Ceza Muhakemesi Kanunu 24. Madde (CMK)

Ceza Muhakemesi Kanunu 24. Madde

Hakimin Reddi Sebepleri ve Ret İsteminde Bulunabilecekler

1. Hakimin davaya bakamayacağı hallerde reddi istenebileceği gibi, tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da reddi istenebilir.
2. Cumhuriyet savcısı; şüpheli, sanık veya bunların müdafii; katılan veya vekili, hâkimin reddi isteminde bulunabilirler.
3. Bunlardan herhangi biri istediği takdirde, karar veya hükme katılacak hakimlerin isimleri kendisine bildirilir.

Ceza Muhakemesi Kanunu 24. Madde Gerekçesi

Maddede, hakimin davaya bakmaktan yasaklı olduğu haller ve tarafsızlığı konusunda kuşku yaratacak diğer nedenlerle reddinin istenebilmesi kabul edilmiş, böylece taraflar yönünden güvence sağlanması amaçlanmıştır. Hakimin davaya bakmaktan yasaklı olduğu, görevini yapamayacağı haller 23. maddede sayılmıştır. Tarafsızlık konusunda kuşku yaratacak diğer nedenleri önceden belirleme olanağı bulunmadığından, öne sürülecek hallerin değerlendirilmesi, reddi inceleyecek mercie bırakılmıştır. Ancak ileri sürülecek ret nedeninin nesnel ve akla uygun olması gerekir.

Maddenin ikinci fıkrasında hakimi ret isteminde bulunabilecekler açıklanmıştır. Kişisel dava usulü Tasarıda kabul edilmediği için, buna metinde yer verilmemiştir. Hakimlerin isimlerinin istendiğinde bildirilmesi, taraflar için ek bir güvence oluşturmakta ve ayrıca, ret işlemlerinin ciddîliğini sağlayabilecek bir tedbir niteliğini göstermektedir.

Ceza Muhakemesi Kanunu 24. Madde Hâkimin Reddi Sebepleri ve Ret İsteminde Bulunabilecekler Emsal Kararlar

Yargıtay 4. Ceza Dairesi E: 2019/3275, K: 2019/11768

• Ceza Muhakemesi Kanunu 24. Madde
• Hâkimin Reddi Sebepleri ve Ret İsteminde Bulunabilecekler

Hakaret ve tehdit suçlarından şüpheli … hakkında yapılan soruşturma evresi sonucunda Antalya Cumhuriyet Başsavcılığınca düzenlenen 03/07/2018 tarihli ve 2017/70121 soruşturma, 2018/16922 esas, 2018/13868 sayılı iddianamenin iadesine dair Antalya 19. Asliye Ceza Mahkemesinin 05/07/2018 tarihli ve 2018/554 iddianame değerlendirme sayılı kararına karşı itiraz ve hâkimin reddi talebinde bulunulması üzerine, öncelikle Mahkemesince hâkimin reddi hususunda değerlendirme yapılması gerektiğinden bahisle karar verilmesine yer olmadığına yönelik Antalya 4. Ağır Ceza Mahkemesinin 18/07/2018 tarihli ve 2018/633 Değişik İş sayılı kararını müteakip, hâkimin reddi hususunda karar verilmek üzere dosyanın gönderildiği merciince hâkimin reddi talebinin reddine, iddianamenin iadesi kararına karşı yapılan itirazın kabulü ile anılan kararın kaldırılmasına ilişkin mercii Antalya 6. Ağır Ceza Mahkemesinin 19/09/2018 tarihli ve 2018/790 Değişik İş sayılı kararının, merciince 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 22 ve devamı maddeleri gereğince inceleme yapılarak sadece hâkimin reddi hususunda karar verilmesi yerine, yazılı şekilde iddianamenin iadesi kararına karşı yapılan itirazın kabulü ile anılan kararın kaldırılmasına ilişkin de karar verilmesinde isabet görülmediği gerekçesiyle kanun yararına bozmaya konu edildiği anlaşılmıştır.

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun “Hâkimin reddi sebepleri ve ret isteminde bulunabilecekler” kenar başlıklı 24. maddesi;

“(1) Hâkimin davaya bakamayacağı hâllerde reddi istenebileceği gibi, tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da reddi istenebilir.
(2) Cumhuriyet savcısı; şüpheli, sanık veya bunların müdafii; katılan veya vekili, hâkimin reddi isteminde bulunabilirler.

(3) Bunlardan herhangi biri istediği takdirde, karar veya hükme katılacak hâkimlerin isimleri kendisine bildirilir.”,

Aynı Kanunun “Tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı hâkimin reddi isteminin süresi” kenar başlıklı 25. maddesi;

İncelenen dosyada; şüpheli … hakkında 30/09/2017 tarihli hakaret ve tehdit eylemleri nedeniyle TCK’nın 106/1-1. cümle ve 125/1. maddeleri uyarınca cezalandırılması talebiyle Antalya Cumhuriyet Başsavcılığınca 03/07/2018 tarihli ve 2017/70121 soruşturma, 2018/16922 esas, 2018/13868 sayılı iddianamenin düzenlendiği, Antalya 19. Asliye Ceza Mahkemesinin 05/07/2018 tarihli ve 2018/554 iddianame değerlendirme sayılı kararıyla iddianamenin iadesine karar verildiği, anılan karara Cumhuriyet savcısı tarafından hakimin reddi talebinde de bulunmak suretiyle itiraz edildiği, mahkemesince itiraz yerinde görülmeyerek değerlendirilmek üzere merciine gönderildiği, Antalya 4. Ağır Ceza Mahkemesinin 18/07/2018 tarihli ve 2018/633 Değişik İş sayılı kararıyla öncelikle Mahkemesince hâkimin reddi hususunda değerlendirme yapılması gerektiğinden bahisle karar verilmesine yer olmadığına dair karar verildiği, bunun üzerine Antalya 19. Asliye Ceza Mahkemesinin 11/09/2018 tarihli yazısıyla reddi hakim talebinin reddi kanaati bildirilerek dosyanın nöbetçi ağır ceza mahkemesine gönderildiği, mercii Antalya 6. Ağır Ceza Mahkemesinin 19/09/2018 tarihli ve 2018/790 Değişik İş sayılı kararıyla iddianamenin iadesi kararına itirazın kabulüne ve hakimin reddi talebinin reddine karar verildiği anlaşılmıştır.

Dosya kapsamı, kanun yararına bozma istemi ve tüm bu açıklamalar birlikte değerlendirildiğinde; hâkimin davaya bakamayacağı hâllerde reddi istenebileceği gibi, tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da reddi istenebilir. Cumhuriyet savcısı; şüpheli, sanık veya bunların müdafi; katılan veya vekili, hâkimin reddi isteminde bulunabilirler. Ret isteminde bulunan, öğrendiği ret sebeplerinin tümünü bir defada açıklamak ve süresi içinde olguları ile birlikte ortaya koymakla yükümlüdür. CMK’nın 26/3. maddesi uyarınca reddi istenen hâkim, ret sebepleri hakkındaki görüşlerini yazılı olarak bildirecektir. Hâkimin reddi istemi CMK’nın 27. maddesinde belirtilen merciler tarafından değerlendirilip karara bağlanacaktır. İnceleme sonucunda verilecek olan ret isteminin kabulüne ilişkin kararlar kesin olmakla beraber, kabul edilmemesine ilişkin kararlara karşı ise itiraz yoluna başvurulabilir. İtiraz üzerine verilen ret kararı da hükümle birlikte incelenir. Bu açıklamalar karşısında, Cumhuriyet savcısının hakimin reddi talebinde bulunması üzerine Antalya 19. Asliye Ceza Mahkemesinin 11/09/2018 tarihli yazısıyla reddi hakim talebinin reddi kanaati bildirilerek dosyanın gönderildiği Antalya 6. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından inceleme yapılarak, sadece hâkimin reddi hususunda karar verilmesi gerekirken, iddianamenin iadesi kararına karşı yapılan itirazın kabulü ile anılan kararın kaldırılmasına ilişkin de karar verilmesine dair mercii Antalya 6. Ağır Ceza Mahkemesinin 19/09/2018 tarihli ve 2018/790 Değişik İş sayılı kararında isabet bulunmamaktadır.

Yargıtay 18. Ceza Dairesi E: 2018/4609, K: 2019/581

• Ceza Muhakemesi Kanunu 24. Madde
• Hâkimin Reddi Sebepleri ve Ret İsteminde Bulunabilecekler

Hakaret suçundan sanık …’un, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 125/1, 125/4, 62 ve 52/2. maddeleri uyarınca 1.740,00 Türk lirası adli para cezası ile cezalandırılmasına dair Aydın 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 09/10/2017 tarihli ve 2015/431 esas, 2017/462 sayılı kararının, Adalet Bakanlığı tarafından kanun yararına bozulmasının istenilmesi üzerine, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının, 11/06/2018 gün ve 49634 sayılı istem yazısıyla Dairemize gönderilen dava dosyası incelendi.

İstem yazısında; “Dosya kapsamına göre; sanık …’un, 01/11/2017 tarihinde istinaf başvurusuna ilişkin dilekçesinde; “hakkımda ilk verilen mütalaada kasten yaralama suçundan dolayı cezalandırılmam talep edilmiştir. 3. duruşmada mütalaa değiştirildi. Yapmış olduğum araştırmada katılan Yaşar’ın vekili Av. … ile heyet üyelerinden …’in akraba olduklarını öğrendim. Bu nedenle verilen kararı adil bulmuyorum. Adil yargılandığımı düşünmüyorum.” şeklinde beyanlarının olduğu, üye hakim … ile katılan … vekili Av. …’in öz amca çocukları olduklarının anlaşıldığı, sanığın mahkeme heyeti üyesi …’in, katılan vekili Av…. ile akraba olduklarını bu itibarla verilen kararı adil bulmadığını ve adil yargılanmadığını belirtmek suretiyle üye hakim … ile ilgili olarak tarafsızlığını şüpheye düşürecek bir sebep bildirerek reddi hakim talebinin de bulunduğu, bu sebeple 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 25/1-2. maddesinde öngörülen hakimin reddine ilişkin usulü işlemlerin tamamlanması gerektiği gözetilmeksizin yazılı şekilde sanığın mahkumiyetine karar verilmesinde isabet görülmemiştir.” denilmektedir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun “Hâkimin reddi sebepleri ve ret isteminde bulunabilecekler” kenar başlıklı 24. maddesi;

“(1) Hâkimin davaya bakamayacağı hâllerde reddi istenebileceği gibi, tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da reddi istenebilir.

(2) Cumhuriyet savcısı; şüpheli, sanık veya bunların müdafi; katılan veya vekili, hâkimin reddi isteminde bulunabilirler.

(3) Bunlardan herhangi biri istediği takdirde, karar veya hükme katılacak hâkimlerin isimleri kendisine bildirilir.”,

Somut olayda; sanığın yargılandığı Aydın 1.Ağır Ceza Mahkemesi heyetinin üyesi hakim …’in, yargılamaya konu olayın mağduru …’ın vekili Av. …’in dördüncü dereceden akrabası olduğu, bu hususun istinaf incelemesi sırasında sanık tarafından belirtildiği, mağdur vekili Av….’in ise istinaf yargılaması aşamasında sanığın iddiasını doğruladığı, ancak bu durumun, hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek hallerden olup olmadığına dair dosya kapsamında somut bir olguya rastlanılmadığı, sanık tarafından hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek bir olgunun ortaya konması halinde CMK’nın 311. maddesi uyarınca yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilebileceği değerlendirildiğinden kanun yararına bozma talebinin reddine karar verilmiştir.

Yargıtay 1. Ceza Dairesi E: 2014/3211, K: 2014/3645

• Ceza Muhakemesi Kanunu 24. Madde
• Hâkimin Reddi Sebepleri ve Ret İsteminde Bulunabilecekler

Sanıklar …, …, …, … ve … hakkında olası kasıtla öldürme suçuna teşebbüs, kasten yaralama, mala zarar verme ve 6136 sayılı Yasaya aykırılık suçlarından cezalandırılmaları istemiyle… Cumhuriyet Başsavcılığının 25.03.2013 tarihli ve 2013/356 sayılı iddianamesi ile… Ağır Ceza Mahkemesinde kamu davası açıldığı… Ağır Ceza Mahkemesi’nin 16.04.2013 tarihli ve 2013/100 Esas, 2013/146 sayılı kararı ile “…’ın kasten adam öldürmeye yönelik eylemi açısından TCK’nin 21/2. maddesi kapsamında düzenlenen olası kast durumunun iddia edilmesi karşısında yerleşik Yargıtay içtihatlarına göre, failin meydana gelen sonuca göre kasten adam öldürme suçuna teşebbüs suçu kapsamında yargılaması kesinlikle yapılamaz. Zira, olası kast hallerinde fail yalnızca meydana gelen sonuçtan sorumlu olabilir. Bu tür kast çeşidinde adam öldürmeye teşebbüs suçundan hüküm kurulması mümkün değildir. Mağdurdaki yaralar ise basit tıbbi müdahaleyi gerektirir seviyededir. Mahkememizin kabulüne göre, şüpheli…’in olası kast ile adam öldürme suçu açısından şüphelinin eylemi TCK’nın 170. maddesi kapsamında değerlendirilmelidir. Sonuç meydana geldiğinde şüpheli eylemi silahla tehdit kapsamında değerlendirilemez. Zira şüphelinin olayın diğer mağdurları açısından amaçladığı bir fiil biçimi yoktur.” Denilmek suretiyle sanıkların kasten yaralama, mala zarar verme, genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması ve 6136 sayılı Yasaya aykırılık suçlarından yargılamalarının yapılması için görevsizlik kararı verilerek dosyanın… Asliye Ceza Mahkemesine gönderilmesine karar verildiği,… Asliye Ceza Mahkemesi’nin 17.06.2013 tarihli ve 2013/104 Esas, 2013/191 sayılı kararı ile görevsizlik kararı verilerek, dosyanın mercii tayini için ilgili Yargıtay Dairesine gönderilmesine karar verildiği, Yargıtay 5. Ceza Dairesinin 25.092013 tarihli ve 2013/12923 esas, 2013/9215 karar sayılı ilamı ile “… Ağır Ceza Mahkemesinin 16.04.2013 gün ve 2013/100 Esas, 2013/146 karar sayılı görevsizlik kararının kaldırılmasına” karar verildiği, dosyanın… Ağır Ceza Mahkemesine gelmesi üzerine 2013/236 Esas numarasına kaydı yapılmak suretiyle yapılan yargılama sırasında, 31.01.2014 tarihli ara kararı ile “Mahkemenin Başkan …(92612), Üye … (120803) ve Üye…(151552) sicil numaralı Başkan ve Hâkimler tarafından verilen 2013/100 Esas, 2013/146 Karar sayılı görevsizlik kararında açıkça görüş beyan edildiği görüldüğünden, 5271 sayılı CMK’nın 23. maddesinin 1. fıkrasında düzenlenen bir karar veya hükme katılan hâkim yüksek görevli mahkemece bu hükme ilişkin olarak verilecek karar ya da hükme katılamaz şeklindeki hüküm nedeni ile” mahkeme başkan ve üyelerinin dosyadan çekindikleri, bu konuda bir karar verilmek üzere dosyanın CMK’nın 27/b-son cümlesi uyarınca gönderildiği… Ağır Ceza Mahkemesinin 12.02.2014 tarihli ve 2014/118 D.iş sayılı kararı ile “sadece görevsizlik kararı verilmesinin görüş beyan edildiği anlamına gelmediği, belirtilen sebeplerin dosyadan çekinme hususunda yeterli olmadığı” gerekçesi ile talebin reddine karar verildiği,… Ağır Ceza Mahkemesinin 12.02.2014 tarihli ve 2014/118 D.iş sayılı kararının bozulması istemiyle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca kanun yararına bozma isteminde bulunulduğu anlaşılmaktadır. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun,

“Yargılamaya katılamayacak hâkim” başlıklı 23. maddesinde; “(1) Bir karar veya hükme katılan hâkim, yüksek görevli mahkemece bu hükme ilişkin olarak verilecek karar veya hükme katılamaz. (2) Aynı işte soruşturma evresinde görev yapmış bulunan hâkim, kovuşturma evresinde görev yapamaz. (3) Yargılamanın yenilenmesi halinde, önceki yargılamada görev yapan hâkim, aynı işte görev alamaz.”

“Hâkimin reddi sebepleri ve ret isteminde bulunabilecekler” başlıklı 24. maddesinde; “(1) Hâkimin davaya bakamayacağı hâllerde reddi istenebileceği gibi, tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da reddi istenebilir. (2) Cumhuriyet savcısı; şüpheli, sanık veya bunların müdafii; katılan veya vekili, hâkimin reddi isteminde bulunabilirler. (3) Bunlardan herhangi biri istediği takdirde, karar veya hükme katılacak hâkimlerin isimleri kendisine bildirilir.”

“Hâkimin çekinmesi ve inceleme mercii” başlıklı 30. maddesinde; “(1) Hâkim, yasaklılığını gerektiren sebeplere dayanarak çekindiğinde; merci, bir başka hâkimi veya mahkemeyi davaya bakmakla görevlendirir. (2) Hâkim, tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebepler ileri sürerek çekindiğinde, merci çekinmenin uygun olup olmadığına karar verir. Çekinmenin uygun bulunması halinde, davaya bakmakla bir başka hâkim veya mahkeme görevlendirilir. (3) Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde yapılan işler hakkında 29 uncu madde hükmü uygulanır.” Hükümleri düzenlenmiştir.

Bu nedenlerle;… Ağır Ceza Mahkemesi’nin 31.01.2014 tarihli ve 2013/236 Esas sayılı ara kararı ile mahkeme başkan ve üyelerinin davadan çekinmesine, hâkimlerin davaya bakmaya yetkilerinin kaldırılmasına ilişkin talebi inceleyen … Ağır Ceza Mahkemesi’nin 12.02.2014 tarihli ve 2014/118 D.iş sayılı talebin reddine ilişkin kararı usul ve yasaya uygun olduğundan, haklı nedenlere dayanmayan “Kanun Yararına Bozma” isteminin reddine, diğer işlemlerin yapılabilmesi için dosyanın mahalline gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına tevdiine 25.06.2014 gününde oybirliği ile karar verildi.