, infaz engelidir, infaz ilişkisini sona erdirmektedir Öngörülen sürelerin geçmesiyle devletin infaz yetki ve yükümlülüğü sona ermektedir. Uzun yıllar geçtiği halde infaz edilemeyen mahkumiyet kararlarının infazından amaçlanan sosyal yararın gerçekleşmeyebileceği, cezanın unutulmuş olduğu ve failin kişiliğinin değişebileceği gibi düşüncelerle kabul edilmiştir.

Ceza Zamanaşımı Süresinin Tespiti: Ceza zamanaşımı süreleri hükmedilen cezanın nevi ve süresine göre belirlenir. Ancak, artık bu ceza kesin hükümle belli olduğundan, zamanaşımını belirleme yönünden ele alınacak ceza, hükümde yazılı olan sonuç cezadır.

Ceza Zamanaşımı Süresinin Başlangıcı: Kural olarak ceza zamanaşımı, hükmün kesinleştiği günden itibaren işlemeye başlar. Hükmün temyiz süresinin geçmesiyle veya verilen kararın Yargıtay tarafından onanmasıyla kesinleşeceğini burada belirtelim.

Ceza Zamanaşımı Süreleri

1. Suç tarihi itibariyle 18 yaşını bitirmişler için dava zamanaşımı süresi

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; 40 yıl
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; 30 yıl.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; 24 yıl.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; 20 yıl
• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda 10 yıl.

2. Suç tarihi itibariyle 15 yaşını bitirmiş – 18 yaşını bitirmemişler için dava zamanaşımı süresi

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; 26 yıl 8 ay
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; 20 yıl
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; 16 yıl
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; 13 yıl 4 ay.
• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; 6 yıl 8 ay.

3. Suç tarihi itibariyle 12 yaşını bitirmiş – 15 yaşını bitirmemişler için dava zamanaşımı süresi

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; 20 yıl
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; 15 yıl.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; 12 yıl
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; 10 yıl.
• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; 5 yıl.

Kabahatler ayrı bir kanunla düzenlendiği için, onlarla ilgili ceza zamanaşımı süresi de bu kanunda düzenlenmiştir.

5237 sayılı Kanunla ayrı bir müsadere zamanaşımı müessesesi getirilmiştir. 5237 sayılı TCK’nin 70.maddesine göre “müsadereye ilişkin hüküm kesinleşmeden itibaren 20 yıl geçtikten sonra infaz edilmez.”

5237 sayılı Kanun 69.maddesiyle, 765 sayılı TCK’nın 112. madde sinden çok farklı bir düzenleme getirilmiş ve cezaya bağlı olan veya hükümde belirtilen hak yoksunluklarının (TCK 112’de bunlar feri cezalardır) süresinin, ancak ceza zamanaşımı süresi doluncaya kadar devam edeceği belirtilmiştir.

Zamanaşımına Uğramayan Cezalar

Kural olarak Türk Ceza Sisteminde yer alan tüm cezalar, zamanaşımına uğrar. Bu kural, TCK için geçerli olduğu gibi, özel ceza yasaları için de geçerlidir.

Kanunumuz dava zamanaşımındaki düzenlemeye (5237 sayılı yasanın 66/7.maddesine) paralel olarak TCK’nin 68/3.maddesinde düzenleme yapmıştır. Bu düzenleme 66/7 düzenlemesinin aynıdır.

Bu düzenlemeye göre, “Bu Kanunun ikinci kitabının dördüncü kısmında yazılı yurt dışında işlenmiş suçlar dolayısıyla verilmiş ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet veya on yıldan fazla hapis cezalarında zamanaşımı uygulanmaz.”

Ceza Zamanaşımı Süresinin Kesilmesi

Ceza zamanaşımı süresi, belli koşulların bulunması halinde kesilir. Kesilme tarihinden itibaren yeniden işlemeye başlar. Ceza zamanaşımı süresinin kesilmesi, TCK 71. maddede düzenlenmiştir. Ceza zamanaşımı süresi haller:

• Mahkumiyet hükmünün infazı için yetkili merci tarafından hükümlüye kanuna göre tebligat yapılması ceza zamanaşımı süresini keser.
• Hükümlünün cezanın infazı için yakalanması
• Hükümlünün önceki suçtan dolayı mahkum olduktan sonra, üst sınırı iki yıldan fazla hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlemesi.

Dava ve Ceza Zamanaşımı Yargıtay Kararları

Ceza Genel Kurulu 27.03.2018, 2016/20-1096-2018/123

• Dava Zamanaşımı
• Ceza Kanunu 66. Madde

“Zamanaşımında lehe kanunun uygulanması”

… sanığa atılı bozulmuş gıda ticareti yapma suçunun yaptırımı, 5327 sayılı TCK’nin 186/1. maddesinde bir yıldan beş yıla kadar hapis ve adli para cezası olup, TCK’nın 66/1-e maddesi uyarınca bu suç sekiz yıllık asli dava zamanaşımı süresine tabidir.

Daha ağır başka bir suçu oluşturma ihtimali bulunmayan ve 15.12.2007 ve öncesinde gerçekleştirilen eylemlerle ilgili olarak, zamanaşımını kesen en son istemin 09.03.2009 tarihli mahkumiyet hükmü olduğu, anılan tarihten sonra zamanaşımını kesen veya durduran hiçbir sebebin gerçekleşmediği gözetildiğinde, TCK’nın 66/1-e maddesinde öngörülen sekiz yıllık asli dava zamanaşımı süresinin, Ceza Genel Kurulunun inceleme tarihinden önce 09.03.2017 tarihinde dolduğu anlaşılmaktadır.

Ceza Genel Kurulu.03.2018, 2015/4-87-2018/83

• Dava Zamanaşımı
• Ceza Kanunu 66. Madde

“Zamanaşımını kesen son işlemden itibaren zamanaşımı süresinin dolması”

Daha ağır cezayı gerektiren başka bir suçu oluşturma ihtimali bulunmayan ve 22.11.2010 tarihinde gerçekleştirildiği iddia edilen eylemle ilgili olarak, sanık hakkında dava zamanaşımını kesen son işlem, 21.02.2012 tarihli mahkumiyet hükmü olup, bu tarihten sonra dava zamanaşımını kesen veya durduran başkaca işlem bulunmadığı gözetildiğinde, 5 yıl 4 aylık asli dava zamanaşımı süresi, Ceza Genel Kurulunun inceleme tarihinden önce 21.06.2017 tarihinde dolmuş bulunmaktadır.

Yargıtay 13.Ceza Dairesi. 1.2.2012, 2011/16131-2012/1845

• Ceza Zamanaşımı
• Ceza Kanunu 68. Madde

Sanık hakkındaki cezanın S.. Asliye Ceza Mahkemesinin 25/11/1998 tarihli e 1998/17 müteferrik sayılı içtima kararı kapsamında bulunduğu ve 12/11/2001 hinde infazına başlanıp halen infazın devam ettiği cihetle, ceza zamanaşımı kesildiği gözetilmeden yazılı şekilde cezanın zamanaşımı sebebiyle ortadan kaldırılmasına karar verilmesinde isabet görülmediğinden.. BOZULMASINA.