Evlilik Nedir? Evlenmeye Engel Haller Nelerdir?

Aile; milletleri, toplumları oluşturan yapının ilk yapı taşı, aile’dir. Aile; anne, baba ve çocuklardan oluşan en küçük yapıdır. Ancak çoğu kez aile dendiğinde, büyükanne, büyükbaba, amca, hala, teyze, dayı gibi kişilerden oluşan daha geniş bir halkayı anlamak gerekir. Bu nedenle evlenmenin tanımı ve evlenmeye engel haller açıklanmalıdır. Aile, bir kadın ve bir erkeğin bir araya gelerek, birlikte yaşama arzularının yerine getirmeleri ile oluşur. Bu birlikte yaşama arzusu bütün ülkelerce hukuk zemininde düzenlemiş ve bazı kurallar getirilmiştir. Aile kurumunun oluşturulması için evlilik işleminin yapılması gereklidir. Toplumun, hukukun tanıdığı, gözettiği, koruduğu aile kurumunun temeli, evliliğe dayanmaktadır. Genel olarak herkes evlenme ehliyetine sahiptir. Ancak evlenme ehliyetine sahip olmak için bazı koşulların yerine gelmiş olması gerekir. Ayrıca kimi bireyler için evlilik işlemini gerçekleştirmek mümkün değildir.

Anayasamızın 41. maddesi; “Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar” hükmünü taşımaktadır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 12. maddesinde de evlenme çağına gelen her erkek ve kadının, bu hakkın kullanımını düzenleyen ulusal yasalara uygun olarak evlenme ve aile kurma hakkına sahip olduğu belirtilmiştir. Sosyal hayat ve toplum düzeni ile doğrudan ilgi olduğu için evlilik ile ilgili konular Medeni Kanunumuzda ve ilgili diğer mevzuatta düzenlenmiştir.

Evlenmek İçin Gerekli Şartlar

17 yaşını doldurmuş bulunan her kadın veya erkek evlenme ehliyetine sahiptir. Ancak 17 yaşını doldurmuş olmakla birlikte, 18 yaşını doldurmamış yani henüz reşit olmamış kişilerin evlenmesi kanuni temsilcisinin izni ile mümkündür. Kanuni temsilcisinin evlilik izni vermediği kişiler mahkemeye başvurarak hakimin iznini talep edebilirler. Hakim, kanuni temsilcileri de dinlemek suretiyle bu konuda karar verir. Öte yandan kanuni olarak kısıtlılık altında bulunan kimseler de ancak kanuni temsilcilerinin izni ile evlenebilirler. Yine bazı olağanüstü hallerde veya çok önemli bir neden söz konusu olduğunda, hakim kararı ile 16 yaşını doldurmuş kadın ve erkek de evlilik işlemini gerçekleştirebilir. Evlilik birliğinin boşanma ile sonuçlanması durumu ise çok grift ve avukat eliyle yürütülmesi gereken bir durumdur.

Evlenmek için engel olan haller ise şu şekildedir:

1. 17 yaşını doldurmamış ve evlenmesi için hakimin iznini gerektirebilecek önemli bir nedeni olmayanlar evlenemez.
2. 17 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını doldurmamış olup kanuni temsilcisinin evlenmesine izin vermediği kişiler evlenemez.
3. Kısıtlılık altında olup kanuni temsilcisinin izin vermediği kişiler evlene
4. Annenin veya babanın kendi çocuğu veya torunları ile evlenmesi yasaktır.
5. Amca, dayı, hala ve teyze ile yeğenlerin birbirleri ile evlenmesi kanuni olarak mümkün değildir.
6. Kadın veya erkeğin evliliklerinin sona ermesinden sonra eski eşin çocukları, anne veya babası, büyükanne veya büyükbabası ile evlenilemez.
7. Evlat edinen ile evlatlığın veya bunlardan biri ile diğerinin çocukları, torunları, anne, baba, büyükanne, büyükbaba ve eşi arasında evlenme yasağı söz konusudur.
8. Halen evli olanların bir başkası ile evlilik yapması mümkün değildir.
9. Evliliği sona eren bir kadının, evliliğin sona ermesinden başlayarak üç yüz (300) gün geçmeden bir başkası ile evlenmesi yasaktır. Bu süreye İDDET süresi denmektedir. Ancak önceki evliliğinden gebe olmadığının anlaşılması halinde hakim kararı ile bekleme suresinin kaldırılması mümkündür. Kadının gebe olması durumunda ise doğumla birlikte evlenme yasağı biter. Ayrıca evliliği sona eren eşlerin yeniden birbirleriyle evlenmek istemeleri durumunda da hakim kararıyla bekleme suresinin kaldırılması mümkündür.
10. Çok uzun suredir kendisinden haber alınamayan ve gaipliğine karar verilen kişinin eşi mahkemece evliliğin feshine karar verilmedikçe yeniden evlenemez.
11. Akıl hastası olanlar ile evlenmelerinde tıbbi sakınca bulunduğu resmi sağlık kurulu raporu ile anlaşılan kimseler evlenemezler.

Evlenmenin Kanuni Olarak Mümkün Olmadığı Hallerde Ne Olur?

Yukarıdaki Evlenmeye engel haller mevcut olması veya aşağıda belirtilen durumlardan herhangi birinin var olması halinde söz konusu evlilik batıldır. Batıl olan evliliğin sona ermesi için Cumhuriyet Savcısı veya ilgilisi olan herkes dava açabilme hakkına sahiptir.

1. Kişi evlenmeyi hiç istemediği veya evlendiği kişiyle evlenmeyi düşünmediği halde yanılarak evlenmeye razı olmuşsa,
2. Eşinin namus ve onuru hakkında doğrudan doğruya onun tarafından veya onun bilgisi altında bir başkası tarafından aldatılarak evlilik gerçekleşmişse,
3. Eşlerden birinin veya altsoyunun sağlığı için ağır tehlike oluşturan bir hastalık gizlenmişse,
4. Kişinin veya yakınlarından birinin korkutulması, tehdit edilmesi suretiyle evlilik gerçekleşmişse.

Evliliğin Genel Hükümleri

Kanunların öngördüğü koşullara uygun olarak gerçekleştirilen evlilik işlemi ile birlikte eşler arasında evlilik birliği kurulmuş olur. Eşler, bu birliğin mutluluğunu el birliği ile sağlamak, birlikte yaşamak, birbirine sadık kalmak ve yardımcı olmak zorundadırlar.

Evliliğin gerçekleşmesi ile birlikte nüfus kayıtları farklı yerlerde bulunan tarafların kayıtları erkeğin kütüğünde birleştirilir. Bu birleştirme işlemi ile birlikte evlenen kadın, kocasının soyadını alır. Ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapılacak bir başvuru ile kocanın soyadıyla birlikte önceki soyadının da kullanılması mümkündür. Evlilik birliği içinde doğan çocuk ailenin, yani babanın soyadını taşır.

Evlilik Birliğinde Eşlerin Hak ve Yükümlülükleri

Evlilik birliğinin içerisinde eşlere yüklediği yükümlülükler Türk Medeni Kanunu’nda sayılmıştır. Eşler bu doğrultuda saygı çerçevesinde davranmaları gerekir. Evlilik birliği tarafların birbirini kısıtladığı değil, saygı gösterdiği bir kurumdur. Evlilik birliğinin eşlere yüklediği yükümlülükler;

Birliğin Temsili: Eşlerden her biri, ortak yaşamın devamı suresince ailenin sürekli ihtiyaçları için evlilik birliğini temsil hakkına sahiptir.

Meslek veya Sanatın Seçimi: Eşlerden her biri, eşinin rıza veya iznini almaksızın meslek veya iş seçebilir. Yasanın bu düzenlemesi, her türlü keyfi tutumun serbest olması anlamına gelmemektedir. Eşler evlilik birliğinin mutlu ve huzurlu olmasını el birliği ile sağlamak zorunda olduklarına göre, eşlerin iş ve meslek seçiminde birbirlerine danışmaları ve ortak karar birliğinin sağlanması gereklidir.

Evlilik Birliğinin Korunması: Saygı, sevgi, karşılıklı güven ve birbirini koruma ve gözetme duygusunun var olduğu evlilik birliği içinde eşlerin ve çocukların mutluluğu gerçekleşir. Evlilik birliğinin korunması esas olarak eşlerin görevidir. Ancak devlet de sağlıklı bir toplumun oluşmasını sağlamak ve sağlıklı topluma giden yolun en başındaki oluşum olan aileyi korumak, gözetmek için bazı önlemler almıştır:

1. Her şeyden önce aile içinde şiddet söz konusu olduğunda kanun gereği bazı koruma önlemleri alınır.
2. Evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya evlilik birliğine ilişkin önemli bir konuda uyuşmazlığa düşülmesi halinde, taraflar bu konuda hakimin müdahalesini talep edebilirler. Hakim, yükümlülükleri konusunda eşleri uyarır, uzlaştırmaya çalışır ve gerek gördüğü önlemleri alır.
3. Ailenin geçiminde her bir eşin yapacağı parasal katkının belirlenmesinde çıkan sorunun çözümü için hakimin müdahalesi talep edilebilir.
4. Bireyin kişiliği, ekonomik güvenliği veya aile huzurunun ciddi bicimde tehlikeye düşmesi halinde, hakim kararı ile tarafların ayrı yaşamaya hakları bulunmaktadır. Ayrı yaşama halinde tarafların parasal yükümlülükleri, reşit olmamış çocuklarla kişisel ilişki kurulması gibi konuları hakim belirler.
5. Hakim, evlilik birliğinin giderlerine katılma yükümlülüğünü yerine getirmeyen eşin, başkalarından olan hak ve alacaklarının, diğer eşe ödenmesine karar verebilir.
6. Evlilik birliğinin gerektirdiği yükümlülükleri yerine getirmeyen veya getirmemek konusunda ısrarlı olan eşin kendi malvarlığı üzerindeki her turlu işlemi için diğer eşin onayının olması koşulu, hakim tarafından kararlaştırılabilir.