Nafaka ödememe cezası kanunda şu şekilde düzenlenmiştir; “nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda İİK madde 344 kapsamında tazyik hapsiyle cezalandırılır.” Medeni hukukumuzun 175. Maddesindeki düzenleme gereğince boşanmadan kaynaklı olarak yoksulluğa düşecek taraf, kusurunun daha ağır olmaması durumunda diğer taraftan süresiz olarak nafaka talebinde bulunabilir. Bu talep sonucunda nafaka alacaklısına, borçlu tarafından düzenli olarak aylık nafaka ödemesinde bulunulması gerekmektedir. ancak çoğu zaman nafaka borçluları bu yükümlülüklerini ihlal ederek bazen geç ödemede bulunmakta bazen de hiç nafaka ödemesinde bulunmamaktadır.
Nafaka alacaklısına gerekli ödemede bulunmayan ve nafaka yükümlülüğünü ihlal suçunu işleyen kişilere karşı öncelikle icra takibi yolu seçilmeli, daha sonrasında bu yoldan da bir sonuç elde edilememesi durumunda icra ceza hâkimliğine şikayet dilekçesi ile başvurularak kişinin tazyik hapis ile cezalandırılması talebinde bulunulabilir. Kişinin bu yola başvururken, dava şartlarını taşıması önem arz etmektedir. Şikayetin gerekli şartları taşımaması durumunda bu yoldan bir sonuç elde edilmesi mümkün olmayacaktır. Bu makalemizde nafaka ödememe cezası, nafaka ödememe cezası şikayet dilekçesi ve sürecini sizlere aktaracağız.
Nafaka Nedir?
Nafaka ödememe cezası tüm nafakalar bakımından söz konusu değildir. Bu nedenle nafaka çeşitlerini bilmek gerekir. Nafaka yükümlüsü, nafaka borcunu yerine getirmezse, nafaka alacaklısı icra takibi başlatabilir. Nafaka alacakları, haciz sırasında birinci sıradadır. Bunun anlamı, nafakasını ödemeyen kişinin başka kişilere veya kurumlara borcu olsa bile, ilk önce nafaka alacağı tahsil edilir. Nafaka borcu tahsil edildikten sonra, eğer geriye bakiye kalırsa diğer alacaklılar alacağına kavuşur. Yani nafaka borcunun alacaklısı, borçlunun mal varlığına süre bakımından önce haciz koyduranlardan bile, daha önce nafaka alacağına kavuşur. Nafaka, yasaların belirlediği durumlarda, genellikle zaruret içinde bulunan kimseye kanunda belirtilen yükümlüler tarafından verilmesi gerekli yardım olarak tanımlanabilir. Nafaka, tedbir nafakası, yoksulluk nafakası, iştirak nafakası ve yardım nafakası olmak üzere dörde ayrılmaktadır.
- Yoksulluk nafakası, boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan mali gücü oranında süresiz olarak isteyebileceği bir nafaka türüdür. TMK 175.madde gereğince yoksulluk nafakasının şartları; boşanmaya karar verilmiş ve karar kesinleşmiş olmalıdır, taraflardan biri talepte bulunmalıdır, boşanma yüzünden yoksulluğa düşülmesi gereklidir, nafaka talep eden eşin kusursuz ya da daha az kusurlu olması gerekmektedir, takdir edilecek nafakanın bunu ödeyecek olan eşin mali gücü ile orantılı olmalıdır.
- Tedbir nafakası, evlilik birliği devam ederken eşlerden birinin kendisi için ve müşterek çocuklar için talep ettiği nafakaya, tedbir nafakası denir. TMK’nın 197.maddesine göre evlilik birliği devam etmekle beraber, ayrı yaşamakta haklı olan eşin diğer eşten talep ettiği nafaka tedbir nafakasıdır.
- İştirak nafakası, çocukların bakımına katkıda bulunmak üzere diğer eş tarafından ödenecek olan nafakaya iştirak nafakası denilmektedir. TMK 182/3. Maddesinin son cümlesi gereğince “eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır. Bu hüküm velayet hakkı kendisine verilmeyen eşin çocuklar için ödeyeceği nafakayı, başka bir ifade ile çocuğun giderlerine iştirak edilen nafakayı düzenlemektedir. Zira tarafların boşanmış olması, velayet kendisine verilmemiş olan anne ya da babanın çocuğun bakım giderlerine katılma yükümlülüğüne son vermez.

Nafaka Ödememe Suçu ve Şikayet
Nafaka ödememe cezası verilebilmesi için diğer eşin şikayet etmesi gereklidir. İcra ve İflas Kanununun 344. Maddesi gereğince; nafakaya ilişkin kararların gereğini yerine getirmeyen borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir, hapsin tatbikine başladıktan sonra kararın gereği yerine getirilirse borçlu tahliye edilir. Nafaka yükümlülüğünü ihlal suçunun oluşabilmesi için bazı koşulların varlığı aranmaktadır. Pek tabi bu şartlardan ilki mahkeme tarafından verilmiş bir nafaka alacağının varlığı durumudur. Diğer bir koşul mahkeme tarafından verilen nafakaya ilişkin borcun şikâyet esnasında hala devam etmesi gerekmektedir. Kişinin nafaka borcunu geç de olsa ödemesinden sonra şikâyet müessesi mümkün olmayacaktır. Üçüncü şartımız nafakaya ilişkin verilen mahkeme ilamına dayalı olarak açılmış bir icra takibinin varlığıdır. Son durumumuz ise nafaka yükümlülüğünü ihlal suçunu ortadan kaldıran bir halin var olmaması gerekmektedir. Kişi mali durumunda beklenmedik ani bir gelişme olması veyahut başka olağandışı sebeplerden kaynaklı olarak nafakayı ödeyemiyorsa, ilgili suçun son unsuru oluşmamış olacaktır.
İcra ve İflas Kanunumuzun 344.maddesinde “Nafakaya ilişkin kararların gereğini yerine getirmeyen borçlunun, alacaklının şikayeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra kararın gereği yerine getirilirse, borçlu tahliye edilir.” hükmü yer almaktadır. Nafaka alacağının ödenmemesi halinde nafaka alacaklısı icra ceza mahkemesine başvurarak şikayette bulunabilir. Mahkemenin mahkumiyet hükmü kurabilmesi için; nafaka hükmünün verilmesi ile şikayet tarihi arasında bir aylık nafaka borcunun doğmuş olması ya da icra emrinin tebliğinden sonra nafakanın ödenmemesi İcra ve İflas Kanunun 344.maddesinin uygulanması için yeterlidir. Nafaka ödememe cezası tazyik hapsidir.
Nafaka borcunun ödenmemesi nedeniyle şikayet etme hakkı, İcra ve İflas Kanunun 347.maddesine göre “ bu bapta yer alan fiillerden dolayı şikayet hakkı, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren üç ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıl geçmekle düşer. Örneğin 01.04.2024 tarihinde şikayet dilekçesi verilmesi halinde ocak, şubat ve mart aylarının ödenmeyen nafakaları için mahkumiyet hükmü şartlarının oluşması gerekmektedir. Tazyik hapsinde, nafaka borçlusu kendisine düşen yükümlülüğü yani nafaka borcunu ödemesi için ancak belirli bir süreye kadar ki kanunda bu süre üç aya kadar hürriyetinden yoksun bırakılır.
Nafaka Alacağından Kaynaklı İcra Takibi
Nafaka alacağı kanundan ve mahkeme kararından kaynaklıdır. Nafakanın mahkeme kararı sonucu kişiye ödettirilmesi nedeni ile, ilamlı icranın konusu olabilmektedir. Kişi ödenmeyen nafaka alacağını icraya koymak istiyor ise, nafakaya ilişkin mahkeme kararı ile ilamlı icra yoluna başvurarak daha hızlı sonuç elde edebilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken tedbir nafakalarıdır. Tedbir nafakaları hakkında kurulan hükümler ara karar ile kurulur. Bu sebeple ilamlı icraya konu olmazlar. Tedbir nafakası ödeme yükümlülüğünün ihlal edilmesi durumunda ilamsız icra yoluna başvurulabilir.
Nafaka alacağından kaynaklı olarak icra takibi başlatılması durumunda kişi hakkında haciz prosedürleri işletilmeye başlayacaktır. Diğer borçlarda borçlunun emekli maaşına haciz konulması mümkün değilken, nafaka konusunda burada da bir istisna getirilmiştir. Nafakadan kaynaklı borçlardan dolayı kişinin emekli maaşına haciz konulabilmektedir. Nafaka alacaklısı haciz aşamasında imtiyazlı alacaklı olarak yer almaktadır. Kanunda nafaka alacaklısının 3. Sıradan alacaklı olacağı düzenlenmiştir. Kişinin nafaka alacağı hakkında icra takibi yapmasına rağmen halen bir ödeme alamaması durumunda, Aşağıda bahsettiğimiz tazyik hapis hükümlerinin uygulanması için şikayette bulunması gerekir.
Nafaka Ödememe Cezası Tazyik Hapis
Türk hukuk sisteminde borçlu bir kimsenin, borcun ödenmemesinden kaynaklı olarak hapis cezasına çarptırılması kural olarak mümkün değildir. Ancak nafaka nedeniyle yürütülen icra takipleri sonucunda borcun tahsil edilememesi sonucunda bir istisna getirilmiştir. Kişinin ödemede bulunmadığı son üç aylık nafaka borcundan dolayı tazyik hapsi ile karşı karşıya kalması mümkündür. Bu durum İcra ve İflas kanunumuzun 344. Maddesinde “Nafakaya ilişkin kararların gereğini yerine getirmeyen borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra kararın gereği yerine getirilirse, borçlu tahliye edilir. Borçlunun, nafakanın kaldırılması veya azaltılması talebiyle dava açmış olması halinde, ileri sürdüğü sebepler göz önünde bulundurularak, tazyik hapsinin uygulanması bu davanın sonuna bırakılabilir.” Olarak düzenlenmiştir.
Bu madde gereğince kişinin borçlu hakkında nafaka borcundan kaynaklı olarak icra takibi başlatması durumunda geçmişe dönük 3 aylık borçtan kaynaklı olarak, borçlu hakkında tazyik hapis hükümleri uygulanması mümkündür. Kişi hakkında nafaka yükümlülüğünü ihlalden kaynaklı olarak verilecek tazyik hapis süresi 3 ayı geçemez. Mahkeme hükmünün bulunması durumunda çalışmayan eş de nafaka yükümlülüğünü ihlalden kaynaklı olarak tazyik hapse çarptırılabilir. Kişinin borcunu tazyik hapis cezası sürecinde ödemesi durumunda, tazyik hapis hükümlerinin uygulanmasına devam olunmayacaktır. Kişiler bu hapis cezasına karşı anayasamızın 38.maddesini ileri sürerek karşı çıkmaktadır. Ancak nafaka borcunun kanundan kaynaklanması sebebi ile bu yol ile sonuç almak mümkün olmamaktadır.
Nafaka Ödememe Cezası Yargıtay Kararları
Yargıtay 11. Ceza Dairesi 27.12.2012 Tarih, 2012/23571 Esas, 2012/22611 Karar
- Nafaka Ödememe Cezası
Nafaka hükmüne uymamak suçundan sanık H.G’nın, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 344/1. maddesi uyarınca 3 aya kadar tazyik hapsi ile cezalandırılmasına dair Bakırköy 1. İcra Ceza Mahkemesinin 25.04.2012 tarihli ve 2012/48-122 sayılı kararına karşı yapılan itirazın kabulü ile anılan kararın kaldırılmasına, şikayet süresi dolduğundan müştekinin şikayet hakkının düşürülmesine ilişkin Bakırköy 2. İcra Ceza Mahkemesinin 07.05.2012 tarihli ve 2012/50 değişik iş sayılı kararını kapsayan dosyanın incelenmesinde;
Şikayetçi vekilinin Bakırköy 2. İcra Müdürlüğünün 2009/18523 esas sayılı dosyasında, birikmiş nafaka alacağı yanında işleyecek nafakayı da talep etmiş olması ve borçlu tarafından dosyaya yapılmış bir ödeme bulunmaması karşısında, ödenmeyen her güncel aylık nafaka için yeni şikayet süresinin başlayacağı gözetilmeden yazılı şekilde karar verilmesinde isabet görülmediğinden bahisle 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 309. maddesi uyarınca, anılan kararın bozulması istemiyle dairemize gönderilen dosya incelenerek gereği görüşüldü.
Yargıtay 19. Ceza Dairesi 01.06.2017 Tarih, 2017/3263 Esas, 2017/5197 Karar
- Nafaka Ödememe Cezası
Dosya kapsamına göre, davacı ile davalı arasında görülmekte olan boşanma davasının 16/04/2014 tarihli ara kararı ile davacı ve müşterek çocuklar lehine tedbir nafakasına hükmedildiği, yapılan yargılama sonucunda nafaka alacağının dayanağını oluşturan Ayvalık 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2013/712 esas sayılı dosyasının boşanma ile sonuçlanarak anılan nafakaların iştirak ve yoksulluk nafakası olarak devamına ilişkin Ayvalık 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 02/10/2014 tarihli ve 2013/712 esas, 2014/383 sayılı kararının 27/11/2015 tarihinde kesinleştiği, incelemeye konu dosyada suç tarihinin ise 2016 yılı mart ayı olduğu, benzer bir konuya ilişkin olarak Yargıtay 8. Hukuk Dairesinin 18/02/2013 tarihli ve 2012/14143 esas, 2013/1624 sayılı kararında da değinildiği üzere, şikayet tarihi itibariyle boşanma ilamı ve bununla hükmedilen iştirak nafakasına dair ilamın kesinleşmiş olduğunun, eşe ve çocuklara önceki ilamla verilmiş olan tedbir nafakasının boşanma ilamının kesinleşmesi ile son bulacağının (4721 sayılı Türk Medeni Kanunun 197-169. maddeleri), bu ilama dayanılarak yapılmış ek bir talep ve gönderilmiş yeni bir icra emri bulunmadığının, iştirak ve yoksulluk nafakasına dönüşen tedbir nafakasının İcra Müdürlüğünce tahsilinin ise ancak kesinleşen kararın ayrıca takibe konulması veya aynı dosya üzerinden yeni talep açılarak buna ilişkin icra emrinin tebliğiyle mümkün olacağının anlaşılması karşısında, sanığa isnat edilen suçun oluşmadığı nazara alınmadan, beraatı yerine yazılı şekilde mahkumiyetine karar verilmesinde isabet görülmediği…
Nafaka Ödememe Suçu Şikayet Dilekçesi
……İCRA CEZA MAHKEMESİ HAKİMLİĞİ’NE
İcra Dosya No:…….
ŞİKAYET EDEN
ALACAKLI:…
ADRES:…
VEKİLİ: Av. Umur YILDIRIM
ADRES:…
BORÇLU: …
ADRES: …
VEKİLİ:…
ADRES: …
SUÇ: Nafaka Yükümlülüğünü İhlal
KONU:…..( ) Aile Mahkemesinin ../../…. Tarihli ve …./… Esas …./… Karar Sayılı kararı ile nafaka ödeme yükümlülüğü altına giren borçlu…..’nın nafaka borcunu yerine getirmemesinden kaynaklı olarak tazyik hapis ile cezalandırılması talebimizi havi dilekçemizdir.
AÇIKLAMALAR
(Açıklamalar kısmında hukuki uyuşmazlığın kaynaklandığı olay ve olgulara ilişkin olarak detaylı açıklamaya yer verilmesi gerekmektedir.)
HUKUKİ SEBEPLER :
- İİK (344. maddesi ve diğer tüm maddeler),
- HMK,
- Kanunu ve sair ilgili mevzuat
DELİLLER :
- …( ) Aile Mahkemesinin ../../…. Tarihli ve …./… Esas-…./… Karar Sayılı İlamı,
- …( ) İcra Müdürlüğü’ nün …./… Esas Sayılı dosyası
- Sair her türlü delil
SONUÇ ve İSTEM : Yukarıda arz ve izah edilen neden ile nafaka yükümlülüğünü yerine getirmeyen borçlunun İcra ve İflas Kanunumuzun 344. maddesi gereğince tazyik hapis ile cezalandırılmasına, yargılama giderlerinin karşı tarafa yükletilmesine, karar verilmesini vekaleten arz ve talep ederiz.
Şikayet Eden Alacaklı Vekili
Av. Umur YILDIRIM