Ödenmeyen Senetlerin Tahsili Nasıl Yapılır?

Ödenmeyen senetlerin tahsili nasıl yapılır? Elinde senet olan her alacaklı bu soruyla karşı karşıya kalabilir. Ödenmeyen senetlerin tahsili nasıl yapılır? sorusu senedin türüne göre değişiklik gösterebilir. Bunun için senet türlerini öncelikle açıklamak gerekir. Türk Ticaret Kanunumuzda ticari senet türleri olarak çek, bono ve poliçe düzenleniştir. Ticari senetler bir diğer ismi ile kambiyo senetleri bir miktar paranın ödenmesi borcunu içerirler. Senede dayalı alacaklarda alacak hakkı, senetten ayrı olarak ileri sürülemeyeceği gibi bu hak bir başka kişiye de devredilemeyecektir. Kambiyo senetlerinde hak senette yer aldığı için hakkın ileri sürülebilmesi senedin ibrazı zorunlu olacaktır. Türkiye’nin ticaret hayatında önemli yer tutan bu kambiyo senetlerinden karşımıza en çok bono yani emre muharrer senet türü çıkmaktadır. Ödenmeyen senetlerin tahsili için alacaklı üç yola başvurabilir. Bunlar;

• Kambiyo senetlerine özgü icra takibi yoludur.
• İkincisi ise önce dava açıp mahkeme ilamı elde ettikten sonra ilamlı icra yoluna gitmektir.
• Üçüncü olarak ise ilamsız icra yoluyla genel haciz yoluna başvurudur.

Türk Ticaret Kanunu, esas itibariyle ve ayrıntılı olarak poliçeyi düzenlemiştir. Bono ile ilgili dört maddeye yer vererek diğer ayrıntılar hakkında poliçe hükümlerine atıfta bulunmuştur. Bu bakımdan kanun koyucunun bonoya ikinci derece önem verdiği düşünülse de bir kredi aracı olan bono günümüzde en çok kullanılan kambiyo senedi türüdür. Aşağıda ayrıntılı olarak bono, poliçe ve çeklerin ödenmemesi durumunda hangi yollarla tahsil edilebileceğinden bahsedeceğiz. Birçok kişi, bazı malları senet karşılığında almaktadır. Alınan bu senetlerin ise, vadesi geldiğinde ödenmesi gerekir. Senet bir nevi sözdür ve ödenmeyen senetlerin tahsili için, konusunda uzman ve deneyimli avukatlardan destek alınması gerekir. Ödenmeyen senetlerin tahsili nasıl yapılır? sorusunu hadi gelin detaylı cevaplayalım.

Ödenmeyen Senetler İçin Ödememe Protestosu İle Tahsil Yolu

Senetlerin vadesi geldiğinde ödenmemesi sorunu sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Kişiler ödeyemedikleri bu senetlerle ilgili ne gibi adımlar atabileceklerini tam olarak bilememektedirler. Ancak çeşitli sebeplerden dolayı kişiler bu durumun önüne geçmek için çeşitli adımlar atabilirler. Ödememe protestosu, senedin ödenmemesi durumunun noter kanalı ile belirlenmesidir. Bu protestonun çekilme zamanı;

• Görüldüğünde ödenecek poliçelerde, düzenleme gününden itibaren 1 yıl içinde çekilir. Fakat poliçe ibrazın yapılabileceği en son gün yapılmışsa protesto onu izleyen ilk iş gününde çekilir.
• Görüldükten belli bir süre sonra ödenecek poliçelerde, belirli günde ve düzenleme gününden belirli süre sonra vadeli poliçelerde de ödeme gününü takip eden 2 iş gününde çekilir.

Burada protesto çekilmesinin amacı senedin vadesinin dolmasına rağmen borçlu tarafın ödemede bulunmamasıdır. Bu protesto borçluya noter kanalı ile tebliğ edilir. Burada protesto çekmenin bir diğer faydası ise alacağa faiz işletebilmenin ancak protesto çekmiş olmak halinde mümkün olmasıdır. Protesto çekilmemiş bir alacak için faiz işletilmesi mümkün değildir. Kambiyo senetlerine özgü icra takibinde ödememe protestosunun takip talebine eklenmesi şarttır.

Kambiyo Senetlerine Özgü İcra Takip Yolu İle Ödenmeyen Senetlerin Tahsili

Takip talebinin genel içeriği genel haciz yolu ile takipteki gibidir. Alacaklı, takip talebini yetkili icra dairesine yazılı veya sözlü olarak yapar. Senetler aranacak borç niteliğinde olduğundan borçlunun yerleşim yeri icra dairesine takip talebi verilmelidir. Takip talebi İİK’nın 58. Maddesindeki hususları içermesi gerekmektedir. Uygulamada basılı takip talebi örneği kullanılır. Yalnız, bu takip talebi örneğine takibe konu yapılan kambiyo senedinin, tarihinin ve numarasının yazılması gerekmektedir. Takip talebi ile birlikte senet aslının ve borçlu sayısı kadar onaylı örneğinin icra dairesine verilmemiş olması halinde borçlunun 7 günlük şikayet süresi içerisinde şikayette bulunması durumunda ödeme emrinin iptaline karar verilir.

Kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takipte, ödeme süresi 10 gün olarak düzenlenmiştir. Bu düzenlemenin amacı borçluya 5 gün içinde borca itirazını icra mahkemesine bildirdikten sonra geriye kalan 5 gün içerisinde de icra mahkemesinden “ takibin geçici durdurulması kararı alarak aleyhindeki icra takibini durdurabilmektir. Borçlunun icra takibine itiraz etmediği ve borç ödenmediği takdirde, borçlunun on gün içinde İİK’nın 74. Maddeye göre mal beyanında bulunması ve bulunmazsa hapisle tazyik edileceği, gerçeğe aykırı beyanda bulunursa ayrıca hapisle cezalandırılacağı ihtarı ödeme emrine yazılır. Borçlunun mal beyanında da bulunmaması durumunda hacze devam edilip malları haczedilebilir.

• İcra Takibine Rağmen Borcun Ödenmemesi Sonucu Hapis Cezası Verilir mi?

İcra takibinin kesinleşmesi sonucu ödemede bulunmayan borçluya karşı hapis cezası gibi cezai prosedürler işletilmemektedir. Ancak borçlu icra dosyasına belli bir tarihte borcunu ödeyeceğini taahhüt eder ve ilgili tarihte herhangi bir ödemede bulunmaz ise icra taahhüdü ihlal suçu sebebi ile ceza ile karşılaşması mümkündür.

• Senedi İcraya Koyma Süresi Ne Kadardır?

Senet ödeme tarihinin geçmesi ile birlikte kıymetli evrak vasfını yitirmez. Kıymetli evrak vasfı ödeme tarihinin üzerinden 3 yıl geçmesi ile birlikte kaybolur. Bu vasfın yitirilmesi ile birlikte kişinin bu senede dayalı olarak kambiyo senetlerine özgü haciz yolu yapması mümkün değildir.

• Senet Borçlusunun Mallarına İhtiyati Haciz Koyulması Mümkün mü?

Mahkeme kambiyo senetlerine özgü icra takibinde ihtiyati haciz kararı verebilmektedir. İhtiyati hacizde takibin kesinleşmesi beklenmeden borçlunun mallarına haciz koyulabilmektedir. Pek tabi ki kişinin ihtiyati haciz kararı alınabilmesi için belli bir miktar teminat bedeli yatırması gerekmektedir.

İcra Takibine Rağmen Borcun Ödenmemesi Sonucu Alacaklıya Hangi Yaptırımlar Uygulanır?

Senedin ödenmemesi halinde borçlu adına icra takibi başlatılır. Ödeme emri, borçluya, haciz işleminin başlamasından önce belirli bir süre vermekle birlikte, bu süreçte borçlunun da icra işlemine itiraz etme hakkı bulunmaktadır. Bu süreçte ödeme yapılmaz veya itiraz hakkı kullanılmaz ise, borçlu hakkında aşağıdaki yaptırımlar uygulanır;

• ¼ e kadar maaş haczi
• Borçluya ait taşınmazların haczi

Bunlarla beraber örnek vermek gerekir ise para, kıymetli evrak, değerli süs eşyaları, antika gibi eşyaların haczi mümkündür. Bunun dışında kalan lüzumlu eşyalar haczedilemeyecektir. Önemle belirtmekte gerek var ki eve haciz gelmesi için evin borçluya ait olması gerekmez. Borçlunun ikametinin bulunduğu evin başkasına ait olması durumunda da bu evde haciz mümkündür. Borçlu hakkında uygulanacak bu yaptırımlar artık en son safhadır.

Çekin Ödenmemesi Durumunda Tahsil Nasıl Yapılır?

Çekin ödenmemesi halinde meşru hamilin başvuru hakkını kullanabilmesi için durumu bir protesto ile tespit ettirmesi gerekir. Bu protesto ile muhatap tarafından, ibraz günü de gösterilmek suretiyle, çekin üzerine yazılmış olan tarihli bir beyanla, bir takas odasının, çek zamanında teslim edildiği halde ödenmediğini tespit eden tarihli bir beyanıyla, sabit bulunduğu takdirde hamil;  cirantalar, düzenleyen ve diğer çek borçlularına karşı başvurma haklarını kullanabilir. Protesto ibraz süresinin geçmesinden önce yapılmalıdır. Bir çekin ibrazı ve protestosu ancak bir iş gününde yapılabilir.  TTK md. 811’e göre; kanunen belirli olan süreler içinde çekin ibrazı veya protesto edilmesi veya buna denk bir belirlemenin yapılması, bir devletin mevzuatı veya herhangi bir mücbir sebep gibi aşılması imkânsız bir engel nedeniyle gerçekleştirilememişse, bu işlemler için belirli olan süreler uzar.

Yine aynı madde hükmüne göre; hamil, mücbir sebebi gecikmeksizin kendi cirantasına ihbar etmeye ve bu ihbarı çeke veya alonja kaydedip, bunun altına yerini ve tarihini yazarak imzalamakla zorunludur. Mücbir sebebin ortadan kalkmasından sonra hamil çeki gecikmeksizin ödeme amacıyla ibraz etmek ve gereğinde protesto veya buna eş değerde bir belirlemeyi yaptırmak zorundadır. Mücbir sebep, ibraz süresinin bitiminden önce olmak şartıyla, hamilin bu sebebi kendinden önce gelen borçluya ihbar ettiği günden itibaren onbeş günden fazla devam ederse, çekin ibrazına ve protesto çekilmesine veya buna eş değerde bir belirlemeye gerek kalmaksızın başvurma hakkı kullanılabilir.

Ödenmeyen Senetlerin Banka Aracılığı İle Tahsili

Ödenmeyen senetlerin tahsilinde bir diğer yol ise senedi bankaya teslim etmektir. Bu yolla banka senedi teminat altına alır. Genellikle kişilere senet bedelinin altında bir ödeme yaparlar daha sonrasında ise bankalar bu senede binaen borçlu kişiye karşı tahsilât amaçlı takip başlatmaktadırlar. Eğer alacaklı kişi borçlunun senedi ödeyemeyeceğini düşünüyorsa genellikle bu yolu tercih etmektedirler.

Alacaklarının belli bir kısmından feragat ederek daha hızlı bir şekilde alacaklarına kavuşabilirler bunu yanında uzun süren hukuki prosedürlerden kurtulmuş olurlar. Burada önemli bir husus da vadesi geçen senetler hakkında banka yolu ile tahsilat yapılamayacağıdır. Bankalar senet tahsili için vadesi dolmamış senetleri kabul etmektedir.