Memur Kademe ve Derece İlerlemesi Nedir? Nasıl Olur?

Memur kademe ve derece ilerlemesi, genel esasları 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda düzenlenmiştir. Kademe, derece içinde görevin önemi veya sorumluluğu artmadan, memurun aylığındaki ilerleme olarak tanımlanmıştır. Başka bir deyişle, kademe ilerlemesi, devlet memurunun bulunduğu kadro derecesi içindeki bir kademeden, bir üst kademeye ilerlemesidir. Devlet memurlarının kademe ilerlemesi, bulunduğu kademede en az bir yıllık hizmet süresi sonunda kendiliğinden yapılır. Yasa’nın öngördüğü şartları yerine getiren memur için aylık bakımından ilerleme bir haktır. Disiplin hükümleri dışında, idarenin bu konuda bir takdir yetkisi bulunmamaktadır. Kademe ilerlemesi; memurun görev, yetki ve sorumluluğunda bir artış olmadan yalnızca aylık ve kıdemindeki artışı belirlemek için yapılan bir değerlendirmedir. Devlet Memurları Kanununda 3 türlü personel bulunur. Bunlar;

• Memur
• Sözleşmeli Personel
• İşçiler

Memur kademe ve derece ilerlemesini açıklamadan önce devlet memuru kavramını açıklayalım. Devlet Memurları Kanuna göre; memur: Mevcut kuruluş biçimine bakılmaksızın, devlet ve diğer kamu tüzel kişiliklerince genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini ifa ile görevlendirilenler, bu kanun uygulamasında memur sayılır. Yukarıdaki tanımlananlar dışındaki kurumlarda genel politika tespiti, araştırma, planlama, programlama, yönetim ve denetim gibi işlerde görevli ve yetkili olanlar da memur sayılır. Memur dışında yine DMK m.4’te diğer kamu görevlilerinin de kim olduklarına değinilmiştir. Bunlar da kısaca; Sözleşmeli Personeller ve İşçiler olarak adlandırılmıştır. Devlet memurluğunda kademe, derece ve sınıf hesaplaması nasıl yapılır? Yan ve dik yükselme kaç yılda bir olur? Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu yazımızda devlet memurunun kademe, derece ve sınıf ilerlemesinin genel usul şartlarına, kendi alanında yapmış olduğu lisansüstü eğitimde geçen sürelere ve erkek memurların muvazzaf askerlikte geçen sürelerine değineceğiz.

Kademe, Derece ve Terfi Nedir?

657 sayılı Kanunun 36. maddesinde memuriyete giriş ve memuriyette yüksele bilecekleri derece ve kademeler gösterilmiştir. Genel olarak, lise mezunları 13 üncü derecenin 3 üncü kademesinde, ön lisans mezunları 10 uncu derecenin 2 nci kademesinde, lisans mezunları ise 9 uncu derecenin 1 inci kademesinde memuriyet görevine başlar. Ancak mezun olunan eğitim kurumunun niteliği (meslek/genel), eğitim süresi, lisans eğitiminin sosyal, teknik, sağlık, hukuk vb. alanlarda yapılma durumuna göre bu rakamlar değişiklik gösterebilmektedir.

• Derece; memurun öğrenim durumu ve hizmet yılları itibarı ile bulunmakta olduğu müktesebi ifade eder.  Kadro derecesi ise atanmış ve/veya işgal edilmekte olan kadronun karşılığı olarak devletin tahsis etmiş olduğu rakamı/dereceyi ifade eder.
• Kademe; derece içinde, görevin önemi veya sorumluluğu artmadan, memurun aylığındaki ilerlemedir. (657 Sayılı Kanun Md.64)
• Terfi; Memurun bulunduğu kademe ve dereceden bir üst kademe ve dereceye yükseltilmesidir.

Genel olarak her bir hizmet yılınıza karşılık bir kademe, her üç hizmet yılınıza karşılık bir derece ilerlemesi yapılır. Bu şekilde yapılan işlemler ile eğitim durumunuza göre yükselebileceğiniz derece ve kademenin son kademesine kadar yükselebilirsiniz. Bu genel durumun dışında varsa daha önceki hizmetleriniz (ilgili mevzuat kapsamında değerlendirilebileceği ifade edilenler), askerliğiniz,  fazladan eğitim süreniz (lise hazırlık gibi) ve memuriyet süresince bitirdiğiniz üst ya da farklı sınıflara ait lisans öğrenimleriniz intibak yapılmak sureti ile derece ve kademenizin ilerlemesini sağlayacaktır.

657 Derece Kademe ve Derece Tablosu

Kadro ve dereceleri, memur sınıflarına ve memurun deneyimine göre değişiklik göstermektedir. 657 sayılı DMK kapsamında olan memurların, memurluk dereceleri tablosuna bakmaları ve buradan kendi bilgilerini görmeleri gereklidir. Öğrenim durumlarına göre halihazırda kullanılan derece ve kademe tablosu aşağıdaki gibidir.

• İlkokul mezunları, 15. derece ve 1. kademeden göreve başlar. En çok 7. dereceye kadar yükselebilir.
• Ortaokulu bitirenler, 14. derece ve 2. kademeden göreve başlar. En çok 5. dereceye kadar yükselebilir.
• Ortaokul denginde bulunan mesleki ve teknik okullardan mezun olanlar, 14. derece ve 3. kademede göreve başlar. En çok 4. dereceye kadar yükselebilir.
• Liseden mezun olanlar 13. derece ve 3. kademeden göreve başlar. En çok 3. dereceye kadar yükselebilir.
• İki yıllık üniversiteden mezunlar, 10. derece ve 2. kademeden göreve başlar. En çok 1. dereceye kadar yükselebilir.
• Üç yıllık üniversiteden mezun olanlar, 10. derece ve 2. kademeden göreve başlar. En çok 1. dereceye kadar yükselebilir.
• Dört yıllık üniversiteden mezun olanlar, 9. derece ve 1. kademeden göreve başlar. En çok 1. dereceye kadar yükselebilir.
• Beş yıllık üniversiteden mezunlar, 9. derece ve 3. kademeden göreve başlar. En çok 1. dereceye kadar yükselebilir.
• Altı yıllık üniversiteden mezun olanlar, 9. derece ve 2. kademeden göreve başlar. En çok 1. dereceye kadar yükselebilir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 64 üncü maddesinde 2011 yılında yapılan değişiklik ile son sekiz yıl içinde herhangi bir disiplin cezası almayan memurlara, aylık derecelerinin yükseltilmesinde dikkate alınmak üzere bir kademe ilerlemesi uygulanacağı hükme bağlanmıştır. Memuriyette fiili olarak ifa ettiğiniz her  sekiz yıllık hizmetiniz için bulunmuş olduğunuz kademe için bir kademe ilermemesi yapılır. Bu haktan faydalanabilmeniz için 8 yıllık süre içinde herhangi bir disiplin cezası almamanız gerekmektedir. Eğer disiplin cezası alır iseniz  bu süreler ceza tarihinden itibaren yeniden işlemeye başlayarak hesaplanır. (657 sayılı Kanun md.64/dördüncü fıkra, Mülga Devlet Personel Başkanlığı 18.08.2016/4871 Görüş)

Öğrenim Durumu	Giriş		Yükselebilecekleri
	Kademe	Derece	Kademe	Derece
İlkokulu bitirenler	15	1	7	Son
Ortaokulu bitirenler	14	2	5	Son
Ortaokul dengi mesleki veya teknik öğrenimi bitirenler	14	3	5	Son
Ortaokul üstü 1 yıl mesleki veya teknik öğrenimi bitirenler	13	1	4	Son
Ortaokul üstü 2 yıl mesleki veya teknik öğrenimi bitirenler	13	2	4	Son
Liseyi bitirenler	13	3	3	Son
Lise dengi mesleki veya teknik öğrenimi bitirenler	12	2	3	Son
Lise veya dengi okullar üstü 1 yıllık mesleki veya teknik öğrenimi bitirenler	11	1	2	Son
Lise veya dengi okullar üstü 2 yıl veya Ortaokul üstü en az 5 yıllık mesleki veya teknik öğrenimi bitirenler	10	1	2	Son
Lise veya dengi okullar üstü 3 yıl teknik veya mesleki öğrenimi bitirenler	10	2	2	Son
2 yıl süreli yüksek öğretim bitirenler	10	2	1	Son
3 yıl süreli yüksek öğretim bitirenler	10	3	1	Son
4 yıl süreli yüksek öğretim bitirenler	9	1	1	Son
5 yıl süreli yüksek öğretim bitirenler	9	2	1	Son
6 yıl süreli yüksek öğretim bitirenler	9	3	1	Son

Kademe İlerlemesi Nedir? Şartları Nelerdir?

Memurun görev, yetki ve sorumluluğunda bir artış olmaksızın yalnız aylık ve kıdemindeki artışı belirlemek için kullanılan kavramdır. 9’un biri şeklinde ifadede 9 dereceyi 1 ise kademeyi ifade eder. Yani kademe ilerlemesi, Devlet memurunun bulunduğu kadro derecesi içindeki bir kademeden, bir üst kademeye ilerlemesidir. Memurların kademe yükselmesinin usul ve şartları DMK m.64’te düzenlenmiştir. Devlet memurluğundaki kademeler ise her derece içerisinde 3 kademe olması şeklinde düzenlenmiş ve derecedeki ilerleme, derece numarasının azalmasıyla gerçekleşirken, kademedeki ilerleme kademe numarasının artmasıyla gerçekleşir. Kademe ilerlemesi;

• 9/1
• 9/2
• 9/3
• 8/1
• 8/2
• 8/3
• 7/1
• 7/2
• 7/3 şeklinde yapılır.

Örneğin; kural olarak bir devlet memuru üniversite mezunu olarak memur statüsüne geçtiği anda 9. derece ve 1. kademe seviyesinde işe başlamış olur. Kademesindeki ilerleyişi 9/2 ve 9/3 olarak devam eder. 9. derecenin içerisindeki 3 kademede de çalıştıktan sonra artık 8. dereceye geçmeye hak kazanır.

Devlet memurlarının kademe ilerlemesi yapabilmesi için aşağıdaki koşullar bulunması gereklidir:

• Bulunduğu kademede en az bir yıl çalışmış olması,
• Bulunduğu derecede ilerleyebileceği bir kademenin bulunması.

Kademe ilerlemesi için eski madde hükmünde yer alan “o yıl içinde olumlu sicil almış bulunma şartı 6111 sayılı Yasa ile kaldırılmıştır. Böylece kademe ilerlemesi için eski maddede yer alan üç koşul ikiye indirilmiştir. Maddede, kademe ilerlemesi ile ilgili olarak eski maddede yer alan “başarılı memurlara bir kademe uygulaması” ile “kalkınmada birinci derecede öncelikli yörelerde atanan personele buralarda fiilen çalışmak koşuluyla başarılı olarak geçirilen her iki yılın karşılığında ayrıca bir kademe ilerlemesi uygulamasına ilişkin iki özel düzenleme küçük değişikliklerle korunmuştur.

Kademe ilerlemesinin iki adet özel şekli de vardır. Bunlar;

• Zorunlu sürekli görevle ülkenin kalkınmasında 1. derecede öncelikli yörelere atanan Devlet Memurlarına bu yöreleri fiilen çalışmak suretiyle geçirilen her iki yılın karşılığında aylık derecelerinin yükseltilmesinde dikkate alınmak üzere ayrıca bir kademe ilerlemesi daha verilir.
• Son sekiz yıl içinde herhangi bir disiplin cezası almayan memurlara, aylık derecelerinin yükseltilmesinde dikkate alınmak üzere bir kademe ilerlemesi daha uygulanır.

Kademe ilerlemesi için kuruma başvurmanıza gerek yoktur. Kurum kendiliğinden kademe ilerlemesi yapacaktır. Fakat disiplin cezası sonucunda kademe ilerlemesi cezası almanız durumunda bulunduğunuz il idare mahkemesinde 60 gün içinde yürütme durdurma istemli iptal davası açmanız gereklidir.

Kademe İlerlemesinin Toplu Onayla Yapılması ve Onay Merci

Maddenin üçüncü fıkrasında yer alan hüküm; kademe ilerlemesinin otomatik olarak yapılmasının düzenleyen Devlet Memurları Yasası’nın mülga 65 inci maddesi hükmünden buraya taşınmıştır. Buna göre; kademe ilerlemesi için belirtilen şartları haiz her sınıf ve derecedeki memurlar, hak kazandıkları tarihten geçerli olmak üzere ve başkaca bir işleme gerek kalmaksızın bir ileri kademeye ilerlemiş sayılacaklardır. Bu işlem aylık dönemler halinde toplu olarak yapılmaktadır. Örneğin, bakanlık merkez ve taşra teşkilatı personelinin kademe terfi onayı 15.03.2018-14.04.2018 tarihleri arasında terfi edeceklerin listesi, birimler itibariyle çıkarılır ve izleyen ay başından (15.04.2018) geçerli olmak üzere onay alınır. Bu işlem her ay rutin olarak yapılır ve gereği için birimlerine gönderilir.

Kademe ilerlemesine hak kazanamayan memurlar ise, kurumlarınca her ay alınacak toplu onaylarla belirlenecek, kademe ilerlemesi yapmış sayılanlardan ilerlemeye müstahak olmadıkları sonradan tespit edilenlerin kademe ilerlemeleri, ilerlemiş sayıldıkları tarihten geçerli olmak üzere iptal edilecektir. Ancak, kademe ilerlemesine hak kazanamayan memurlar, kurumlarınca her ay alınacak toplu onaylarla belirlenecek, kademe ilerlemesi yapmış sayılanlardan ilerlemeye müstahak olmadıkları sonradan tespit edilenlerin kademe ilerlemeleri, ilerlemiş sayıldıkları tarihten geçerli olmak üzere iptal edilecektir.

Madde hükmü ile getirilen düzenlemeye göre de, kademe ilerlemesi ile ilgili onay mercii atamaya yetkili amirdir. Esasen bu hüküm, Devlet Memurları Yasası’nın eski 66 ncı maddesinde yer alan, “Kademe ilerlemesi ile ilgili onay mercii atamaya yetkili amirdir. Onay mercileri kademe ilerlemeleri ile ilgili yetkilerini devredebilirler.” hükmünden buraya taşınmıştır. Onay mercileri, yasa hükmünde devredilebilir bir yetki olarak düzenlenmiştir. Buna göre, onay mercileri, kademe ilerlemeleri ile ilgili yetkilerini astlarına devredebileceklerdir.

Derece İlerlemesi Nedir? Şartları Nelerdir?

Devlet Memurları Kanunu 68 inci maddesi, derece yükselmesi yapılabilmesi için gerekli koşullar ile derece yükselmesinin esas ve usullerini düzenlemiştir. Maddede ayrıca her memurun derece yükselmesinden başka, ayrıca kurumların 1-4 üncü derece kadrolu görevlere atanabilme koşullarını da düzenlemiştir. Madde ile bazı üst düzey kadrolara atanacakların özel kurumlarda veya serbest olarak çalıştıkları sürelerin maddedeki sınırlamaya tabi olmaksızın dikkate alması öngörülmektedir.

Derece yükselmesi, memurun bulunduğu dereceden bir üst dereceye terfi etmesidir. Derece yükselmesinde genellikle memurun görev, yetki ve sorumluluklarında bir değişiklik, bir artış olması gerekir, çünkü, derece belli bir görev, yetki ve sorumluluk düzeyini tanımlayan bir kavramdır. Derece yükselmesinin usul ve şartları, 657 sayılı Yasa’nın 2595 sayılı Yasa ile değişik 68 inci maddesinde gösterilmiştir. Tetkikinden de anlaşılacağı üzere, söz komsu madde, memurların iki şekilde derece yükselmesini öngörmektedir. Bunlardan birincisi olağan derece yükselmesi olarak adlandırabileceğimiz 68 A’ya göre derece yükselmesi, diğeri ise “olağan dışı derece yükselmesi” yöntemi olarak adlandırılabilecek 68/B’ye göre derece yükselmesidir.

Bu kadrolarda görevli memurlar belirli kıdemi yıllarına göre alırlar. Memurların hizmete başladıkları tarihlerde mezun oldukları okul, daha önceki memuriyetleri, yükseköğretimi ve askerlik hizmeti bu değerlendirmede bir kıstastır. Genel olarak memurlar göreve 9’un 1’den başlarlar. Sonrasında 9’ın 2’si, 9’un 3’ü ve devamında 8’in 1’i olarak devam ederler. Bu göstergenin yazılışı ise 9/1, 9/2, 9/3, 8/1 olarak ifade edilir.

• 9 dereceyi
• 1 kademi ifade eder.

Her yıl 1 tane kademe ilerlemesi yapılır. 3 yılın sonunda ise 1 derece ilerlenir. Derece dik, kademe ise yandır.

Olağan derece yükselmesi için bazı şartların oluşması gerekir.

• Üst dereceden boş bir kadronun bulunması,
• Derecesi içinde en az 3 yıl ve bu derecenin 3. kademesinde 1 yıl bulunmuş,
• Kadronun tahsis edildiği görev için öngörülen nitelikleri elde etmiş olması şarttır.

Olağan dışı derece yükselmesi için ise, Eğitim ve Öğretim Hizmetleri Sınıfı hariç, sınıfların 1, 2, 3 ve 4. derecelerindeki kadrolarına, derece yükselmesindeki süre kaydı aranmaksızın, daha aşağıdaki derecelerden atama yapılabilmesidir. Olağan dışı yükselme yöntemiyle atama yapılmasının amacı, yönetime, üst yönetim kadrolarını gençleştirme imkânı vermek, genç ve yetenekli devlet memurlarına mükteseplerine bakılmadan yükselme imkânı kazandırmaktır.

Hizmet süresi bakımından daha aşağıdaki derecelerde bulunan ve bu yüzden ilk dört dereceye yükseltilmesi olanağı bulunmayan başarılı memurların, DMK 68. maddenin (B) bendindeki özel koşulları taşımaları durumunda, ilk dört derece içindeki bir dereceye yükseltilmeleri idarenin takdirine bırakılmıştır.  Söz konusu özel koşulları DMK m.68’den detaylıca inceleyebilirsiniz. Son olarak DMK m.37’de, öğrenim durumları, hizmet sınıfları ve görev unvanları itibariyle azami yükselebilecekleri derecelerin dördüncü kademesinden aylık almaya hak kazanan ve son sekiz yıllık süre içinde herhangi bir disiplin cezası almayanların kazanılmış hak aylıkları kadro şartı aranmaksızın bir üst dereceye yükseltilir.

• Olağan Derece Yükselmesi

Yasa’nın 68/A maddesine göre olağan derece yükselmesi yapılabilmesi için;

• Üst dereceden boş bir kadronun bulunması,
• Derecesi içinde en az 3 yıl ve bu derecenin 3 üncü kademesinde 1 yıl bulunmuş,
• Kadronun tahsis edildiği görev için öngörülen nitelikleri elde etmiş,

olması şarttır. Buna göre; yukarıdaki koşullara sahip olan tüm Devlet memurları normal olarak derece yükselmesi yapacaklardır. Madde hükmünde 6111 sayılı Yasa ile yapılan değişiklikle eski maddede derece yükselmesinin koşulları arasında sayılan “sicil bakımından üst derecelere yükselebilecek nitelikte bulunduğunun saptanmış olması şartı” kaldırılmıştır. Böylece derece yükselmesi için sicil bakımından üst derecelere yükselebilecek nitelikte bulunduğunun saptanmış olması koşulu aranmayacak, diğer koşulları taşımak yeterli olacaktır.

• Olağan Dışı Derece Yükselmesi (İlk Dört Dereceye Yükselme)

Memurlar arasında torba kadro olarak da adlandırılan olağan derece yükselmesi, Yasa’nın 68/B maddesinde düzenlenmiştir. Olağan dışı derece yükselmesi, Eğitim ve Öğretim Hizmetleri Sınıf hariç, sınıfların 1, 2, 3 ve 4 üncü derecelerindeki kadrolarına, derece yükselmesindeki süre kaydı aranmaksızın, daha aşağıdaki derecelerden atama yapılabilmesidir.

Olağan dışı yükselme yöntemiyle atama yapılmasının amacı, yönetime, üst yönetim kadrolarını gençleştirme imkanı vermek, genç ve yetenekli devlet memurlarına mükteseplerine bakılmadan yükselme imkanı kazandırmaktır. Hizmet süresi bakımından daha aşağı derecelerde bulunan ve bu yüzden ilk dört dereceye yükseltilmesi olanağı bulunmayan başarılı memurların, aşağıdaki özel koşulları taşımaları durumunda, ilk dört derece içindeki bir dereceye yükseltilmeleri idarenin takdirine bırakılmıştır. 68/B’ye göre bu tür yükselmelerin yapılabilmesi için ilgilinin;

• Eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfı dışında olması,
• Yüksek öğrenim görmüş olması,
• Atanacağı görevin gerektirdiği niteliklere sahip olması,
• Aşağıdaki hizmet süresine sahip olması;

a) 1 inci dereceli kadrolardan ek göstergesi 5300 ve daha yukarıda olanlar için en az 12 yıl,

b) 1 inci ve 2 nci dereceli kadrolardan ek göstergesi 5300’den az olanlar için en az 10 yıl,

c) 3 üncü ve 4 üncü dereceli kadrolar için en az 8 yıl,

hizmetinin bulunması şarttır. Ancak, dört yıldan daha az süreli yüksek öğrenim görenler için yukarıdaki sürelere ikişer yıl ilave edilir.

Derece Yükselmesinde Onay Mercii

Yasa’nın 68 inci maddesine 13.2.2011 tarihli ve 6111 sayılı Yasa ile eklenen (C) bendi hükmüne göre; derece yükselmesi ile ilgili onay merciinin, atamaya yetkili amirdir. “Atamaya yetkili amir”in kimler olduğu, Devlet Memurları Kanunu’nda belirtilmemiştir. Atamaya yetkili amirler, esas itibariyle kurumların kuruluş ve görevlerini düzenleyen yasalarda gösterilmiştir. Ayrıca, 1981 yılında çıkarılan 23.4.1981 tarihli ve 2451 sayılı Bakanlıklar ve Bağlı Kuruluşlarda Atama Usulüne İlişkin Kanun ile 23.6.1981 tarihli ve 2477 sayılı 23.4.1981 tarih ve 2451 sayılı Kanunun Kapsamı Dışında Kalan Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usulüne İlişkin Kanun’da atama usulleri yeniden düzenlenmiş ve atamaya yetkili amir deyimine açıklık getirilmiştir. Böylece, Bakanlar Kurulu Kararı ile, hangi görevlere müşterek kararla atama yapılacağı tek tek sayılmıştır. Şu halde, bunların dışındaki görevlere yapılacak atamalarda, kuruluş kanunları ile özel kanunlardaki kuralların uygulanacağı kendiliğinden anlaşılmaktadır. Mahalli idarelerde ise atamaya yetkili amirler;

• İl özel idarelerinde vali,
• Belediyelerde belediye başkanı,
• Mahalli idare birliklerinde birlik başkanıdır.

Müşterek kararla atanmış olanların derece yükselmeleri, ilgili bakanın veya yetkili kıldığı makamın onayı ile yapılacaktır. Üst derece kadroya atanmış olup da, kazanılmış hak ve emeklilik keseneğine esas aylık dereceleri daha aşağıda (6-5 gibi) bulunanların (45 inci maddenin ikinci fıkrasına göre yapılan atamalar hariç), kazanılmış hak ve emeklilik keseneğine esas aylık derecelerinin yükseltilmeleri için, bu hâlin devamı süresince yukarıda belirtilen onay aranmayacaktır. Bu hüküm, 657 sayılı Yasa’nın 6111 sayılı Yasa ile kaldırılmış olan 66 ncı maddesinden buraya aktarılmıştır.

Sınıf Yükselmesi Nedir? Şartları Nelerdir?

Memurun bulunduğu hizmet sınıfı içinde veya öğrenimi itibariyle başka bir sınıfa geçmesidir. Memurların eşit dereceler arasında veya derece yükselmesi suretiyle sınıf değiştirmeleri mümkündür.  Devlet memurlarının mesleklerine göre girebilecekleri hizmet sınıfları, 657 sayılı Yasa’nın 36 ncı maddesinde belirlenmiştir. Anılan maddede 10 sınıf yer almaktadır. Devlet memurluğuna girmek isteyen bir kimsenin, öğrenim durumu ve meslek niteliğine göre bu sınıflardan birinde göreve başlaması gerekir. Ancak, bu sınıflarda hizmete başlayan bir memur daha sonra, diğer sınıflardan birine, belirlenen şartlar dahilinde geçiş yapabilir.

İşte 71 inci madde, memurların, bulundukları sınıftan başka sınıfa geçmeleri, geçtikleri yeni sınıfta ilerleme ve yükselme koşullarını düzenlemiştir. Bu düzenlemeye göre; zaman içinde memurların, bulunduğu sınıftan başka sınıflara geçmek istemesi ya da kurumlarınca sınıflarının değiştirilmesi mümkündür. İşte bir sınıftan başka bir sınıfa geçme; bir memurun bulunduğu sınıftan yetki, sorumluluk ve parasal olanaklar açısından daha iyi olan bir başka sınıfa geçmesidir. Örneğin; Yardımcı Hizmetler Sınıfından, Genel İdari Hizmetler Sınıfına ya da Eğitim ve Öğretim Hizmetleri Sınıfına geçme gibi. Devlet memurlarının sınıf değiştirmeleri 71 inci maddeye göre belli koşullara bağlanmıştır. Bu koşullar şunlardır.

• Memurlar kazanılmış hak aylık dereceleriyle ve eşit dereceler gözetilmek suretiyle atanabilirler,
• Memurlar derece yükselmesi suretiyle de sınıf değiştirebilirler,
• Sınıfı değiştirilecek olan memurlar 657 sayılı Yasa veya kurumların teşkilat (kuruluş) yasaları ile öngörülen koşullara sahip olmalıdırlar.

Ayrıca, sınıf değişikliği suretiyle yükseleceklerin görevde yükselme sınavına girip kazanmış olmaları şarttır. Çünkü, 18 Nisan 1999’da yürürlüğe konulan Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Esaslarına Dair Genel Yönetmelik hükümleri karşısında kurumların memurlarını bulundukları sınıftan başka sınıfa sınavsız geçirmeleri imkan dahilinden çıkmıştır.

Lisansüstü Eğitimin Kademe, Derece ve Sınıf İlerlemelerine Etkisi

Eğitimin kademe ve dereceye etkisi; DMK m.36’nın maddesinde yer alan lisansüstü eğitim ile ilgili (A)-5 fıkrasında 9. bentte düzenlenmiştir. Söz konusu madde fıkrasında kademe ilerlemesi ve derece yükselmesinden yararlanacak memurlar teker teker sayılmıştır:

• Memurluğa girmeden önce veya memuriyetleri sırasında;
  1. Yüksek öğrenim üstü master derecesi almış olanlar,
  2. Yüksek öğrenim kurumlarında en az bir yıl ilave öğrenim yaparak lisansüstü sertifikası alanlara bir kademe ilerlemesi uygulanır.

• Tıpta uzmanlık belgesi alanlara ve meslekleri ile ilgili öğrenim dallarında doktora yapanlara ise bir derece yükselmesi uygulanır.

‘’Lisansüstü ihtisas sertifikası’’, bu isimle kesinlikle olması gereken bir belge değildir. Lisansüstü bir sene yapılmış olan bir öğrenimi belgeleyen bir belge olarak ifade edilmiştir. Bundan dolayı, bu isimde olmayan diğer belgeler de lisansüstü bir senelik bir öğrenim yapıldığını belgeliyorsa, bir kademe ilerlemesi için yeterli olacaktır. Yazımızda kullanılan Master kavramı, halk dilinde bilinen adıyla Yüksek Lisans kavramı ile aynıdır. Master derecesi alıp da bir kademe ilerlemesinden faydalanan memur, aynı zamanda doktora yapmışsa iki kademe ilerlemesinden yararlanacaktır. Yani hem master ve hem de mesleği ile ilgili doktora yapan memur toplam bir derece (3 yıl) yükselmesinden yararlanacaktır.

Kısaca diyebiliriz ki;

• Master yapanlar 1 kademe
• Doktora yapanlar 1 derece
• Master ve doktora yapanlar 1 derece ve 1 kademe uygulamasından yararlanacaklardır.

Bu konuda birkaç örnek verecek olursak;

• 6 yıllık tıp öğrenimini bitiren bir doktorun uzmanlık ihtisasını da tamamlayarak memurluğa girdiğini düşünelim. Bu doktor 9. derecenin 3. kademesinden göreve başlatılacak ve söz konusu fıkraya göre bir derece uygulamasından yararlandırılacaktır. Ayrıca tıpta uzmanlık belgesi alındığından bu doktora bir derece yükselmesi daha verilerek 7. derecenin 3. kademesinden intibakı yapılarak işe başlatılacaktır.
• Hukuk fakültesini bitirdikten sonra master yapmış bir memur daha sonra hukuk doktorasını yaparsa, bu memurun intibakı şöyle yapılacaktır: Bu memur 4 yıllık yüksek öğrenimini bitirdiğinden 9/1’den göreve başlatılması gerekir. Ancak, master yaptığından dolayı bir kademe ilerlemesinden dolayı yararlanacaktır. Böylece 9/2’ye intibak ettirilecektir. Ayrıca mesleği ile ilgili doktora yaptığından söz konusu fıkra gereğince master dolayısıyla bir kademe ilerlemesinden yararlandığı için (doktora dolayısıyla) hakkında iki kademe ilerlemesi uygulanarak intibakı 8/1’e yapılarak göreve bu derece kademeden alınacaktır.

Bu konu hakkında son olarak şu noktaya da değinmemizde fayda vardır: 36. maddenin TBMM’de görüşülmesinde Bütçe Plan Komisyonu sözcüsü; bazı öğrenim kurumlarında lisansüstü eğitimin, ‘’lisansüstü eğitim sertifikası’’ ile aynı şey olduğunu ve bu nedenle maddede belirtilmesine gerek olmadığını açıklamıştır. Bu açıklamaya göre; lisansüstü eğitim sertifikası alanların ayrıca doktora yapmaları halinde haklarında bir kademe, bir derece değil; yalnızca 1 derece (2 kademe doktoradan, 1 kademe de lisansüstü eğitimden) yükselmesinin uygulanması gerekir. Lisansüstü eğitimin etkisine de vurgumuzu yaptığımıza göre son olarak erkek memurların yapmış oldukları muvazzaf askerlik süresinin kademe, derece ve sınıf ilerlemesine etkilerini görelim.

Muvazzaf Askerlik Görevini Yapan Erkek Memurların Kademe, Derece ve Sınıf İlerlemeleri

Muvazzaf askerlik hizmetini yaptıktan sonra memuriyete girenlerin durumu DMK’nun 84. maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu madde şu şekildedir: “Muvazzaf askerlik görevini yaptıktan sonra Devlet memurluğuna atananlar adaylık esaslarına tabi olurlar ve muvazzaf askerlikte geçen süreler asaletlerinin tasdikinden sonra kademe ilerlemesi yapılmak ve sınav veya seçmeye tabi tutulmak suretiyle derece yükselmesinde de değerlendirilir.”

Bu hüküm ile muvazzaf askerlik görevini yaptıktan sonra Devlet memurluğuna girenlerin bu hizmetlerinin değerlendirilmesi asaletlerinin onayına, yani memur adaylıklarının bitip asli memurluğa geçirilmelerine bağlanmaktadır. Bu durumda aday memurlar hakkında uygulanan hükümler bunlar hakkında da uygulanacaktır. Böylece, muvazzaf askerlik hizmetini yaptıktan sonra memuriyete girenlerin asaletlerinin onayından sonra, adaylıkta geçirdikleri süre ile birlikte muvazzaf askerlikte geçirdikleri sürelerinin de değerlendirilmesi sağlanmıştır. DMK askerliğini, er, astsubay ve subay olarak yapmış olanların tümüne bu hakkı tanıma suretiyle eşit ve hakkaniyete uygun bir hüküm getirmiştir.

84. madde; istisnai bir hükümle bulunduğu kademede bir yılını doldurmadan fakat adaylığı onanan memurların muvazzaf askerlikte geçirdikleri sürelerin kademe ilerlemesi ve eğer koşullar elverirse derece yükselmesinde değerlendirileceğini yeni bir hak olarak düzenlemiştir.

Örneğin; 18 aylık muvazzaf askerlik görevini yaptıktan sonra Devlet memuriyetine giren yüksek okul mezunu bir memurun 1 yıl sonra asaletinin onandığını yani adaylık süresinin bitip asli olarak memurluğa başladığını düşünelim. Bu memur yüksek okul mezunu olduğu gerekçesiyle 9. derecenin 1. kademesinden göreve başladığından, adaylıkta geçen 1 yıl ve muvazzaf askerlikte geçen 18 aylık hizmetinin birlikte değerlendirilmesi sonunda 9. derecenin 3. kademesine terfii sağlanmış olacaktır. Adaylık süresi 1 yıldan az 2 yıldan çok olamayacağı için; bu durumda memuriyete geçirilen adayın söz konusu adaylık süreleri dolmadan muvazzaf askerlik süresinin değerlendirilme olanağı yoktur. Sonrasında ise eski memuriyeti olduğu gibi yeni memuriyetine aktarılacaktır.

Yeşil Pasaport Kademe ve Derece Bağlantısı

5682 sayılı Pasaport Kanunumuzun 14/A maddesi üçüncü derece kadrolarda bulunan veya Emekli Sandığı ile ilgilendirilip emekli kesenekleri bu derecelerden kesilmek suretiyle sözleşmeli olarak çalıştırılan kamu görevlilerine hususi damgalı pasaport verileceğini hükme bağlanmıştır. Üçüncü derecede ve altı derecelerde hususi damgalı pasaport almaya hak kazanılır. Yani 3/1, 3/2, 3/3, 2/1, 2/2, 2/3, 1/1 derece ve kademelerine yeşil pasaport verilir.

Ayrıca 657 sayılı Devlet Memurları Kanunumun 36/A/9 maddesi yüksek lisans öğrenimi görenlere bir kademe ilerlemesi uygulanacağı, 64 maddesi ise son sekiz yıl içinde herhangi bir disiplin cezası almayan memurlara bir kademe ilerlemesi uygulanacağı hükümlerini amir bulunmaktadır.

Tüm bunlara rağmen idare yeşil pasaport veya diğer taleplerinizi reddediyorsa 60 gün içinde idare mahkemesine yürütme durdurma istemli iptal davası açmanız gereklidir. Bu yazımızda Devlet memurluğunda kademe, derece ve sınıf ilerlemelerinde genel esasları, lisansüstü eğitimin ve muvazzaf askerliğin etkilerini incelemiş bulunduk. Bu konular hakkında daha ayrıntılı bilgi almak ve hukuki bir sorununuzla ilgili idare hukuku avukatı ile iletişim kurmanız yararınıza olacaktır.