Bölge idare mahkemesi; idare ve vergi mahkemeleri kararlarına karşı yapılan istinaf başvurularını inceleyerek uyuşmazlıkları karara bağlayan 2. derece mahkemesidir. Bölge idare mahkemesi, idari yargı alanında genel görevli üst derece mahkemesidir (2576 Sayılı Kanun 1. madde). Bu nedenle, Bölge İdare Mahkemesine idare hukukunda “istinaf mahkemesi” de denilmektedir. İdari yargı alanında genel görevli bir üst derece mahkemesi olan bölge idare mahkemesinin temel kuruluş amacı istinaf incelemesini yapmaktır. Hakimler Savcılar Kurulu tarafından belirlenen yargı çevresi içerisindeki idare ve vergi mahkemeleri kararlarına karşı yapılan istinaf başvuruları Bölge İdare Mahkemelerinde incelenerek karara bağlanır. Bölge idare mahkemesinin temel görevi istinaf incelemesi yapmak olsa bile, 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun ve diğer özel kanunlarla belirlenen diğer görevleri de vardır. Bunların en önemli yürütme durdurma kararlarına itirazları karara başlamaktır. Türkiye’de 9 tane Bölge İdare Mahkemesi vardır. Bunlar;

Bölge idare mahkemeleri, bölgelerin coğrafi durumları ve iş hacmi göz önünde tutularak, Adalet Bakanlığınca kurulur ve yargı çevreleri belirlenir. Bölge idare mahkemelerinin kaldırılmasına veya yargı çevrelerinin değiştirilmesine, Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Kurulunca karar verilir. Aynı yargı çevresinde birden fazla idare veya vergi mahkemesinin faaliyet gösterdiği hallerde, özel kanunlarda başkaca hüküm bulunmadığı takdirde, ihtisaslaşmanın sağlanması amacıyla, mahkemeler arasındaki iş bölümü Hakimler ve Savcılar Kurulu tarafından belirlenir. Gelen işlerin yoğunluğu ve niteliği dikkate alınarak bölge idare mahkemesi daireleri arasındaki iş bölümü, Hâkimler ve Savcılar Kurulu tarafından belirlenir.

Yürütmenin Durdurulması Şartları ve İtiraz | İYUK 27. Madde

Bölge İdare Mahkemesi Nedir?

Bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemeleri bu Kanunla verilen görevleri yerine getirmek üzere kurulmuş genel görevli bağımsız mahkemelerdir. (2576 sayılı Kanun 1. madde) İdare ve vergi mahkemeleri ilk derece mahkemesi iken bölge idare mahkemesi idari yargı kolunda bulunan bir üst derece mahkemesidir. İdare ve vergi mahkemelerinin kararlarına karşı istinaf incelemesini bölge idare mahkemesi yapar. Her bölge idare mahkemesinde en az bir idare ve bir vergi dairesi bulunmak zorundadır.

Bölge idare mahkemeleri, başkanlık, başkanlar kurulu, daireler, bölge idare mahkemesi adalet komisyonu ve müdürlüklerden oluşur.
Bölge idare mahkemelerinde biri idare diğeri vergi olmak üzere en az iki daire bulunur. Gerekli hâllerde dairelerin sayısı, Adalet Bakanlığının teklifi üzerine Hâkimler ve Savcılar Kurulunca artırılıp azaltılabilir.
Dairelerde bir başkan ile yeteri kadar üye bulunur.
Bölge idare mahkemesi başkanı ve daire başkanları birinci sınıf olup birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş; daire üyeleri ise en az birinci sınıfa ayrılmış olup birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş idari yargı hâkim ve savcıları arasından Hâkimler ve Savcılar Kurulunca atanır.
Danıştay daire başkanı ve üyeleri, istekleri üzerine Hâkimler ve Savcılar Kurulunca bölge idare mahkemesi başkanlığına veya daire başkanlıklarına dört yıllığına atanabilirler.

Bölge İdare Mahkemesi Nasıl Kurulur?

2576 sayılı kanunun 2. maddesinde bölge idare mahkemelerinin kuruluşu düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre:

Bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemeleri, bölgelerin coğrafi durumları ve iş hacmi göz önünde tutularak Adalet Bakanlığınca kurulur ve yargı çevreleri tespit olunur.
Bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinin kuruluş ve yargı çevrelerinin tespitinde, İçişleri, Maliye Bakanlıkları ile Ticaret Bakanlığının görüşleri alınır.
Bu mahkemelerin kaldırılmasına veya yargı çevrelerinin değiştirilmesine, İçişleri, Maliye Bakanlıkları ile Ticaret Bakanlığının görüşleri alınarak, Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hakimler ve Savcılar Kurulunca karar verilir.

Bölge İdare Mahkemelerinin Oluşumu (2576 s. Kanun 3. Madde)

Her daire, bir başkan ve iki üyenin katılımıyla toplanır. Başkan ve üyeler hâkim statüsündedir. Görüşmeler gizli yapılır, kararlar çoğunlukla verilir. Hukuki veya fiili nedenlerle bir daire toplanamazsa, bölge idare mahkemesi başkanının kararıyla diğer dairelerden; bu da mümkün olmazsa, Hâkimler ve Savcılar Kurulunca diğer bölge idare mahkemelerinden yetkili olarak görevlendirilen üyelerle eksiklik tamamlanır. Daire başkanının hukuki veya fiili nedenlerle bulunamaması hâlinde dairenin en kıdemli üyesi daireye başkanlık yapar. İki dairenin görevine ilişkin davalar, dosyayı esas sayısına kayden incelemekte olan dairenin isteği üzerine, diğer görevli daire ile birlikte yapılacak toplantıda karara bağlanır. Bu toplantıya daire başkanlarından kıdemli olan katılır ve başkanlık eder. Toplanma ve görüşme yeter sayısı beştir. Kararlar oy çokluğuyla verilir. Bu davalar, istemde bulunan ilgili dairenin esas ve karar numaralarını alır.

Bölge İdare Mahkemeleri, başkanlık, başkanlar kurulu, daireler, bölge idare mahkemesi adalet komisyonu ve müdürlüklerden oluşur.
Bölge İdare Mahkemelerinde biri idare diğeri vergi olmak üzere en az iki daire bulunur. Gerekli hallerde dairelerin sayısı, Adalet Bakanlığının teklifi üzerine Hakimler ve Savcılar Kurulunca artırılıp azaltılabilir.
Dairelerde bir başkan ile yeteri kadar üye bulunur.
Bölge İdare Mahkemesi başkan ve üyeliklerine Hakimler ve Savcılar Kurulunca atama yapılır.

Bölge İdare Mahkemesinin Görevleri

Bölge idare mahkemesinin görevleri 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanunun 3/A maddesinde düzenlenmiştir.

‘‘Bölge idare mahkemelerinin görevleri şunlardır:

a) İstinaf başvurularını inceleyip karara bağlamak.

b) Yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemeleri arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını kesin karara bağlamak.

c) Diğer kanunlarla verilen görevleri yapmak.’’

Diğer bir görevi ise yürütme durdurma kararlarına karşı itirazları karara bağlamaktır. Yürütme durdurma kararlarına karşı verdiği kararlar kesindir.

1. Dairelerin Görevleri

İlk derece mahkemelerince verilen ve istinaf yolu açık olan nihai kararlara karşı yapılan istinaf başvurularını inceleyerek karara bağlamak.
İlk derece mahkemelerince yürütmenin durdurulması istemleri hakkında verilen kararlara karşı yapılan itirazları inceleyerek karara bağlamak.
Yargı çevresi içinde bulunan ilk derece mahkemeleri arasındaki görev ve yetki uyuşmazlıklarını çözmek.
Yargı çevresi içinde bulunan yetkili ilk derece mahkemesinin bir davaya bakmasına fiili veya hukuki bir engel çıktığı veya iki mahkemenin yargı çevresi sınırlarında tereddüt edildiği veya iki mahkemenin de aynı davaya bakmaya yetkili olduklarına karar verdikleri hallerde; o davanın bölge idare mahkemesi yargı çevresi içinde bulunan başka bir mahkemeye nakline veya yetkili mahkemenin tayinine karar vermek.
Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

Gelen işlerin yoğunluğu ve niteliği dikkate alınarak bölge idare mahkemesi daireleri arasındaki iş bölümü, Hakimler ve Savcılar Kurulu tarafından belirlenir.

2. Bölge İdare Mahkemesi Başkanının Görevleri

Mahkemeyi temsil etmek.
Bölge idare mahkemesi başkanlar kuruluna ve adalet komisyonuna başkanlık etmek, alınan kararları yürütmek.
Mahkemenin uyumlu, verimli ve düzenli çalışmasını sağlamak ve bu yolda uygun göreceği önlemleri almak.
Bölge idare mahkemesinin genel yönetim işlerini yürütmek.
Bölge idare mahkemesi memurlarını denetlemek veya denetletmek, personelden kendisine doğrudan bağlı olanlar hakkında ilgili kanunda belirtilen disiplin cezalarını uygulamak.
Dairelerin benzer olaylarda kesin olarak verdikleri kararlar arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi için başkanlar kuruluna başvurmak.
Hukuki veya fiili nedenlerle bir dairenin kendi üyeleri ile toplanamadığı hallerde ilgisine göre diğer dairelerden kıdem ve sıraya göre üye görevlendirmek.
Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

3. Daire Başkanlarının Görevleri

Dairelerinde uyumlu, verimli ve düzenli bir çalışmanın gerçekleşmesini ve işlerin makul süre içinde incelenmesini ve karara bağlanmasını sağlamak, dairenin kendi kararları arasında meydana gelen farklılık ve uyumsuzlukların giderilmesi için tedbirler almak.
Dosyayı, inceleyecek üyeye havale etmek ve kararların zamanında yazılmasını sağlamak.
Personelin özlük işlemlerinin yürütülmesini sağlamak ve izin isteklerini düşünceleriyle birlikte adalet komisyonuna aktarmak.
Dairede görevli yazı işleri müdürlüğünün işleyişini denetlemek ve personel hakkında ilgili kanunda belirtilen disiplin cezalarını uygulamak.
Bölge idare mahkemesi başkanının yokluğunda, adalet komisyonu ve dairedeki görevler hariç olmak üzere, en kıdemli daire başkanı başkana vekalet eder.
Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak

4. Üyelerin Görevleri

Daire başkanı tarafından verilen dosyaları gerekli şekilde ve zamanında inceleyerek heyete sunmak, düşüncelerini bildirmek ve kararları yazmak.
Dairelerindeki duruşma ve müzakerelere katılmak.
Dairenin uyumlu, verimli ve düzenli çalışmasının sağlanmasında ve işlerin makul süre içinde incelenip karara bağlanmasında daire başkanına yardım etmek.
Bu Kanun uyarınca daire başkanı tarafından verilen diğer görevleri yapmak.

Bölge İdare Mahkemelerinin Yargı Çevresi

Bölge İdare Mahkemesi	Yargı Çevresi
Ankara	Ankara, Bartın, Bolu, Çankırı, Düzce, Eskişehir, Karabük, Kastamonu, Kayseri, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir, Sivas, Yozgat, Zonguldak
Erzurum	Ardahan, Ağrı, Bayburt, Bitlis, Bingöl, Erzincan, Erzurum, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Kars, Muş, Tunceli, Van
Gaziantep	Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak
İstanbul	Bilecik, Bursa, Edirne, İstanbul, Kocaeli, Kırklareli, Sakarya, Tekirdağ, Yalova
İzmir	Aydın, Balıkesir, Çanakkale, Denizli, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla, Uşak
Samsun	Artvin, Amasya, , Çorum, Giresun, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Trabzon
Konya	Afyonkarahisar, Aksaray, Antalya, Burdur, Isparta, Karaman, Konya, Mersin, Niğde
Adana	Adana, Mersin, Hatay, Osmaniye

Bölge İdare Mahkemelerinde Yargılama Usulü

Bölge idare mahkemelerinde yargılama, kural olarak yazılı yargılama usulüne göre yapılır. İdari yargıda duruşma istisnadır, evrak üzerinden inceleme yapılır. Duruşma yapılabilmesi için dava konusu miktarın 2024 yılı için parasal sınır olan 270.000 TL’nin üzerinde olması ve taraflarca talep edilmiş olması gerekir. Duruşma talep edilse bile ilgili bölge idare mahkemesi duruşmasız yargılamaya karar verebilir.

Bölge idare mahkemesi bakmakta oldukları davalara ait her türlü incelemeyi kendiliğinden yapar. Mahkemeler belirlenen süre içinde lüzum gördükleri evrakın gönderilmesini ve her türlü bilgilerin verilmesini taraflardan ve ilgili diğer yerlerden isteyebilirler. (İYUK m. 20) Bölge idare mahkemesinde yargılamalar evrak üzerinden yapıldığından tanık dinlenmez veya ifade alınmaz. Bununla birlikte tüm bilgi ve belgeler toplandıktan sonra keşif ve bilirkişi incelemesi yapılabilir. Bölge idare mahkemesi üç kişilik heyet halinde nihai kararını verir.

Bölge İdare Mahkemesine İstinaf Başvurusu

İdare ve vergi mahkemelerinin kararlarına karşı, başka kanunlarda farklı bir kanun yolu öngörülmüş olsa dahi, mahkemenin bulunduğu yargı çevresindeki bölge idare mahkemesine, kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde istinaf yoluna başvurulabilir. İstinaf başvurusu bir dilekçe ile bölge idare mahkemesine gönderilmek üzere kararı veren ilk derece mahkemesine yapılır. 2024 yılı için konusu 31.000 Türk Lirasını geçmeyen vergi davaları, tam yargı davaları ve iptal davalarına karşı istinaf kanun yoluna başvurulamaz. Bu miktarın altında kalan davalarda ilk derece mahkemesinin verdiği kararlar kesindir. İvedi yargılama usulüne tabi olan davalarda da istinaf yoluna başvurulamaz.

Bölge idare mahkemesi İYUK 45. maddeye göre şu kararları verebilir:

Bölge idare mahkemesi, yaptığı inceleme sonunda ilk derece mahkemesi kararını hukuka uygun bulursa istinaf başvurusunun reddine karar verir. Karardaki maddi yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise gerekli düzeltmeyi yaparak yine istinaf başvurusunu reddeder.
Bölge idare mahkemesi, ilk derece mahkemesi kararını hukuka uygun bulmadığı takdirde istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına karar verir. Bu halde bölge idare mahkemesi işin esası hakkında yeniden bir karar verir.
Bölge idare mahkemesi, ilk inceleme üzerine verilen kararlara karşı yapılan istinaf başvurusunu haklı bulduğu, davaya görevsiz veya yetkisiz mahkeme yahut reddedilmiş veya yasaklanmış hakim tarafından bakılmış olması hallerinde, istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına karar vererek dosyayı ilgili mahkemeye gönderir.

Bölge idare mahkemelerinin İYUK 46’ncı maddeye göre temyize açık olmayan kararları kesindir. Bu kararlar, dosyayla birlikte kararı veren ilk derece mahkemesine gönderilir ve bu mahkemelerce yedi gün içinde tebliğe çıkarılır.

İstinaf başvurusuna konu edilen kararı veren ya da karara katılan hakim, aynı davanın istinaf yoluyla bölge idare mahkemesince incelenmesinde bulunamaz.

Bölge İdare Mahkemesinin Kararına Karşı Kanun Yolları

Bölge idare mahkemesinde verilen kararlara karşı yalnızca Danıştay’a temyiz yoluna başvurulabilir. Ancak bölge idare mahkemesinin her kararına karşı temyize gidilemez. İYUK 46. Maddeye göre bölge idare mahkemesinin şu kararlarına karşı kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde temyiz yolu açıktır:

Düzenleyici işlemlere karşı açılan iptal davaları
Konusu 261.000 Türk lirasını aşan vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemler hakkında açılan davalar.
Belli bir meslekten, kamu görevinden veya öğrencilik statüsünden çıkarılma sonucunu doğuran işlemlere karşı açılan iptal davaları.
Belli bir ticari faaliyetin icrasını süresiz veya otuz gün yahut daha uzun süreyle engelleyen işlemlere karşı açılan iptal davaları.
Müşterek kararnameyle yapılan atama, naklen atama ve görevden alma işlemleri ile daire başkanı ve daha üst düzey kamu görevlilerinin atama, naklen atama ve görevden alma işlemleri hakkında açılan iptal davaları.
İmar planları, parselasyon işlemlerinden kaynaklanan davalar.
Tabiat Varlıklarını Koruma Merkez Komisyonu ve Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunca itiraz üzerine verilen kararlar ile 2960 sayılı Boğaziçi Kanununun uygulanmasından doğan davalar.
Maden, taşocakları, orman, jeotermal kaynaklar ve doğal mineralli sular ile ilgili mevzuatın uygulanmasına ilişkin işlemlere karşı açılan davalar.
Ülke çapında uygulanan öğrenim ya da bir meslek veya sanatın icrası veyahut kamu hizmetine giriş amacıyla yapılan sınavlar hakkında açılan davalar.
Liman, kruvaziyer limanı, yat limanı, marina, iskele, rıhtım, akaryakıt ve sıvılaştırılmış petrol gazı boru hattı gibi kıyı tesislerine işletme izni verilmesine ilişkin mevzuatın uygulanmasından doğan davalar.
3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanunun uygulanmasından ve 4283 sayılı Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanunun uygulanmasından doğan davalar.
3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun uygulanmasından doğan davalar.
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun uygulanmasından doğan davalar.
Düzenleyici ve denetleyici kurullar tarafından görevli oldukları piyasa veya sektörle ilgili olarak alınan kararlara karşı açılan davalar.

Bölge İdare Mahkemesinde Yürütmenin Durdurulması

Aleyhine iptal davası açılan işlemin idare tarafından davanın sonuçlanması beklenmeden uygulanması halinde kişilerin zarara uğramasını engellemek amacıyla geçici nitelikte yürütmenin durdurulması kararı verilebilir. Yürütmenin durdurulması İYUK 27. maddede düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre:

İstinaf yoluna başvurulmuş olması mahkeme kararlarının yürütülmesini durdurmaz.

İdari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zararların doğması,
İdari işlemin açıkça hukuka aykırı olması,

şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda, davalı idarenin savunması alındıktan veya savunma süresi geçtikten sonra gerekçe göstererek yürütmenin durdurulmasına karar verilebilir. Uygulanmakla etkisi tükenecek olan idari işlemlerin yürütülmesi, savunma alındıktan sonra yeniden karar verilmek üzere, idarenin savunması alınmaksızın da durdurulabilir. Yürütmenin durdurulması kararlarında idari işlemin hangi gerekçelerle hukuka açıkça aykırı olduğu ve işlemin uygulanması halinde doğacak telafisi güç veya imkansız zararların neler olduğunun belirtilmesi zorunludur. Dava dilekçesi ve eklerinden yürütmenin durdurulması isteminin yerinde olmadığı anlaşılırsa, davalı idarenin savunması alınmaksızın istem reddedilebilir.

Yürütmenin durdurulması kararları teminat karşılığında verilir; ancak, durumun gereklerine göre teminat aranmayabilir.
Yürütmenin durdurulması kararı verilen dava dosyaları öncelikle incelenir ve karara bağlanır.
Yürütmenin durdurulmasına dair verilen kararlar on beş gün içinde yazılır ve imzalanır.
Aynı sebeplere dayanılarak ikinci kez yürütmenin durdurulması isteminde bulunulamaz.
İstinaf incelemesi sırasında yürütmenin durdurulması istemleri hakkında verilen kararlar kesindir.
Kararın bozulması, kararın yürütülmesini kendiliğinden durdurur.

Yürütmenin durdurulması istemleri hakkında bölge idare mahkemesi kararlarına karşı en yakın bölge idare mahkemesine, idare ve vergi mahkemeleri ile tek hakim tarafından verilen kararlara karşı bölge idare mahkemesine kararın tebliğini izleyen günden itibaren yedi gün içinde bir defaya mahsus olmak üzere itiraz edilebilir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir.

Bölge İdare Mahkemesi (İstinaf) Avukat Desteği

İstinaf başvurusunda amaçlanan ilk derece mahkemelerinin hatalı yahut eksik olarak verdikleri kararların tekrar incelenerek, hataların giderilmesi ve adaletli bir karar verilmesidir. İlk derece sıfatıyla idare yargılamasını yapan idare mahkemeleri ile vergi mahkemelerinin vermiş oldukları kararlara karşı istinaf kanun yolu incelemesi yapan mahkeme ise Bölge İdare Mahkemesidir.

Gerek istinaf dilekçesinin gerekse Bölge İdare Mahkemesinin kararına karşı başvuru için temyiz dilekçesinin usulü hatalardan uzak, detaylı ve her somut olaya göre ayrı olarak yazılması çok önemlidir. Zira hak kaybı sebebiyle kanun yoluna başvuran kişi bu tarz usulü hatalar sebebiyle uyuşmazlığın çözüme kavuşma süresi daha da uzayarak daha çok mağdur olabilir.

Bu sebeple hem dilekçelerin hazırlanması hem de kanun yolu sürecinin davanın konusuna göre alanında uzman idare hukuku avukatı veya vergi avukatı aracılığı ile yürütülmesi olası hak kayıplarının önüne geçerek daha hızlı ve sağlıklı sonuçlar elde edilmesini sağlayacaktır.

Bölge İdare Mahkemesi ve Görevleri