Tanıklık Nasıl Yapılır? Tanıklık İçin Çağrıldığımda Gitmezsem Ne Olur?

Tanıklık nasıl yapılır? Bu soruyu cevaplamadan önce tanık nedir? Tanık çağrıldığında gitmek zorunda mıdır? Tanık gitmezse ne olur? Tüm bu soruların cevabını vereceğiniz. Tanıklık, tanık (şahit), dava konusu olay hakkında bilgi sahibi olduğu bilinen; ancak davaya taraf olmayan şahıslardır. Tanık yani şahitler dava konusu olay hakkında bilgi sahibi olduğu bilinen ve davaya taraf olmayan kişilerdir. Bu nedenle tanık beyanı delil niteliğindedir. Bir kişinin tanık olduğu olayla ilgili bilgilerini adli makamlar önünde ifade etmesi şahitlik olarak adlandırılmaktadır. Tanığın, taraflar arasındaki uyuşmazlığın tümü hakkında bilgi sahibi olması da zorunlu olmayıp tanık gördüğü ve bildiği hususlar hakkında şahitlik yapabilmektedir. Tanığın bizzat şahit olmadığı, sadece tarafların anlatımıyla bilgi sahibi olduğu konularda tanık beyanları mahkemece dikkate alınmamaktadır. Bu nedenle dava konusu olayla ilgili birebir şahitliği olan kişilerin tanık olarak adli makamlara bildirilmesi daha faydalı olacaktır.

Tanık olarak mahkemeye bildirilen kişilere mahkeme tarafından davetiye gönderilir. Davetiyenin içeriğinde tarafların adları, tanıklık yapacağı konu, dinleneceği mahkeme, duruşma günü ve saati, tanığın gelmemesinin veya gelmesine rağmen tanıklıktan ya da yemin etmekten çekinmesinin hukuki ve cezai sonuçları yer almaktadır. Ancak tanık olarak çağrılan kişiler nasıl şahitlik yapacağı konusunda ve süreç hakkında tam bir bilgiye sahip değildir. Tanıklık konusunda halk arasında merak edilen birçok konu bulunmakla beraber bu yazımızda Tanıklık nasıl yapılır? Bu soruyu cevaplamadan önce tanık nedir? Tanık çağrıldığında gitmek zorunda mıdır? Tanık gitmezse ne olur? Şahitlik yapmak zorunlu mu? Gibi sorulara cevap verilecektir.

Tanıklık Nasıl Yapılır ?

Mahkemeye intikal eden bir  olayı görmüş ve duymuş olabilirsiniz. Bu nedenle davaya konu taraflarca tanıklık yapmanız talep edilebilir yahut mahkemece re’sen tanıklık yapmanız istenebilir. Tarafınıza mahkeme tarafından  gönderilen tebligatla  mahkemenin olacağı tarih ve zaman bildirilir.  Bu belirtilen zamanda mahkemelerin duruşma salonu önünde olmanız yeterlidir. Ankara ili gibi büyük illerde adliyeler bölünmüş ve farklı yerlerde olabilmektedir. Bu nedenle tanıklık için yola çıkmadan önce tebligatın üzerinde yazan mahkemenin hangi adres ve konumda olduğuna dikkat ediniz.

 Tanıklık yapacağınız duruşmanın sırası ve zamanı geldiğinde mahkemede görevli olan mübaşir tarafından size seslenilir ve kimliğiniz istenir. Mübaşir tarafından çağrılmadan duruşma salonuna girilmesi durumunda tanıklık yapma kabiliyetini yitirirsiniz. Ve böylece lehine tanıklık yapacağınız kişinin ispat hakkını zora sokarsınız. Duruşmada sizin sıranız geldiği zaman mübaşir isminizi okur ve sizi içeri alır. Mübaşir isminizi söylemeden salona giremezsiniz. Nitekim sizin tarafsız ve objektif bakış açınızın olması adına duruşmayı izlemenize izin verilmez.

Tanıklık İçin Çağrıldığımda Gitmezsem Ne Olur?

Tanık olarak gösterilen kimse Cumhuriyet Savcısına, hakime veya mahkemeye gelmek, bildiklerini anlatmak ve doğru söylediğine dair yemin etmek zorundadır. Ancak istisnai durumlarda kanunda sayılan kişiler şahit olmaktan çekinebilirler. Bunun dışında adli makama tanık olarak bildirilen kişinin huzurda tanıklık yapması zorunludur. Şahitlik tanık olacak kişinin iznine tabi değildir. Kanunda gösterilen hükümler saklı kalmak üzere, tanıklık için çağrılan herkes gelmek zorundadır. Usulüne uygun olarak çağrıldığı halde mazeret bildirmeksizin gelmeyen tanık;

• Zorla getirtilir,
• Gelmemesinin sebep olduğu giderlere ve beşyüz Türk Lirasına kadar disiplin para cezasına hükmolunur.

Kişinin kendi rızası ile şahitlik yapmak üzere adli makama gelmemesi halinde zorla getirilmesine karar verilir. Tanığın, geçerli bir mazereti olmaksızın davetiyeye uygun olarak katılım sağlamaması halinde mahkeme tarafından tanık hakkında ihzar çıkartılarak bir sonraki duruşmada hazır edilmesi için kolluk kuvvetlerine müzekkere yazılır. Kanuni düzenlemeye göre tanık bir sonraki duruşmaya davetiye ile çağrılmaz ve kolluk kuvvetlerince evinden alınarak duruşma salonunda belirtilen gün ve saatte hazır edilir. Ancak kanuni düzenleme bu olsa da uygulamada bu süreç, kolluk görevlisinin tanığı “telefonla arayarak” daveti neticesinde gerçekleşmektedir.

Tanıklık Nasıl Yapılır? Tanıklıkta Yalan Beyanda Bulunmak Suç mu?

Tanıklık/şahitlik, kamu hukukundan doğan bir görevdir. Bu nedenle tanığın, adli makamlar huzurunda tanık olduğu olayları gerçeğe uygun bir şekilde anlatması gerekmektedir. Tanık dinlemeye yetkili kişi veya kurul önünde gerçeğe aykırı olarak beyanda bulunduğu halde TCK md.272’de düzenlenen “yalancı şahitlik” suçu meydana gelecektir. Tanığın bilinçli olarak gerçeğe aykırı beyanda bulunması gerekir.

Yalan tanıklık suçunun oluşabilmesi için kişinin, gerçeğe aykırı şahitlik yapması ve yargılama konusu olayla ilgili bilerek gerçeğe aykırı beyanda bulunarak yalan söylemesi gerekmekle tanığın kendisine sorulan sorularda olayla ilgili bilgisini saklamasıyla da bu suç oluşur. İşbu nedenle tanıklık yapacak kişilerin olayla ilgili bilgisini ve görgüsünü gerçeğe uygun olarak ifade etmesi gerekir.

Tanıklıktan Çekinmek Mümkün mü?

Tanığın; tanıklıktan çekinme, kendisi ve yakınları aleyhine açıklamada bulunmaktan çekinme, tazminat ve masraflarını isteme hakkı da vardır. CMK madde 45’de yar alan düzenlemeye göre;

(1) Aşağıdaki kimseler tanıklıktan çekinebilir:

a) Şüpheli veya sanığın nişanlısı.

b) Evlilik bağı kalmasa bile şüpheli veya sanığın eşi.

c) Şüpheli veya sanığın kan hısımlığından veya kayın hısımlığından üstsoy veya altsoyu.

d) Şüpheli veya sanığın üçüncü derece dahil kan veya ikinci derece dahil kayın hısımları.

e) Şüpheli veya sanıkla aralarında evlâtlık bağı bulunanlar.

(2) Yaş küçüklüğü, akıl hastalığı veya akıl zayıflığı nedeniyle tanıklıktan çekinmenin önemini anlayabilecek durumda olmayanlar, kanunî temsilcilerinin rızalarıyla tanık olarak dinlenebilirler. Kanunî temsilci şüpheli veya sanık ise, bu kişilerin çekinmeleri konusunda karar veremez.

(3) Tanıklıktan çekinebilecek olan kimselere, dinlenmeden önce tanıklıktan çekinebilecekleri bildirilir. Bu kimseler, dinlenirken de her zaman tanıklıktan çekinebilirler.”

HMK madde 248’de yer alan düzenlemeye göre de;

(1) Aşağıdaki kimseler tanıklıktan çekinebilirler:

a) İki taraftan birinin nişanlısı.

b) Evlilik bağı ortadan kalkmış olsa dahi iki taraftan birinin eşi.

c) Kendisi veya eşinin altsoy veya üstsoyu.

ç) Taraflardan biri ile arasında evlatlık bağı bulunanlar.

d) Üçüncü derece de dâhil olmak üzere kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı ortadan kalkmış olsa dahi kayın hısımları.

e) Koruyucu aile ve onların çocukları ile koruma altına alınan çocuk.”

Tanık olayla ilgili bildiklerini gerçeğe uygun olarak ifade etmesi gerektiğinden bir yakınının cezalandırılmasına veya menfaatine aykırı bir sonuca neden olacak konularda gerçeği söylemekte zorlanabilir. Bu nedenle tanığa yemin ettirilir ve tarafsızlığı sağlanmaya çalışılır. Ancak yukarıdaki kanun maddelerinde belirtilen kişilerin gerçeklik noktasında zor durumda kalacağı düşünülerek tanıklıktan çekinme imkanı verilmiştir.

Tanıklıktan Ücret Alabilir Miyim?

Tanığın harcadığı zaman göz önünde tutularak tanığa ücret takdir edilir. Ayrıca tanık başka bir şehirden gelmiş ise yaptığı seyahat ve ikamet masraflarının karşılanması da savcılıktan veya mahkemeden talep edebilir. 15 Aralık 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 2023 Yılı Tanıklık Ücret Tarifesi’ne göre tanığa, tanıklık nedeniyle kaybettiği zamanla orantılı olarak günlük 40,00 ila 80,00 Türk Lirasına kadar ücret ödenir. Tanık hazır olabilmek için seyahat etmek zorunda kalmışsa yol giderleriyle tanıklığa çağrıldığı yerdeki ikamet ve beslenme giderleri de karşılanır.

Şahit olarak dinlenecek kişi, gönderilen davetiyede yazan mahkemeye belirtilen gün ve saatte dinlenmek üzere gitmelidir. Şahitlik yapacak kişi kimlik belgesini yanında bulundurmalıdır. Mahkeme mübaşirine hangi dosya için geldiğini bildirerek duruşmada dinleneceğini zamanın gelmesini ve mübaşirin salona çağırmasını beklemelidir. Mübaşir çağırmadan salona girilmemelidir.