Devlet Memurları Kanunu 143. Madde (DMK)

Memurun Göreve Tekrar Başlatılması Zorunlu Olan Haller

Soruşturma veya yargılama sonunda yetkili mercilerce:

1. Haklarında memurluktan çıkarmadan başka bir disiplin cezası verilenler;
2. Yargılamanın men’ine veya beraatine karar verilenler;
3. Hükümden evvel haklarındaki kovuşturma genel af ile kaldırılanlar;
4. Görevlerine ve memurluklarına ilişkin olsun veya olmasın memurluğa engel olmayacak bir ceza ile hükümlü olup cezası ertelenenler;

Bu kararların kesinleşmesi üzerine haklarındaki görevden uzaklaştırma tedbiri kaldırılır.

Devlet Memurları Kanunu 143. Madde Açıklaması

Disiplin soruşturmasının ya da yargılamanın sonunda yetkililerce alınan bazı kararların kesinleşmesiyle görevden uzaklaştırma önlemi kaldırılarak memurun görevine başlaması sağlanır. 143. madde ile sayılan hallerin gerçekleşmesi halinde önlemin kaldırılması zorunludur. Madde takdire yer vermeyecek şekilde düzenlenmiştir.

• Haklarında Memurluktan Çıkarmadan Başka Bir Disiplin Cezası Verilenler

İşlediği bir disiplin suçu nedeni ile hakkında görevden uzaklaştırma önlemi uygulanan memur, memurluktan çıkarmadan başka bir disiplin cezası ile cezalandırılırsa, hakkında alınan görevden uzaklaştırma önlemi, bu kararın kesinleşmesiyle kaldırılır.

• Yargılamanın Men’ine veya Beraatine Karar Verilenler

Yargılamanın yapılmasına gerek olmadığı kararı Memurların Yargılanmalarına İlişkin Yasa kapsamına giren suçlar için, ilgili idari kurullarca verilir. Bunun dışında kalan suçlar için bu karar Cumhuriyet savcılığınca alınır. Her iki makamca alınan yargılamanın yapılmasına gerek olmadığı kararının kesinleşmesi ile görevden uzaklaştırma önlemi kaldırılır.

Maddede belirtilmemiş olmakla birlikte, aynı zamanda disiplin cezasını da gerektirmeyen bir eylem nedeni ile hakkında Cumhuriyet savcılığınca kovuşturma yapılarak sonuçta takipsizlik kararı verilmesi halinde görevden uzaklaştırma önle minin kaldırılması gerekir. Zira savcılıkça alınan takipsizlik kararı, yapılan hazırlık soruşturmasının kamu davasının açılmasını haklı göstermeye yeterli sonuçlar ver memesi halinde alınan bir karardır.

• Hükümden Önce Haklarındaki Kovuşturma Genel Af ile Kaldırılanlar

Mahkemelerce sürdürülen kovuşturmanın, genel af yasası ile ortadan kalkması halinde alınmış görevden uzaklaştırma önlemi kaldırılır. “Hükümden evvel” deyiminden kesin hükmün anlaşılması gerekir. Alt derece verilen kararlar belirli koşullarda kesinleşirler. Bu nedenle, haklarında mahkemece mahkumiyet kararı verilen memur, ya da diğer ilgililer süresi içinde kararı temyiz etmez iseler, alt derecedeki mahkemenin kararı kesinleşir. Veya mahkeme kararı temyizce onaylanırsa karar kesinleşir. Bu hallerde memurun memurluk görevine son verileceğinden, haklarında 134/c fıkrası uygulanmaz. O halde mahkeme kararlarının kesinleşmesinden önce davanın genel af ile ortadan kalkması gerekir. 143. madde “bu kararların kesinleşmesinden” söz ettiğine göre, davanın genel af yasası ile kalktığının mahkemece hükme bağlanması ve bu hükmün de kesinleşmiş olması gerekir.

• Görevlerine ve Memurluklarına ilişkin Olsun veya Olmasın Memurluğa Engel Olmayacak Bir Ceza ile Hükümlü Olup Cezası Ertelenenler

Memurluğa alınma koşullarını düzenleyen 48. maddenin 5. fıkrasında, ağır hapis, 6 aydan fazla hapis ve yüz kızartıcı suçlardan herhangi birisi ile mahkûm olanların memurluğa alınamayacakları anlatılmış, memurluğun sona ermesini düzenle yen 98. maddenin (b) fıkrasında da memurluğa alınma koşullarından herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması ya da memurlukları sırasında bu koşulları kay bedenlerin memurluklarının sona ereceği belirtilmiştir.

143. maddenin (ç) fıkrasında sözü edilen mahkûmiyet hali 48 ve 98. maddeler de yer alan mahkumiyet koşulunun dışında kalan halleri kapsamaktadır. Ağır hapis ve 6 aydan fazla hapis cezası ile hüküm giyen bir memurun memurluğuna son veri lir. 6 aydan az bir süre ile bile olsa, 48. maddenin 5. fıkrasında yer alan yüz kızartıcı suçları işleyip bu suçlardan hüküm giyenlerin de memurlukları sona erer. Hatta, 6 aydan daha az bir ceza ile mahkûm olan memurun bu mahkûmiyeti yüz kızartıcı suçlara dayanıyorsa, bu suçların tecil edilmesi veya af yasası ile ortadan kalkması halinde bile memurluklarına son verilir.

Devlet Memurları Kanunu 143. Madde Memurun Göreve Tekrar Başlatılması Zorunlu Olan Haller Emsal Kararlar

Danıştay Beşinci Dairesi E:1999/538, K:2001/375

• Devlet Memurları Kanunu 143. Madde
• Memurun Göreve Tekrar Başlatılması Zorunlu Olan Haller

İdare Mahkemesinin kararıyla; 657 sayılı Yasanın 64. maddesinde kademe ilerlemesinin şartları sayıldıktan sonra 68. maddesinde ise derece yükselmesinin usul ve şartlarının belirtildiği; kademe ve derece ilerlemesi yapılması koşullarından birisinin de bulunulan derece ve kademede çalışmış olmak olduğu, Yasada öngörülen hüküm ve kamu davası sonucunda verilen kararda açıkta geçen sürelere ilişkin bir husus bulunmaması karşısında tesis olunan işlemde mevzuata aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle dava reddedilmiştir.
Davacı; işlemin hukuka aykırı olduğunu öne sürmekte ve İdare Mahkemesi kararının temyizen incelenerek bozulmasını istemektedir.

Dosyanın incelenmesinden, davacının tutuklanması nedeniyle 15.1.1981 tarihli onayla 657 sayılı Yasanın 140. maddesi uyarınca görevinden uzaklaştırıldığı, daha sonra 29.3.1989 günlü onay ile tutuksuz yargılanması nedeniyle görevine başlatıldığı, liseyi bitirmesi nedeniyle yapılacak intibakıyla ilgili olarak görüş sorulması üzerine açıkta geçen sürelerde olumlu sicil almasının mümkün olmadığı ve bu sürelerin intibakta değerlendirilmesine dair 657 sayılı Yasada herhangi bir hüküm bulunmadığı, ceza yargılaması sonucunda verilen kararda özlük haklarının iadesine dair bir açıklamaya yer verilmediği yolundaki İçişleri Bakanlığının görüşü üzerine dava konusu işlemin tesis edildiği anlaşılmıştır.

657 sayılı Kanununun 137. maddesinde, görevden uzaklaştırma, kamu hizmetlerinin gerektirdiği hallerde görevi başında kalmasında sakınca görülecek Devlet memurları hakkında alınan ihtiyati bir tedbir olarak tanımlanmış, 140. maddesinde de, haklarında mahkemelerce cezai kovuşturma yapılan Devlet memurlarının da görevden uzaklaştırılabileceği belirtilmiştir.

Anılan Kanunun 143. maddesinde ise görevinden uzaklaştırılan memurun göreve tekrar başlatılmasının zorunlu olduğu haller tek tek sayılmış ve bu arada (b) bendinde, yargılamanın men’ine veya beraatına karar verilenlerin hakkındaki kararların kesinleşmesi halinde idareye görevden uzaklaştırma tedbirinin kaldırılması konusunda yükümlülük getirilmiş olup, hükümden evvel haklarındaki kovuşturma genel af ile kaldırılanlar da anılan maddede yer almıştır. 144. maddede de, 140 ve 142. maddelerle 143. maddenin a, b, c fıkralarında yazılı olanlar hakkındaki görevden uzaklaştırma tedbiri, Devlet memurunun soruşturmaya konu olan fiillerinin, hizmetlerini devama engel olmadığı hallerde her zaman kaldırılabilir. hükmüne yer verilmek suretiyle maddede öngörülen koşullarda, görevinden uzaklaştırılan memurların görevlerine döndürülüp döndürülmemesi hususunda idarelere takdir yetkisi tanınmıştır.

Diğer taraftan, yine aynı Kanunun değişik 141. maddesinde, Görevden uzaklaştırılan ve görevi ile ilgili olsun veya olmasın herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınan memurlara bu süre içinde aylıklarının üçte ikisi ödenir. Bu gibiler bu Kanunun öngördüğü sosyal hak ve yardımlardan faydalanmaya devam ederler. 143 üncü maddede sayılan durumların gerçekleşmesi halinde, bunların aylıklarının kesilmiş olan üçte biri kendisine ödenir ve görevden uzakta geçirdikleri süre, derecelerdeki kademe ilerlemesinde ve bu sürenin derece yükselmesi için gerekli en az bekleme süresini aşan kısmı, üst dereceye yükselmeleri halinde, bu derecede kademe ilerlemesi yapılmak suretiyle değerlendirilir. hükmü yer almıştır.

Görüldüğü gibi yasa koyucu, 143. madde ile haklarında mahkemece cezai kovuşturma yapıldığı için görevinden uzaklaştırılan devlet memurları hakkında verilecek beraat kararının kesinleşmesi halinde görevden uzaklaştırma tedbirinin kaldırılmasını zorunlu kılmış, ayrıca, 144. madde ile de görevden uzaklaştırma tedbirinin daha önce de kaldırılması konusunda idareye takdir yetkisi tanımıştır. Bununla birlikte, 144. madde uyarınca göreve iade edilenlerin, görevden uzakta geçirdikleri süre için aylıklarından yapılan kesintilerin ödenmesi ve bu sürenin intibaklarından değerlendirilmesi ancak, 143. maddede sayılan durumların gerçekleşmesi ile mümkündür. Diğer bir anlatımla, haklarında verilecek beraat kararı kesinleşmeden ilgililerin görevlerine iade edilmeleri konusunda idareye takdir yetkisi verildiği halde, bu takdir yetkisinden hareketle görevlerine iade edilenlerin aylıklarından yapılan kesintilerin ödenmesi için haklarındaki beraat kararının kesinleşmesi zorunlu kılınmıştır.

Davacı, hakkında açılan kamu davasında Ağır Ceza Mahkemesinin kararıyla zamanaşımı nedeniyle davanın ortadan kaldırılmasına karar verilmiş ve bu karar temyiz edilmeyerek 10.3.1993 tarihi itibariyle kesinleşmiştir.

Kamu davasının zamanaşımı nedeniyle ortadan kaldırılması hali 657 sayılı Yasada öngörülmemiş ise de bu halde ilgilinin hüküm giymemiş olduğu açık olduğu gibi anılan Yasanın 143. maddesinin bir bütün olarak değerlendirilmesinden, göreve iade edilmiş olan davacının görevden uzaklaştırıldığı 15.12.1981-10.4.1989 tarihleri arasındaki süresinin intibakında değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varıldığından aksi yöndeki Mahkeme kararında hukuki isabet görülmemiştir.

Danıştay Beşinci Dairesi E:1981/1580, K:1985/1101

• Devlet Memurları Kanunu 143. Madde
• Memurun Göreve Tekrar Başlatılması Zorunlu Olan Haller

Belediyede memur olarak çalışmakta iken hakkında açılan bir soruşturma ve ceza davası nedeniyle görevinden uzaklaştırılan davacı, bu davanın beraatle sonuçlanmasına rağmen göreve iade edilmemesi yolundaki davalı idare kararının iptalini istemektedir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 137. maddesinde, Görevden uzaklaştırma, Devlet Kamu hizmetlerinin gerektirdiği hallerde, görevi başında kalmasında sakınca görülecek Devlet Memurları Hakkında alınan ihtiyati bir tedbirdir. Görevden uzaklaştırma tedbiri soruşturmanın herhangi bir safhasında yapılabilir. denilmekte, aynı kanunun 143. maddesinin (b) fıkrasında ise; soruşturma veya yargılama sonunda yetkili mercilerce yargılamanın men’ine veya beraatına karar verilenlerin, bu kararın kesinleşmesi üzerine haklarındaki görevden uzaklaştırma tedbirinin kaldırılacağı hükmü bulunmaktadır.

Dava dosyasının incelenmesinden davacının hakkında açılan ceza davası sonunda beraat ettiği, ve görevde kalmasında sakınca olduğuna dair her hangi bir başka sebep de bulunmadığı anlaşıldığı cihetle yukarıda sözü edilen kanun maddesi karşısında, görevden uzaklaştırma tedbiri kaldırılıp göreve iade edilmesi gerekirken aksine yapılan işlemin iptaline karar verildi.