Hukuk Davalarında Temyiz – HMK 361-373. Maddeler

hukuk davalarinda temyiz

Temyiz, Bölge Adliye Mahkemesi tarafından verilen nihai kararların hukuka uygunluğunun denetlendiği bir kanun yoludur. (HMK 361. madde)  İstinaf ise; yerel mahkemelerde dava açılıp karara bağlandıktan sonra kararı hukuka uygun bulmayan tarafça, kararın yeniden değerlendirilmesi adına Bölge Adliye Mahkemesine gidilen kanun yoludur. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun yürürlükte olduğu 2005 yılında 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkındaki Kanun ile bölge adliye mahkemeleri kurulmuştur.  Üç dereceli hale gelen yargılama sürecinde son merci olarak Yargıtay bulunmakta, Yargıtay ise kanunen temyiz incelemesi yapmaktadır. Taraflar, istinaf incelemesi yapan Bölge Adliye Mahkemelerinin hukuka uygun bulmadıkları kararını, kararın yeniden değerlendirilmesi adına temyiz incelemesine götürebilmektedir. Yargıtay’a temyiz yolu kapalı olan yerel mahkeme kararları, bölge adliye mahkemesinin kararı ile kesinleşir. Temyiz yolu açık olan Bölge Adliye Mahkemesi hukuk dairelerinin kararlarına karşı 2 hafta içinde yapılan temyiz başvurusu üzerine Yargıtay temyiz incelemesi yapar. Temyiz incelemesi şu aşamalardan oluşur:

  • Temyizde Ön İnceleme: Ön inceleme aşaması, Bölge Adliye Mahkemesinin yaptığı ön inceleme aşaması ile aynıdır. Yani, Yargıtay temyiz başvurusu yapılan hukuk dosyasında usulü eksiklik bulunup bulunmadığını, temyiz süresine uyulup uyulmadığı, harç ve giderlerin yatırılıp yatırılmadığı gibi hususlarla ilgili bir temyiz ön incelemesi yaparak bu aşamada verilmesi gereken kararları verir. (HMK 366. madde)
  • Temyizde Esastan İnceleme: Temyiz başvurusu ile ilgili ön inceleme aşaması bittikten sonra Yargıtay, dava dosyasının esastan temyiz incelemesini yapar. Yargıtay tarafların temyiz talebinde bulunurken ileri sürdüğü temyiz sebepleri ile bağlı değildir. Yargıtay, kanunun açık hükmüne aykırı gördüğü huşuları temyiz dilekçesinde ileri sürülmese bile kendiliğinden değerlendirerek karar verir.

Üstte belirtildiği üzere her karar temyiz incelemesinde geçmemektedir. Bunun için kanun temyiz edilebilen kararlar ve temyiz edilemeyen kararlar olarak düzenleme yoluna gitmiştir. İstinaf mahkemesi hukuk dairelerinin temyiz edilebilen kararlarına karşı temyiz başvuru süresi, kararların ilgilisine tebliği tarihinden itibaren iki haftadır. (HMK 361/1. madde) Temyiz başvuru süresinin başlaması için hükmün usulüne uygun bir şekilde taraflara tebliğ edilmesi gerekir. Usulüne uygun yapılmayan tebliğ, temyiz başvuru süresinin işlemeye başlamasını engeller.

hukuk davalarinda temyiz nedir
hukuk davalarinda temyiz nedir

Temyiz Nedir?

Temyiz, Bölge Adliye Mahkemesi tarafından verilen nihai kararların hukuka uygunluğunun denetlendiği bir kanun yoludur. (HMK 361. madde) Temyiz başvurusu üzerine hukuki denetim, bir yüksek mahkeme olan Yargıtay tarafından yapılır. İstinaf mahkemesinin kararının hukuka uygunluğunun denetlenmesi için Yargıtay’a temyiz başvurusunda bulunulur. Davacı ya da davalı yazılı olarak temyiz başvurusu yapabilir. İstinaf mahkemesi tarafından resen temyiz gibi bir uygulama yoktur. Mutlaka tarafların temyiz etmesi gerekir. Yargıtay, temyiz incelemesi sonucunda üç şekilde karar verir:

  • Onama kararı,
  • Bozma kararı,
  • Düzelterek onama kararı.

Temyiz Edilebilen Kararlar –  HMK 361. Madde

Her karar temyiz kanun yoluna konu edilemez. Temyiz edilebilen kararlar kanunda tek tek sayılmıştır. Bu sayılanlar haricinde Bölge Adliye Mahkemesi tarafından verilen kararlar kesindir. Temyiz kanun yoluna gidilemez. Temyiz edilebilen kararlar HMK 362. maddesinde sayılmıştır.

[vc_message] HMK 361. Madde

“Bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinden verilen temyizi kabil nihai kararlar ile hakem kararlarının iptali talebi üzerine verilen kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde temyiz yoluna başvurulabilir.

Davada haklı çıkmış olan taraf da hukuki yararı bulunmak şartıyla temyiz yoluna başvurabilir.” şeklinde kural olarak belirtilmiştir. [/vc_message][vc_row][vc_column]

Temyiz edilemeyen kararlar ise HMK madde 362’de düzenlenmiş olup, bu kararlar sıralanmıştır. Buna göre;

  • Miktar veya değeri 2023 yılı itibariyle 238.730,00 Türk Lirasını (bu tutar dahil) geçmeyen davalara ilişkin kararlar,
  • Kira ilişkisinden doğan ve miktar veya değeri itibarıyla temyiz edilebilen alacak davaları,
  • Kira ilişkisinden doğan diğer davalardan üç aylık kira tutarı temyiz sınırının üzerinde olanlar hariç olmak üzere 4 üncü maddede gösterilen davalar,
  • Özel kanunlarda sulh hukuk mahkemesinin görevine girdiği belirtilen davalarla ilgili kararlar,
  • Yargı çevresi içinde bulunan ilk derece mahkemelerinin görev ve yetkisi hakkında verilen kararlar ile yargı yeri belirlenmesine ilişkin kararlar,
  • Çekişmesiz yargı işlerinde verilen kararlar,
  • Soy bağına ilişkin sonuçlar doğuran davalar hariç olmak üzere, nüfus kayıtlarının düzeltilmesine ilişkin davalarla ilgili kararlar,
  • Yargı çevresi içindeki ilk derece mahkemeleri hakimlerinin davayı görmeye hukuki veya fiilî engellerinin çıkması halinde, davanın o yargı çevresi içindeki başka bir mahkemeye nakline ilişkin kararlar,
  • Geçici hukuki korumalar hakkında verilen kararlar,
  • 353 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında verilen kararlar temyiz edilemeyen kararlardır.

Temyiz Dilekçesi

Temyiz dilekçesi, kararı veren bölge adliye mahkemesi hukuk dairesine veya Yargıtay’ın bozması üzerine hüküm veren ilk derece mahkemesine yahut temyiz edenin bulunduğu yer bölge adliye mahkemesi hukuk dairesine veya ilk derece mahkemesine verilebilir. Temyiz dilekçesi, kararı veren mahkemeden başka bir mahkemeye verilmişse temyiz defterine kaydolur ve durum derhal kararı temyiz edilen mahkemeye bildirilir. Temyiz edene ücretsiz bir alındı belgesi verilir. Temyiz, dilekçe ile yapılır ve dilekçeye, karşı tarafın sayısı kadar örnek eklenir. Temyiz dilekçesinde aşağıdaki hususlar bulunur;

  • Temyiz eden ile karşı tarafın davadaki sıfatları, adı, soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası ve adresleri,
  • Bunların varsa kanuni temsilci ve vekillerinin adı, soyadı ve adresleri,
  • Temyiz edilen kararın hangi bölge adliye mahkemesi hukuk dairesinden verilmiş olduğu, tarihi ve sayısı,
  • Yargıtay’ın bozma kararı üzerine, bozmaya uygun olarak ilk derece mahkemesince verilen yeni kararın veya direnme kararına karşı temyizde direnme kararının, hangi mahkemeye ait olduğu, tarihi ve sayısı,
  • İlamın temyiz edene tebliğ edildiği tarih,
  • Kararın özeti,
  • Temyiz sebepleri ve gerekçesi,
  • Duruşma istenmesi halinde bu istek,
  • Temyiz edenin veya varsa kanuni temsilci yahut vekilinin imzası.
hukuk davalarinda temyiz sartlari
hukuk davalarinda temyiz sartlari

Temyiz İncelemesi ve Duruşma

Temyiz dilekçesi, kararı veren bölge adliye mahkemesi hukuk dairesine veya Yargıtay’ın bozması üzerine hüküm veren ilk derece mahkemesine yahut temyiz edenin bulunduğu yer bölge adliye mahkemesi hukuk dairesine veya ilk derece mahkemesine verildikten sonra temyiz incelemesi usulü bir hata olmadıkça başlar. Yargıtay, tarafların ileri sürdükleri temyiz sebepleriyle bağlı olmayıp, kanunun açık hükmüne aykırı gördüğü diğer hususları da inceleyebilir. Yargıtay temyiz incelemesini dosya üzerinde yapar. Ancak;

  • Tüzel kişiliğin feshine veya genel kurul kararlarının iptaline,
  • Evlenmenin butlanına veya iptaline,
  • Boşanma veya ayrılığa,
  • Velayete,
  • Soy bağına
  • Kısıtlamaya ilişkin davalarla
  • Miktar veya değeri 2023 yılı itibari ile 358.150,00 Türk Lirasını aşmayan alacak,
  • Ayın davalarında,

Taraflardan biri temyiz veya cevap dilekçesinde duruşma yapılmasını talep etmiş ise Yargıtay’ca bir gün belli edilerek taraflara usulen davetiye gönderilir. Tebliğ tarihi ile duruşma günü arasında en az iki hafta bulunması gerekir; taraflar gelmişlerse bu süreye bakılmaz. Tebligat gideri verilmemişse duruşma talebi dikkate alınmaz. Duruşma giderinin eksik ödenmiş olduğu anlaşılırsa, dairenin başkanı tarafından verilecek bir haftalık kesin süre içinde tamamlanması, aksi halde duruşma talebinden vazgeçilmiş sayılacağı, duruşma isteyene yazılı olarak bildirilir. Verilen süre içinde giderler tamamlanmadığı takdirde, Yargıtay incelemesini dosya üzerinde yapar.

Yargıtay bilgi almak üzere resen de duruşma yapılmasına karar verebilir. Duruşma günü belli edilen hallerde Yargıtay, tarafları veya gelen tarafı dinledikten sonra, taraflardan hiçbiri gelmemiş ise dosya üzerinde inceleme yaparak kararını verir. Duruşma günü kararı verilemeyen işlerin en geç bir ay içinde karara bağlanması zorunludur.

Onama ve Bozma Kararları

Yargıtay, onama kararında, onadığı kararın hukuk kurallarına uygunluk gerekçesini göstermek zorundadır. Temyiz olunan kararın, esas yönünden kanuna uygun olup da kanunun olaya uygulanmasında hata edilmiş olmasından dolayı bozulması gerektiği ve kanuna uymayan husus hakkında yeniden yargılama yapılmasına ihtiyaç duyulmadığı takdirde Yargıtay, kararı düzelterek onayabilir. Bu husus tarafların kimliklerine ait yanlışlıklarla, yazı, hesap veya diğer açık ifade yanlışlıkları hakkında da uygulanmaktadır. Karar, usule ve kanuna uygun olup da gösterilen gerekçe doğru bulunmazsa, gerekçe değiştirilerek ve düzeltilerek onanır. Yargıtay’ın bozma kararları ile onama kararları mahkeme yazı işleri müdürü tarafından derhal taraflara tebliğ edilir.

Yargıtay önüne gelen dosyada Bölge Adliye Mahkemesince verilen kararı onayabilir, düzelterek onayabilir, kısmen veya tamamen bozabilir. Yargıtay, aşağıda belirtilen sebeplerden dolayı gerekçe göstererek temyiz olunan kararı kısmen veya tamamen;

  • Hukukun veya taraflar arasındaki sözleşmenin yanlış uygulanmış olması,
  • Dava şartlarına aykırılık bulunması,
  • Taraflardan birinin davasını ispat için dayandığı delillerin kanuni bir sebep olmaksızın kabul edilmemesi,
  • Karara etki eden yargılama hatası veya eksiklikleri bulunması sebepleriyle bozar.

Bozmaya Uyma veya Direnme

Yargıtay ilgili dairesinin tamamen veya kısmen bozma kararı, başvurunun bölge adliye mahkemesi tarafından esastan reddi kararına ilişkin ise bölge adliye mahkemesi kararı kaldırılarak dosya, kararı veren ilk derece mahkemesine veya uygun görülecek diğer bir ilk derece mahkemesine, kararın bir örneği de bölge adliye mahkemesine gönderilir. Bölge adliye mahkemesinin düzelterek veya yeniden esas hakkında verdiği karar Yargıtay’ca tamamen veya kısmen bozulduğu takdirde dosya, kararı veren bölge adliye mahkemesi veya uygun görülen diğer bir bölge adliye mahkemesine gönderilir.

Bölge adliye mahkemesi kendiliğinden tarafları duruşmaya davet edip dinledikten sonra Yargıtay’ın bozma kararına uyulup uyulmayacağına karar verir. Yargıtay’ın bozma kararı üzerine ilk derece mahkemesince bozmaya uygun olarak karar verildiği takdirde, bu karara karşı temyiz yoluna başvurulabilir. İlk derece mahkemesi veya bölge adliye mahkemesi kararında direnirse, bu kararın temyiz edilmesi durumunda inceleme, kararına direnilen dairece yapılır. Direnme kararı öncelikle incelenir. Daire, direnme kararını yerinde görürse kararını düzeltir; görmezse dosyayı Yargıtay Hukuk Genel Kuruluna gönderir. Davanın esastan reddi veya kabulünü içeren bozmaya uyularak tesis olunan kararın önceki bozmayı ortadan kaldıracak şekilde yeniden bozulması üzerine alt mahkemece verilen kararın temyiz incelemesi, her halde Yargıtay Hukuk Genel Kurulunca yapılır. Hukuk Genel Kurulunun verdiği karara uymak zorunludur.

Yorum Gönderin

X
kadim hukuk ve danışmanlık