4 B sözleşmeli personel, özel bir bilgi ve uzmanlık gerektiren bir iş ya da proje bünyesinde, istihdamın zorunluluk arz etmesi halinde, geçici olarak, kalkınma planları ile yıllık programlarda yer verilen önemli iş ve projelerde çalıştırılması Bakanlar Kurulunca uygun görülen, mali yıl ile sınırlı olarak istihdam edilebilen ve kadro yerine bir pozisyonda çalıştırılan kamu hizmeti görevlisidir. Kamu hizmetleri genel itibariyle kamu görevlilerince yerine getirilir. Devlet Memurları Kanunu’nun istihdam şekilleri başlıklı 4. maddesince kamu hizmetleri;

• Memurlar,
• Sözleşmeli personel,
• Geçici personel
• İşçiler eliyle yürütülür.

Buna göre 4. madde kapsamında kamu kurumlarında dört türlü istihdam şekli uygulanmaktadır.4. maddenin b fıkrasında sözleşmeli personel düzenlenmiştir. 4 b sözleşmeli personel 657 yasada düzenlenmiştir. Anayasamızın 128.maddesindeki kamu hizmeti görevlileri ile ilgili tanımda sözleşmeli personel yer almamış olmamasına rağmen maddede geçen diğer kamu görevlileri kapsamına sözleşmeli personel de dahil edilmektedir. Sözleşmeli personel uygulaması Devlet memurlarına tanınan genel statünün aksine özel yasalarla sağlanan özel statüye dayanmaktadır. Sözleşmeli personel uygulaması konusunda bir çok yasal düzenleme bulunmaktadır.

Sözleşmeli Personel Nedir?

Sözleşmeli personel, özel bir bilgi ve uzmanlık gerektiren bir iş ya da proje bünyesinde, istihdamın zorunluluk arz etmesi halinde, geçici olarak, kalkınma planları ile yıllık programlarda yer verilen önemli iş ve projelerde çalıştırılması Bakanlar Kurulunca uygun görülen, mali yıl ile sınırlı olarak istihdam edilebilen ve kadro yerine bir pozisyonda çalıştırılan kamu hizmeti görevlisidir. Yani sözleşmeli personel; Kalkınma planı, yıllık program ve iş programlarında yer alan nemli projelerin hazırlanması, gerçekleştirilmesi, işletilmesi ve işlerliği için şart olan, zaruri ve istisnai hallere münhasır olmak üzere özel bir meslek bilgisine ve ihtisasına ihtiyaç gösteren geçici işlerde, Bakanlar Kurulunca belirlenen esas ve usuller çerçevesinde kurumun teklifi ve Devlet Personel Başkanlığının görüşü üzerine Maliye Bakanlığınca vizelenen pozisyonlarda, mali yılla sınırlı olarak sözleşme ile çalıştırılmasına karar verilen ve işçi sayılmayan kamu hizmeti görevlileri olarak tanımlanmıştır.

Maddeye getirilen istisna ile, yabancı uyrukluların; tarihi belge ve eski harflerle yazılmış arşiv kayıtlarını değerlendirenlerin mütercimlerin tercümanların; Milli Eğitim Bakanlığında norm kadro sonucu ortaya çıkan öğretmen ihtiyacının kadrolu öğretmen istihdamıyla kapatılamaması hallerinde öğretmenlerin; dava adedinin azlığı nedeni ile kadrolu avukat istihdamının gerekli olmadığı yerlerde avukatlarını, kadrolu istihdamın mümkün olamadığı hallerde tabip veya uzman tabiplerin; Adli Tıp Müessesesi uzmanlarının; Devlet Konservatuvarları sanatçı öğretim Üyelerinin İstanbul Belediyesi Konservatuvarı sanatçılarının; bu Kanuna tâbi kamu idarelerinde ve dış kuruluşlarda belirli bazı hizmetlerde çalıştırılacak personelin de zorunlu hallerde sözleşme ile istihdamları mümkün kılınmıştır. 4. Maddeye göre,

• Sözleşmeli personel seçiminde uygulanacak sınav ile bu sınavın istisnaları,
• Çalıştırılacak sözleşmeli personele ödenebilecek ücretlerin üst sınırları ile verilecek iş sonu tazminatı miktarı,
• Sözleşmeli personele kullandırılacak izinler,
• Sözleşmeli personelin pozisyon unvan ve nitelikleri,
• Çalıştırılacak sözleşmeli personelin sözleşme fesih halleri,
• Sözleşmeli personel pozisyonların iptali,
• Sözleşmeli personel istihdamına dair hususlar ile,
• Sözleşmeli personelin sözleşme esas ve usulleri,

Devlet Personel Başkanlığının görüşü ve Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca belirlenecektir. Maddenin sözleşmeli personel ile ilgili düzenlemelerin yapıldığı (B) bendinin sonuna sözleşmelerin feshi ile ilgili olarak kısıtlayıcı bir hüküm konulmuştur. Getirilen yeni düzenleme uyarınca bu madde hükümlerine göre sözleşmeli personel olarak istihdam edilenler,

• Hizmet sözleşmesi esaslarına aykırı hareket etmesi nedeniyle kurumlarınca sözleşmelerinin feshedilmesi veya,
• Sözleşme dönemi içerisinde Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenen istisnalar hariç sözleşmeyi tek taraflı feshetmeleri halinde,

Sözleşmenin feshi tarihinden itibaren bir yıl geçmedikçe kurumların sözleşmeli personel pozisyonlarında yeniden istihdam edilemeyeceklerdir.

Sözleşmeli Personel Alım Şartları

Sözleşmeli personel istihdamı ülkemizde son yıllarda giderek artmış, hemen hemen tüm kamu kuruluşları gerek Devlet Memurları Kanunu’ gerekse kendi özel kanunları kapsamında sözleşmeli personel bünyesine almıştır. Uygulamada bir çok sebepten ötürü eleştirilen sözleşmeli personel temini bazı kritik noktalarda kalifiyeli eleman yetiştirilmesi amacının yanı sıra verimliliği açısında önemli bir istihdam şeklidir. Sözleşmeli personelin memur kadrolarına geçme imkanı vardır. Fakat bunun için güvenlik soruşturması geçirmelidir.

• Zaruri ve istisnai hallerde,
• Özel bir meslek bilgisine ve ihtisasına ihtiyaç gösteren geçici işlerde,
• Bakanlar Kurulunca belirlenen esas ve usuller çerçevesinde,
• Kurumun teklifi ve DPB’nin görüşü alınarak,
• Maliye Bakanlığınca belirlenen pozisyonlarda,
• Mali yılla sınırlı olarak,
• Sözleşme ile çalıştırılmasına karar verilen.

Makalemize başlamadan önce belirtmek isteriz ki; 4 b sözleşmeli personel maaşları çalıştıkları kuruma göre değişkenlik göstermektedir. Sözleşmeli personel, devlet memuruna göre daha düşük maaş almaktadırlar.

4/b Sözleşmeli Personel Kadro

Devlet memurlarının niteliğine esas olarak T.C Anayasası ile Devlet Memurları Kanunu’nda değinilmiştir. Her iki yasanında memurlara ilişkin hükümlerinin ortak noktaları; görevlerinin “asli ve sürekli” olmasıdır. Nitekim 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 4. maddesinde, mevcut kuruluşların biçimine bakılmaksızın, Devlet ile diğer tüzel kişilere genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli  kamu hizmetlerini ifayla görevlendirilen kişilerin memur sayılacağı düzenlenmiştir. Yine Devlet Memurları Kanunu 33. maddesince memurların kadrosuz çalıştırılamayacağı hüküm altına alınmıştır. Bu hükümler çerçevesinde bir kişinin memur sayılabilmesi için;

• 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 1. maddesinde sayılan kurum ve kuruluşlardan aylık alması,
• Asli ve sürekli görev yapmak üzere atamayla görevlendirilmiş olması gereklidir.

Kamu kuruluşlarında çalıştırılan ikinci tip kamu görevlileri sözleşmeli personeldir. Sözleşmeli personelin atanmaları, terfi, maaşlarına ilişkin temel kurallar, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 4/B maddesinde düzenlenmiştir. Ayrıca çeşitli kamu kurumlarda kendi özel yasalarında sözleşmeli personelini düzenleyebilmektedir.(Sözleşmeli subay, astsubay, erbaş, uzman çavuş vs)

Sözleşmeli personel; yıllık program, kalkınma planı, iş programlarında yer alan önemli projelerin hazırlanması, gerçekleştirilmesi, işletilmesi aynı zamanda işbirliği için şart olan, zaruri hallere münhasır olmak üzere özel meslek bilgisiyle ihtisasına ihtiyaç gösteren geçici işlerde çalıştırılır. Özel bir mesleki bilgiye ihtiyaç duyulduğu takdirde veya yıllık planlar içinde geçici olarak işlerde görevlendirilmek üzere ilgili kurumların teklifi ile Devlet Personel Başkanlığı’nın da görüşleri alınıp sözleşme yapılmak kaydıyla geçici olarak çalıştırılan kamu hizmetlisine sözleşmeli personel denmektedir.

Sözleşmeli personel kurumun teklifi, Devlet Personel Başkanlığı’nın görüşü üzerine Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen pozisyonlarda, mali yılla sınırlı olmak üzere sözleşme ile çalıştırılır. Sözleşmeli personel, 657 sayılı Devlet Memurlar Kanunu’nda sayılan dört istihdam türünden biri olarak, memurluk sistemine getirilen bir istisnadır.

4 B Sözleşmeli Personel Tayin Hakkı

Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar’ da  4/B’li personelin hangi şartlar altında tayin hakkına sahip olduğunu hüküm altına almıştır. İlgili düzenlemenin 3. maddesi çerçevesinde sözleşmeli personelin kurumlar arası geçiş hakkı bulunmamaktadır. 4 b sözleşmeli personel hakları arasında en başta tayin hakkı gelmektedir. Zira halk arasında çakılı kadro olarak isimlendirilen bu kadrolarda kurum içi tayin hakkı mümkündür. 4 b sözleşmeli personel tayin hakkı 2023 yılında sıkça tarafımıza yöneltilmiştir. Bu konuya ilişkin bir çok idari dava açılmıştır.

Mevzuata göre, 4/B’li personelin kurumlar arası nakli bulunmamaktadır. Bu bağlamda üniversite hastanelerini tercih edenlerin başka bir kuruma nakil isteyemeyeceğini bilmesi gerekmektedir. Birden fazla ilde teşkilatı bulunan kurumlarda ise eş durumundan dolayı nakil isteyebilmek için eşin kamu personeli olması gerekmektedir. 4 b sözleşmeli personel tayin hakkı sadece kurum içi tanınmıştır. Bu sebeple sözleşmeli personelin tayin talebinde bulunması için görev yaptığı kurumun birden fazla ilde veya ilçede birimi olması gereklidir. Aksi takdirde tayin talebinde bulunamaz. Sözleşmeli personelin tayin talebinde bulunabileceği durumlar kanunda tahdidi (sınırlayıcı) olarak sayılmıştır.

Sözleşmeli personel, kamu kurum ve kuruluşlarında bir yılla sınırlı olarak, sözleşmeyle çalışan kamu hizmeti görevini yapan kişidir. Bu durumlar; becayiş yoluyla, eş durumu,  sağlık,  Şehit eş, can güvenliği, eşin vefatı ve son olarak talep üzerine tayindir. Bu durumlardan biri gerçekleşmişse 4/B’li sözleşmeli personel tayin isteyebilir. Talep üzerine tayin isteğinde bulunabilmek için; görev yaptığı ilde en az üç yıl hizmet etmiş olmakla birlikte personelin geçiş yapmak istediği birimde aynı unvana haiz boş pozisyon bulunması gereklidir.

4/B Sözleşmeli Personel Kanuni Dayanağı

Anayasa Mahkemesine göre sözleşmeli personel; Anayasa’nın kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli/sürekli  görevlerde çalıştırılacak diğer kamu görevlileri kategorisi içerisindedir. Anayasa Mahkemesi’nin bu kararı sonucunda, Devletin asli/sürekli hizmetlerinde kanunla belirlenen statü, hak, yetki, sorumluluk, özlük hakları ile çalıştırılanların bunların sözleşmeli statüde görev yapması halinde bile “diğer kamu görevleri” kavramı içinde değerlendirilmesi gerektiği yönündedir.(Anayasa Mahkemesi 23.07.2009 gün E.2005/145, K.2009/112)

657 sayılı Devlet Memurlar Kanunu 4/B madde uyarınca; “Kalkınma planı, yıllık program, iş programlarında yer alan önemli projelerin hazırlanması, gerçekleştirilmesi, işletilmesi aynı zamanda işlerliği için şart olan, istisnai hallere münhasır olmak üzere özel bir meslek bilgisine ve ihtisasına ihtiyaç gösteren geçici işlerde, Cumhurbaşkanınca belirlenen esas ve usuller çerçevesinde, ihdas edilen pozisyonlarda, mali yılla sınırlı olarak sözleşmeyle çalıştırılmasına karar kılınan, işçi sayılmayan kamu hizmeti görevlileridir.” tanımlanmış, hüküm altına alınmıştır. Üstte anılan 657 sayılı Devlet Memurlar Kanunu 4/B madde kapsamında sözleşmeli personel istihdamı için;

• Özel meslek bilgisine, uzmanlığına ihtiyaç duyulmalı,
• Bir ihtiyacın memur istihdamıyla karşılanamayacak olması gereklidir.
• Bu şartlar birlikte gerçekleşirse sözleşmeli personel temin yöntemine başvurulabilir. İstisnai bir temin yolu olan sözleşmeli personel sürekli işlerde uygulanamaz. Bu konuda başvurulması gereken personel temin yolu memurluktur.

Uygulama bu yöndeyken; OHAL kapsamında yayınlanan 20.11.2017 tarihli 696 sayılı KHK ile;

• Bir yıldan az sürekli veya mevsimlik hizmet olduğuna Devlet Personel Başkanlığı’yla birlikte Maliye Bakanlığının görüşleri üzerine Bakanlar Kurulunca karar verilen görevlerde, belirtilen ücret ile  adet sınırları içinde sözleşmeli personel istihdam edebilecek.
• Aynı şekilde özelleştirme uygulamaları sebebiyle iş akitleri kamu veya özel sektör işverenince feshedilen, 4046 sayılı kanun kapsamında diğer kamu kurum ve kuruluşlarının nakil hakkı bulunmayan personelin de yaşlılık veya malullük aylığı almaya hak kazanıncaya kadar sözleşmeli personel istihdam edebilecektir.

Uygulamada 4/B Sözleşmeli Personel ve İzin Hakkı

657 sayılı Kanunun 4/B maddesine göre sözleşmeli personel, başlangıçta geçici, uzmanlık gerektiren işlerde sözleşmeli statüde,  belirli bir süre için istihdam edilirken, 2005 yılında 5413 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye eklenen hükümle Sağlık Bakanlığı’nın asli ve sürekli görevi olan sağlık hizmetleri ve yardımcı sağlık hizmetlerinde, 2006 yılında 5473 sayılı Kanun’la 657 sayılı Devlet Memurlar Kanunu 4/B maddesine eklenen hükümle Milli Eğitim Bakanlığı’nın eğitim hizmetlerinde, 2007 yılında 5620 sayılı Kanun’la 657 sayılı Devlet Memurlar Kanunu 4/B maddesinde yapılan değişiklikle her alana sözleşmeli personel istihdamının önü açılmıştır. 4b sözleşmeli personel izin hakları;

• Doğum izni hakkı; 4/B sözleşmeli kadın personele, doğum yapmasından önce 8 hafta ve doğum yaptıktan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta süreyle ücretli doğum izni verilir. Çoğul gebelik halinde, doğum öncesi izin süresine 2 hafta daha eklenir.
• Süt izni hakkı; Ücretli doğum izni süresinin bitiminden itibaren, sözleşmeli personele; ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde bir buçuk saat süt izni verilir. İlgili personel, istediği saatte bu izni kullanabilir.
• Yıllık izin hakkı; kamu kurum ve kuruluşlarında herhangi bir statüde geçirdiği toplam hizmet sürelerinin bir yıldan on yıla kadar olan sözleşmeli personele 20 gün, on yıldan fazla hizmeti olanlara ise 30 gün süreyle ücretli yıllık izin verilir. Milli Eğitim Bakanlığı emrinde görev yapan 4/B sözleşmeli öğretmenlere, yaz tatili ve dinlenme tatilinde izin verilmesi nedeniyle ayrıca yıllık izin verilmez. Sözleşmeli personelin, ait olduğu takvim yılı içinde kullanmadığı yıllık izin süreleri, izleyen yıla devredilmez.
• Hastalık izni hakkı; 4/B sözleşmeli personele, resmi tabip raporu ile kanıtlanan hastalıklarından dolayı ücretli hastalık izni verilebilmektedir. Hastalık izni kullanması nedeniyle sözleşmeli personele Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenen geçici iş göremezlik ödeneği tutarı ilgilinin ücretinden düşülür. Doğum izni kullanması nedeniyle sözleşmeli personele Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenen geçici iş göremezlik ödeneği tutarı ilgilinin ücretinden düşülür.

4/B Sözleşmeli Personel Alımı Yöntemi

Kamu kurum ve kuruluşlarının, 657 sayılı Kanunun 4/B maddesine göre hangi yöntemle personel istihdam edebilecekleri, Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslara Dair 06.06.1978 tarih 7/15754 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın 2. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili düzenlemeye göre;

• ÖSYM Başkanlığı tarafından yapılan KPSS (B) grubu puan sıralaması esas alınmak üzere doğrudan yapılacak merkezi atama suretiyle,
• Yazılı/sözlü sınav yapılmaksızın, KPSS (B) grubu puan sıralaması esas alınmak suretiyle ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından yapılacak yerleştirme,
• KPSS (B) grubu puan sırasına konulmak kaydıyla alım yapılacak her bir unvan boş bulunan sözleşmeli personel pozisyonunun beş katına kadar aday arasından yapılacak yazılı / sözlü başarı sırasına göre,

istihdam edilir. Sınav veya yerleştirme başvurularının incelenmesi, gerçekleştirilmesi, sonuçlarının tespiti ile yerleştirilen adayların ilan edilen niteliklere haiz olup olmadıkları kurumlarca teşkil edilecek komisyon tarafından yürütülür. Komisyon; ilgili kurum veya kuruluşun atamaya yetkili amirinin ya da görevlendireceği birin amirinin başkanlığında, personel işleri sorumlusu ile atamaya yetkili amir tarafından görevlendirilecek üç üye olmak üzere beş kişiden teşekkül eder. 4 b sözleşmeli personel yönetmeliği 2017 ve 2018 yıllarında esaslı bir değişikliğe uğramamıştır. 1978 yılında düzenlenen yönetmelik halen uygulanmaktadır.

4 B Sözleşmeli Personel Maaşları

Devlet Memurları Kanunu’nun 4/B maddesinin 3. bendine göre; sözleşmeli personellere ödenebilecek ücretlerin üst sınırları ile verilecek iş sonu tazminat miktarı Cumhurbaşkanınca belirlenir. 2023 yılında kamuda çalışacak olan 4 B sözleşmeli personellerin, unvanlara göre 2023 Ocak-Temmuz dönemi maaşları şu şekildedir:

• Memur aile yardımı (Eş):1,158.77 TL
• Memur aile yardımı (Çocuk) 6 yaşa kadar: 254.90 TL
• Memur aile yardımı (Çocuk) 6 yaş üstü: 127.45 ₺
• 4 b sözleşmeli avukat: 27,553.68 TL
• 4 b sözleşmeli sözleşmeli büro personeli: 21,697.18 TL
• 4 b sözleşmeli anketör ( lisans) : 19,052.76 TL
• 4 b sözleşmeli  çocuk eğitimcisi: 21,441.69 TL
• 4 b sözleşmeli  destek personeli: 20,012.46 TL
• 4 b sözleşmeli  din görevlisi: 21,605.84  TL
• 4 b sözleşmeli diyetisyen: 23,704.98  TL
• 4 b sözleşmeli ebe( lisans: 23,265.97  TL
• 4 b sözleşmeli hemşire ( lisans): 23,704.98  TL
• 4 b sözleşmeli  idari büro pers.(lisans): 20,796.63 TL
• 4 b sözleşmeli  infaz koruma pers.(lisans): 20,680.53 TL
• 4 b sözleşmeli mühendis: 28,635.18 TL
• 4 b sözleşmeli öğretmen: 22,866.99 TL
• 4 b sözleşmeli tekniker: 22,994.96 TL

4 B sözleşmeli personel ücreti her kurumda farklılık gözetse de ortalama olarak yukarı belirtilen şekildedir.

4/B’li Personelin Sözleşmesinin Feshi

Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esasların “sözleşmenin feshi” başlıklı Ek 6. maddesi uyarınca sözleşmeli personelin hangi hallerde sözleşmesinin fesih edileceği kurallara bağlanmıştır. Bu düzenleme kapsamında;

• İş alım niteliklerinden herhangi birini taşımadığı sonradan anlaşılırsa,
• İş alım niteliklerinden herhangi birini sonradan kaydederse,
• Sözleşme dönemi içerisinde toplam on gün süreyle görevine gelmemesi,
• Hizmet sözleşme koşullarına uymamasına nedeniyle yöneticileri tarafından yazılı olarak uyarılmalarına rağmen söz konusu uymama eyleminin tekrarlanması,
• Hizmetin gerektirdiği pozisyona ihtiyaç kalmaması,
• Proje kapsamında alınanlar için projenin sona ermesi

hallerinden herhangi birinin gerçekleşmesi durumunda ilgili kamu kurum ve kuruluşunca 4 b sözleşmeli personel hakkında tek taraflı olarak sözleşmesini feshedebilir.

Ayrıca, özel kanunlarda yaş haddine ilişkin özel hüküm bulunan dışında, sözleşmeli olarak çalıştırılan personel  65 yaşını doldurduklarında hiçbir işleme gerek kalmaksızın sözleşmeleri sonra erer. 4 b sözleşmeli personel için kadro hakkı idarenin takdirindedir. Zira bu personelin alımı yapılırken açıkça belirtilmektedir. 2023 yılında çok dillenmiş olsa da somut bir adım atılmamıştır. Sözleşmeli personelin haklı bir gerekçeye dayanmadan  sözleşmesinin yenilenmemesi mümkün değildir. Sözleşmenin feshi veya yenilenmemesi ancak hizmet gerekleriyle sınırlıdır. 4 b sözleşmeli personel işten çıkarma ancak sözleşme fesih veya yenilememe ile mümkündür.

Esasen, sözleşme ilişkisinin temeli olan irade serbestisi sözleşmenin kurulma aşamasında bulunmadığı gibi sonra erme aşamasında da bulunmamaktadır. İdari yargıda  istikrar kazanmış içtihatlarda; idarenin sözleşmeyi sonra erdirme veya yenilememe takdiri kamu hizmetinin gerekleriyle sınırlıdır. Son olarak sözleşmeli personelin sebep belirtilmeksizin veya haksız yere sözleşmesi feshedilemez. Bu durumda 60 gün içerisinde idare mahkemesine açılacak yürütme durdurma istemli iptal davasında mahkeme fesih veya yenilememe işlemini iptal edecektir. İdare hukuku avukatı tarafından davanızın açılması ve yürütülmesi menfaatinizedir.