Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu; idarenin elinde olan bilgi ve belgeleri demokratik ve şeffaf yönetim gereği; eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmasına ilişkin esas ve usulleri düzenlemek amacıyla hazırlanmış ve yürürlüğe girmiş olan 12/2006 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Yasası’nın altında, idare için bilgi edinme hakkının kullanılmasına ilişkin kararlar vermek ve idarece verilen red kararlarına karşı bilgi edinme başvurusunda bulunanların itirazlarını incelemek üzere 16 Nisan 2014 tarihli ve Y(K-1) 816-2014 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kurulmuştur. Websitesi https://bedk.adalet.gov.tr/ Bilge Edinme Hakkına ilişkin kanuni düzenlemeler;

• Anayasanın 74. Madde
• 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu
• Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik
• Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunun Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
• Bilgi ve Belgeye Erişim Genel Tebliği
• 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ve Buna Bağlı Yönetmelik Uyarınca Karşılıklılık İlkesi Kapsamında Bulunan Ülkeler Hakkında Tebliğ

Bilgi Edinme Değerlendirme Kuruluna yapılan itiraz, Başkanca görevlendirilecek raportör tarafından incelenir. Zorunluluk halinde aynı iş birden fazla raportöre verilebilir. Bu durumda, hazırlanan raporlar, ilgili raportörler tarafından birlikte imzalanır. Raportör, itirazın kendisine verildiği tarihten itibaren beş iş günü içinde, usul ve esas yönünden bir rapor hazırlayarak Başkana sunar. Raporda, Başkan tarafından incelemeye yönelik olarak tespit edilen eksiklikler raportör tarafından tamamlanır. Gündem ve tamamlanan raporlar toplantı gününden önce bütün üyelere dağıtılır. Rapor, toplantıda, raportör tarafından Kurula sunulur. İtiraz, dilekçenin Kurul kayıtlarına girdiği tarihten itibaren otuz iş günü içinde sonuçlandırılır. İtirazın usulden incelenmesi Kurul, itiraz dilekçesinde aranan şartların bulunmadığını tespit ederse, ara kararı ile bu eksiklik veya aykırılığın on beş günlük sürede giderilmesini, aksi takdirde itirazın reddedileceğini itiraz edene yazılı olarak bildirir. Öngörülen sürede belirtilen eksiklik ve aykırılık giderilmezse itirazın reddine karar verilir. İtirazdan veya itiraz sonuçlanmadan önce yargı yoluna başvurulduğunun tespiti halinde itiraz başvurusu işlemden kaldırılır ve durum itiraz edene bildirilir.

Bilgi Edinme Hakkı Nedir?

4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu 9 Ekim 2003 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafın kabul edilmiştir. Bu kanunun amacı; demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarını sağlamaktır. Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu da bu kanunun uygulanması konusunda yardımcı birim olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bilgi Edinme Kanunu kapsamında; “Kurum ve kuruluşlar, bu Kanunda yer alan istisnalar dışındaki  her türlü bilgi veya belgeyi başvuranların yararlanmasına sunmak ve bilgi edinme başvurularını etkin, süratli ve doğru sonuçlandırmak üzere, gerekli idarî ve teknik tedbirleri almakla yükümlüdürler.” Burada kanun koyucu istisnaya girmediği taktirde her türlü bilginin verilmesi kanuni bir zorunluluk olarak düzenlemiştir. Kanunun 15. maddesi ve devamında bu istisnalar tek tek sayılmıştır. Bunlar ;

• Yargı denetimi dışında kalan işlemler
• Devlet sırrına ilişkin bilgi veya belgele
• -Ülkenin ekonomik çıkarlarına ilişkin bilgi veya belgeler
• -İstihbarata ilişkin bilgi veya belgeler
• İdari soruşturmaya ilişkin bilgi veya belgeler
• Adlî soruşturma ve kovuşturmaya ilişkin bilgi veya belgeler
• Özel hayatın gizliliği
• Haberleşmenin gizliliği
• Ticari sır
• Fikir ve sanat eserleri
• Kurum içi düzenlemeler
• Kurum içi görüş, bilgi notu ve tavsiyeler
• Tavsiye ve mütalaa talepleri

Bu kapsamda bilgiler kişiler ile paylaşılamaz, bu kanun kapsamında talep edilse dahi verilemez.

Kimler Bilgi Edinme Hakkına Sahiptir?

Bilgi edinme hakkı, üçüncü kuşak temel hak ve özgürlüklerin en önemlilerinden birisidir. Bu hak, düşünce ve İfade özgürlükleri başta olmak üzere bir dizi önemli birinci kuşak temel hak ve özgürlükle bağlantılı olduğu gibi, iyi yönetim hakkı ile de yakından ilgilidir. Hiç kuşkusuz iyi yönetim ilkesinin hayata geçirilmesi için en önemli araç kamu yönetimde şeffaflığının sağlanmasıdır. Bu ihtiyaç demokratik ülkelerde ulusal planda bilgi edinme mevzuatının yanısıra idare ve vatandaşlar arasında arabulucu rolü oynayacak Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu benzeri bağımsız idari otoritelerin hayata geçirilmesini beraberinde getirmiştir.

Bilgi edinme hakkı, idarenin tek taraflı iradesiyle hukuk düzeninde yaptığı değişiklikler hakkında, ilgililerin, işlemin niteliği ve sonuçları ile ilgili bilgi alabilmesini sağlayan bir haktır. Bu hakkın belli istisnaları vardır. İstisnalar haricinde tüm bilgi ve belgeleri ilgililer ile paylaşılması gerekir. Türk vatandaşı ve her yabancı bilgi edinme hakkına sahiptir. Bilgi Edinme Kanunu 4. madde de bu durum ” Herkes bilgi edinme hakkına sahiptir.” şeklinde hüküm altına alınmıştır. Fakat 4. madde yabancılar ile ilgili bir kısıtlamaya giderek “Türkiye’de ikamet eden yabancılar ile Türkiye’de faaliyette bulunan yabancı tüzel kişiler, isteyecekleri bilgi kendileriyle veya faaliyet alanlarıyla ilgili olmak kaydıyla ve karşılıklılık ilkesi çerçevesinde, bu Kanun hükümlerinden yararlanırlar” şeklinde düzenlenmiştir. Yani Türk vatandaşlığına sahip bireyler kanunda sayılan gizli bilgiler haricinde her türlü bilgiyi talep edebilirken yabancı ülke vatandaşları ve tüzel kişileri sadece kendileriyle ilgili bilgileri talep edebilirler. Bu talep ülkeler arasında karşılıklılık ilkesi çerçevesinde gerçekleştir. Bilgi edinme hakkı Bilgi Edinme değerlendirme Kurulu aracılığı ile kullanılabilmektedir.

Bilgi Edinme Değerlendirme Kuruluna İtiraz Edilir?

Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu, 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ile 2004 yılında kurulmuştur. Kurul, bilgi edinme başvurusuyla ilgili yapılacak itirazlar üzerine verilen kararları incelemek ve kurum ve kuruluşlar için bilgi edinme hakkının kullanılmasına ilişkin olarak kararlar vermek gibi görevleri yerine getirir. Herhangi bir kamu kurum ve kuruluşuna veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşuna yapılan bilgi edinme talebi ilgili kurum veya kuruluş tarafından reddedildiği durumda, bilgi edinme talebinde bulunan kişi yargı yoluna başvurmadan önce kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu’na itiraz edebilmektedir. İtiraz ücretsizdir ve yazılı olarak yapılmalıdır. Kurul, bu konudaki kararını 30 iş günü içinde vermektedir. Kurula itiraz, başvuru sahibinin idari yargıya başvurma süresini durdurur.

Herhangi bir kamu kurum ve kuruluşuna veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşuna yapılan bilgi edinme talebine ilgili kurum veya kuruluş tarafından olumlu veya olumsuz herhangi bir cevap verilmemesi halinde ise, söz konusu başvuru, başvuru tarihinden itibaren 60 günün geçmesiyle reddedilmiş sayılmaktadır. Başvurusu reddedilmiş sayılan başvuru sahibi, bu tarihten itibaren 15 gün içinde Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu’na yazılı olarak itiraz edebilmektedir. Kurul, bu konudaki kararını 30 iş günü içinde verir. Kurul’a itiraz, başvuru sahibinin idari yargıya başvurma süresini durdurur.

Başvuru sahiplerinin Kurul’a itirazı üzerine, Kurul başvurunun yapıldığı kurum veya kuruluştan her türlü bilgi veya belgeyi isteyebilmektedir. Kurum ve kuruluşlar, Kurul’un istediği her türlü bilgi veya belgeyi 15 iş günü içinde vermekle yükümlüdür. Kurul ayrıca, başvuru sahibi ile kurum veya kuruluşların, itiraz konusuyla ilgili yazılı veya şifahi görüşlerine başvurabilmekte, konuyla ilgili uzmanların görüşünü alabilmekte ve gerekli gördüğü diğer incelemelerde bulunabilmektedir. Kurul’a yapılacak itiraz başvurularının yazılı olarak yapılması gerekmektedir ve e-posta veya faks yoluyla yapılacak başvurular işleme konulmamaktadır.

Bilgi Edinme Değerlendirme Kurumu Nereye Bağlandı

4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu  14. maddesinde   Bilgi edinme başvurusuyla ilgili yapılacak itirazları incelemek ve kurum ve kuruluşlar için bilgi edinme hakkının kullanılmasına ilişkin olarak kararlar vermek üzere Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu kurulmuştur. Bu kurul Başbakanlık bünyesinde kurulmuş ve faaliyetlerine başlamıştır. Kurul; birer üyesi Yargıtay ve Danıştay genel kurullarının kendi kurumları içinden önerecekleri ikişer aday, birer üyesi ceza hukuku, idare hukuku ve anayasa hukuku alanlarında profesör veya doçent unvanına sahip kişiler, bir üyesi Türkiye Barolar Birliğinin baro başkanı seçilme yeterliliğine sahip kişiler içinden göstereceği iki aday, iki üyesi en az genel müdür düzeyinde görev yapmakta olanlar ve bir üyesi de Adalet Bakanının önerisi üzerine bu Bakanlıkta idari görevlerde çalışan hakimler arasından Bakanlar Kurulunca seçilecek dokuz üyeden oluşur.

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçiş ile Başbakanlık kurumu tamamen kapatılmıştır. 9 Temmuz 2018 tarihinde Yürürlüğe Giren Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında 703 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) kapsamında Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Adalet Bakanlığı bünyesine alınmıştır. Cumhurbaşkanlığı Hükümet sistemine geçiş ile Bilgi Edinme Değerlendirme Kurumu web sitesi www.bedk.gov.tr  kapatılmıştır. Başbakanlığa gönderilen bilgi edinme  itiraz dilekçeleri incelenmeden talepte bulunan vatandaşlarımıza iade edilmiştir.

Yaşanan bu karışıklık ve mağduriyetleri gidermek amacıyla hazırladığımız bu makalede Bilgi Edinme Değerlendirme Kurumu’nun artık Adalet Bakanlığı bünyesinde faaliyetine devam ettiğini, 15 iş günü içerisinde Adalet Bakanlığı’na itiraz edebileceklerini bilmelerini isteriz. Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu nereye bağlandı, Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu kapatıldı mı gibi tarafımıza sıkça sorulan soruların cevabı kanuni düzenlemeler ışığında ele alınmıştır.