Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (Yeni Kıdem Tazminatı)

Tamamlayıcı emeklilik sistemine göre kıdem tazminatı işten ayrılınca değil emekli olduktan sonra alınması mümkün olacak. Çalışanların 60 yaşından önce işten ayrılmaları durumunda kıdem tazminatının yarısına kadarını bir defaya mahsus olmak üzere alabilmeleri beklenmektedir. Kalan kısım için 60 yaşını doldurup emeklilik şartlarını yerine getirmeleri gerekmektedir. 2024-2026 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Program (OVP) Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından açıklandı. Orta vadeli program, bütçe ile alakalı süreçleri başlatıp stratejik atılımlarla birlikte kamu politikalarını, uygulamalarını ve kaynak tahsislerini yönlendirir. Öngörülebilirlik açısından bir yol haritası olarak değerlendirilebilir.

Orta vadeli program içerisinde yer alan finansal istikrar kısmının politika ve tedbirler kısmında ki düzenlemeye göre ”Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) fon türleri katılımcıların birikimleri için daha fazla katma değer üretecek şekilde yeniden tasarlanacak, devlet katkısı getirilerinin artırılmasını, kesintilerin sadeleştirilmesini sağlayacak düzenlemeler yapılacak ve bu kapsamda, BES’in cazibesi artırılarak sistemdeki fon tutarı ve katılımcı sayısında artış sağlanacaktır.” Ve “Otomatik Katılım Sisteminin (OKS) işverenlerin de katkısı ile ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği tamamlayıcı emeklilik sistemi kurulacaktır.” Maddeleri yer almaktadır. Sosyal güvenlik uzmanları yeni sistem ile alakalı temel amacın tasarrufları, sistemde kalış süresini uzatmayı ve fon tutarlarını artırmayı hedefleyen bir sistem olduğunu belirtmektedirler.

Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi Nedir?

Orta vadeli programda belirtilen tamamlayıcı emeklilik sistemi ile çalışanların emeklilik sürecinin ve işverenlerin maliyetlerinin önemli ölçüde değişmesi beklenmektedir. 2024 yılında yürürlüğe girecek bu sisteme göre tamamlayıcı emeklilik sisteminin çalışanlar açısından zorunlu tutulması beklenmektedir. Bu sisteme göre kıdem tazminatı işten ayrılınca değil emekli olduktan sonra alınması mümkün olacak. Çalışanların 60 yaşından önce işten ayrılmaları durumunda kıdem tazminatının yarısına kadarını bir defaya mahsus olmak üzere alabilmeleri beklenmektedir. Kalan kısım için 60 yaşını doldurup emeklilik şartlarını yerine getirmeleri gerekmektedir.

TES ile birlikte, emeklilikte oluşması beklenen gelir kaybının telafi edilmesi, çalışma sürecindeki yaşam standartlarının korunmasını sağlayacak ek emeklilik gelirinin oluşmasını ve hane halkı tasarruflarının artırılmasını amaçlanmaktadır. TES, çalışan, işveren ve devlet tarafından çalışan kişinin bireysel hesabına nakdi olarak katkıların emeklilik yatırım fonlarında değerlendirileceği ve fonların seçiminin ve biriktirilen fonlar arasındaki dağılımların çalışan tarafından yapılacağı ikinci basamak emeklilik sistemi olarak tanımlanmaktadır.

Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi İle Birlikte Mevcut Kıdem Tazminatı Sistemi

• Mevcut kıdem tazminatı sisteminde brüt ücretinin yüzde 8,33’lük kısmını kıdem tazminatı olarak alan işçi, karma TES sistemi ile birlikte 5,33’lük kısmını kıdem tazminatı, yüzde 3’ü işveren katkısı olarak toplamda yine yüzde 8,33’lük hakka sahip olacaktır. İşveren katkısı olarak hesaplanacak bu yüzde 3’lük kısım bireysel fon hesabında toplanacaktır.
• Mevcut durumda çalışanın istifa etmesi ile birlikte yüzde 8.33’lük kısmın hepsinin yanarken, karma TES ile birlikte bireysel fonda biriktirilecek yüzde 3’lük kısım hakkı devam edecektir. Çalışan kişilerin karma TES’e geçmeden önceki kıdem tazminatı hakları müktesep hak olmaları sebebi ile yanmayacak ve herhangi bir hak kaybına yol açmayacaktır.
• İsteğe bağlı TES ile bireysel fonlarda biriktirilen tutarlar, çalışanların bazı istisnai haller dışında ve aynı iş yerinde 1 yıldan fazla çalışması durumunda işten kendisi ayrılması koşulunda da kazanılmış hakka sahip olacaktır.

Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nde Katkı Pay Oranlarının Dağılımı

Karma Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nde yüzde 5,33’lük kıdem hakkı ve yüzde 3’lük işveren katkısı alınacakken, isteğe bağlı TES’te işveren katkı oranı yüzde 4 ve bunun yanında yüzde 1’de devlet katkısı sağlanacaktır. Sisteme dâhil olan çalışanların katkısı ise katkı payına esas aylık kazancı asgari ücret olanlar için yüzde 0,5, asgari ücretin iki katına kadar olanlar için yüzde 1,5, iki katından da fazla olanlar için yüzde 2,5 olarak hesaplanmıştır. Çalışanın talebi ile bu oranlar katkı payına esas olan aylık kazancın yüzde 6’sına kadar çıkabilecektir.

Çalışanın haklı fesih durumu dışında işten çıkarılması veyahut istifa etmesi durumunda bireysel fon hesabında biriktirilen %3’lük kısım, çalıştığı son firma dönemine ait biriken tutarı korunacaktır. Çalışma süresinin bir yıldan uzun olması veya hizmet akdi ahlak ve iyi niyet kurallarına uyulmadığı durumlarda feshedilen çalışanın, son firmasından biriken işveren katkı payı ile birlikte devlet katkısının fonda biriktirilen tutarının yarısı bireysel fon hesabında tutulurken diğer yarısı ise TES sigorta hesabına aktarılacaktır. Bu tutarlar iş akdinin sonlandırılması ile alakalı bir hukuki süreç yürütülüyor ise, bu sürenin sonuna kadar çalışanın hesabında blokeli tutulacaktır.

Tamamlayıcı emeklilik sistemine dâhil olan çalışanların sosyal güvenlik primlerinde herhangi bir kesinti olmayacaktır. İşveren mevcut sistemde olduğu gibi SGK primlerini ödemeye devam edecektir. Bunun yanında ekstradan çalışanın hesabına tamamlayıcı emeklilik primi ve tazminat ödemesi yapılacaktır. Bu yolla birlikte SGK emeklilik hakkının devamlılığı sağlanacak ve yeni sistemle kişinin 60 yaşına gelmesi ile birlikte ikinci bir emeklilik sağlanacaktır. Çalışanlar hem SGK emekli maaşı hem de TES ile biriken paralarını toplu bir şekilde ya da maaş halinde alabileceklerdir.

Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nden Çıkış Koşulları

Tamamlayıcı emeklilik sistemine dahil olan kişiler 60 yaşını doldurmadan talepte bulunmaları durumunda, bir defaya mahsus olarak issiz kalınması, evlilik, ilk konut edinimi ve ağır hastalık durumlarından her biri için başvuru tarihindeki hesapta bulunan tutarın yüzde 10’u kadarını toplu olarak alabilir. Tamamlayıcı Emeklilik Sisteminde cayma ve ayrılma hakkı bulunmamasından dolayı bu sistemden tamamen çıkmak ancak evlilik döneminin sona ermesi, çalışanın vefatı veyahut maluliyet durumlarında mümkün hale gelebilecektir.

Uygulamadaki en büyük kafa karışıklıklarından biri de TES’in zorunlu olup olmayacağı yönünde. Bazı ekonomistler TES’in BES’ten farklı olarak zorunlu olacağını öne sürerken, Bir gazeteci ise yazısında “Tamamlayıcı emeklilik sisteminin çalışanlar için zorunlu tutulup, tutulmayacağı konusu ise şimdilik belirsiz.” ifadelerini kullandı.

Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nde Paraların Değerlendirilmesi

Devlet katkısı bireysel hesaplara nakit olarak yapılacak ve ödeme, işveren ve çalışan katkı paylarının sisteme geçtiği ayı takip eden ayın sonuna kadar yapılacaktır. Birikimler emeklilik yatırım fonları aracılığı ile değerlendirilecek ve çalışan fon seçimini kendisi yapacaktır. Çalışan kişi emekli olması ile hesabında biriktirilen tutarın yüzde 25’e kadarını toplu bir şekilde alabilecektir. Bireysel fon hesabında biriken tutar ise aylık olarak emekli maaşı mantığında ödenecektir.

Emeklilik şirketlerinin prim alacaklarının sigorta ettirilmesine dair bir zorunlu düzenleme getirilecektir. Bununla birlikte ahlak ve iyi niyet kurallarına uymamasından dolayı işten çıkarılanların veya 1 yıldan daha az süreli çalıştığı iş yerinden istifa edip ayrılan çalışanların TES sigorta hesaplarına aktarılan miktarlar sigorta amacı ile kullanılacaktır.