İhraçlarla İlgili Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru (FETÖ – KHK)

İhraçlarla ilgili anayasa mahkemesi bireysel başvuru süreci son derece önemlidir. Zira yerel, istinaf ve temyiz süreçlerinden olumlu karar alamayan veya aleyhlerinde karar bozulanlar anayasa mahkemesine bireysel başvuru yapmalıdır. 15 Temmuz 2016 tarihinde yapılan askeri darbe girişimi sonrasında ülke genelinde 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu çerçevesinde olağanüstü hal ilan edilmiştir. Bu süreçte birçok kanun hükmünde kararname (KHK) çıkarılmış ve bu kapsamda birçok devlet memuru görevinden ihraç edilmiştir. KHK ile ihraç edilen kişilerin başvurabilecekleri çeşitli hukuki yollar bulunmaktadır.

2010 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile Anayasa Mahkemesi’nin görev ve yetkileri arasına bireysel başvuruları karara bağlamak eklenmiştir. Anayasa m. 148/3 uyarınca “Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir”. Böylece Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yolu, olağanüstü bir kanun yolu olarak hukuk düzenindeki yerini almıştır. Bireysel başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır. Ayrıca Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvuruları incelerken yaptığı denetim hukukilik ya da yerindelik denetimi değildir. Anayasa Mahkemesi yalnızca korunan temel hak ve özgürlüklerin kamu gücü kullanılarak ihlal edilip edilmediğini, kanun yollarının bu ihlali tespit edip sonuçlarını gidermekte yeterli kalıp kalmadığını inceler. Dolayısıyla bireysel başvuru yolu; itiraz, istinaf, temyiz vb. başvuru yollarından ayrıdır. Bu durum, Anayasa m. 148/4’te “Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz” denmekle belirtilmiştir.

KHK ile görevlerinden çıkarılan kişiler öncelikle bu ihraç kararı kendilerine tebliğ edildikten sonra idare mahkemelerinde iptal davası açmalıdır. Yürütülen dava açması istinaf ve temyiz aşamalarını geçtikten sonra kesin bir şekilde işlemin iptaline karar verilmediği takdirde kişiler Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ndeki hakları ihlal edildiğinden Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapabilir. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu yazımızda “İhraçlarla ilgili anayasa mahkemesi bireysel başvuru” hususundan bahsedeceğiz.

KHK İle Kamu Görevlilerinin İhraç Edilmesi

Olağanüstü hal döneminde çıkartılan kanun hükmünde kararnamelerle birçok kamu memuru görevinden ihraç edilmiştir. İhraçlar, cezai ve idari yargılamalar için önem arz etmesinin yanı sıra kişilerin terör örgütü üyeliği ile suçlanması nedeniyle gerçekleştirilir. Kişiler mahkemeler nezdinde belirlenen ihraç kriterlerinden birin sahipse kamu görevine geri dönmeleri mümkün değildir. İhraç için yeterli sayılan kriterler şu şekildedir:

• BankAsya ve diğer şirketlere para katkısı sağlamak,
• FETÖ sendika ve derneklerine üye olmak,
• Bylock yazılımı kullanmak,
• Kimse Yok Mu Derneği’ne bağış yapmak,
• Örgütün sohbet ve toplantılarına katılmak,
• Örgüte himmet adı verilen yardımda bulunmak,
• Örgüt üyesi kişilerin ifadelerinde ismin geçmesi,
• Örgütün yurtlarında kalmak vs.

Kişi hakkında kesinleşmiş bir mahkumiyet kararı olmadığı sürece terörist ilan edilerek ihraç edilmesi açıkça hukuka aykırıdır. Zira bir kişi hakkında iddianame düzenlenmeden, ceza mahkemeleri tarafından mahkumiyetine hükmedilmeden ihraç edilmesi işlemin hukuka uygun olmadığını göstermektedir. Bu nedenle kişilerin haklarında verilen ihraç kararlarına karşı idare mahkemelerinde dava açmaları mümkündür.

FETÖ İhraçlarında Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Süreci

OHAL dönemi ve sonrasında kamu memurlarının ihraç edilmesi haksız ve hukuka aykırı ise kişiler ihraç kararlarına karşı idare mahkemelerinde iptal davası açabilir. İptal davalarında kişi memurluktan çıkarıldığı takdirde 60 gün içerisinde kendilerine ihraç kararı tebliğ edildikten sonra dava açabilir. Bu konuda alanında uzman bir idare hukuku avukatının yardımından yararlanmanız önemlidir. Açılacak davada yetkili mahkeme kişinin son görev yaptığı yerdeki idare mahkemeleri yetkilidir. Kişi idare mahkemesinde açtığı dava ile yürütmenin durdurulmasını yani dava sonuçlanmadan ihraç kararının etkisini durdurabilir. Bunun için mahkeme bir karar verir eğer yürütmenin durdurulma talebi reddedilirse bir üst mahkemeye itiraz edilebilir. 2025 yılı Ocak ayı itibariyle ihraç için açılacak yürütmenin durdurulması ve duruşmalı dava açma harcı: 6.495,20 Türk lirasıdır.

Kişiler idare mahkemelerinde açtığı bu davayı kazanabileceği gibi kaybedilebilir. Eğer kazanırsa idare tarafından bu dosya istinafa taşınabilmekte olup, kaybedildiği takdirde davacının istinafa başvurma imkanı bulunmaktadır. Ardından inceleme Bölge İdare Mahkemelerinde yapılır ve karara bağlanır. Mevzuatta geçerli şartlar sağlandığı takdirde Bölge İdare Mahkemesi de kesin karar verebilir. Ancak kesin karar verilmediği takdirde dosya Danıştay’a taşınır.

Bölge İdare Mahkemesi ya da Danıştay tarafından verilecek kesin kararlara karşı başvurulacak bir yargı yolu bulunmamaktadır. İdare mahkemelerindeki yargı yolunun tüketilmesi üzerine kişilerin yapabilecekleri tek başvuru Anayasa Mahkemesi’ne yapılacak bireysel başvurudur. Bireysel başvuru Anayasa Mahkemesi’nin sitesinde yer alan başvuru formunun doldurulması ile başvuru harcı yatırılarak bireysel başvuru yapılır.

Bireysel Başvuru Formu Nasıl Doldurulur?

Bireysel başvuru formu, Anayasa Mahkemesi’nin sitesinde yer alan bireysel başvuru formunun indirilmesi ile doldurulmaya başlanır. Ancak form Adobe Acrobat Reader DC uygulamasının yüklenmesi ile açılır. Başvuru formu elektronik formattadır. İndirilen form 9 sayfa olup bir sayfa daha ekleme hakkı tanınır. Zira bireysel başvuru formu en fazla 10 sayfa formatında düzenlenir. Bir sayfa daha ekleme kısmı 4 ve 8. Sayfanın alt kısmında yer alan “Açıklama sayfası ekle.” Butonundan yapılır.

Başvuru formunda başvurucu sayısı, başvuru tarihi, daha öncesinde Anayasa Mahkemesi’ne yapılan bir başvuru varsa numarası, dizi pusulası kısımları doldurulur. Kişi T.C. anne, baba adı, e-posta, telefon gibi kişisel bilgilerini doldurur, eğer vekil ile kendisini temsil ettiriyorsa vekilin bilgileri de yazılır. Ardından olay örgüsü anlatılır ve kişinin ihlal edilen hakları da ayrıntıları ile belirtilir. Özellikle adil yargılanma hakkının ihlal edildiği hususlarına değinilir. Devamında formun kalan kısmı doldurularak imzalanıp başvuru yapılır.  İhraçlarla ilgili anayasa mahkemesi bireysel başvuru formu doldururken şunlara dikkat edilmelidir:

1. Öncelikle hazırladığımız örnek başvuru formunu indiriniz.
2. Daha sonra boş formu indiriniz (boş formu, örnek formun hemen altında bulabilirsiniz). Kendiniz indirmek isterseniz link: https://www.anayasa.gov.tr/tr/bireysel-basvuru/bireysel-basvuru-elektronik-formu/
3. İndirdiğiniz formun 9 sayfa, hazırlanan örnek formun ise 14 sayfa olduğunu göreceksiniz. Bunun sebebi boş formun 4. ve 8. sayfalarının sağ alt kısmındaki “Açıklama Sayfası Ekle” butonuyla forma sayfa eklenebilmesidir.
4. Başvuru formunun 1. Sayfasındaki; “A. Başvurucu Sayısı”, “B. Başvuru Tarihi” ve “ Başvurucunun Anayasa Mahkemesi önünde devam eden başka bir başvurusu varsa numarası:” kısımlarını örnek formda gösterildiği şekilde doldurunuz. “D. Başvuru Dizi Pusulası” kısmı, örnek formun 4 ila 6. sayfaları arasındaki “Olay ve Olgular” kısmında parantez içinde EK-1-2,…22 şeklinde yazılan EK’lerin yazılacağı kısımdır. Bu nedenle, 1. sayfadaki “D. Başvuru Dizi Pusulası” başlığı 4-6. sayfalardaki hususlar yazılırken doldurulacaktır. Dizi pusulasına EK olarak yazdığımız ve örnek formdaki gibi isimlendirdiğimiz (Örn. Ek-1. OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonuna Başvuru Dilekçesi) evrakların çıktısı alınarak üzerlerine EK numaraları ve EK’lerin karışmaması adına da sayfa numarası verilmesinde fayda vardır. Örneğin, EK’ler 100 sayfa ise sayfa numarası şu şekilde verilebilir; 1/00, 2/100,…. 100/100. Dizi pusulasına yazdığınız EK’lerin ve hazırladığınız başvuru formunun imzalı bir ya da iki suretini almanızda veya bunları tarayıp flash bellekte saklamanızda yarar var. Zira AYM’nin başvuruyu reddetmesi durumunda, AİHM’ aynı evraklarla başvuracağınız için bu evrakların elinizde olması çok önemli.     Dizi pusulasına eklenecek belgelere (duruşma tutunakları, iddianame, istinaf kararı vs.) UYAP Vatandaş’tan ulaşabilirsiniz.
5. sayfadaki “A. GERÇEK KİŞİ BAŞVURUCU” kısmını doldurunuz.

6. Örnek form, avukat ya da temsilci olmadan bizzat başvurucu tarafından başvuru yapılacak gibi hazırlanmıştır. Bizzat kendiniz başvuru yapacaksanız, 3. Sayfadaki “ TEMSİLCİ BİLGİLERİ” kısmını boş bırakınız
7. 4 ila 6. sayfalar arasındaki “ AÇIKLAMALAR” başlığı altındaki “Olay ve Olgular” kısmını tarih sırasına göre örnek formada olduğu şekliyle ve kendinize uyarlayarak doldurunuz. Örnek formdaki açıklamaları olduğu gibi hazırladığınız forma kopyalamak yerine her bir olay ve olguyu tek tek kopyalayıp yazınız. PDF üzerinde değişiklik ve düzeltme yapmak zor olduğundan her bir hususu kendinize uyarlayarak aşama aşama gitmenizde fayda vardır. Başvurunuzun başarı şansını arttırmak için sizin durumunuza uymayan kısımları siliniz veya düzeltiniz. 4. sayfa bitince sağ alt köşedeki “Açıklama Sayfası Ekle” sekmesine tıklayarak forma sayfa ekleyebilirsiniz (aynı sekme 5, 6 ve 7. sayfanın sonunda da var). Fazla sayfa eklemişseniz ve eklenen sayfaya bir şey yazmayacaksanız, o sayfanın sağ alt köşesindeki “Son Açıklama Sayfasını Sil” sekmesine tıklayarak sayfayı silebilirsiniz.
8. “ AÇIKLAMALAR” başlığı altındaki “Olay ve Olgular” kısmını yazdıktan sonra 6. sayfanın en altındaki “B. Başvuru yollarının tüketildiği veya başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarih” başlıklı kısmı örnek formdaki gibi doldurunuz. Belirtilen yerlere, Danıştay 5. Dairesinin verdiği kararın tarih ve sayısı ile kararın tebliğ ya da öğrenme tarihini yazınız.
9. Örnek formun 7 ila 12. sayfalar arasında; “ Bireysel başvuru kapsamındaki haklardan hangisinin hangi nedenlerle ihlal edildiği ve buna ilişkin gerekçeler ve delillere ait özlü açıklamalar:” kısmına, yani hak iddialarına ilişkin açıklamalar yer verilmiştir. Bu kısmı, örnek form da 19 başlık altında yer verilen hak iddialarını kendinize uyarlayarak doldurunuz. Örnek formda yer verilen ihlal iddialarından sizinle ilgisi olmayanları hazırladığınız forma yazmayınız. Örneğin, Bylock iddiası yoksa ya da dernek-sendika üyeliğiyle ilgili bir suçlama yoksa bu kısımları forma eklemeyiniz. Yani örnek formdan sizinle ilgili kısımları alıp hazırladığınız forma yazınız.
10. Hak iddialarını yazarken sayfa biterse, sayfaların alt kısmındaki “Açıklama Sayfası Ekle” sekmesiyle forma sayfa ekleyebilirsiniz.
11. Sayfadaki “V. DİĞER BİLGİLER” kısmında yer verilen “mazeret, tedbir, gizlilik ve adli yardım” başlıklarını örnek formdaki açıklamaya göre doldurabilirsiniz.
12. Sayfadaki “VI. SONUÇ TALEPLERİ” kısmını örnek formdaki gibi doldurabilirsiniz. Yine bu sayfanın en alt kısmındaki “tarih, ad-soyad” kısmını doldurup imzalayınız.
13. Hazırladığınız başvuru formuna, “Başvuruya İlişkin Açıklama” başlıklı 10 sayfalık evrakın çıktısını alarak ekleyiniz. Anayasa Mahkemesine yapılacak başvuruda bu açıklama en fazla 10 sayfa olabilir ve sayfa sınırı aşılmamalıdır. Formun 1. sayfasındaki dizi pusulasında EK’ler de (örnek formda EK-22) bu açıklamaya yer verilmiştir. Siz de dizi pusulasına bu açıklamayı EK olarak yazmalısınız. 10 sayfalık metinde sarıya boyalı kısımları kendinize uyarlayarak doldurunuz.
14. EK 14-15-16-17’deki belgelerin (takipsizlik kararı/iddianame/BAM kararı) sadece sizinle ilgili kısmını-kapak ve sonda sizinle ilgili hukuki değerlendirmenin yapıldığı kısım-koymanız yeterli. FETÖ/PDY ile ilgili genel değerlendirmenin yapıldığı sayfaları çıkartabilirsiniz. (Hakkınızda cezai soruşturma ve kovuşturma yoksa bu kısım sizinle ilgili değil)
15. Başvuru harcının ödendiğine ilişkin belge (eğer adli yardım talep edilmemişse) mutlaka başvuru formuna eklenmelidir. Örnek form da, EK-20 olarak dizi pusulasına yazılmıştır.
16. Başvurucunun nüfus cüzdan fotokopisi mutlaka başvuru formuna eklenmelidir. Nüfus cüzdan fotokopisi gönderilmeyen başvurular sırf bu nedenle reddedilmektedir. Örnek form da, EK-21 olarak dizi pusulasına yazılmıştır.
17. Bireysel başvurunuzu;

• Anayasa Mahkemesinde bulunan bireysel başvuru noktasına,
• Mahkemeler ve Cumhuriyet Başsavcılıklarına ve
• Yurt dışı temsilciliklerinde yapabilirsiniz.

19. Bireysel başvuruyla ilgili sorulara ve cevaplarına şu linkten ulaşabilirsiniz: https://www.anayasa.gov.tr/media/6570/bb_brosur.pdf
20. Formu doldururken dikkat edilmesi gereken hususlara ve bireysel başvuruyla ilgili ayrıntılı açıklamalara başvuru formunun 1. sayfasının sağ üstündeki linkten ulaşabilirsiniz.

İhraçlarla İlgili Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Nasıl Yapılır?

Anayasa Mahkemesi’ne yapılacak bireysel başvuru formları doldurulduktan sonra talep ve sonuç bölümü de hazırlanır. Bu bölümde maddi ve manevi tazminat miktarları belirlenir. Aynı zamanda ekler de tarih sırasına göre belirlenir ve sıralamaya eklenir. Başvuru bir avukat tarafından hazırlandığı takdirde vekaletname de eklenerek harcı yatırılarak başvuru yapılmalıdır.

Bireysel başvuru yapılırken maktu başvuru harcı da yatırılır ve dosyaya makbuzu eklenir. Eğer başvuru adli yardım talepli yapıldıysa bu husus da açıkça belirtilmelidir. Buna ilişkin kişinin çalışmadığına dair SGK belgesi vs. de eklenmelidir. Hazırlanan başvuru formu ekleri ile birlikte doğrudan Anayasa Mahkemesi’ne verilebileceği gibi Cumhuriyet Başsavcılıkları ya da ilgili mahkemeler aracılığı ile de gönderilebilir. Yurtdışında yaşayan kişilerin yapacağı bireysel başvurular ise konsolosluklar ve temsilcilikler aracılığı ile yapılabilir. Başvurunun posta, kargo, mail ya da başka bir yolla yapılması ise mümkün değildir.