“Boşanmış baba kaç yaşında çocuğu yatılı alabilir” sorusu tarafımıza çok fazla sorulmaktadır. Boşanma davasının sonuçlanması ve velayetin anneye verilmesi halinde sıklıkla sorulan sorulardan birisi velayet kendine verilmeyen boşanmış baba kaç yaşında çocuğu yatılı alabilir sorusudur. Evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velayeti birlikte kullanırlar.  Velayetin birlikte kullanılması durumuna ortak velayet denir. Ortak velayet; çocuğun anne ve babasının velayet hakkının kapsamındaki hak ve sorumluluklarda, çocuğun menfaatini göz önünde bulundurmak şartıyla müştereken karar alması demektir. Anne veya babadan birinin vefatı gerçekleşirse velayet sağ kalan ebeveyne verilir. Ortak hayata son verilmiş veya ayrılık hali gerçekleşmişse hakim, velayeti işlerden birine verebilir. Velayetin eşlerden birine verilmesi durumunda diğer ebeveyn ile çocuk arasında kişisel ilişki kurulmasına karar verilir.

Velayet hakkı kendisine bırakılmadığı hallerde baba, çocuğunu görme, onunla buluşup görüşme, ziyaret etme, haberleşme hakkına sahiptir. Türk Medeni Kanunumuzun 323. maddesi uyarınca çocuğun velayet hakkını elinde bulundurmayan babanın çocuğuyla kişisel ilişki kurma hakkı elinden alınamaz. Bu anlamda boşanmış baba kaç yaşında çocuğu yatılı alabilir sorusuna yanıt vermeden önce tespit edilmesi gerekilen bir diğer önemli husus çocuğun yaşıdır. Çocuğun yatılı olacak şekilde babasının yanında kalabilmesi için öncelikle çocuğun ana bakım ve şefkatine muhtaç olmaması gerekmektedir. Bu yazımızda “boşanmış baba kaç yaşında çocuğu yatılı alabilir?” sorusunu, çocukları belirli yaş gruplarına göre sınıflandırarak yanıtlamaya çalışacağız.

TMK madde 182/1’de “Mahkeme boşanma veya ayrılığa karar verirken, olanak bulundukça ana ve babayı dinledikten ve çocuk vesayet altında ise vasinin ve vesayet makamının düşüncesini aldıktan sonra, ana ve babanın haklarını ve çocuk ile olan kişisel ilişkilerini düzenler.” denmektedir. Hakim, boşanmanın fer’i bir sonucu olarak TMK madde 182/1 kapsamında velayeti düzenlemektedir. Boşanma davaları neticesinde hukukumuzda ortak velayet hükümleri çok uygulama bulamadığından çocuğun velayeti anne veya babadan birine bırakılmaktadır. Velayetin anneye bırakıldığı durumlarda ise çocuğun babasında yatılı olarak kalıp kalamayacağı sorunu gündeme gelir. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu makalemizde boşanmış babanın çocuğunu yatılı alabilmesi için aranan şartlar hakkında açıklama yapacağız.

Boşanma Davasında Velayet Hakkı

Evlilik birliğinde ortak kullanılmakta olan velayet hakkı boşanma kararıyla birlikte  ebeveynlerden birine verilir. Boşanma davasında çocuğun velayeti dava sürecinde tedbiren taraflardan birine geçici olarak verilir. Boşanmanın gerçekleşmesiyle beraber hakim velayeti de eşlerden birine vermiş olur. Boşanma davasında ileri sürülen boşanma sebepleri velayet hususunda tamamı ile etkili değildir. Hakimin velayet hakkının verilmesi noktasında oldukça geniş bir takdir hakkı vardır. Ancak hakim bu takdir hakkını kullanırken çocuğun üstün yararını gözetmek mecburiyetindedir. Çocuğun üstün yararı gereği hakimin velayet ile ilgili karar almadan önce gözetmesi gereken birtakım hususlar vardır. Bunlar:

• Çocuğun yaşı, bedeni/ akli/ ahlaki gelişim durumu, öğrenimi, gereksinimleri,
• Çocuğun boşanma öncesinde ve sırasında hangi ebeveyn ile daha tatminkar duygusal ilişki içinde bulunduğu,
• Sosyal, ekonomik durumları ve eğitim düzeyleri nedeniyle hangi ebeveynin çocuk için daha yeterli olacağı,
• Ebeveynlerin sosyal çevresi, çocuğun ruhsal, bilişsel ve ahlaki gelişimine zarar verecek unsurları taşıyıp taşımadığı hususlarıdır.
• Hakim velayet ile ilgili karar almadan önce gerekli görürse psikiyatrist, psikolog, pedagog gibi uzman kişilerden yardım da alabilir.

Ancak genellikle yeni doğan ile 12 yaş arasındaki çocukların velayetleri  tamamen anneye verilmektedir. Fakat eğer anne kendi rızasıyla çocukların velayetinin babaya verilmesini talep ederse mahkeme çocukların velayetini babaya verir. Çocuğun velayetinin verilmesinde yaş önemli bir kriterdir. Küçük yaşlardaki çocuklar için anne bakım şefkati önemsenerek velayet hakkı verilir. Ancak yaşı daha büyük olan diğer çocuklar için maddiyat ve eğitim hayatı gibi kavramlar velayetin verilmesinde daha önemlidir.

Boşanma Davasında Çocukla Kişisel İlişki Hakkı

Boşanma davası sonucunda velayet boşanan eşlerden hangisine bırakılmış ise velayet sadece o tarafa ait olur ve diğer eşin velayet hakkı ortadan kalkar. Velayet hakkı sona eren tarafın çocuk ile kişisel ilişki kurması yani onunla görüşmesi, onu sevmesi, onu gezdirmesi boşanan her anne babanın doğal hakkıdır. Dolayısıyla çocukla kişisel ilişki genel olarak, velayet hakkı kendisine verilmeyen anne veya baba ile çocuk arasındaki kişisel ilişkinin düzenlenmesidir. Anayasa 41/II maddesine göre, “Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir.”

Hakim çocuk ile kendisine velayet verilmemiş olan anne veya baba arasındaki kişisel ilişkiyi düzenlemeden önce mümkün ise anne ve babayı dinler ve çocuk vesayet altında ise vasi ve vesayet makamının görüşünü alır. Velayet kendisine bırakılmayan anne veya baba ile çocuk arasındaki kişisel ilişki, anne-baba ile çocuk arasındaki bağları güçlendirme amacı taşır ve düzenleme yapılırken çocuğun bedeni ve fikri gelişimi dikkate alınmıştır. Velayetin anneye verilmesi durumunda çocukla babanın görüşebilmesi için baba ile çocuk arasında kişisel ilişki kurulmasına dair karar verilir. Kişisel ilişki kararı mahkemece yapılan araştırma sonrasında duruma göre gündüz görme veya yatılı kalma şeklinde verilebilir.

Çekişmeli Boşanmış Baba Kaç Yaşında Çocuğu Yatılı Alabilir?

Boşanma dosyasında velayet hususunda karar verildikten sonra velayet verilmeyen diğer ebeveyn ile çocuğun görüşebilmesi için kişisel ilişki kurulması kararı verilir. Kişisel ilişki kurulması kararı sonrasında velayeti anneye verilen çocuğun babasında yatılı kalıp kalamayacağı sorunu ortaya çıkmaktadır. Boşanmış babanın çocuğunu yatılı olarak alıp alamayacağına ilişkin olarak mahkemece değerlendirme yapılır. Yapılacak değerlendirmede yatılı kalması talep edilen çocuğun yaşı, gelişimi, davranışları ve menfaati dikkate alınacaktır. Uygulamada genel olarak babada yatılı kalma hususunda karar verilebilmesi için çocuğun yaşı dikkate alınmaktadır. Yaşa göre inceleyecek olursak;

• 0-3 yaş aralığındaki çocuklar: 0-3 yaş aralığındaki çocukların anne bakım ve şefkatine mutlak derecede ihtiyaçları olduğu kabul edilmektedir. Bu yüzden 3 yaşına kadar olan çocukların velayetleri genellikle anneye verilir. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 29.12.2011 tarihli E.2011/10761, K. 2011/23988 sayılı kararında “Ortak çocuk çok küçük olup, emzirme dönemindedir. Çok küçük olan çocuklar anne bakım, sevgi, şevkat ve ilgisine daha çok muhtaçtır. Annenin velayet görevini üstlenmesine önemli bir engel bulunmadığı takdirde, küçük çocuğun annesinin velayetine bırakılması onun üstün yararıdır.” Şeklinde uygulanmaktadır. Bu süreçte yatılı şekilde kişisel ilişki tesisi çocuğa zarar verebilir. Bu sebeple 0-3 yaş aralığındaki çocukların babalarında yatılı olarak kalmasına izin verilmemektedir.
• 3-7 yaş aralığındaki çocuklar: 3-7 yaş arasındaki çocuklara bakıldığında bu çocukların anne sevgisi ve şefkatine 0-3 yaş arasındaki çocuklara kıyasen daha az ihtiyaçları olduğu düşünülmektedir. Ancak 3-7 yaş arasındaki çocuklarında velayetlerinin babaya verildiği istisnai olarak görülmektedir. Örnek vermek gerekirse annenin çocuğun sağlığına zarar vermesi, çocuğa bakmaktan aciz olması, annenin sağlığının kötü durumda olması gibi sebepler durumunda çocuğun velayeti anneden alınarak babaya verilebilir. Genel olarak velayetin anneye verilmesine karar verildiği  3-7 yaş grubundaki çocukların anneye bağımlılığının azalmış olması sebebi ile babasında yatılı kalması şeklinde kişisel ilişki kurulabilir. Kişisel ilişki kararında sosyal inceleme raporu, çocuğun özellikleri, davranışları ve gelişimi de dikkate alınır.
• 6-12 yaş aralığındaki çocuklar: 6-12 yaş aralığındaki çocuklarda ise anne sevgisi ve şefkati unsuru artık daha geri plandadır. Velayet verilirken anne veya babadan hangisinin bu yaş aralığındaki çocuğa daha fazla maddi imkan sunabileceği göz önüne alınır. 6-12 yaş aralığındaki çocukların velayeti söz konusu olduğunda hakim hangi ebeveynin çocuğa daha iyi bir hayat ve gelecek sunacağını göz önünde bulundurarak karar verir.  Kişisel ilişki hususunda da 6-12 yaş grubu çocukların anneye olan bağlılığı neredeyse en aza inmiş olması sebebi ile mahkemece herhangi bir sorun görülmemesi durumunda çocuğun babada yatılı kalması şeklinde kişisel ilişki kurulmasına karar verilebilir. Aynı zamanda bu yaş aralığındaki çocukların fikirlerinin alınması da mümkündür. Mahkeme hakimi tarafından uzman bir pedagog yardımıyla çocuk dinlenebilir.
• 12 yaş üzerindeki çocuklar: 12 yaş üzerindeki diğer çocukların velayeti söz konusu olduğunda ise bu çocukların belirli bir olgunluğa geldiği kabul görür. Bu yüzden kendi isteklerini ifade edebilecek yaşta oldukları kabul edilir. 12 yaşın üstündeki çocuklara tercihleri sorularak velayetin tayini sağlanabilir. 12 yaş ve üzerindeki çocukların hem gündüz hem yatılı olarak babasında kalması şeklinde kişisel ilişki kurulmasına karar verilebilir.

Boşanmada Çocuğun Velayeti Hangi Durumlarda Anneye Verilmez?

Velayet çocukların menfaatlerinin korunmasını amaç edinen hak ve yükümlülüklerdir. Kanuna göre anne ve babalar, çocuklarına ve çocuklarının mallarına özen göstermeli ve onları temsil etmelidir. Hukuk ebeveynlere çocuklarına ilişkin hak ve sorumluluklar yüklemiştir. Ebeveynlerin bu yükümlülükleri yerine getirebilmesi için verilmiş hakların bütünü velayettir. Velayet hususu kamu düzenine ilişkindir. Asıl olan çocuğun sağlık, eğitim ve ahlaki bakımdan yüksek yararıdır.

Anne ve babanın evli olduğu süreçte çocuğun velayeti ortaktır. Ancak boşanma söz konusu olduğunda velayetin ya anneye ya da babaya verilmesi söz konusu olacaktır. Çocuğun üstün yararı gözetilerek mahkeme tarafından velayet anne veya babaya verilmelidir. Çocuğun yaşının küçük olması gibi durumlarda genellikle velayet anneye verilir. Ancak bazı durumlarda çocuğun durumu gözetilerek velayetin anneye verilmemesi de mümkündür. Çocuğun velayetinin anneye verilmeyeceği durumlar;

• Çocuğun sağlık, eğitim ve ahlaki durumu söz konusuysa: Çocuğun velayetinin anneye bırakılması çocuğun sağlığını, eğitimini veya ahlaki değerlerini olumsuz yönde etkileyecek ise, velayet anneye verilmez. Örneğin anne hayat kadını ve çocuğunun ihtiyaçlarını karşılayamıyorsa velayet anneye verilmez.
• Çocuk velayetinin babaya verilmesini istemişse: Anne ve babadan her ikisi de çocuğun velayetini üstlenebilecek durumda ise ancak boşanma davasında eğer çocuk babası ile birlikte yaşamak istediğini beyan etmiş ise, araştırma yapılarak babanın velayeti üstlenmesine engel bir durum olmadığı anlaşılır ise, çocuğun üstün yararı gözetilerek velayeti babaya bırakılabilir.
• Anne ve baba ortak karar almışlarsa: Anne ile babanın ortak karar alarak velayeti babaya bırakması halinde eğer babanın velayeti üstlenmesine engel bir durum yoksa velayet babaya bırakılabilir.
• Anne velayet görevini kötüye kullanırsa: Annenin velayet görevini kötüye kullandığı tespit edilirse, örneğin baba ile kişisel ilişkiyi engellediği, baba ile görüş günlerinde çocuğu baba ile görüştürmediği ispatlanırsa, velayet hakkı kötüye kullanıldığından çocuğun üstün yararı gözetilerek velayet babaya verilebilir.
• Annenin yaşı küçükse: Yaşı küçük olan anneye velayet verilmez. Nitekim Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 8.6.2016, 2016/10716 E., 2016/11271 K. sayılı kararında: “Çocuğun annesi ile, yaptığı evlilik sebebiyle görüşmek istemediğini bildirmesi, annenin onunla görüşme isteğine karşılık vermemesi ya da çocuğun sınav başarı puanına uygun yatılı bir okula yerleştirilmesi velayetin kaldırılmasını ya da velayetin değiştirilmesini gerektirmez.” demiştir.
• Velayet fiilen babada ise: Velayet fiilen babada ise, yani örneğin okulunun yakın olması vs. gibi sebepler ile çocuk hali hazırda babası ile birlikte yaşıyorsa, velayet anneden alınarak babaya verilebilir.

Boşanmada Çocuğun Velayeti Hangi Durumlarda Babaya Verilir?

Çocuğun velayetinin anneye bırakılması çocuğun sağlığına, eğitimine veya ahlakına tehlike oluşturuyorsa, velayet babaya bırakılabilir. Ayrıca, boşanma davasında eğer çocuk babası ile birlikte yaşamak istediğini beyan etmiş ise ve babanın velayeti üstlenmesine engel bir durum olmadığı anlaşılır ise, çocuğun üstün yararı gözetilerek velayeti babaya bırakılabilir. Çocuğun velayeti kaç yaşında babaya verilir; net bir rakam belirtmek mümkün değildir. Anne ile babanın ortak karar alarak velayeti babaya bırakması halinde de eğer babanın velayeti üstlenmesine engel bir durum yoksa velayet babaya bırakılabilir.

Ayrıca, annenin velayet görevini kötüye kullandığı tespit edilirse, örneğin baba ile kişisel ilişkiyi engellediği, baba ile görüş günlerinde çocuğu baba ile görüştürmediği ispatlanırsa, velayet hakkı kötüye kullanıldığından çocuğun üstün yararı gözetilerek velayet babaya verilebilir. Diğer yandan, velayet fiilen babada ise, yani örneğin okulunun yakın olması vs. gibi sebepler ile çocuk hali hazırda babası ile birlikte yaşıyorsa, velayet anneden alınarak babaya verilebilir.

Bu yazımızda sıkça sorulan, boşanmış baba kaç yaşında çocuğu yatılı alabilir sorusunu tüm hatlarına değinerek açıkladık. Özetle velayet kendinde bulunmayan babanın çocuğu ile yatılı kişisel ilişki kurabilmesi için çocuğun ez azından emzirme dönemini tamamlamış olması ve çocuğun yatılı ihtiyaçlarının baba tarafından karşılanabileceğinin kanıtlanmış olması gerekir.